Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 września 2023 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Justyna Pikulik

Sędziowie: Sędzia Grażyna Sienicka

Sędzia Rafał Reszka

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2023 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku L. Nicoli C.

przy udziale J. C.

o podział majątku wspólnego

na skutek zażalenie uczestniczki na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 23 lutego 2023 r., sygn. akt I Ns 530/21

postanawia:

oddalić zażalenie

Sygn. akt III Cz 9/23

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 6 września 2023 r.

Postanowieniem z dnia 23 lutego 2023 r. Sąd oddalił wniosek uczestniczki J. C. o wyłączenie od udziału w sprawie sędziego Justyny Barczyk – Swalskiej.

Uczestniczka zaskarżyła powyższe postanowienie zażaleniem, podnosząc, że ustalenie przez sąd rozpoznający jej wniosek, że nie zachodzą okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego Justyny Barczyk – Swalskiej, było nieprawidłowe. W ocenie skarżącej, uzasadnione wątpliwości w tym zakresie wywołuje sposób prowadzenia postępowania, a to: że Sąd nie przychylił się do jej wniosku o odroczenie rozprawy wyznaczonej na 21 marca 2022 r., nie doręczył jej zobowiązania w przedmiocie przygotowania pytań do świadka oraz odstąpił od współpracy z instytucjami niemieckimi w sprawie przesłuchania wnioskodawcy.

Podniesione zarzuty nie mogły skutkować uwzględnieniem zażalenia.

Przepis art. 49 § 1 k.p.c. stanowi, że niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48 k.p.c., sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziego w danej sprawie.

Przewidziana cytowanym przepisem instytucja wyłączenia sędziego na wniosek albo żądanie ma na celu z jednej strony ochronę prawa do sądu, z drugiej zaś interesu wymiaru sprawiedliwości, które w tym wypadku się splatają. Sędzia w postępowaniu sądowym ma bowiem pełnić funkcję bezstronnego, niezawisłego i sprawiedliwego arbitra, który zachowuje niezbędny, a zarazem konieczny dystans do stron oraz ich pełnomocników i nie kieruje się osobistymi sympatiami bądź antypatiami. W ten sposób zabezpieczony zostaje interes stron, w szczególności ich prawo do sądu, a także interes wymiaru sprawiedliwości, który zostaje naruszony każdorazowo, kiedy istnieją choćby pozory osobistego zaangażowania sędziego po jednej ze stron. Instytucja ta chronić może również samego sędziego w szczególności, gdy ten dojdzie do wniosku, iż jego udział w sprawie mógłby wywoływać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności, czyli przymiotu stanowiącego cechę konstytutywną urzędu sędziowskiego, a przez to doprowadzić do utraty niezbędnego zaufania. Nie chodzi przy tym o obiektywny brak bezstronności sędziego, lecz o sposób postrzegania przez inne osoby okoliczności dotyczących sędziego.

Wykładnia art. 49 § 1 k.p.c. pozwala na sformułowanie dwóch przesłanek, które umożliwiają uwzględnienie wniosku o wyłączenie sędziego. Po pierwsze, może to nastąpić, gdy w okolicznościach konkretnej sprawy występuje obiektywna, a więc weryfikowalna, wątpliwość co do jego bezstronności. Po drugie, gdy wątpliwość ta ma charakter uzasadniony. Bezstronność jest synonimem obiektywizmu, braku uprzedzeń i neutralności wobec stron, a także niekierowania się przy rozstrzyganiu sprawy względami, które miałyby charakter inny niż merytoryczny. Należy przy tym podkreślić, że nie jest wystarczające subiektywne przekonanie wnioskodawcy o braku bezstronności sędziego. Z uwagi na przyjętą przez ustawodawcę konstrukcję tej instytucji, niezbędne jest oparcie się na obiektywnych, racjonalnych i dających się zweryfikować okolicznościach konkretnej sprawy przemawiających za wyłączeniem sędziego od jej rozpoznania. To na wnioskodawcy ciąży obowiązek wykazania wystąpienia w konkretnej sprawie tych przesłanek.

W świetle treści przepisu art. 49 k.p.c., okolicznością mogącą wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie może być określony stosunek (np. osobisty o charakterze pozytywnym albo negatywnym, gospodarczy, związany z zależnością służbową) między sędzią a jedną ze stron, jej przedstawicielem, pełnomocnikiem czy interwenientem ubocznym. Za okoliczność uzasadniającą wątpliwości co do bezstronności należy uznać rodzaj emocjonalnego zaangażowania sędziego w odniesieniu do strony postępowania sądowego bądź jej przedstawiciela. W orzecznictwie wskazuje się na przykłady relacji mogących ewentualnie uzasadniać wątpliwości co do bezstronności w konkretnej sprawie, a są to: przyjaźń, nienawiść, więź rodzinna, powiązania majątkowe, gospodarcze, jak również ujawniona niechęć lub sympatia do strony albo faworyzowanie jednej ze stron kosztem drugiej ( wyrok SA w Łodzi z dnia 2 października 2014 r., I ACa 342/14). Nadto podkreślić należy, że przewidziana cytowanym przepisem instytucja wyłączenia sędziego na wniosek nie jest związana z wystąpieniem jakiejkolwiek wątpliwości co do bezstronności sędziego rozpoznającego sprawę, ale z ujawnieniem się uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności sędziego. Zatem o możliwości wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy nie decyduje samo odczucie strony co do bezstronności sędziego, ale odczucie co do tych wątpliwości musi być uzasadnione w okolicznościach danej sprawy. Ciężar uprawdopodobnienia wystąpienia takich okoliczności spoczywa na stronie wnoszącej o wyłączenie sędziego ( por. postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2017 r., III UC/3/16). Nadto wskazać należy, że z przeświadczenie strony co do tego, że sędzia prowadzi proces wadliwie, sprzecznie z regułami procedury cywilnej, samo w sobie nie świadczy o stronniczości sędziego ( por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 26 czerwca 2014 r., I ACz 1128/14). Z samego zatem faktu zachowań, sprowadzających się w ocenie strony, do uchybień proceduralnych nie można wnioskować o emocjonalnym nastawieniu sędziego do którejkolwiek ze stron. Okolicznością uzasadniającą wątpliwość co do bezstronności sędziego nie jest sposób procedowania w danej sprawie, bowiem to, czy postępowanie prowadzone jest prawidłowo, podlega ocenie jedynie przez sąd wyższej instancji w ramach merytorycznej kontroli orzeczenia poprzez środki odwoławcze. Niezadowolenie strony z przebiegu procesu nie może zatem uzasadniać wyłączenia sędziego. Przewodniczący składu orzekającego wydaje orzeczenia i zarządzenia (m.in. w kwestii odroczenia rozprawy, czy dopuszczenia dowodów) takie, jakie w okolicznościach sprawy uznaje za zasadne proceduralnie, nie pozostawiając zgłaszanych wniosków bez rozpoznania, a także czuwa nad prawidłowym przebiegiem postępowania. W judykaturze przyjmuje się, że niezadowolenie strony z przebiegu prowadzenia procesu, a nawet wadliwe prowadzenie procesu w skutek uchybień proceduralnych, nie uzasadniają wyłączenia sędziego ( por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1976 r., II CZ 8/76 i z dnia 28 stycznia 2004 r. II UZ 105/03).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że wniosek uczestniczki z dnia 31 stycznia 2022 r. o odroczenie rozprawy został rozpoznany – zarządzeniem z dnia 24 lutego 2022 r. Przewodnicząca Sędzia Justyna Barczyk – Swalska nie przychyliła się do wniosku. Zgodnie z art. 214 § 1 k.p.c. rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Zgodnie natomiast z art. 215 k.p.c. rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd postanowi wezwać do wzięcia udziału w sprawie lub zawiadomić o toczącym się procesie osoby, które dotychczas w postępowaniu nie występowały w charakterze powodów lub pozwanych. Okoliczności, na które powołała się wnioskodawczyni, nie mieściły się w dyspozycji cytowanych przepisów. Sąd nie był zatem zobligowany do uwzględnienia jej wniosku. O tym, czy zachodzi konieczność odroczenia rozprawy decyduje sędzia rozpoznający sprawę bądź sąd, przy czym – poza wypadkami wskazanymi w cytowanych przepisach - nie ma on obowiązku uwzględnienia takiego wniosku.

Wbrew stanowisku uczestniczki, zarządzeniem z dnia 14 października 2022 r. sędzia rozpoznająca sprawę zobowiązała nie tylko wnioskodawcę, ale również i ją do złożenia listy pytań do świadka L. K. (k. 560 akt sprawy). Zobowiązanie to nie zostało wykonane w części co do uczestniczki na skutek omyłki pracownika sekretariatu. Błąd pracownika sekretariatu nie świadczy w żadnej mierze o braku bezstronności sędziego rozpoznającego sprawę.

Na rozprawie w dniu 30 listopada 2022 r. Przewodnicząca poinformowała z jakich przyczyn odstąpiła od stosowania w sprawie procedury przeprowadzenia dowodu z przesłuchania wnioskodawcy w trybie rozporządzenia Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych – powołała się na postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8 września 2022 r. w sprawie o sygnaturze C – 188/22 (k. 609 akt sprawy). Kwestia zasadności odstąpienia od przewidzianego przywołanym rozporządzeniem trybu przeprowadzenia dowodu, jako odnosząca się do prowadzenia postępowania dowodowego, nie może stanowić przesłanki do wyłączenia sędziego od udziału w sprawie. Uczestniczka będzie natomiast mogła powoływać się na ewentualne uchybienia w tym zakresie w środku zaskarżenia od orzeczenia co do istoty sprawy, które zostanie wydane w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił zażalenie jako bezzasadne zgodnie z art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. i art. 394 ² § 2 k.p.c.