Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z 6 listopada 2023 roku znak: (...) numer sprawy: (...) odmówiono (...) prawa do zasiłku chorobowego za okres od 15 marca 2023 roku do 13 kwietnia 2023 roku.

W uzasadnieniu wskazano, że (...) byłą zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego (kod tytułu ubezpieczenia (...)) od 14 marca 2021 roku do 14 marca 2023 roku jako (...). Podkreślono, iż pełniąc służbę, (...) nie podlegała ubezpieczeniom społecznym w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych z tytułu zatrudnienia w (...)w S., w tym ubezpieczeniu chorobowemu – albowiem – funkcjonariusze tejże służby nie są objęci ubezpieczeniem społecznym i w związku z tym, przepisy ustawy zasiłkowej nie mają tutaj zastosowania.

Od powyższego rozstrzygnięcia, (...) pismem z 12 grudnia 2023 roku wniosła odwołanie, zarzucając naruszenie art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 2, art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w związku z art. 6 ust. 1 pkt 18a, art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu odwołująca przytoczyła szereg orzeczeń Sądu Najwyższego, wywodząc, iż w świetle rozstrzygnięć tegoż Sądu, zaskarżone rozstrzygnięcie w sposób nieuprawniony różnicuje sytuację obywateli będących byłymi funkcjonariuszami (...), których niezdolność do pracy nastąpiła wskutek choroby mającej miejsce po ustaniu służby.

Tak wywodząc, (...) wniosła o przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za okres od 15 marca 2023 roku do 13 kwietnia 2023 roku.

W odpowiedzi na powyższe, organ rentowy pismem z 10 stycznia 2024 roku wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie na swoją rzecz od odwołującej się zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, podtrzymując dotychczas wywiedzione stanowisko w sprawie, a szczegółowo ujęte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) była funkcjonariuszem (...)od 15 marca 2021 roku do 14 marca 2023 roku. W drugiej ze wskazanych dat, jej stosunek służbowy wygasł i nastąpiło zwolnienie ze służby. W okresie od 14 marca 2023 roku do 21 marca 2023 roku i od 22 marca 2023 roku do 13 kwietnia 2023 roku przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą i spowodowaną nią niezdolnością do pracy. Pismem z 3 października 2023 roku (...) zwróciła się (...) w S. – (...) o przekazanie składek emerytalno-rentowych naliczonych w trakcie trwania swojej służby w Oddziale (...) w Ś. (w okresie od 15 marca 2021 roku do 14 marca 2023 roku) do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W reakcji na powyższe, (...) w S. zwróciła się pismem z 6 października 2023 roku do Działu (...) (...) w S. o konieczności dopełnienia formalności związanych z przeniesieniem składek emerytalno-rentowych (...). W dokumentacji wyrejestrowującej z 7 listopada 2023 roku jako datę początkową objęcia ubezpieczeniem wskazano 15 marca 2021 roku, a końcową – 15 marca 2023 roku. (...) podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Nie była objęta ubezpieczeniem wypadkowym i chorobowym.

Od 14 marca 2023 roku (...) nie podlegała i nie była zgłoszona do ubezpieczenia chorobowego z tytułu stosunku pracy. Niezdolność do pracy powstała w terminie 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia (stosunek służby ustał w dniu 14 marca 2023 roku, a niezdolność powstała w tym samym dniu) i trwała łącznie powyżej 30 dni.

Bezsporne, a nadto dowody: - pismo z 3 października 2023 roku k. 18; pismo z 6 października 2023 roku k. 19; dokumentacja (...) k. 27-30; wydruk (...) k. 5 akt ubezpieczeniowych (...)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów w postaci niebudzących wątpliwości co do rzetelności i autentyczności dokumentów, szczegółowo wymienionych w pierwszej części uzasadnienia. Prawdziwość dokumentacji zgromadzonej w aktach postępowania, stanowiącej podstawę ustaleń, nie była również kwestionowana przez żadną ze stron. Pochodziła bowiem od organu rentowego oraz (...), wobec czego została sporządzona zgodnie z prawem, przepisaną procedurą i przez podmioty oraz instytucje wyspecjalizowane - w sposób odzwierciedlający rzeczywisty stan rzeczy. Okoliczności sprawy były w istocie niesporne miedzy stronami, sporna była ocena tych okoliczności wobec prawa do zasiłku odwołującej się.

Przechodząc do meritum, istota niniejszego problemu sprowadza się do pytania, czy (...) funkcjonariuszka (...) - której niezdolność do pracy powstała 14 marca 2023 roku to jest po ustaniu (wygaśnięciu) stosunku służbowego z dniem 14 marca 2023 r. i trwała do 21 marca 2023 roku oraz od 22 marca 2023 roku do 13 kwietnia 2023 roku - nabyła prawo do zasiłku chorobowego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Szukając odpowiedzi na tak sformułowane pytanie warto zauważyć, że powyższym zagadnieniem (choć w sprawie chodziło o prawo do zasiłku rehabilitacyjnego), zajmował się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 maja 2021 r., II USKP 35/21 (LEX nr 3219956). W uzasadnieniu do tego orzeczenia, Sąd Najwyższy w sposób szczegółowy dokonał analizy problematyki, a w konkluzji wskazał, że pozbawienie zwolnionych funkcjonariuszy (...) prawa do świadczeń chorobowych po ustaniu stosunku zatrudnienia (stosunku służby) stanowi niedopuszczalne zróżnicowanie ich sytuacji socjalnej w stosunku do innych zatrudnionych, objętych powszechnymi ubezpieczeniami społecznymi.

W świetle art. 1 ustawy z dnia 25 września 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (Dz.U. 2023, poz. 2780 t.j. – dalej jako ustawa zasiłkowa), świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych tym aktem przysługują tylko osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2024, poz. 497 t.j. – dalej jako ustawa systemowa).

Odwołująca się, będąc do 14 marca 2023 roku funkcjonariuszem (...), z mocy art. 6 ust. 1 pkt 18a w zw. z art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 12 ustawy systemowej podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym do dnia zakończenia służby. Nie podlegała natomiast ani obowiązkowo, ani dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Z mocy art. 7 ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 1321) uchylono z dniem 1 stycznia 2018 r. powołane przepisy (z wyjątkiem art. 12) ustawy systemowej. Od tej daty, funkcjonariusze (...) nie są objęci tym (ani żadnym innym) ubezpieczeniem społecznym podczas pełnienia służby.

Natomiast ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o (...) (tekst jedn.: Dz. U. 2023, poz. 615 t.j. - dalej jako ustawa o (...)) w art. 230 ust. 2 pkt 1 stanowi, że w przypadku niezdolności do służby z przyczyn uprawniających do świadczeń określonych w przepisach ustawy zasiłkowej, przez okres określony w tych przepisach, funkcjonariusz otrzymuje uposażenie i inne świadczenia pieniężne należne na zajmowanym stanowisku służbowym. Nie dotyczy to jednak przyczyn uprawniających do zasiłków chorobowego i opiekuńczego. Zgodnie bowiem z art. 232 ust. 1 ustawy o (...), w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim funkcjonariusz otrzymuje uposażenie chorobowe, przy czym zwolnienie lekarskie obejmuje okres, w czasie którego funkcjonariusz jest zwolniony od pełnienia służby z powodu choroby i innych przyczyn niezdolności do służby traktowanych na równi z niezdolnością do służby z powodu choroby, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1-2 ustawy zasiłkowej (art. 233 ust. 1 pkt 1 ustawy o (...)).

W sytuacji zwolnienia funkcjonariusza (lub rozwiązania stosunku służby) przed nabyciem przez niego prawa do "zaopatrzeniowych" świadczeń emerytalnych ustawa przewiduje przekazanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (zgodnie z art. 250a ustawy o (...). Mając na uwadze orzecznictwo Sądu Najwyższego odnoszące się do świadczeń "chorobowych" dla byłych sędziów – które nota bene przywołała sama odwołująca się - dostrzec należy, że powyższe unormowanie sytuacji funkcjonariuszy KAS znacząco odbiega od regulacji art. 91 § 10 Prawo o ustroju sądów powszechnych. W tym przepisie mowa jest bowiem generalnie o składkach na ubezpieczenia społeczne, w tym także chorobowe, co pozwala uznać zakończony okres służby za okres ubezpieczenia i przyznać byłemu sędziemu świadczenia pieniężne z tytułu choroby. W uchwale z dnia 4 września 2014 roku sygn. I UZP 2/14 Sąd Najwyższy uznał, że byłemu sędziemu, który stał się niezdolny do pracy przed zrzeczeniem się urzędu, przysługuje zasiłek chorobowy w okresie dalszego trwania tej niezdolności po rozwiązaniu stosunku służbowego. W uzasadnieniu nawiązano do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 roku, sygn. III UZP 5/02 i sformułowanej w niej tezy o wyłączeniu sędziów z możliwości uzyskania tylko takich świadczeń wynikających z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, które pod postacią innych - zamiennych - świadczeń gwarantują im pragmatyki służbowe. W konsekwencji, wyłączenie możliwości uzyskania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego odnosi się tylko do okresu trwania stosunku służbowego. Po rozwiązaniu stosunku służbowego okres pełnienia przez sędziego służby zostaje zrównany z innymi stosunkami zatrudnienia gwarantującymi pełną ochronę ubezpieczeniową. Sędzia jako pracownik miałby zwykle prawo do podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracowniczego zatrudnienia. Jeżeli więc sędzia utracił swój status i związane z nim zaopatrzenie społeczne, to nie mógł utracić ochrony ubezpieczeniowej w zakresie powszechnego ubezpieczenia społecznego, gdyż był pracownikiem (...). Innymi słowy, po zakończeniu stosunku służbowego okres służby kwalifikuje się jako okres ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2014 roku , I UK 5/14, LEX nr 1511585).

Odprowadzenie do ZUS za zwolnionego funkcjonariusza (...) jedynie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oznacza natomiast, że zakończony okres służby nie uprawnia do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, co dalej mogłoby implikować wniosek, że były funkcjonariusz (...) nie ma prawa do świadczeń przewidzianych w ustawie zasiłkowej.

Jednakże w uzasadnieniu do wyroku z dnia 26 maja 2021 r., II USKP 35/21 Sąd Najwyższy rozważając czy przepisy ustawy zasiłkowej nie powinny jednak znaleźć zastosowania do sytuacji byłego funkcjonariusza (...), który po upływie okresu zasiłkowego jest nadal niezdolny do pracy, wskazał, że po pierwsze, można odwołać się do funkcjonalnych reguł interpretacyjnych pozwalających na dokonanie wykładni "z podobieństwa" - analogii legis. Ta metoda wykładni przepisów ustawy zasiłkowej pozwala na przyznanie prawa do uregulowanych w niej świadczeń także podmiotom niebędącym ubezpieczonymi (tu: funkcjonariuszom), o ile istnieje po temu uzasadnienie aksjologiczne. To przedmiotowe podobieństwo jako podstawa tej formuły interpretacyjnej, jest bowiem podobieństwem co do uzasadnienia aksjologicznego normy zawierającej dalsze jeszcze elementy (tu: zakres podmiotowy), poza wyraźnie wymienionymi w tekście prawnym (por. S. (...), Z. (...): Zarys teorii prawa, Poznań 2001, s. 168-169). Można także przywołać wyodrębniane w teorii prawa reguły inferencyjne (reguły wnioskowania) określane mianem analogia iuris. Umożliwiają one uznanie za obowiązujące takich norm postępowania, które wprawdzie nie zostały sformułowane w obowiązujących przepisach, ale mogą być wyprowadzone z norm obowiązujących. Opierają się one za założeniu konsekwentności ocen i "aksjologicznej racjonalności prawodawcy". Jeżeli zatem uznaje się za obowiązujące w danym systemie prawnym normy mające określone uzasadnienie aksjologiczne, to należy też uznać za obowiązujące w nim inne normy, które mają takie samo uzasadnienie (por. S. (...), Z. (...): Zarys..., s. 173). W konsekwencji, wskazując stosowne uzasadnienie aksjologiczne, można, odwołując się do niego, przyznać świadczenie rehabilitacyjne zwolnionemu funkcjonariuszowi (...)na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej, mimo braku wyraźnej regulacji ustawowej.

W obu analizowanych przypadkach, tj. zarówno, gdy odpowiednie przepisy ustawy zasiłkowej miałyby być zastosowane w wyniku ich wykładnia a simili, jak i wówczas, gdy podstawą byłyby reguły wnioskowania oparte na założeniu "aksjologicznej racjonalności prawodawcy", kluczowe jest w istocie ustalenie aksjologicznego uzasadnienia do sięgnięcia do przepisów ustawy zasiłkowej. W tym kontekście przywołać można argumentację przyjętą w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym podobnych kwestii (por. wspomnianą już uchwałę i przytoczoną przez odwołującą się w uzasadnieniu swojego stanowiska - z dnia 4 września 2014 roku sygn. I UZP 2/14, a także wyrok z dnia 18 października 2013 r., sygn. I UK 125/13) Wskazywano w nich bowiem, że pozbawienie funkcjonariuszy prawa do świadczeń w związku z krótkoterminową niezdolnością do pracy na okres po ustaniu stosunku zatrudnienia trzeba ocenić jako naruszające konstytucyjną zasadę równego traktowania obywateli w zakresie konstytucyjnego obywatelskiego prawa do zabezpieczenia społecznego.

Nie sposób jednak przejść obojętnie w czynionych rozważaniach obok faktu, że brak w ustawie o (...)regulacji przewidującej prawo zwolnionych funkcjonariuszy do świadczeń "chorobowych", można uznać za "regulację negatywną". W świetle tego poglądu, z milczenia ustawy o (...)i braku odesłania do innych aktów prawnych wynikałoby, że ustawodawca świadomie i jednoznacznie przesądził w ten sposób o braku prawa byłych funkcjonariuszy (...)do przedmiotowych świadczeń w okresie po ustaniu stosunku służby.

Jednakże nawet przyjęcie tezy o zawarciu w ustawie o (...)"regulacji negatywnej" dotyczącej świadczeń chorobowych po ustaniu stosunku służby nie wyklucza możliwości zastosowania odnośnie do byłego funkcjonariusza (...)odpowiednich przepisów ustawy zasiłkowej. Stwierdzenie stosownego uzasadnienia aksjologicznego dla zastosowania przepisów ustawy zasiłkowej (zarówno w drodze analogii legis jak i analogii iuris) oznaczałoby bowiem w istocie także i to, że wykładnia ustawy o (...)w kierunku istnienia "regulacji negatywnej" skutkowałaby wyinterpretowaniem norm nie tylko aksjologicznie, ale także systemowo i prakseologicznie niezgodnych z tymi wywiedzionymi z ustawy zasiłkowej. Z jednej strony - silnie uzasadniona aksjologicznie zasadą równego traktowania obywateli w zakresie konstytucyjnego obywatelskiego prawa do zabezpieczenia społecznego - wykładnia przepisów ustawy zasiłkowej przyznaje funkcjonariuszom prawo do określonych świadczeń w okresie po ustaniu stosunku służby, z drugiej natomiast ustawa o (...)prowadzi do odmiennych wyników, odmawiając im takiego prawa. Należy jednak pamiętać, że systemowe reguły interpretacyjne nakazują odrzucać wyniki wykładni, które prowadzą do wyinterpretowania norm między sobą niezgodnych, natomiast dążyć do wyinterpretowania takich norm, które tworzyłyby spójny system.

Wobec powyższego, Sąd stwierdza, że w istocie rzeczy nie ma znaczenia czy milczenie ustawy o (...)będzie rozumiane jako brak regulacji, czy też jako "regulacja negatywna", zasadniczo bowiem warunkiem przyznania zwolnionemu funkcjonariuszowi (...)świadczeń na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej jest stwierdzenie aksjologicznego uzasadnienia dla ich zastosowania.

Mając na uwadze dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego przytoczone powyżej, jako stosowne uzasadnienie aksjologiczne w grę wchodzi przede wszystkim naruszenie zasady równego traktowania obywateli. Pozbawienie funkcjonariuszy (...)w sytuacji ich zwolnienia ze służby (w tym także wygaśnięcia ich stosunku służbowego) świadczeń rekompensujących skutki niezdolności do pracy ze względu na chorobę w okresie po ustaniu stosunku służby, których "zamienniki" w okresie służby gwarantuje im pragmatyka służbowa, mogłoby być uznane za niedopuszczalne różnicowania ich sytuacji socjalnej w stosunku do innych osób zatrudnionych, objętych ubezpieczeniami społecznymi.

W świetle powyższego, należy więc sformułować następującą konkluzję: z uwagi na jednakową potrzebę ochrony socjalnej po ustaniu stosunku zatrudnienia, zasada równego traktowania obywateli w zakresie konstytucyjnego obywatelskiego prawa do zabezpieczenia społecznego stanowi uzasadnienie aksjologiczne dla przyznania zasiłku chorobowego (świadczenia rehabilitacyjnego) zwolnionemu funkcjonariuszowi (...)z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej.

Podsumowując powyższe rozważania, należy uznać, że odwołująca się jako funkcjonariusz (...), której niezdolność do pracy powstała 14 marca 2023r, czyli w dniu wygaśnięcia stosunku służbowego z tym samym dniem, może uzyskać prawo do zasiłku chorobowego na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej.

Wobec tak ukształtowanych rozważań Sąd wskazuje, że dokonał rozstrzygnięcia jak w wyroku.

Sędzia (...)

7.11.2024 r.

Z:

(...)

(...)

(...)

Sędzia (...)