Pełny tekst orzeczenia

1.Przewodnicząca:

1.SSO Agnieszka Połyniak

1.Protokolant:

1.Ewa Ślemp

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 1034/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Kłodzku z 16 sierpnia 2023r. w sprawie o sygn. akt II K 516/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Oskarżyciel publiczny zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  rażącą i mającą wpływ na treść wyroku obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 413 § 2 pkt 2 k.p.k. polegającą na orzeczeniu wobec oskarżonej J. K., za czyn opisany w pkt III wyroku części wstępnej wyroku, kary pozbawiania wolności w sposób uniemożliwiający wykonanie wyroku, a to przez zawarcie w orzeczeniu treści sprzecznych i odmienne określenie wysokości wymierzonej kary pozbawiania wolności w zapisie słownym i cyfrowym, co stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia określoną w art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.

2.  obrazę przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonej, tj. art. 91 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy J. K. popełniła zarzucane jej czyny w krótkich odstępach czasu, z wykorzystanej takiej samej sposobności, zanim zapadł pierwszy wyrok co do tych przestępstw i w związku z tym Sąd zobligowany był do orzeczenia wobec oskarżonej jednej kary określonej w przepisie stanowiącym podstawę jej wymiaru dla każdego z tych przestępstw, w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, co skutkuje tym, że orzeczenie nie odpowiada prawu.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wyniki kontroli instancyjnej dokonane przez pryzmat podniesionych przez apelującego zarzutów skutkować musiały uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Apelujący słusznie podniósł, że Sąd Rejonowy w Kłodzku w zaskarżonym wyroku, uznając J. K. za winną popełniania zarzucanego jej czynu w pkt III części wstępnej wyroku, określił wymiar kary sprzecznie z zapisem słownym i cyfrowanym, gdyż w zapisie cyfrowym wskazał liczbę „3”, natomiast w zapisie słownym podał cyfrę „cztery”.

Taki sposób zredagowania pkt III wyroku tj. zamieszczenie dwóch odmiennych oznaczeń określających wymiar kary, w realiach omawianej sprawy, powoduje w istocie niemożność ustalenia, w jakim faktycznie wymiarze kara jednostkowa pozbawienia wolności została orzeczona. Powyższe jest nie tylko sprzeczne z wymogiem redagowania orzeczenia (art. 413 § 2 pkt 2 k.p.k.), gdyż nie określa dokładnie tj. w sposób zrozumiały i jednoznaczny rozstrzygnięcia w zakresie rozstrzygnięcia o karze, ale również powoduje wewnętrzną sprzeczność treści wyroku w zakresie orzeczonej kary jednostkowej. Oceny tej nie zmienia fakt, że z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że intencją Sądu I instancji było orzeczenie za ten czyn kary trzech miesięcy pozbawiania wolności tak, jak za pozostałe (k. 851).

Nie ulega wątpliwości, że orzeczenie o karze powinno być sformułowane w wyroku w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości. Niedopuszczalne jest formułowanie wyroku w sposób zezwalający na jego dowolną interpretację. Zawłaszcza w sytuacji, jak w niniejszej sprawie, kiedy Sąd meriti jedynie „zbiorczo” wskazał okoliczności łagodzące i obciążające, które miał na uwadze określając stopień społecznej szkodliwości i winy oskarżonej, co z kolei rzutowało na wymiar kar jednostkowych, a następnie miał wpływ na wymiar kary łącznej. Podkreślić przy tym należy, że orzeczenie o karze jest tak istotnym elementem wyroku, że nie może być ono konwalidowane w trybie sprostowania orzeczenia na podstawie art. 105 k.p.k. Nie jest to bowiem uchybienie, które może być oceniane w kategorii oczywistej omyłki pisarskiej, gdyż określona w tym przepisie instytucja nie służy do usuwania pomyłek odnoszących się do merytorycznych elementów wyroku (vide wyroki Sądu Najwyższego z 23 listopada 2005 r., sygn. IV KK 390/05, z 21 października 2008 r., sygn. IV KK 316/08, z 3 czerwca 2015 r., sygn. III KK 79/15 i z 18 marca 2010 r., sygn. III KK 25/10). Co więcej powszechnie aprobowane jest stanowisko, że dokonana ingerencja w materialną treść wyroku w trybie art. 105 § 1 k.p.k. (np. zmiana lub uzupełnienie orzeczenia co do kary) nie pociąga za sobą skutków prawnych (tak np. Sąd Najwyższy w wyroku z 29 czerwca 2010 r., sygn. III KK 446/10 i z 3 kwietnia 2006 r., sygn. V KK 482/05).

Zgodzić należało się również z apelującym, że w realiach niniejszej sprawy zaistniały przesłanki do zastosowania konstrukcji ciągu przestępstw, o którym mowa w przepisie art. 91 § 1 k.k. Zauważyć należy, że z takim zbiegiem mamy do czynienia wtedy, gdy sprawca popełnia w krótkich odstępach czasu, z wykorzystaniem takiej samej sposobności, dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw. Nadto po nowelizacji Kodeksu karnego z 2015 r. art. 91 k.k. nakazuje włączać do jednego ciągu przestępstw nie tylko czyny kwalifikowane wyłącznie z tego samego, czy z tych samych przepisów, ale też czyny kwalifikowane z różnych przepisów, o ile tożsama będzie podstawa prawna wymiaru kary za każdy z czynów włączonych do ciągu przestępstw. Przepis stanowiący podstawę wymiaru kary stanowi również element podstawy kwalifikacji prawnej w odniesieniu do każdego przestępstwa spiętego klamrą ciągłości. Kwestia ta pozostała poza uwagą i rozważaniami Sądu orzekającego, czego dowodzi treść uzasadnienia.

Sąd I instancji, uznając oskarżaną J. K. za winną popełnienia zarzucanych jej w pkt I, II, III i IV części wstępnej wyroku czynów wyczerpujących dyspozycję art. 226 § 1 k.k. oraz art. 226 § 1 k.k. i art. 212 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnionych odpowiednio w okresie od czerwca 2015r. do 17 marca 2016r., w dniu 28 października 2016r., w dniu 08 listopada 2016r. i w dniu 09 lutego 2017r., zastosował instytucję realnego zbiegu przestępstw, wynikającą z art. 85 § 1 k.k. Swego stanowiska w tym względzie w ogóle nie uzasadnił. Tymczasem, z ustaleń stanu faktycznego wynika, że wszystkie czyny zarzucane i przypisane oskarżonej zostały popełnione w krótkich odstępach czasu, z wykorzystaniem takiej samej sposobności, zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny wyrok co do którego z tych przestępstw, co w pełni uzasadniało zastosowanie ciągu przestępstw określonego w art. 91 § 1 k.k. i wymierzenia kary na zasadach określonych w tym przepisie.

Zauważyć przy tym należy, że instytucja ciągu przestępstw jest instytucją prawa materialnego, której stosowanie przez sądy jest obligatoryjne (wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2021 r., sygn. II KK 343/19). Oznacza to, że regulację przewidzianą w art. 91 § 1 k.k., jako instytucję prawa karnego materialnego, przy spełnieniu określonych przesłanek, sąd nie może, lecz ma obowiązek zastosować. Zaniechanie realizacji tego wymogu, do respektowania którego sąd jest zobowiązany, stanowi więc obrazę, i to zazwyczaj rażącą, prawa materialnego, uzasadniającą ingerencję w zaskarżony wyrok nawet poza granicami wniesionego środka odwoławczego (postanowienie Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2021 r., sygn. IV KK 264/20). Jeżeli w ocenie Sądu meriti nie było podstaw do zastosowania konstrukcji art. 91 §1 k.k., obowiązkiem tego Sądu było przedstawienie powodów takiej oceny.

W kontekście powyższego zgodzić należało się z apelującym, że Sąd orzekający poprzez zaniechanie objęcia ciągiem przestępstw czynów przypisanych oskarżonej a zarzucanych aktem oskarżenia w pkt I, II, III i IV i wymierzenia kary na zasadach określonych w art. 91 § 1 k.k., dopuścił się rażącej obrazy prawa materialnego mającej oczywisty wpływ na treść skarżonego wyroku.

Wniosek

o uchylenie zaskarżonego wyroku całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z powodów omówionych wyżej Sąd odwoławczy podzielił zarzuty zawarte w apelacji oskarżyciela publicznego. W realiach niniejszej sprawy nie jest możliwe konwalidowanie uchybienia w zakresie zachodzącej w zaskarżanym wyroku sprzeczności w zapisie cyfrowym i słownym dotyczącym wymiaru kary orzeczonej oskarżonej za zarzucany jej czyn w pkt III części wstępnej wyroku. Orzeczenie w tym zakresie jest wewnętrznie sprzeczne, zaś sam czyn przypisany w odróżnieniu od pozostałych wyczerpuje znamiona dwóch występków (z art. 216 §1 k.k. i z art. 212 §1 k.k.), co uzasadnia przypuszczenie, że ładunek społecznej szkodliwości i zawinienia może być większy, uzasadnienie tej części wyroku, wobec sprzeczności zapisów rozstrzygnięcia, uznać należy za rażącą obrazę prawa procesowego, której Sąd ad quem usunąć nie może. Choć kara ta objęta została węzłem kary łącznej, to jednakże powoduje to wątpliwości nie tylko co do wymiaru jednej z orzeczonych kar jednostkowych, ale także prawidłowego uksztaltowania kary łącznej. Z tych też powodów Sąd odwoławczy uznał, że w realiach niniejszej sprawy nie jest możliwe konwalidowanie omawianego uchybienia w trybie kontroli instancyjnej. Zwłaszcza w sytuacji, że w sprawie tej zaistniały przesłanki do zastosowanie ciągu przestępstw określonego w art. 91 § 1 k.k. i wymierzenia kary na zasadach określonych w tym przepisie, czego Sąd I instancji nie dostrzegł.

Jakkolwiek można by rozważać konwalidowanie tego uchybienia w toku kontroli instancyjnej, to jednak wydanie wyroku reformatoryjnego przez Sąd ad quem w realiach niniejszej sprawy jawi się nie tylko jako przedwczesne, ale przede wszystkim nieuprawnione.

Zauważyć bowiem należy, że Sąd I instancji wydał wyrok w niniejszej sprawie na pierwszym terminie rozprawy, na którą nie stawiała oskarżona, jak też żaden ze świadków. Sąd nie tylko w oparciu o przepis art. 389 § 1 k.p.k. odczytał wyjaśnienia oskarżonej z postępowania przygotowawczego, ale też nie przeprowadził samodzielnie żadnego wnioskowanego dowodu. W takim zaś przypadku Sąd odwoławczy zobligowany by był do przeprowadzenia na nowo całego postępowania w sprawie, a to z kolei wiązałoby się z naruszeniem prawa oskarżonej (stron postępowania) do dwuinstancyjnego postępowania karnego. Nie jest rzeczą sądu ad quem zastępowanie sądu a quo w prowadzeniu postępowania dowodowego i dokonywania wiążących ustaleń, które mają wpływ na merytoryczną decyzję kończąca prawomocnie takie postępowanie.

Wszystkie podniesione wyżej okoliczności stanowią o tym, że jedynie zasadny jest wniosek Prokuratora Rejonowego w Opolu o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Kłodzku do ponownego rozpoznania.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☒ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

W zapisie cyfrowym sąd wskazał, inny wymiar kary pozbawienia wolności aniżeli w zapisie słownym, co prowadzi do sytuacji w której niewątpliwie zaistniała rozbieżność co do rzeczywistej wysokości orzeczonej kary. Tego rodzaju sytuacja wprost wskazuje na naruszenie przez sąd pierwszej instancji art. 413 § 2 pkt 2 k.p.k. w stopniu przesądzającym o wystąpieniu wskazanej bezwzględnej przyczyny odwoławczej z pkt 7 art. 439 §1 k.p.k. (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z 16 listopada 2022r., Lex nr 3552522 ). Zaistniała przy tym konieczność przeprowadzenia całego postępowania od początku.

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Wskazane w pkt 3.1 uzasadniania uchybienia, tak w zakresie obrazy prawa materialnego, jak i przepisów postępowania, mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku, skutkować musiały uchyleniem zaskarżonego wyroku, gdyż zachodziła konieczność przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo w całości. Jakkolwiek apelujący zarzucił, iż zaistniała bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 §1 pkt 7 k.p.k.), to jednakże w realiach sprawy wskazać należy, że prócz tego, iż wystąpiła podstawa, która obligowała do uchylenia wyroku, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, to nadto kompleksowa ocena sposobu procedowania, przedstawienia motywów orzeczenia kar jednostkowych i kary łącznej, stanowią o konieczności przeprowadzenia całego postępowania na nowo, tj. od początku i następnie wskazania w uzasadnieniu, jeżeli będzie sporządzane, argumentów, które na uwadze miał Sąd orzekający wydając dane rozstrzygnięcie, bądź też uznając, iż w konkretnym przypadku zastosowanie danej instytucji prawa materialnego nie ma miejsca.

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe w całości, z uwzględnieniem zasady bezpośredniości w takim zakresie, w jakim będzie to niezbędne dla dokonania prawidłowych ustaleń faktycznych. Tak zgromadzony materiał dowodowy podda następnie wszechstronnej i wnikliwej ocenie z uwzględnieniem okoliczności wskazanych w pkt 3.1 uzasadnienia i wyda wyrok, który będzie odpowiadał wszystkim wymogom przewidzianym w art. 413 § 1 i 2 k.p.k. i – w razie konieczności – sporządzi uzasadnienie spełniające wymogi art. 424 k.p.k.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

SSO Agnieszka Połyniak

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Prokuratury Rejonowej w Opolu

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 16 sierpnia 2023r. w sprawie sygn. akt II K 516/23

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana