Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: sekr.sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2022 r. w Kaliszu

odwołania (...) Sp. z o.o.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 3 stycznia 2022 r. Nr (...)

w sprawie (...) Sp. z o.o.

przy udziale Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia dot. Z. S.

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od (...) Sp. z o.o. w K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Stanisław Pilarczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 stycznia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., zwany dalej organem rentowym, stwierdził, iż Z. S., jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Sp. komandytowa, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym w okresach:

a)  od 13 czerwca 2016 roku do 30 września 2016 roku;

b)  od 2 listopada 2016 roku do 31 grudnia 2016 roku;

c)  od 2 stycznia 2017 roku do 30 kwietnia 2017 roku;

d)  od 2 maja 2017 roku do 30 września 2017 roku;

e)  od 2 października 2017 roku do 31 października 2017 roku;

f)  od 2 listopada 2017 roku do 31 grudnia 2017 roku;

g)  od 2 stycznia 2018 roku do 28 lutego 2018 roku;

h)  od 1 kwietnia 2018 roku do 31 października 2018 roku.

Jednocześnie organ rentowy ustalił Z. S. podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe w wysokościach:

-

za miesiąc lipiec 2016 roku – 1 168 zł;

-

za miesiąc sierpień 2016 roku – 2 044 zł;

-

za miesiąc wrzesień 2016 roku – 1 227 zł;

-

za miesiąc październik 2016 roku – 1 752 zł;

-

za miesiąc grudzień 2016 roku – 2 395 zł;

-

za miesiąc styczeń 2017 roku – 1 110 zł;

-

za miesiąc luty 2017 roku – 2 395 zł;

-

za miesiąc marzec 2017 roku – 1 986 zł;

-

za miesiąc kwiecień 2017 roku – 1 928 zł;

-

za miesiąc maj 2017 roku – 1 986 zł;

-

za miesiąc czerwiec 2017 roku – 1 869 zł;

-

za miesiąc lipiec 2017 roku – 1 928 zł;

-

za miesiąc sierpień 2017 roku – 2 226 zł;

-

za miesiąc wrzesień 2017 roku – 876 zł;

-

za miesiąc październik 2017 roku – 1 869 zł;

-

za miesiąc listopad 2017 roku – 2 570 zł;

-

za miesiąc grudzień 2017 roku – 2 570 zł;

-

za miesiąc styczeń 2018 roku – 1986 zł;

-

za miesiąc luty 2018 roku – 2 745 zł;

-

za miesiąc marzec 2018 roku – 2 435,91 zł;

-

za miesiąc maj 2018 roku – 2 862 zł;

-

za miesiąc czerwiec 2018 roku – 2 687 zł;

-

za miesiąc lipiec 2018 roku – 2 920 zł;

-

za miesiąc sierpień 2018 roku – 2 103 zł;

-

za miesiąc wrzesień 2018 roku – 3 037 zł;

-

za miesiąc październik 2018 roku – 3 096 zł;

-

za miesiąc listopad 2018 roku – 3 329 zł.

Organ rentowy ustalił również podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości:

-

za miesiąc lipiec 2016 roku – 1 036,48 zł;

-

za miesiąc sierpień 2016 roku – 1 813,85 zł;

-

za miesiąc wrzesień 2016 roku – 1 088,83 zł;

-

za miesiąc październik 2016 roku – 1 554,72 zł;

-

za miesiąc grudzień 2016 roku – 2 125,32 zł;

-

za miesiąc styczeń 2017 roku – 985,01 zł;

-

za miesiąc luty 2017 roku – 2 125,32 zł;

-

za miesiąc marzec 2017 roku – 1 762,38 zł;

-

za miesiąc kwiecień 2017 roku –1 710,91 zł;

-

za miesiąc maj 2017 roku – 1 762,38 zł;

-

za miesiąc czerwiec 2017 roku – 1 658,55 zł;

-

za miesiąc lipiec 2017 roku – 1 710,91 zł;

-

za miesiąc sierpień 2017 roku – 2 072,97 zł;

-

za miesiąc wrzesień 2017 roku – 777,36 zł;

-

za miesiąc październik 2017 roku – 1 658,55 zł;

-

za miesiąc listopad 2017 roku – 2 280,62 zł;

-

za miesiąc grudzień 2017 roku – 2 280,62 zł;

-

za miesiąc styczeń 2018 roku 1 762,38 zł;

-

za miesiąc luty 2018 roku – 2 435,91 zł;

-

za miesiąc marzec 2018 roku – 2 488,27 zł;

-

za miesiąc maj 2018 roku – 2 539,74 zł;

-

za miesiąc czerwiec 2018 roku – 2 384,44 zł;

-

za miesiąc lipiec 2018 roku – 2 591,21 zł;

-

za miesiąc sierpień 2018 roku – 1 866,20 zł;

-

za miesiąc wrzesień 2018 roku – 2 695,03 zł;

-

za miesiąc październik 2018 roku – 2 747,39 zł;

-

za miesiąc listopad 2018 roku – 2 954,15 zł.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy przyjął, iż zawarte pomiędzy (...) Sp. z o.o. a Z. S. umowy o dzieło nie noszą cech umów rezultatu, a więc nie są umowami o dzieło tylko umowami starannego działania, do których należy stosować przepisy dotyczące umów zlecenia i w konsekwencji z mocy prawa rodzą obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Odwołanie od powyższej decyzji organu rentowego z 3 stycznia 2022roku złożyła (...) spółka z o.o. podnosząc, w odwołaniu iż zawarte umowy pomiędzy są umowami o dzieło, a nie umowami zlecenia i nie stanowią podstawy do objęcia Z. S. obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, wypadkowym i zdrowotnym. Zdaniem odwołującej spółki zawarte umowy o dzieło o wykonanie cokołów meblowych przynosiły konkretny i nie powtarzalny rezultat, który podlegał ewentualnej odpowiedzialności za wady.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Przedmiotem działalności (...) sp. z o.o. jest produkcja mebli indywidualnych. W latach 2016-2018 spółka (...) zajmowała się wykonywaniem mebli sklepowych – lad, wysp meblowych w centrach handlowych, mebli do salonów handlowych . W tym okresie spółka zatrudniała około 10 pracowników na podstawie umów o prace

– dowód – zeznania H. K. z 19 kwietnia 2019r. ( 00;57;59 do 01;01;45)

Z. S. podlegał w latach 2016 -2018 ubezpieczeniom społecznym rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego.

W dniu 19 czerwca 2016r. spółka z o.o. (...) reprezentowana przez H. K. zawarła z Z. S. umowę o dzieło. Zgodnie z powyższą umową Z. S. zobowiązał się do wykonania w terminie od 13 czerwca 2020r. do 30 czerwca 2020r. wykonania 20 sztuk cokołów meblowego. Cokoły te zobowiązał się on wykonać osobiście z należytą starannością w sposób spełniający wymaganiom zamawiającej spółki (...).

Zgodnie z tą umową Z. S. zobowiązał się do bieżących informacji dotyczących realizacji działa, a w szczególności bieżących informacji dotyczących trudności jakie spotkał w związku z realizacją umowy. Zamawiająca spółka zgodnie z powyższą umową – terminem 5 dni od wykonania dzieła -, miała złożyć oświadczenie czy dzieło przyjmuje, czy też żąda dokonania poprawek, a poprawki miały być wykonane w terminie 7 dni od dnia ich zgłoszenia.

Z. S. powyższe dzieło miał wykonać w sposób samodzielny, powierzonym sprzętem, z należytą starannością, bez bezpośredniego nadzoru i kierownictwa ze strony zamawiającej spółki. Za wykonane dzieło spółka (...) miała wypłacić Z. S. wynagrodzenie w wysokości 50 złotych netto za wykonanie jednego cokołu meblowego. Jeżeli okazałoby się, że po odebraniu dzieła, że wykonane dzieło ma wady zamawiająca spółka była uprawniona aby Z. S. usunął te wady w terminie 3 dni

- dowód - umowa o działo z 13 czerwca 2016r. – akta ZUS

Identyczne umowy o dzieło jak z 13 czerwca 2016 pomiędzy płatnikiem składek (...) sp. z o.o. , a Z. S. z różna ilością sztuk cokołu do wykonania lub bez ilości sztuk zawarto w dniu na okres:

a)  1 lipca 2016r. na okres od 1 lipca do 31 lipca 2016r.,

b)  1 sierpnia 2016r. na okres od 1 sierpnia do 31 sierpnia 2016r.,

c)  1 września 2016r. na okres od 1 września do 30 września 2016r.,

d)  1 października 2016r na okres od 1 października do 31 października 2016r.,

e)  31 października 2016r. na okres od 2 listopada do 30 listopada 2016r.

f)  1 grudnia 2016r. na okres od 1 grudnia do 31 grudnia 2016r.

g)  31 grudnia 2016r. na okres od 2 stycznia do 31 stycznia 2017r.

h)  1 lutego 2017r. na okres od 1 lutego do 28 lutego 2017r.

i)  1 marca 2017r. na okres od 1 marca do 31 marca 2017r.

j)  1 kwietnia 2017 na okres od 1 kwietnia do 30 kwietnia 2017r.

k)  2 maja 2017r. na okres od 2 maja do 31 maja 2017r.

l)  1 czerwca 2017r. na okres od 1 czerwca do 30 czerwca 2017r.

m)  1 lipca 2017r. na okres od 1 lipca do 31 lipca 2017r.

n)  1 sierpnia 2017r. na okres od 1 sierpnia do 31 sierpnia 2017r.

o)  1 września 2017r. na okres od 1 września do 30 września 2017r.

p)  2 października 2017r. na okres od 2 października do 30 października 2017r.

q)  2 listopada 2017r. na okres od 2 listopada do 30 listopada 2017r.

r)  1 grudnia 2017r. na okres od 1 grudnia do 31 grudnia 2017r.

s)  2 stycznia 2018r. na okres od 2 stycznia do 31 stycznia 2018r.

t)  1 lutego 2018r. na okres od 1 lutego do 28 lutego 2018r.

u)  30 marca 2018r. na okres od 1 kwietnia do 30 kwietnia 2018r.

v)  30 kwietnia 2018r. na okres od 1 maja do 31 maja 2018r.

w)  30 maja 2018r. na okres od 1 czerwca do 30 czerwca 2018r.

x)  29 czerwca 2018r. na okres od 1 lipca do 31 lipca 2018r.

y)  31 lipca 2018r. na okres od 1 sierpnia do 31 sierpnia 2018r.

z)  31 sierpnia 2018r. na okres od 1 września do 30 września 2018r.

aa)  30 września 2018r. na okres od 1 października do 31 października 2018r.

- dowód- umowy o dzieło k.2 do 56 akt ZUS

Z. S. za wykonane umowy o dzieło z :

1.  13 czerwca 2016r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1168 złotych brutto,

2.  1 lipca 2016r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2044 złotych brutto,

3.  1 sierpnia 2016r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1227 złotych brutto za wykonanie 21 sztuk cokołu meblowego,

4.  1 września 2016r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1752 złote brutto za wykonanie 30 sztuk cokołu meblowego

5.  31 października 2016r ustalono wynagrodzenie w wysokości 2395 złotych brutto za wykonanie 41 sztuk cokołu meblowego ,

6.  1 grudnia 2016r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1110 złotych brutto za wykonanie 19 sztuk cokołu meblowego,

7.  31 grudnia 2016r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2395 złotych brutto za wykonanie 41 sztuk cokołu meblowego ,

8.  1 lutego 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1986 złotych brutto za wykonanie 41 sztuk cokołu meblowego,

9.  1 marca 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1928 złotych brutto za wykonanie 41 sztuk cokołu meblowego,

10.  1 kwietnia 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1986 złotych brutto za wykonanie 34 sztuk cokołu meblowego ,

11.  2 maja 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1869 złotych brutto za wykonanie 32 sztuk cokołu meblowego,

12.  1 czerwca 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1928 złotych brutto za wykonanie 32 sztuk cokołu meblowego,

13.  1 lipca 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2336 złotych brutto za wykonanie 32 sztuk cokołu meblowego,

14.  1 sierpnia 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 876 złotych brutto za wykonanie 15 sztuk cokołu meblowego,

15.  1 września 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1869 złotych brutto za wykonanie 32 sztuk cokołu meblowego,

16.  1 października 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2570 złotych za wykonanie 44 sztuk cokołu meblowego,

17.  2 listopada 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2570 złotych brutto za wykonanie 44 sztuk cokołu meblowego,

18.  2 listopada 2017r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 1986 złotych brutto za wykonanie 34 sztuk cokołu meblowego,

19.  2 stycznia 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2745 złotych brutto za wykonanie 47 sztuk cokołu meblowego,

20.  1 lutego 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2804 złotych brutto za wykonanie 48 sztuk cokołu meblowego,

21.  1 kwietnia 20187r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2862 złote brutto za wykonanie 49 sztuk cokołu meblowego,

22.  1 maja 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2687 złotych brutto za wykonanie 46 sztuk cokołu meblowego,

23.  1 czerwca 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2920 złotych brutto za wykonanie 50 sztuk cokołu meblowego,

24.  1 lipca 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 2130 złotych brutto za wykonanie 36 sztuk cokołu meblowego,

25.  1 sierpnia 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 3037 złotych brutto za wykonanie 48 sztuk cokołu meblowego,

26.  1 września 2018r. ustalono wynagrodzenie w wysokości 3096 złotych brutto za wykonanie 48 sztuk cokołu meblowego,

27.  1 października 2018 ustalono wynagrodzenie w wysokości 3329 złotych brutto za wykonanie 48 sztuk cokołu meblowego

- dowód- rachunki dotyczące umów o dzieło k. 134-186 akt ZUS

Cokół meblowy to spod mebla , który jest podstawa danego mebla. Był on wykonywany z płyty meblowej i przeważnie miał 10 cm wysokości. Gdy dany mebel sklepowy był wykonany Z. S. był informowany przez H. K. i wtedy dokonywał pomiarów jakiej długości, szerokości i grubości miał być wykonany. Cokół meblowy był ostatnią częścią montowaną w danym meblu. PO wymierzeniu danego mebla Z. S. otrzymywał płytę meblową od spółki (...) i inne niezbędne materiały aby wykonać dany cokół. W związku z wykonywaniem, cokołów nie otrzymywał on żadnych planów cokołu, rysunku cokołu. Każdy cokół był inny w zależności od wielkości mebla ale jego grubość i wysokość w zasadzie się nie zmieniała.

W siedzibie spółki (...) wykonywał ciecie płyty meblowej pod dany mebel po jego wymierzeniu. Po wycięciu płyty meblowej pod konkretny mebel cokół ten był w zależności od mebla oklejany był okleiną, fornirem, blachą. Te czynności wykonywał w miejscu swojego zamieszkania.

Po wykonaniu danego cokołu meblowego Z. S. dokonywał w siedzibie spółki (...) montażu cokołu do danego mebla. Cokoły meblowe Z. S. wykonywał pod lady sklepowe, szafy, witryny. Praca Z. S. przy wykonywaniu cokołów meblowych nie była przez nikogo nadzorowana. Cokoły , które wykonywał do mebli sklepowych były różnych wymiarów, w zależności od zamówienia i wielkości powierzchni handlowej na której były umieszczane ale zdarzały się meble tych samych wymiarów.

Po wykonaniu danego montażu cokołów meblowych H. K. dokonywał odbiory pracy Z. S. ale nie sporządzał żadnego protokołu odbioru.

Płatnik składek spółka (...) nie prowadziła ewidencji czasu pracy Z. S. ani nie prowadziła listy obecności. Cokoły meblowe Z. Szubert wykonywał w terminie 2-3 dni od wymierzenia danego mebla, a ilość wytwarzanych cokołów zależała od ilości zamawianych mebli i była różna w danych miesiącach. Przeciętnie wykonywał Z. S. około 30 bądź 40 cokołów. Wielkości cokołów meblowych były wykonywanych do mebli nietypowych pod względem ich rozmiarów.

- dowód – zeznania Z. S. z 12 kwietnia 2022r. (00;04;42 do 00;57;06)

zeznania H. K. z 12 kwietnia 2022 (00;57;59 do 01;49;00)

zeznania A. C. z 12 kwietnia 2022r. (02;05;02 do 02;24;48)

zeznania H. U. z 12 kwietnia 2022r. (02;40;23 do 02;48;58)

Powyższy stan faktyczny jest w zasadzie niesporny. Przy ustalaniach faktycznych Sąd pominął zeznania D. C. gdyż świadek ten nie dysponował wiedzą na temat charakteru pracy Z. S. w spółce (...).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zgormadzonego materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń odwołanie spółki (...) od decyzji organu rentowego z 3 stycznia 2022r. nie jest zasadne. Stwierdzić należy, iż organ rentowy ma prawo kontrolowania umów o świadczenie pracy , z którymi ustawodawca wiąże skutek w postaci obowiązku zapłacenia składek na ubezpieczenie społeczne.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 września 2015r. (III AUa 1527/14; Lex nr 1916633) podkreślono, iż ”ustalenie, że między stronami umowy o dzieło zachodzą relacje polegające na wykonywaniu za wynagrodzeniem usług odpowiadającym umowom nazwanym zdefiniowanym w art. 734 k.c. lub właściwym umowom, do który ma zastosowanie art. 750 k.c. stosuje się przepisy o zleceniu , nakazuje wydanie decyzji na podstawie art. 83 ust 1 i 3 z zastosowaniem art. 6 ust 1 pkt 4 , art. 13 pkt 2 u.s.u.s.”

Na wstępie wskazać należy, że umowa zlecenie i umowa o dzieło to podstawowe kontrakty usługowe, konkurencyjne w stosunku do umowy o pracę. Różnica między tymi dwoma rodzajami umów jest dla podmiotów zatrudniających bardzo istotna, bowiem wiąże się z różnymi konsekwencjami prawnymi. Prawidłowa kwalifikacja zawieranej umowy nie zawsze jest sprawą prostą, natomiast rodzi zasadnicze konsekwencje. I tak jak np. podczas umowy o dzieło rodzą określone obowiązki z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych odnośnie naliczania i odprowadzania składek ubezpieczeniowych tylko wówczas, gdy są zawierane z własnymi pracownikami, to umowy zlecenia pociągają za sobą skutki ubezpieczeniowe bez względu na to, z kim są zawierane – z własnym pracownikiem czy z osobą z zewnątrz. Zatem, jeśli dana umowa zostanie błędnie uznana nie za umowę o dzieło, ale za umowę zlecenia, to naliczenie w stosunku do niej składek na ZUS będzie niedozwolone, podobnie jak brak naliczenia składek w przypadku umowy zlecenia, która została niewłaściwie zakwalifikowana jako umowa o dzieło, to wtedy naliczanie składek będzie dozwolone. Decydująca jest treść, a nie nazwa umowy. Aby prawidłowo ustalić z jaką umową mamy w danym przypadku do czynienia, tzn. czy jest to umowa zlecenia czy umowa o działo, należy kierować się jej treścią, zadaniem, jakie osoba zatrudniana ma do wykonania, czyli istotą obowiązków umownych, jakie osoba ta na siebie przyjmuje.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (Dz. U. z 2021.425 t.j.), osoby wykonujące prace na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Z mocy art. 13 pkt 2 wspomnianej ustawy zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących prace na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2.

Na podstawie zaś art. 66 ust. 1 pkt 1e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 roku (tj. Dz. U. z 2021 roku, poz. 1285 t.j..) obowiązującej od dnia 1 października 2004 roku osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi prace na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Stosownie do art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Obowiązkiem płatnika składek, z mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklaracji rozliczeniowej, imiennych raportów miesięcznych oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Do ustalenia zaś podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa wyżej, z mocy art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2021.1285 t.j.), stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6. Ust. 5 art. 81 stanowi, że przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z kolei wymieniony ust. 6 art. 81 przewiduje, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kwestia sporu w niniejszej sprawie dotyczy kwalifikacji umów nazwanych „ umowami o dzieło” jakie zawarła spółka (...) ze Z. S..

Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowy o dzieło nierodzące obowiązku ubezpieczeniowego, czy też zawarły umowy zlecenia bądź umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a które stanowią tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii wskazać należy, iż stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, że przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich wykonywania).

Zgodnie zaś z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Nie ma przy tym żadnych wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu art. 750 k.c.

Umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu, jako koniecznego do osiągnięcia, nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 grudnia 1993 roku, III AUr 357/93, opubl. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 1994, Nr 3, poz. 5, str. 55; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1967 roku, I CR 500/66, opubl. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna, Pracy i (…) rok 1968, Nr 1, poz. 5; z wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 roku, II UK 115/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2013 roku, II UK 157/13).

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie, będące przedmiotem zobowiązania, ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, na jaki umawiają się strony, musi być z góry określony i może przyjmować zarówno postać materialną jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia także wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie), która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. W umowy o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności.

Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. W umowie zlecenie można wskazać rezultat, który powinien być osiągnięty, a podejmujący zlecenie powinien podejmować starania by go osiągnąć. Jednak w odniesieniu do umowy zlecenia po pierwsze nie da się określić zamierzonego rezultatu w sposób pewny, a po drugie nie sposób przewidzieć w jakim stopniu zostałby on osiągnięty.

Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie, w wypadku nieosiągnięcia celu umowy, jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2000 roku, II UKN 386/99, opubl. OSNP 2001/16/522).

A zatem z umową rezultatu mamy do czynienia wtedy, gdy spełnienie świadczenia przez dłużnika polega na doprowadzeniu do określonego efektu. W tego typu umowach jedynie taki stan będzie uznany za wykonanie zobowiązania. Z kolek z umową starannego działania jest związany obowiązek dłużnika działania w sposób sumienny w kierunku osiągnięcia danego rezultatu, przy czym już samo sumienne działanie jest spełnieniem świadczenia, niezależnie czy ostatecznie zostanie osiągnięty zamierzony rezultat czy nie.

Należy podkreślić, że umowę o dzieło zdefiniowano w art. 627 k.c. jako zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła za wynagrodzeniem. Starania przyjmującego zamówienie w umowie o dzieło mają doprowadzić w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, za wynagrodzeniem zależnym od wartości dzieła (art. 628 § 1, art. 629, art. 632 k.c.). Umowa o dzieło zakłada swobodę i samodzielność w wykonywaniu dzieła, a jednocześnie nietrwałość stosunku prawnego, gdyż wykonanie dzieła ma charakter jednorazowy i jest zamknięte terminem wykonania. Przyjmuje się, że rezultat, o który umawiając się strony, musi być z góry określony, mieć samoistny byt obiektywnie osiągalny i pewny.

Poza rezultatami materialnymi, istnieją także rezultaty niematerialne, które mogą, ale nie muszą być ucieleśnione w jakimkolwiek przedmiocie materialnym. W każdym razie takim rezultatem nieucieleśnionym w rzeczy nie może być czynność, a jedynie jej wynik, dzieło musi bowiem istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu.

Dzieło zaś nie musi mieć cech indywidualności w takiej mierze jak utwór, nie zawsze musi być tworem jedynym i niepowtarzalnym, chronionym prawem autorskim i wymagającym od jego autora posiadania specjalnych umiejętności. Tym nie mniej musi być wyrazem kreatywności, umiejętności, myśli technicznej i powinno być przedmiotem zindywidualizowanym już w samej umowie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2013 roku, III AUa 146/13, Lex nr 1422410).

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 lipca 2016 roku (III AUa 971/15, Lex nr 2138265) podkreślono, iż umowa o dzieło nie może polegać na wykonywaniu prostych i powtarzalnych czynności.

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 marca 2020 roku (GSK 3041/17, Lex nr 2956965) podkreślono, iż „wykonywanie powtarzalnych czynności, nawet gdy prowadzi do pewnego wymiernego efektu, nie może być rozumiane jako jednorazowy rezultat i kwalifikowane jako realizacja umowy o dzieło. Przedmiotem umowy o dzieło nie może być bowiem osiąganie kolejnych, bieżąco wyznaczanych rezultatów”.

Natomiast w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 6 września 2016 roku (III AUa 994/15, Lex nr 2137054) podkreślono:

1.  Zamiar zawarcia umowy o dzieło, a także świadome podpisanie takiej umowy, nie może zmienić charakteru zatrudnienia zainicjowanego taką umową, jeśli zatrudnienie wykazuje w przeważającym stopniu cechy innego stosunku prawnego.

2.  O ile umowa zlecenia i umowa o świadczenie usług stwarzają zatrudnionym gwarancję ubezpieczenia społecznego, to umowa o dzieło nie daje żadnych gwarancji. Zatem zatrudniający przedsiębiorca powinien szczególnie restrykcyjnie podchodzić do formy prawnej zatrudnienia, tak aby realizacja zobowiązań publicznoprawnych nie przeczyła naturze prawnej umów, na podstawie których jest świadczona praca. Sytuacja, w której pracodawca dla realizacji bieżących celów gospodarczych większość pracowników stale zatrudnia w oparciu umowy o dzieło, jednoznacznie wskazuje na zamiar pracodawcy uniknięcia zobowiązań publicznoprawnych z pokrzywdzeniem zatrudnianych osób. Umowy o dzieło, zawierane w takich okolicznościach, nie mogą zatem podlegać ochronie zmierzające do uniknięcia zobowiązań publicznoprawnych, jak też jako sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem umów. Tego rodzaju umowy są pozorne i jako takie powinny zostać zastąpione umowami zlecenia lub umowami o świadczenie usług.

Natomiast w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 grudnia 2015 roku (III AUa 268/15, Lex nr 1968160) podniesiono, iż:

1.  Nazwa umowy i jej stylistyka, z wyeksponowaniem terminologii, służącej podkreśleniu wybitnie charakteru umowy, jako umowy o dzieło, nie są elementem decydującym samodzielnie o rodzaju zobowiązania, w oderwaniu od oceny rzeczywistego przedmiotu tej umowy i sposobu oraz okoliczności jej wykonania. Wola stron nie może zmienić ustawy, co wprost wynika z art. 58 § 1 k.c., a więc strony, działając lege artis, nie mogą nazwać umową o dzieło zobowiązania, którego przedmiotem nie jest dzieło w rozumieniu art. 627 k.c. Bywa, że strony tak jednak czynią, instrumentalnie odwołując się do umowy o dzieło, która nie stanowi tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, choć w istocie umawiają się na wykonanie zwykłej, powtarzalnej pracy. Takie działania, jako zmierzające do bezpodstawnego uniknięcia składek na ubezpieczenia społeczne, podlegają weryfikacji w postępowaniach kontrolnych prowadzonych przez ZUS.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2013 roku (III AUa 146/13, Lex nr 1422410) podkreślono, iż dzieło nie musi mieć cech indywidualności w takiej mierze jak utwór, nie zawsze musi być tworem jedynym i niepowtarzalnym, chronionym prawem autorskim i wymagającym od jego autora posiadania specjalnych umiejętności. Tym niemniej musi być wyrazem kreatywności, umiejętności, myśli technicznej i powinno być przedmiotem zindywidualizowanym już w samej umowie.

Ten sam pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 30 marca 2021 roku (III AUa 947/20, Lex nr 3191449), gdzie podkreślono, iż „dzieło na etapie układania musi być precyzyjnie sparametryzowane, gdyż przyjmujący do wykonywania dzieła jest rozliczany z efektu, a nie staranności działania”.

Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 16 lutego 2017 roku (III AUa 336/16, Lex nr 2310527), gdzie podkreślono, iż „Szereg powtarzalnych czynności, nawet gdy prowadzi do określonego efektu, nie może być zawsze traktowany jako realizacja umowy o dzieło. Dostrzec trzeba, że co do zasady nawet czynności podejmowane w ramach stosunku pracy czy umowy o świadczenie usług przynoszą wymierny efekt, którego jednak nie można utożsamiać z pojęciem ‘dzieła’. Przy czym wskazać również należy, że każda umowa o dzieło należy do kategorii umów rezultatu, jednak nie każda umowa rezultatu może być podporządkowana przepisom umowy o dzieło. Sytuacja taka ujawnia się w przypadku instrumentalnego odwoływania się do umowy o dzieło, która nie stanowi podstawy (tytułu) podlegania ubezpieczeniom społecznym, dla uniknięcia składek na ubezpieczenia społeczne w sytuacji zatrudniania do zwykłej i powtarzalnej pracy. W przeciwnym razie nie byłoby ubezpieczeń społecznych dla takiej pracy. W stosunku pracy i w umowach nienazwanych, do których stosuje się przepisy o zleceniu, od zatrudnianego również wymaga się wykonania określonej ilości pracy (produktu).”.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, w wyroku z dnia 16 kwietnia 2015 roku (III AUa 787/14, Lex nr 1746851) podniósł, iż „nawet zamiar zawarcia umowy o dzieło, a także świadome podpisanie takiej umowy, nie mogą nadać cywilnoprawnego charakteru zatrudnienia zainicjowanemu taką umową, jeżeli wykazuje ono w przeważającym stopniu cechy innego stosunku prawnego np. umowy o świadczenie usług”.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2020 roku (I UK 83/19, Lex nr 3093414) podkreślono, iż „Tam, gdzie zleceniobiorca ma pracować, najczęściej wykonując powtarzalne, podobne i takie same, z reguły proste czynności, tam z reguły chodzi o umowę oświadczenie usług. Cechą istotną umowy jest wówczas samo wykonywanie czynności. Wynikiem takiej pracy może być rezultat, który nie jest dziełem (art. 627 k.c.).”.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, w wyroku z dnia 5 listopada 2015 roku (III AUa 849/15, Lex nr 1927687) podkreślił, iż „Sam fakt, że zleceniodawca przeprowadza kontrolę jakości wykonania usługi (innymi słowy, bada zachowanie przez usługodawcę należytej staranności) nie stanowi o tym, że czynność taka stanowi sprawdzian umówionego rezultatu na istnienie wad fizycznych i przemawia za zakwalifikowaniem umowy jako umowy o dzieło.”.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2020r. (I UK 83/19, lex nr 30934414) podkreślano, iż „tam gdzie zleceniobiorca ma pracować, najczęściej wykonując powtarzalne, podobne i takie same, z reguły proste czynności, tam z reguły chodzi o umowę świadczenia usług. Cechą istotna umowy jest wówczas samo wykonywanie czynności. Wynikiem takiej pracy może być rezultat , który nie jest dziełem (art. 627 k.c.)”

Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z 7 marca 2020r. (III UK 62/18, OSNP 2019/11/137) podkreślono, iż „nie jest umową o dzieło (art. 627 k.c.) umową , której przedmiotem jest wykonywanie przez zainteresowanego w kooperacji z innymi robotnikami czynności prowadzących do stworzenia zamkniętej pod względem konstrukcyjnym całości, która stanowi indywidualnie określony i samoistny rezultat tych wspólnych całości.”

Samo nazwanie umów zawartych „umowami o dzieło” nie przesądza o rodzaju umowy jeżeli sposób, ich wykonywania świadczy, iż są to umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług do której stosuje się przepisu o umowach zlecenia.

Dzieło w umowach pomiędzy spółką (...) a Z. S. zostało określone bardzo ogólnie i sprowadzało się do stwierdzenia, iż ma on wykonać cokół meblowy. Nie można realizować dzieła, jeśli nie zostanie ono już w samej umowie precyzyjnie sparametryzowane, gdyż przyjmujący do wykonania dzieła jest rozliczany z efektu i nie będzie możliwości poddania dzieła sprawdzeniu w zakresie wad fizycznych.

Praca Z. S. przy wykonywaniu cokołów meblowych składa się z szeregu powtarzalnych, prostych czynnościach jak wymierzenie w powstałym już meblu jaki wymiar co do długości i kształtu ma mieć dany cokół meblowy, następnie wykonanie powtarzalnych czynności związanych z cieciem płyty meblowej, oklejaniem i montażem cokołu w danym już istniejącym meblu.

Praca odwołującego składała się więc z wytwarzaniem szeregu cokołów meblowych – kilkadziesiąt sztuk w miesiącu różniących się jedynie kształtem i wielkością bowiem grubość cokołu zależała od płyty meblowej, a wysokość cokołu wynosiła około 10 cm.

Wytwarzanie prze Z. S. cokołów meblowych było długotrwałym działaniem związanym z działalnością spółki (...) , która produkowała meble.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 2 sierpnia 2016r. (III AUa 1297/15; Lex nr 2138368) podkreślono, iż z świadczeniem usług, a nie dzieła mamy do czynienia wówczas gdy działalność wykonawcy oparta jest na długookresowym działaniu, które polega na powtarzalnym wykonywaniu czynności związanych z bieżącą działalnością danej firmy.

Z. S. wykonywał jedynie końcową część danego mebla to jest cokół meblowy.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczenicie z dnia 5 listopada 2015 roku (III AUa 92/15, Lex nr 2086592) podkreślano, iż zatrudnienie osób do wykonywania pewnych etapów prowadzenia działalności na podstawie umowy o dzieło jest sprzeczne z natura tego stosunku, a więc narusza art. 353 ¹ k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego czynności jakie wykonywał Z. S. przy wytwarzaniu cokołu meblowego, który następnie montował do powstałego już mebla w następujących po sobie okresach trwających łącznie ponad 2 lata , nie spełniały kryteriów umowy o dzieło , o którym mowa w art. 627 k.c.. Czynności te jak już zaznaczono miały charakter prostych powtarzalnych czynności, wymagających co zresztą podkreślono w zawartych umowach jedynie skutecznego działania.

Z. S. zajmował się pewnym końcowym etapem związanym z produkcją mebli. Nie dostarczał on samodzielnego gotowego i zindywidualizowanego działa w postaci danego mebla , a jedynie część końcową dla danego mebla – cokół meblowy. Wykonywał on czynności związane z częścią procesu produkcyjnego mebla, który nie może być utożsamiany ze świadczeniem pracy w ramach umowy o dzieło.

Bieżąca produkcja mebli nie może się odbywać w formie realizowania jednostkowych umów o dzieło na ostatni etap produkcji danego mebla czyli wytwarzania cokołu meblowego i jego montaż na wykonanym już meblu.

Zdaniem Sądu Okręgowego czynności wykonywane prze Z. S. dla płatnika składek przy wykonywaniu cokołów meblowych były realizowane w ramach starannego działania , mające charakter umów zlecenie, co rodzi obowiązek objęcia w spornych okresach Z. S. obowiązkowym ubezpieczaniem emerytalnym , rentowym, wypadkowym i zdrowotnym z tytułem umów zlecania na rzecz odwołującej się spółki (...).

Mając powyższe na względzie Sądu Okręgowym na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołanie orzekając ja w punkcie 1 wyroku.

Zawarty w punkcie 2 orzeczenie o kosztach postępowania wynika z art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.)

SSO Stanisław Pilarczyk