Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2024 roku

Sąd Rejonowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Andrzej Kurzych

Protokolant sekretarz sądowy Michał Ziółkowski

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2024 roku w Toruniu

sprawy Z. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o zasiłek macierzyński

na skutek odwołania od decyzji z dnia 25 września 2023 r., nr (...).603.MW. (...).2023 - (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje Z. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 25 listopada 2023 roku do 5 lipca 2024 roku.

sędzia Andrzej Kurzych

IV U 333/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 września 2023r., sprostowaną postanowieniem z dnia 28 listopada 2023 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., działając na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1 i art. 29a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2780 ze zm.; dalej jako ustawa zasiłkowa) w związku z § 22 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2017 r., poz. 87 ze zm.; dalej jako rozporządzenie) odmówił ubezpieczonej Z. P. prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 25 listopada 2023 r. do 5 lipca 2024 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w dniu 9 sierpnia 2023r. i 13 września 2023 r. do organu wpłynęła dokumentacja Z. P. w sprawie ustalenia uprawnień i wypłaty zasiłku macierzyńskiego od 8 lipca 2023 r. do 5 lipca 2024 r. Do wniosku dołączony został odpis skróconego aktu urodzenia dziecka ubezpieczonej, jednakże ubezpieczona nie przedłożyła zaświadczenia płatnika składek o okresie udzielonego okresu urlopu rodzicielskiego. W związku z powyższym, organ rentowy wypłacił ubezpieczonej zasiłek macierzyński od 8 lipca 2023 r. do 24 listopada 2023 r.

Od powyższej decyzji ubezpieczona wniosła odwołanie. W uzasadnieniu wskazano, że pracodawca ubezpieczonej nie dopełnił obowiązku dostarczenia do instytucji zaświadczenia Z-3. Nadto ubezpieczona podnosiła, że obecnie nie jest w stanie skontaktować się z pracodawcą oraz że na skutek decyzji organu rentowego pozbawiona zostanie środków potrzebnych do życia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona Z. P. od sierpnia 2019r. zatrudniana była przez K. R., który prowadził działalność gospodarczą pod nazwą Sklep (...) na stanowisku sprzedawcy.

K. R. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej był właścicielem trzech sklepów spożywczych w B., tj. przy ulicy (...), (...) oraz (...). Ubezpieczona świadczyła pracę w sklepie przy ulicy (...) w B..

Obecnie status indywidualnej działalności gospodarczej ww. przedsiębiorstwa oznaczony został jako aktywny.

(bezsporne, a nadto dowód: protokół rozprawy z dnia 14 marca 2024r., zeznania ubezpieczonej – k. 63v., zeznania świadek K. B.– k. 62v., zeznania świadek A. B. – k. 63, wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej – k. 19 – 19v.)

Z uwagi na ciążę Z. P. od listopada 2022 r. przebywała na zwolnieniu chorobowym i z tego tytułu wypłacany jej był zasiłek chorobowy.

(dowód: protokół rozprawy z dnia 14 marca 2024r., zeznania ubezpieczonej – k. 63v. – 64, zeznania świadek K. B. – k. 62v., zeznania świadek A. B. – k. 63)

W okresie w którym ubezpieczona przebywała na zwolnieniu chorobowym, tj. na przełomie 2022 i 2023 roku, K. R. rozwiązał z pozostałymi pracownicami umowy o pracę. Przyczyną rozwiązania stosunków pracy była likwidacji działalności.

Po rozwiązaniu stosunków pracy, kontakt z K. R. urwał się, ponieważ wyjechał za granicę. Na skutek kontroli przeprowadzonej w dniu 9 listopada 2023 r. przez Państwową Inspekcję Pracy, ustalono że pod adresem miejsca wykonywania działalności gospodarczej K. R., tj. w B. przy ul. (...) nie jest prowadzona ww. działalność gospodarcza. Pod dodatkowym adresem prowadzonej działalności gospodarczej, tj. przy ul. (...) w B. również niemożliwym było przeprowadzenie kontroli, ponieważ pod ww. adresem znajduje się jednorodzinny budynek mieszkalny, zaś osoba przebywająca na terenie posesji oświadczyła, że nie zna K. R..

(dowód: protokół rozprawy z dnia 14 marca 2024r., zeznania świadek K. B. – k. 62v., zeznania świadek A. B. – k. 63 – 63v., notatka służbowa – k. 17 – 17v.)

W dniu 13 lipca 2023 r. ubezpieczona urodziła córkę. W dniu 20 lipca 2023r. ubezpieczona skierowała na adres P. 14A, (...)-(...) B., będącym adresem siedziby przedsiębiorstwa (...), wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wraz z wnioskiem o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego oraz odpisem aktu urodzenia. Korespondencja została zwrócona nadawcy z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

(dowód: koperta – k. 39, protokół rozprawy z dnia 14 marca 2024r., zeznania ubezpieczonej – k. 64)

W dniu 13 września 2023 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek ubezpieczonej o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego od 8 lipca 2023 r. do 24 listopada 2024 r. oraz za okres urlopu rodzicielskiego od 25 listopada 2023 r. do 5 lipca 2024 r.

(dowód: wniosek o zasiłek macierzyński – akta zasiłkowe dołączone do sprawy)

ZUS wypłacił ubezpieczonej zasiłek macierzyński za okres od 8 lipca 2023 r. do 24 listopada 2023 r.

(fakt bezsporny)

Decyzją z dnia 25 września 2023 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 25 listopada 2023r. do 5 lipca 2023r. W uzasadnieniu wskazano, że zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego, albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko, natomiast dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, jeżeli zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie tego urlopu był pobierany przez tego ubezpieczonego jest złożone w formie papierowej lub w formie dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego z wykorzystaniem kwalifikowanego certyfikatu lub profilu zaufanego ePUAP na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu, zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego. W dalszej części uzasadnienia, organ rentowy wskazywał, że w posiadanej dokumentacji ubezpieczonej brakuje zaświadczenia płatnika składek o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego, wobec czego organ rentowy wypłacił ubezpieczonej zasiłek macierzyński za okres od 8 lipca 2023 r. do 24 listopada 2023r., odmawiając wypłaty za okres od 25 listopada 2023r. do 5 lipca 2024r. ze względu na brak zaświadczenia płatnika składek o okresie udzielonego ubezpieczonej urlopu rodzicielskiego.

(dowód: decyzja ZUS, postanowienie z dnia 28 listopada 2023r. o sprostowaniu błędu pisarskiego w decyzji z dnia 25 września 2023r. – akta zasiłkowe dołączone do sprawy)

W dniu 11 października 2023r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynęło pismo ubezpieczonej zaadresowane do Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w T.. W treści powyższego pisma, ubezpieczona wnosiła o kontynuację wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. W uzasadnieniu powoływała się na okoliczność braku kontaktu z pracodawcą oraz braku złożenia przez niego zaświadczenia o okresie udzielonego ubezpieczonej urlopu rodzicielskiego.

(dowód: wniosek ubezpieczonej – akta zasiłkowe dołączone do sprawy)

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony stan faktyczny był w istocie bezsporny i został ustalony przez Sąd na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy oraz aktach zasiłkowych, a także na podstawie zeznań świadków oraz przesłuchania ubezpieczonej.

Zeznania świadków i ubezpieczonej były logiczne i spójne oraz korespondowały ze sobą nawzajem, dlatego Sąd nie znalazł podstaw do odmowy ich wiarygodności. Sąd dał wiarę odwołującej się i świadkom co do faktu braku kontaktu z pracodawcą i niewypełnianiu przez niego obowiązków płatnika składek, a w przypadku ubezpieczonej o także co faktu złożenia przez nią wniosku o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego i braku reakcji na ten wniosek ze strony K. R..

Dowody z dokumentów Sąd uznał za wiarygodne, żadna ze stron nie składała zastrzeżeń co do ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do ich kwestionowania.

Na rozprawie w dniu 14 marca 2024 r. Sąd na podstawie art. 235 ^{( 2 )}§ 1 pkt 2 k.p.c. postanowił pominąć wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z kopii świadectw pracy dotyczących K. B.i A. B., jako nieistotny dla sprawy. Wskazany wniosek dowodowy w żadnym stopniu nie był związany z przedmiotem niniejszej sprawy, albowiem sprawa ta nie dotyczyła ustalenia prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego dla tych osób, lecz wyłącznie dla ubezpieczonej. Nie było zatem konieczne pozyskiwanie wiadomości w jakich okolicznościach i na jakiej podstawie doszło do rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę z innymi pracownicami.

Na rozprawie w dniu 9 maja 2023 r. Sąd na podstawie art. 242 k.p.c. pominął wniosek organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka K. R.. Działanie to wynikało z braku realnych możliwości przeprowadzenia tego dowodu w najbliższym czasie. Wezwania do świadka kierowane były na wszystkie dostępne adresy. Każdorazowo wezwania były zwracane z adnotacją o niepodjęciu przesyłki. Z zeznań świadków i ubezpieczonej wynikało, że z K. R. nie ma żadnego kontaktu i że obecnie prawdopodobnie przebywa on za granicą. W tym stanie rzeczy, w celu zdynamizowania postępowania w sprawie, na rozprawie w dniu 26 marca 2024 r. Sąd postanowił oznaczyć termin opisany w art. 242 k.p.c. na dzień następnej rozprawy, tj. 9 maja 2024 r. Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli postępowanie dowodowe napotyka przeszkody o nieokreślonym czasie trwania, sąd może oznaczyć termin, po którego upływie dowód może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu. Skierowane do świadka wezwanie na tę rozprawę ponownie zostało zwrócone, wobec czego Sąd zastosował prekluzję dowodową z art. 242 k.p.c.

Przedmiotem niniejszej sprawy było prawo zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. W myśl art. 29a ust. 1 ww. ustawy zasiłek macierzyński przysługuje na okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Zgodnie z art. 182 ^1a § 1 k.p. pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:

1)  41 tygodni – w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1;

2)  43 tygodni – w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2-5.

Stosownie do art. 182 ^1d § 1 k.p. urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika - rodzica dziecka w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186 ^8a. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Zgodnie z § 22 pkt 2 rozporządzenia dokumentami niezbędnymi do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, jeżeli zasiłek macierzyński za okres poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie tego urlopu był pobierany przez tego ubezpieczonego, są:

1)  złożone w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez Zakład, na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu lub na adres do doręczeń elektronicznych, oświadczenie ubezpieczonego o braku zamiaru korzystania przez drugiego z rodziców dziecka w okresie wskazanym we wniosku z zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego albo, złożone w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez Zakład, na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu lub na adres do doręczeń elektronicznych, oświadczenie ubezpieczonego o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu, w okresie objętym wnioskiem, albo potwierdzone przez pracodawcę za zgodność z oryginałem kopie takich oświadczeń - w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez Zakład;

2)  złożone w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego podpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo z wykorzystaniem sposobu potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych dostępnego w systemie teleinformatycznym udostępnionym bezpłatnie przez Zakład, na elektroniczną skrzynkę podawczą Zakładu lub na adres do doręczeń elektronicznych, zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego oraz zaświadczenie pracodawcy o okresie i wymiarze czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego zawierające informację, czy i w jakim wymiarze pracownik będzie wykonywał pracę w okresie urlopu rodzicielskiego wydłużonego zgodnie z art. 182 ^1f § 3-7 Kodeksu pracy - w przypadku pracownika, któremu zasiłek macierzyński jest wypłacany przez Zakład.

Sąd ustalił, że ubezpieczona w wymaganym terminie złożyła pracodawcy/płatnikowi składek wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. W odniesieniu do ubezpieczonej wystąpił jednak stan rzeczy, który określany jest niekiedy jako porzucenie pracownika przez pracodawcę (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2013 r., II PK 323/12, LEX nr 1330721). Ubezpieczona, mimo przejawianej w tym zakresie aktywności, nie była w stanie skontaktować się z pracodawcę. Nie był on obecny ani w znanym ubezpieczonej miejscu zamieszkania, ani w miejscach, w których dotychczas prowadził działalność gospodarczą, nie odbierał telefonów, korespondencji, nie kontaktował się przez media społecznościowe. Z tego względu ubezpieczona nie uzyskała wyrażonej wprost zgody na udzielenie urlopu rodzicielskiego, ani wymaganego przez przepisy rozporządzenia zaświadczenia o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego. Z przepisu art. 182 ^1d § 1 k.p. wynika, że pracodawca obowiązany jest jednak taki wniosek uwzględnić. Pracodawca w tym zakresie nie ma żadnego luzu decyzyjnego.

Wobec brzmienia wskazanego przepisu należy zatem uznać, że milczenie pracodawcy, wynikające z porzucenia pracownika, winno być, stosownie do okoliczności sprawy, traktowane jako wyrażenie zgody na udzielenie urlopu rodzicielskiego. Kodeks pracy nie określa formy, w której pracodawca udziela urlopu rodzicielskiego. Obowiązuje zatem w tym zakresie zasada swobody formy oświadczenia woli ( art. 60 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Oznacza to, że pracodawca może udzielić urlopu rodzicielskiego w dowolny sposób, byleby jego wola została dostatecznie wyrażona. Owa wola może być wyrażona także w formie milczenia, jeżeli owo milczenia, w realiach danej sprawy, należy właśnie w ten sposób interpretować. Taka właśnie sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. Sąd w związku z tym przyjął, że pracodawca ubezpieczonej, mimo milczenia, udzielił jej urlopu rodzicielskiego.

Gdy chodzi o brak wymagalnego przez przepisy rozporządzenia zaświadczenia o okresie udzielonego urlopu rodzicielskiego wskazać należy, że powinność przedłożenia tego zaświadczenia nie może być traktowana jako warunek materialnoprawny prawa do zasiłku macierzyńskiego. Mieści się ona wyłącznie w sferze dowodowej. Ustawodawca określił, iż jedyną przesłanką materialną nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego jest posiadanie statusu osoby ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Przepisy ww. rozporządzenia określają formalną procedurę ubiegania się ubezpieczonego o świadczenie i, zdaniem Sądu, mają jedynie znaczenie na etapie postępowania administracyjnego. Na etapie postępowania sądowego ograniczenia te w żadnym zakresie nie obowiązują (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z 2.02.1996 r., II URN 3/95, OSNP 1996/16, poz. 239; z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 1998/11, poz. 342 i postanowienie Sądu Najwyższego z 24.05.2023 r., II USK 314/22, LEX nr 3568166). W postępowaniu sądowym prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego może być zatem wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że fakt nieprzedstawienia ww. dokumentu nie został spowodowany złą wolą ani zaniedbaniem odwołującej, lecz niemożnością skontaktowania się skarżącej z płatnikiem składek. Pomimo, iż przedsiębiorstwo obecnie figuruje w rejestrze jako aktywne, a z odwołującą się nie został rozwiązany stosunek pracy, płatnik nie reagował na próby kontaktu odwołującej się. Sąd po raz kolejny zaznacza, że naganne zachowanie pracodawcy, który wypowiedział pozostałym pracownicom umowy o pracę, zamknął trzy prowadzone w ramach działalności gospodarczej sklepy spożywcze i wyjechał z kraju nie pozostawiając do siebie jakiegokolwiek kontaktu, nie może być przyczyną do obarczenia odpowiedzialnością ubezpieczonej. Należy też podkreślić, że w toku postępowania zostały potwierdzone wszystkie okoliczności istotne z punktu widzenia prawa o ustalenie, którego ubezpieczona wnosiła.

Mając na uwadze wszystko powyższe, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej Z. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 25 listopada 2023 r. do 5 lipca 2024 r., o czym orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

sędzia Andrzej Kurzych