Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Opolu

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jolanta Madziała –Stysiak

Sędziowie: sędzia Jarosław Szejner

sędzia Katarzyna Wiatrak- Derda

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2021r. w Opolu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K.

przeciwko T. R.

o zwrot kosztów kształcenia

na skutek apelacji powoda Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Opolu Wydziału IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 marca 2017r. sygn. akt IV P 1153/15 Pm

I.  oddala apelację ,

II.  zasądza od powoda Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą
w K. na rzecz pozwanego T. R. kwotę 7936 zł
(siedem tysięcy dziewięćset trzydzieści sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym , w tym kwotę 5236 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu kasacyjnym .

na oryginale właściwe podpisy.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 01.03.2017r. Sąd Rejonowy w Opolu, Wydział IV Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w pkt I. zasądził od pozwanego T. R. na rzecz powoda Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K. kwotę 5197,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 01.12.2015r. do dnia zapłaty, a dalej idące powództwo oddalił; w punkcie II zasądził od powoda Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K. na rzecz pozwanego T. R. kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w zakresie:

1) punktu I wyroku w części w jakiej oddala powództwo ponad kwotę 5 197,65 zł,

2) punktu II w którym zasądza kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

oraz zarzucając naruszenie:

1) prawa materialnego - art. 58 kodeksu cywilnego w związku z art.300 kodeksu pracy poprzez przyjęcie, że § 5 umowy z dnia 31 marca 2008 r., w zakresie, w jakim zobowiązuje pracownika do zwrotu całości kosztów kształcenia jest nieważny,

2) prawa materialnego - § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. 103, poz. 472) poprzez przyjęcie,
iż przepis ten, w sytuacji rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika przewiduje możliwość domagania się przez pracodawcę proporcjonalnego zwrotu kosztów,

3) naruszenie prawa materialnego - art. 5 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza
i dentysty (Dz.U. z 2017 r.pozl25) w zakresie w jakim przyjął, iż warunkiem koniecznym do wykonywania przez pozwanego pracy w poradni rejonowo profilaktycznej WOMP było podjęcie przez pozwanego specjalizacji z zakresu medycyny pracy,

4) wadliwość podstawy faktycznej będącej wynikiem naruszenia przepisów postępowania,
a to art.227 i art.233 k.p.c.

Przy powyższych zarzutach wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku:

a) w zakresie pkt I zasądzenie kwoty 64.676, 87 zł,

b) w zakresie pkt II zasądzenie kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego;

względnie, w razie nieuwzględnienia opisanych wyżej wniosków, o:

c) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji

d) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podnosił, że podnoszenie kwalifikacji w określonej dziedzinie medycyny jest indywidualną decyzją i interesem lekarza, a realizacja szkolenia specjalizacyjnego może odbywać się w kilku trybach tj. w trybie rezydenckim (koszty szkolenia pokrywa Ministerstwo Zdrowia) lub pozarezydenckim (na podstawie oddelegowania lekarza z podstawowego miejsca zatrudnienia bądź w ramach umowy cywilnoprawnej z podmiotem szkolącym). Podmiot szkolący nie ma żadnego obowiązku prawnego do zatrudnienia lekarza w celu realizacji szkolenia specjalizacyjnego.
W szczególnych sytuacjach, podyktowanych wyłącznie interesem podmiotu szkolącego, przy zadeklarowanej i nieprzymuszonej woli lekarza do pracy w WOMP po uzyskaniu specjalizacji z zakresu medycyny pracy, podmiot szkolący może podjąć decyzję o zawarciu umowy o pracę w celu realizacji szkolenia specjalizacyjnego z perspektywą pozyskania specjalisty medycyny pracy. Podczas kilku wstępnych rozmów pozwany prezentował daleko idącą determinację w celu uzyskania zatrudnienia u powoda, deklarując jednocześnie dalszą
z nim współpracę. Pozwany został szczegółowo poinformowany o warunkach zatrudnienia
i wzajemnych zobowiązaniach stron w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pracownika. Strony dobrowolnie w jednym dniu zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony oraz umowę o wzajemnych zobowiązaniach. Powód wyraźnie podkreśla, że jedynym warunkiem zawarcia z pozwanym umowy o pracę była potrzeba pozyskania specjalisty medycyny pracy. Pozwany, posiadający tylko tytuł lekarza ginekologa, nie zostałby zatrudniony u powoda, ponieważ poradnia ginekologiczna nie realizuje żadnych zadań
z zakresu medycyny pracy i powód nie posiadał takiej poradni w swoich strukturach. Pozyskanie lekarza specjalisty z zakresu medycyny pracy podyktowane było potrzebami pracodawcy. Nie można jednak, tak jak to uczynił Sąd założyć, iż pozwany jako lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu nie mógł pracować w charakterze lekarza w tym dziale. Okoliczność powyższa nie znajduje potwierdzenia ani w zawartej umowie o pracę ani w umowie o podnoszenie kwalifikacji. Ponadto z przesłuchania Dyrektora H. K. wynika jednoznacznie, że Pozwany , jako lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu mógł nadal pracować w tym Dziale jako lekarz bez specjalizacji
z zakresu medycyny pracy. Przyjmując bowiem tok rozumowania Sądu można stwierdzić, iż lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu stwierdzone dokumentem wydanym na podstawie przepisów art. 5 ustawy z dnia 5.12.1996r. o zawodzie lekarza i dentysty, nie posiadający jednak żadnej specjalizacji, w ogóle nie mógłby podjąć zatrudnienia
w charakterze lekarza. W sprzeczności ze stanem faktycznym pozostaje stwierdzenie Sądu (strona 3 wers 8 uzasadnienia), że jednocześnie od dnia 07.08.2008r. był zatrudniony na 0,6989 etatu wykonując swoje obowiązki w Dziale Orzeczniczo-Konsultacyjnym i Poradni Ginekologiczno -Położniczej. Umowa o pracę zawarta z pozwanym dnia 31.03.2008r. dotyczyła pełnoetatowego zatrudnienia, która na wniosek pozwanego została zmieniona na umowę w niepełnym wymiarze, dokładnie 0,6989 etatu. W dniu 07.08.2008r. nie mógł wykonywać obowiązków starszego asystenta realizując umowę z NFZ, ponieważ nie posiadał tytułu specjalisty ginekologa. Posiadał bowiem I stopień specjalizacji a II zdobył
w październiku 2008 r. Ponadto Powód w swoich strukturach nie posiadał poradni ginekologicznej.

Pozwany, mimo wcześniejszych deklaracji zmiany swojego profilu zawodowego
z ginekologii na medycynę pracy, podyktowanych między innymi stanem zdrowia, zwrócił się we wrześniu 2010r. do Dyrektora WOMP z prośbą o utworzenie poradni ginekologiczno-położniczej w celu zawarcia kontraktu z NFZ, udostępniając (wynajmując) powodowi swój prywatny gabinet. Zaproponowana przez pozwanego kwota najmu została zaakceptowana przez Dyrektora WOMP i po zawarciu umowy z NFZ umożliwiła pozwanemu świadczenie usług zdrowotnych w zakresie specjalizacji z ginekologii i położnictwa. Zawierając umowę
o podnoszenie kwalifikacji strony określiły prawa i obowiązki zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Polityki Socjalnej z dnia
12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych
i wykształcenia ogólnego dorosłych. Przepis ten, co podkreśla Sąd (str. 9, wers 16 i nast. uzasadnienia) znajduje zastosowanie do umów zawartych przed dniem 11.04.2010 r.,
w związku z Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K. 28/08. Powód, zgodnie
z treścią § 5 ust. 1 umowy o podnoszenie kwalifikacji, domaga się zwrotu całości kosztów kształcenia w wysokości 69.874,52 zł. Wysokości wyliczonych kosztów pozwany nigdy nie zakwestionował. Koszty te obejmują między innymi zwrot wypłaconego wynagrodzenia za godziny, w których pozwany odbywał staż poza miejscem zatrudnienia. Powód obciążył Pozwanego wyłącznie kosztami wynagrodzenia za faktyczny czas stażu poza miejscem wykonywania pracy wskazanym w umowie o pracę. Skoro zatem, co również stwierdza Sąd, w niniejszej sprawie mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Polityki Socjalnej z dnia 12 październikal993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. 103, poz. 472) przepisy te winny być stosowane w całej rozciągłości. Nie znajdą więc zastosowania przywołane przez Sąd przepisy art. 103(l) kodeksu pracy (str.12 wers 39 uzasadnienia). Przepisy §6 wskazanego wyżej rozporządzenia nie zawierają ograniczeń w żądaniu przez powoda zwrotu jedynie części kosztów. Wydając zaskarżony wyrok Sąd przyjął, iż ograniczenia takie istnieją (str.13, wers 39 i 40) uzasadnienia w związku z czym oddalił żądanie zapłaty na rzecz powoda kwoty 64.676, 87 zł, stanowiącą wynagrodzenie wraz ze składkami ZUS wypłacone pozwanemu za faktyczny czas stażu poza miejscem pracy wskazanym w umowie o pracę. Wydając zaskarżony wyrok, Sąd rozstrzygnął co do zasady
o zgodności z prawem umowy z dnia 31 marca 2008 r. o wzajemnych zobowiązaniach
w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pracownika. Umowa została ukształtowana zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu jej zawarcia. Pracodawca ponosił koszty kształcenia pracownika i w zamian oczekiwał, iż uzyska pracownika bardziej przydatnego
do wykonywania jego zadań. Pracownik z kolei musiał liczyć się z tym,
że w przypadku niewypełnienia przyjętych na siebie obowiązków będzie zobowiązany
do określonego zachowania bądź spełnienia świadczeń.

Pozwany zatrudniając się w WOMP znał zarówno swoje prawa jak i obowiązki. Pierwotną
i podstawową umową jest więc umowa o pracę. Umowa dodatkowa to umowa o podnoszenie kwalifikacji w ramach której pozwany zobowiązał się do odbycia specjalizacji z zakresu medycyny pracy. Program specjalizacji obejmował okres od dnia 31.03.2008r. do 28.02.2013r., a w efekcie na skutek zmian programowych zakończył się w 2014 r. Zgodnie z zawartą umową obowiązki stron trwały do dnia egzaminu specjalizacyjnego potwierdzonego dyplomem. Pozwany podjął pracę w WOMP z własnej inicjatywy i z własnej woli zawarł umowę o podnoszenie kwalifikacji. Nie była to więc umowa jak przyjmuje Sąd, zawarta na skutek skierowania pozwanego do odbycia specjalizacji ( str.3, wers 32 uzasadnienia). Powód potwierdza, iż nie było przeszkód w dalszym zatrudnieniu Pozwanego na zajmowanym stanowisku, ponieważ w interesie Powoda było stworzenie takich warunków Pozwanemu, aby pomyślnie w kolejnej, wiosennej sesji egzaminacyjnej zdał egzamin specjalizacyjny.

W sprzeczności ze stanem faktycznym pozostaje stwierdzenie Sądu o terminach sesji egzaminacyjnych (strona 6 wers 35 i 36 uzasadnienia). Sesja wiosenna trwa od 01.03. do 30.04, a jesienna od 01.10. do 30.11. Jedyna rozmowa między Pozwanym, a Powodem po uzyskaniu niepomyślnego wyniku egzaminu specjalizacyjnego miała miejsce na początku grudnia 2014r, w której Pozwany kategorycznie oświadczył, że nie jest zainteresowany dalszą pracą u powoda ponieważ nie będzie przystępował do kolejnych sesji egzaminacyjnych
i oczekuje rozwiązania umowy o pracę. Żadne argumenty nie przekonały Pozwanego do kontynuacji umowy o pracę u Powoda, który wręcz oświadczył, że podejmie działania zmuszające Dyrektora WOMP do rozwiązania umowy o pracę. W związku ze zbliżającym się terminem, dotyczącym aneksowania umów z NFZ, między innymi na ambulatoryjną opiekę specjalistyczną, której elementem była poradnia ginekologiczno-położnicza, Dyrektor WOMP był zmuszony zażądać od Pozwanego pisemnego oświadczenia o rezygnacji ze świadczenia usług w poradni ginekologiczno-położniczej. Pozwany złożył taką deklarację i dodatkowo wystąpił do Dyrektora WOMP z pismem rozwiązującym umowę wynajmu swojego gabinetu prywatnego powodowi na dotychczasowych warunkach, podnosząc od dnia 01.01.2015r. kwotę wynajmu siedmiokrotnie. Pozwany zakończył współpracę z powodem z uwagi na podjęte decyzje zawodowe tj. zatrudnienie z dniem 02.01.2015r. na stanowisku kierownika Oddziału Ginekologiczno-Położniczego w (...) w B.. Prawidłowość rozwiązania
z pozwanym umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia została potwierdzona wyrokiem Sądu Rejonowego w Opolu z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt. IV P81/15 oraz wyrokiem Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 11 sierpnia 2016 r, sygn. akt. V Pa 56/16.

Sąd Okręgowy w Opolu wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2017r.

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zamieszczoną tam kwotę 5.197,65 (pięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt siedem 65/100) złotych zastępuje kwotą 55.900 (pięćdziesiąt pięć tysięcy dziewięćset) złotych,

II.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt II w ten sposób, że zasądza od pozwanego T. R. na rzecz powoda – Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K. kwotę 4.415 (cztery tysiące czterysta piętnaście) złotych tytułem kosztów procesu,

III.  w pozostałej części oddala apelację,

IV.  zasądza od pozwanego T. R. na rzecz powoda – Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K. kwotę
3.656 (trzy tysiące sześćset pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z 10.08.2017r. pozwany wywiódł skargę kasacyjną zaskarżając pkt. I wyroku co do kwoty przewyższającej kwotę 5.197, 65zł , pkt. II i IV wyroku.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 10 września 2020r. uchylił zaskarżony wyrok
w części dotyczącej pkt. I co do kwoty przewyższającej kwotę 5.197,65zł , II i IV i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe co do zasady postępowanie dowodowe, oraz właściwie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy nie przekraczając granic wyznaczonych dyspozycją art. 233 §1 k.p.c., oraz zastosował właściwą podstawę prawną rozstrzygnięcia.

Sąd I instancji w treści uzasadnienia prawidłowo wskazał, że w dacie zawierania przez powoda i pozwanego umowy o pracę z 31 marca 2008r. i jednocześnie umowy o wzajemnych zobowiązaniach w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pracownika, (czyli w dniu
31 marca 2008 r.) obowiązywały przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
i Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, wydane
na podstawie delegacji zawartej w ówcześnie obowiązującym art. 103 §1 k.p. Co prawda wkrótce zarówno art. 103 §1 k.p. jak i wydane na jego podstawie ww. przepisy wykonawcze wskutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r., K 28/08 utraciły moc
z dniem 11 kwietnia 2010 r., to jednak w art. 3 ustawy z 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidziano,
że do pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem wejścia w życie powyższej ustawy nowelizującej, stosuje się przepis regulujące zasady
i warunki podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników obowiązujące przed dniem 11 kwietnia 2010 r. Zostało to wyraźnie zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji zastosował więc prawidłową podstawę prawną rozstrzygnięcia, z tym zastrzeżenie, że istotnie niepotrzebnie dodatkowo przytoczył również treść art. 103 ¹ k.p. wprowadzonych do Kodeksu Pracy powyższą nowelizacją z 20 maja 2010r., skoro nie miały zastosowania w niniejsze sprawie.

Obowiązującym w dacie zawarcia z pozwanym w/w umowy z 31 marca 2008r.
o wzajemnych zobowiązaniach w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pracownika przepis art. 103 §1 k.p. stanowił, że w zakresie i na warunkach ustalonych, w drodze rozporządzenia, przez Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej pracodawca ułatwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Przepisami wykonawczyni wydanymi na podstawie powyższej delegacji były przepisy wspomnianego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.

W §4 ust. 1 tego rozporządzenia przewidziano, że pracownikowi, który podejmuje naukę w szkole na podstawie skierowania zakładu pracy, przysługują urlop szkoleniowy
i zwolnienia z części dnia pracy w wymiarach określonych w § 7, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Według ust. 2 tego przepisu zakład pracy mógł przyznać pracownikowi, o którym mowa
w ust. 1, dodatkowe świadczenia , a w szczególności:

1) zwrócić koszty przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, o ile nauka odbywa się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy pracownika,

2) pokryć koszty podręczników i innych materiałów szkoleniowych,

3) pokryć opłaty za naukę, pobierane przez szkołę,

4) udzielić dodatkowego urlopu szkoleniowego.

§6 cyt. rozporządzenia w ust. 1 stanowił, że zakład pracy zawiera z pracownikiem,
o którym mowa w § 4 ust. 1, umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron.

W myśl ust. 2 tego przepisu pracownik, który otrzymał od zakładu pracy świadczenia, o których mowa w § 4, i w trakcie nauki lub po jej ukończeniu w terminie określonym
w umowie, nie dłuższym niż 3 lata:

1) rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem,

2) z którym zakład rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy,

3) którego stosunek pracy wygaśnie wskutek porzucenia pracy

jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez zakład pracy na jego naukę
w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukończeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki, chyba że zakład pracy odstąpi od żądania zwrotu kosztów w części lub w całości.

Zgodnie z ust. 3 tego przepisu pracownik, który otrzymał od zakładu pracy świadczenia, o których mowa w § 4, jest obowiązany, na wniosek zakładu pracy, do zwrotu kosztów tych świadczeń w części lub całości, jeżeli bez uzasadnionych przyczyn przerwie naukę w szkole lub jej nie podejmie.

Natomiast ust. 4 tego przepisu przewidywał, że pracownik nie ma obowiązku zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 2, mimo rozwiązania stosunku pracy, jeżeli zostało ono spowodowane:

1) szkodliwym wpływem wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, stwierdzonym orzeczeniem lekarskim wydanym w trybie odrębnych przepisów, w razie gdy zakład pracy nie przeniósł go do innej pracy odpowiedniej ze względu na stan zdrowia i kwalifikacje zawodowe w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim,

2) brakiem możliwości dalszego zatrudnienia ze względu na inwalidztwo lub utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy,

3) przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia małżonka,

4) przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości ze względu na zawarcie związku małżeńskiego z osobą zamieszkałą w tej miejscowości.

Poza sporem pozostawało, że pozwany był zatrudniony u powoda na podstawie umowy o pracę z dnia 31.03.2008r. w Dziale Orzeczniczo - Konsultacyjnym Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O. z/s w K. początkowo w pełnym wymiarze czasu pracy, następnie zmienionym na 0,6989 etatu, zawartej na czas nieokreślony, na stanowisku asystenta, posiadając tylko dyplom lekarza ginekologa. W związku z tym, zgodnie z potrzebami pracodawcy i wymogami stawianymi przez niego lekarzom poradni rejonowo – profilaktycznej WOMP powód został skierowany do odbywania specjalizacji
z zakresu medycyny pracy do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w O.. W dniu zawarcia umowy o pracę strony zawarły jednocześnie umowę z dnia 31.05.2008 r.
o wzajemnych zobowiązaniach w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pozwanego, celem podjęcia przez pozwanego specjalizacji w zakresie medycyny pracy. Pozwany zakończył ww. kształcenie specjalizacyjne, ale niespornie nie uzyskał wyniku oczekiwanego przez powoda w postaci pozytywnego wyniku egzaminu specjalizacyjnego, a następnie zwrócił się do powoda z wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę na zasadzie porozumienia stron z dniem 31.12.2014r. Poza sporem pozostawało, że ostatecznie umowa o pracę pozwanego uległa rozwiązaniu w trybie art. 52 k.p., co stwierdzono prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Opolu z dnia 09.03.2016r. w sprawie IV P 81/15).

Bezspornie w umowie z dnia 31.05.2008 r. o wzajemnych zobowiązaniach w związku z podnoszeniem kwalifikacji pozwany w§ 1 umowy zobowiązał się do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych i w tym celu za zgodą pracodawcy od dnia 31 marca 2008r. do dnia zakończenia kształcenia specjalizacyjnego zgodnie z jego programem, tj. do dnia 28 lutego 2013r. podjąć kształcenie specjalizacyjne w zakresie medycyny pracy. Natomiast w §6 tej umowy strony postanowiły, że umowa zostaje zawarta na czas określony od dnia rozpoczęcia kształcenia specjalizacyjnego tj. od dnia 31 marca 2008r. do dnia zakończonego egzaminem kształcenia specjalizacyjnego potwierdzonego dyplomem. W ocenie Sądu Okręgowego oczywistym jest, że strony umówiły się, że kształcenie specjalizacyjne pozwanego będzie trwało do dnia jego zakończenia, ponieważ formuły tej treści zostały dwukrotnie powtórzone w dalszej części umowy. Pozwany odbył to szkolenie, które zostało zakończone na początku czerwca 2014 r. , o czym świadczy fakt, iż ostatni okres zwolnienia pozwanego z obowiązku świadczenia pracy opisany przez stronę powodowa obejmuje czas od 26.05. do 06.06.2014 r. (kurs w Instytucie Medycyny Pracy w Ł.), pośrednio wynika to także z zeznań pozwanego złożonych na rozprawie w dniu 17 lutego 2017 r., w których stwierdził on, że wówczas, podchodził” do egzaminu jesienią 2014r. Pozwany odbył więc całe szkolenie, natomiast nie uzyskał pozytywnej oceny z końcowego egzaminu, czego nie kwestionował.

W §2 powyższej umowy powód zobowiązał się względem pozwanego do udzielenia mu płatnych zwolnień z obowiązku świadczenia pracy, na okres obowiązujących staży
specjalizacyjnych wynikających z programu szkolenia specjalizacyjnego, ustalonych
z kierownikiem specjalizacji i pracodawcą; płatnych zwolnień z obowiązku świadczenia pracy, na okres obowiązujących kursów specjalizacyjnych wynikających z programu szkolenia specjalizacyjnego, ustalonych z i kierownikiem specjalizacji i pracodawcą; płatnych zwolnień z obowiązku świadczenia pracy, na okres obowiązujących konferencji sympozjów, zebrań członków (...), ustalonych z kierownikiem specjalizacji
i pracodawcą; zwrotu kosztów przejazdu i zakwaterowania na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, jeśli staż, kurs, sympozjum, konferencja, zebranie członków (...), odbywa się w innej miejscowości miejsce zamieszkania
i miejsce pracy pracownika; pokryć opłaty za kursy, pobierane przez instytucje szkolące pracownika; udzielić do 6 dni roboczych urlopu szkoleniowego przeznaczonego
na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów końcowych.

W §3 pozwany zobowiązał się - na wniosek pracodawcy - zwrócić w całości poniesione przez niego koszty, o których mowa w §2 jeżeli bez uzasadnionych przyczyn przerwie kształcenie specjalizacyjne. Ponadto w §4 pozwany zobowiązał się przepracować
u pracodawcy 3 lata po ukończeniu kształcenia specjalizacyjnego, liczone od daty zdania egzaminów końcowych, pod rygorem zwrotu otrzymanych od pracodawcy świadczeń.) Natomiast w §5 wskazano, że pracownik zobowiązany jest do zwrotu całości kosztów poniesionych przez pracodawcę na jego kształcenie specjalizacyjne w przypadku: rozwiązania przez niego stosunku pracy z pracodawcą za wypowiedzeniem, rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy za wypowiedzeniem, oraz rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Jak wskazano wyżej pozwany odbył specjalizację z medycyny pracy
w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K.. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w O. z siedzibą w K.
w związku z nieposiadaniem w swojej strukturze organizacyjnej oddziałów leczniczych umożliwiających zrealizowanie przez T. R. wszystkich staży kierunkowych określonych programem specjalizacji z zakresu medycyny pracy zawierał z innymi podmiotami leczniczymi porozumienia, na podstawie których pozwany mógł odbywać w tych innych placówkach staż kierunkowy w ramach swojej specjalizacji w dziedzinie medycyny pracy. Zgodnie z zawartymi porozumieniami z ww. placówkami w ramach odbywanego stażu pozwany miał wykonywać świadczenia medyczne pod kierunkiem lekarzy oddziału szkolącego, natomiast za wykonywanie świadczeń medycznych w ramach stażu w ww. placówkach pozwany nie otrzymywał od tych placówek wynagrodzenia. Wynagrodzenie było mu bowiem wówczas wypłacane przez kierującego do odbycia stażu czyli przez WOMP.

W ramach tej specjalizacji pozwany w okresie od dnia 21.01.2010 r. do dnia 09.12.2010 r. odbywał jeden raz w tygodniu staż kierunkowy w Oddziale Chorób Wewnętrznych (...) w G.. Od dnia 2.04.2012 r. do dnia 31.12.2012 r. pozwany odbywał staż w Szpitalu (...) w R. w trybie stacjonarnym na Oddziale Chorób Wewnętrznym.
Od dnia 01.01.2013 r. do dnia 30.01.2013 r. odbywał staż w Oddziale Chorób Wewnętrznych
w Szpitalu (...) w R., w okresie od 1.02.2013 r. do dnia 27.03.2013 r.
w (...) w K., w okresie od 03.04.2013 r. do dnia 29.04.2013 r. w Oddziale Chorób Zawodowych w (...) w S., w okresie od 6.05.2013 r. do dnia 26.05.2013 r.
w Oddziale i Poradni Chorób Zakaźnych (...)w O., w okresie
od 27.05.2013 r. do dnia 17,06.2013 r. w Oddziale Chorób Wewnętrznych w Szpitalu (...) w R. oraz w okresie od 19.06.2013 r. do dnia 22.07.2013 r.w Poradni Chorób Płuc w (...) w K..

Ponadto pozwany brał udział w następujących kursach specjalistycznych: od dnia 31.03.2008 r. do dnia 4.04.2008 r. „ Wprowadzenie do specjalizacji w medycynie pracy”,
od dnia 7.04.2008 r. do dnia 30.04.2008 r. „Medycyna pracy część pierwsza”, od dnia 06.05.2008 r. do dnia 30.05.2008 r. „Medycyna pracy - część druga”, od dnia 14.09.2009 r.
do dnia 17.09.2009 r. w Instytucie Medycyny Pracy w Ł.: "Zasady przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców orzecznictwa o predyspozycjach zdrowotnych do pracy na stanowisku kierowców”, od dnia 18.10.2010 r. do dnia 20.10.2010 r. odbywał w IMP w Ł. „Zasady orzekania o predyspozycjach zdrowotnych do pracy
w narażeniu na czynniku drażniące i uczulające skórę oraz diagnostyki, orzecznictwa
i profilaktyki chorób zawodowych skóry”, w dniu 21.10.2010r. w (...) w Ł. „Zasady orzekania o predyspozycjach zdrowotnych do pracy w narażeniu na hałas i nadmierny wysiłek głosu oraz diagnostyki, orzecznictwa i profilaktyki chorób zawodowych narządu słuchu i głosu oraz w okresie od dnia 06.12.2010 r. do dnia 09.12.2010 r. w (...) w Ł. „Leczenie ostrych zatruć i postępowanie reanimacyjne”, od dnia 06.06.2011 r. do dnia 09.06.2011r., od dnia 05.09.2011 r. do dnia 15.09.2011 r., od dnia 28.11.2011 r. do dnia 5.12.2011r. w (...) w Ł., od 17.10.2011 r. do dnia 26.10.2011 r. w (...) w G., oraz od dnia 2.04.2012 r. do dnia 31.12.2012 r. kurs w (...) w Ł. pt. „Diagnostyka pylicy
ze szczególnym uwzględnieniem międzynarodowej kwalifikacji ILO (jednocześnie ze staż
w Szpitalu (...) w R. w trybie stacjonarnym na Oddziale Chorób Wewnętrznym.

W sprawie pozostawało bezsporne, że pozwany w latach 2008 – 2014 odbył całe szkolenie przewidziane powyższą umową szkolenie specjalizacyjne, natomiast nie zdał na ocenę pozytywną kończącego go Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego (PES) w sesji jesienniej 2014 roku. Powód zarzucał na tym tle, że jako pracodawca ponosił koszty kształcenia pozwanego i w zamian za to oczekiwał, iż uzyska pracownika bardziej przydatnego do wykonywania jego zadań – w związku z czym zgodnie z treścią § 5 ust. 1 powyższej umowy o podnoszenie kwalifikacji, domaga się zwrotu całości kosztów kształcenia w wysokości 69.874,52 zł. W ocenie Sądu Okręgowego nie można się jednak zgodzić, że zawierając powyższą umowę o podnoszenie kwalifikacji strony określiły – w całości – swoje prawa i obowiązki zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy, w tym z powołanymi przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Polityki Socjalnej
z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych. Pierwotną i podstawową umową
w niniejszej sprawie jest bowiem umowa o pracę i związana z nią ekwiwalentność świadczeń.

Jak wskazano wyżej pozwany w ramach odbywanych stażów nie otrzymywał wynagrodzenia od placówek medycznych do których był skierowany, natomiast miał w tych okresach wypłacane wynagrodzenie przez kierującego do odbycia stażu czyli przez WOMP. W ramach odbywanych stażów pozwany świadczył (pod kierunkiem prowadzących) usługi medyczne na rzecz pacjentów ww. placówek medycznych, co pozostawało bezsporne.
Pozwany świadczył więc w tych okresach pracę lekarza, niezależnie od tego, że w ramach tej pracy szkolił się i nabywał nowe kwalifikacje. Zgodnie z art. 84 k.p. pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Natomiast przepis art. 18 §1 k.p. stanowi, że postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. W myśl §2 tego przepisu postanowienia umów i aktów, o których mowa w § 1, mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Definicję stosunku pracy zawiera przepis art. 22 § 1 k.p., zgodnie z którym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. W konsekwencji przewidziany w §5 umowy
z dnia 31.05.2008 r. o wzajemnych zobowiązaniach w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pozwanego obowiązek, zgodnie z którym powód miał być „zobowiązany do zwrotu całości kosztów poniesionych przez pracodawcę na jego kształcenia” – w tym rozumieniu – że miałby obowiązek zwrócić również w całości wynagrodzenia za pracę wykonywaną
w ramach odbywanych stażów, należy uznać za nieważny, gdyż zrzeczenie się wynagrodzenia jest nieważne z uwagi na treść art. 84 k.p. Wypłacenie przez pracodawcę wynagrodzenia za świadczenie pracy jest bowiem jedną z immanentnych cech stosunku pracy. Co więcej, zgodnie z art. 84 k.p. pracownik nawet nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Pracownik nie może zatem zrzec się wynagrodzenia przez żadną czynność prawną. Taka czynność jest nieważna jako sprzeczna
z prawem, gdyż strony umowy o pracę nie mogą, bez naruszenia określonej w art. 18 § 1 i 2 k.p. zasady uprzywilejowania pracownika, zawierać (w formie ustnej bądź pisemnej) porozumienia, na mocy którego pracownik zostanie pozbawiony przysługującej mu wynagrodzenia za pracę. Odpłatność zatrudnienia jest bowiem konstytutywną cechą stosunku pracy stosownie do art. 22 § 1 k.p., a przepisy art. 29 § 1 pkt 3 k.p., art. 13 k.p., art. 78 k.p.
i art. 84 k.p., wskazują też, że pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia, odpowiadającego rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, uwzględniającego ilość i jakość świadczonej pracy oraz wysokość minimalnego wynagrodzenia. Warunki i składniki wynagrodzenia określa się w umowie
o pracę, a pracownik, w myśl art. 84 k.p., nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Nawet gdyby uznać to porozumienie za ugodę z art. 917 k.c. to nadal obowiązywałby zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia z art. 84 k.p. Po drugie zasadniczą cechą wszelkich ugód jest czynienie wzajemnych ustępstw przez obie strony, (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2014 r., I PK 79/14, LEX nr 1551328) a w tym wypadku nie było. Należy podkreślić również, że nie było to wynagrodzenie z art. 81 k.p., czyli za gotowość do wykonywania pracy, mające charakter specyficzny, będący wyjątkiem od zasady ekwiwalentności wynagrodzenia za pracę, o jakiej mowa w art. 80 k.p. ale wynagrodzenie za pracę wykonaną na rzecz podmiotów świadczących usług medyczne,
w których pozwany odbywał staże w ramach podnoszenia kwalifikacji – kształcenia specjalizacyjnego w zakresie medycyny pracy i w ramach tych stażów powód świadczył pracę w uzgodnionym miejscu, czasie i rozmiarze pracy. Poza tym należy wskazać, że gdy istnieją podstawy do przyjęcia - w oparciu o k.c. - nieważności porozumienia stron stosunku pracy o zrzeczeniu się przez pracownika prawa do świadczenia podlegającego ochronie na podstawie art. 84 k.p., to żądanie zapłaty tego świadczenia może podlegać ocenie w świetle art. 8 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2017 r., I PK 76/16LEX nr 2259788). W ocenie Sądu Okręgowego żądanie przez powoda zwrotu całości wynagrodzenia wypłaconego powodowi w trakcie odbywanie szkolenia specjalizacyjnego jest w tej sytuacji sprzeczna zarówno z art. 84 k.p., jak również niezgodne z art. 8 k.p. Wynagrodzenia za odbyte staże, w ramach których powód przecież świadczył pracę – usługi medyczne na rzecz placówek medycznych, z którymi podpisał stosowne umowy szkoleniowe WOMP w O., zachowują cechę ekwiwalentności w odniesieniu do ilości i jakości wykonanej pracy
w spornym okresie na zajmowanym stanowisku.

To samo w ocenie Sądu Okręgowego powinno dotyczyć płatnych zwolnień od obowiązku świadczenia prac w ramach odbywanych kursów specjalistycznych.

Zasada godziwości wynagrodzenia za pracę ( art. 13 k.p.), odnosząca się również do wynagrodzenia sensu largo, a więc - według działu trzeciego Kodeksu pracy - także do świadczeń związanych z pracą, oznacza, że istotnym kryterium owej godziwości (sprawiedliwości) jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (wyrok z dnia 6 września 2005 r., I PK 10/05 Wyrok Sądu Najwyższego, OSNP 2006/13-14/203). Powyższe płatne zwolnienia z obowiązku wykonywanie pracy
w okresach kursów wynikające z §2 powyższej umowy, odpowiadają przewidzianym w §4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych urlopom szkoleniowym płatnym według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
W konsekwencji zasady dotyczące ochrony wynagrodzenia powinny dotyczyć również tych należności. Ochronie przewidzianej w Rozdziale II Działu Trzeciego Kodeksu pracy, oprócz wynagrodzenia za pracę w ścisłym znaczeniu, podlegają należności przysługujące pracownikowi na podstawie przepisów prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. i spełniające podobne funkcje, jak wynagrodzenie za pracę. Należność zagwarantowana w umowie
o pracę, niemająca swojego odpowiednika w przepisach prawa pracy i niebędąca wynagrodzeniem za pracę ani niespełniająca podobnej funkcji, nie mieści się w tak rozumianym przedmiocie ochrony (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2006 r, II PK 317/05, OSNP 2007/13-14/185 ). Powyższe należności należy uznać również za należności obligatoryjne wynikające z powyższych przepisów .

Zaznaczyć należy , że Sąd Najwyższy ocenił , ze obowiązki pozwanego w ramach staży i kursów specjalizacyjnych wykonywane były w ramach stosunku pracy , który bezwzględnie jest stosunkiem odpłatnym ( art. 22 § 1 k.p.).

Natomiast zakazowi dotyczącemu zrzekania się wynagrodzenia z art. 84 k.p.
nie podlegają przysługujące pracownikowi od pracodawcy świadczenia, których nie można traktować w kategoriach wynagrodzenia za pracę lub innych świadczeń związanych z pracą, uregulowanych w dziale trzecim Kodeksu pracy - art. 771-93 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 stycznia 2009 r., II PK 117/08, LEX nr 738349). Dotyczy to obowiązku zwrotu przez powoda kosztów poniesionych przez pracodawcę na koszty przejazdu, zakwaterowania
i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, czyli koszty delegacji pozwanego w wysokości 5.197,65 zł, odpowiadające świadczeniom fakultatywnym pracodawcy w rozumieniu §4 ust. 2 powołanego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych
i wykształcenia ogólnego dorosłych (dodatkowe świadczenia), które pozwany powinien zwrócić powodowi, w związku z tym, że po ukończeniu szkolenia w specjalizacji z zakresu medycyny pracy nie zdał kończącego to szkolenie egzaminu. W tym zakresie wyrok Sądu Rejonowego jest prawomocny.

Podsumowując , pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe, który nie wywiązuje się z obowiązków związanych z podnoszeniem kwalifikacji jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na szkolenie. Obowiązek zwrotu dotyczy jednak tylko kosztów dodatkowych świadczeń. Pracodawca nie może domagać się od pracownika zwrotu kosztów świadczeń obowiązkowych, tj. wynagrodzenia za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie powołanych przepisów oraz art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach zawarte w pkt II wyroku znajduje podstawę w treści art. 98 kpc

w związku z § 2 pkt.6 w związku § 10 ust. 1.1 ( koszty zastępstwa procesowego w

postępowaniu apelacyjnym ) i § 10 ust. 4.2 ( koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu

kasacyjnym ) rozporządzenia z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z.U.2018.265 t.j). Na rzecz powoda zasądzono również zwrot opłaty od skargi kasacyjnej w kwocie 2536zł.

sędzia Jarosław Szejner sędzia Jolanta Madziała –Stysiak sędzia Katarzyna Wiatrak –Derda

Z/

1.  odnotować

2.  dor. Peł. Powoda

Opole, dnia 15.06.2021r.