Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 marca 2024r. w W.

sprawy E. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rekompensatę

na skutek odwołania E. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 12 lipca 2023 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

E. C. w dniu 10 sierpnia 2023r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 12 lipca 2023r., znak: (...), odmawiającej przyznania prawa do rekompensaty. Zarzuciła:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego rozstrzygnięcia, tj. uznanie, że wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez 6 lat, 3 miesiące i 25 dni;

2.  naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię, tj. art. 21 ust.1 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych poprzez nieprzyznanie prawa do rekompensaty pomimo wypełnienia wszystkich przesłanek warunkujących ustalenie rekompensaty.

Wskazując na powyższe zarzuty, ubezpieczona wniosła na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu odwołania wskazała, że całkowicie niezrozumiałe jest nieuwzględnienie przez organ rentowy okresu zatrudnienia na stanowisku pielęgniarki psychiatrycznej w (...) Centrum (...) i (...) w Z., a to z uwagi na fakt, że rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wprost wskazuje na prace na oddziałach psychiatrycznych jako pracę w szczególnych warunkach. Jeśli chodzi zaś o zatrudnienie w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z., to zgodnie ze świadectwem pracy była zatrudniona na stanowisku pielęgniarka oddziałowa, ale zakres obowiązków był tożsamy z obowiązkami pielęgniarki psychiatrycznej, a jedyną różnicą była nazwa stanowiska w tymże świadectwie. Obie te prace, pomimo innych podmiotów wystawiających świadectwa pracy, wykonywane były na tym samym oddziale, w tym samym wymiarze i z takim samym zakresem obowiązków. Zdaniem ubezpieczonej również okres zatrudnienia w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z. winien być więc uwzględniony jako praca w szczególnych warunkach. Dalej ubezpieczona argumentowała, że praca pielęgniarki psychiatrycznej związana jest z ciągłym kontaktem z osobami z zaburzeniami. Polega m.in. na aktywnym udziale w diagnozowaniu pacjentów, ich leczeniu, profilaktyce, a także rehabilitacji. Jest to praca niezwykle obciążająca psychicznie osoby, które ją wykonują, wobec czego zdolność do jej wykonywania z wiekiem obniża się, a tym samym prawo do emerytury osób zatrudnionych na takich stanowiskach, niezależnie od nazewnictwa użytego w świadectwie pracy, zasługuje na przywilej, jakim jest rekompensata przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach pomostowych.

Wyliczając okres pracy w warunkach szczególnych, jakim się legitymuje, ubezpieczona wskazała, że była zatrudniona w (...) Centrum (...) i (...) w Z. w pełnym wymiarze w następujących okresach:

1.  15 września 1997 roku – 31 października 2002 roku - 5 lat, 1 miesiąc i 15 dni;

2.  15 grudnia 2006 roku – 28 lutego 2007 roku - 2 miesiące i 16 dni;

3.  1 kwietnia – 30 września 2007 roku - 6 miesięcy,

co łącznie stanowi 5 lat, 10 miesięcy i 1 dzień.

Z kolei w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z. pracowała w okresie od 1 września 1986 roku do 30 czerwca 1996 roku, tj. 9 lat i 10 miesięcy. Tym samym suma nieuznanych przez organ rentowy okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych wynosi 15 lat, 8 miesięcy i 1 dzień i dlatego ubezpieczona wypełniła wszystkie przesłanki wymagane do przyznania jej rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach na podstawie ustawy o emeryturach pomostowych (odwołanie z dnia 7 sierpnia 2023r., k. 5-8 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że E. C. nie udowodniła piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy przyjął do stażu pracy w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia od 1 września 1985r. do 31 sierpnia 1986r., tj. zatrudnienie w Liceum Medycznym Nr 8 w O., a także od 1 września 2003r. do 1 lutego 2005r. oraz od 5 lutego 2005r. do 31 grudnia 2008r., tj. zatrudnienie w Zespole Szkół Ogólnokształcących w (...) Centrum (...) na stanowiskach nauczyciel i wychowawca z wyłączeniem okresów nieskładkowych. Ustalony przez organ rentowy staż pracy w szczególnych warunkach wynosi więc łącznie 6 lat, 3 miesiące i 25 dni. Organ rentowy nie przyjął natomiast do stażu pracy ubezpieczonej okresów zatrudnienia w (...) Centrum (...) i (...) od 15 września 1997r. do 31 października 2002r., od 15 grudnia 2006r. do 28 lutego 2007r. oraz od 1 kwietnia 2007r. do 30 września 2007r., ponieważ ubezpieczona przedłożyła jedynie świadectwo pracy, z którego wynika okres zatrudnienia i wymiar czasu pracy, nie wskazano natomiast podstawy prawnej pozwalającej na zakwalifikowanie zatrudnienia w spornych okresach jako pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Organ rentowy nie uwzględnił również do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonej w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) od 1 września 1986r. do 30 czerwca 1996r., ponieważ nie przedłożono świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a ze świadectwa pracy z dnia 28 czerwca 1996r. taka okoliczność nie wynika (odpowiedź na odwołanie z dnia 22 sierpnia 2023r., k. 9-10 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. C. urodziła się (...) W okresie od 1 września 1985r. do 31 sierpnia 1986r. była zatrudniona na stanowisku nauczyciela praktycznej nauki zawodu w Liceum Medycznym nr 8 w O. w pełnym wymiarze godzin ( świadectwo pracy z 8 września 1986r., k. 5 tom I akt emerytalnych). Wykonując pracę nauczyciela, pracowała również w Zespole Szkół Ogólnokształcących w (...) Centrum (...). W okresie od 1 września 2003r. do 31 sierpnia 2005r. zajmowała stanowisko wychowawca, a od 1 września 2005r. do 31 grudnia 2008r. stanowisko nauczyciel (świadectwo pracy z 4 kwietnia 2023r., k. 25-27, tom II akt emerytalnych).

W okresie od 1 września 1986r. do 30 czerwca 1996r. E. C. pracowała w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z. w pełnym wymiarze czasu pracy, za wyjątkiem okresu od 1 lutego 1996r. do 30 czerwca 1996r., kiedy przebywała na urlopie wychowawczym i była zatrudniona na ½ etatu. W czasie tego zatrudnienia wystąpiły okresy nieskładkowe w związku chorobą bądź opieką, za które ubezpieczona otrzymała zasiłki. Przypadały: od 15 listopada 1991r. do 31 grudnia 1991r. (47 dni), od 1 stycznia 1992r. do 9 maja 1992r. (130 dni), od 30 maja 1992r. do 18 września 1992r. (112 dni), od 28 października 1992r. do 16 listopada 1992r. (20 dni), od 14 grudnia 1992r. do 31 grudnia 1992r. (18 dni), od 1 stycznia 1993r. do 12 stycznia 1993r. (12 dni), od 4 stycznia 1994r. do 7 stycznia 1994r. (4 dni), od 10 stycznia 1994r. do 12 stycznia 1994r. (3 dni), od 5 maja 1994r. do 6 maja 1994r. (2 dni), od 12 października 1994r. do 14 października 1994r. (4 dni), od 10 stycznia 1995r. do 31 stycznia 1995r. (22 dni), od 21 lutego 1995r. do 20 marca 1995r. (28 dni), od 27 marca 1995r. do 29 marca 1995r. (3 dni), od 3 kwietnia 1995r. do 6 sierpnia 1995r. (126 dni), od 23 sierpnia 1995r. do 25 sierpnia 1995r. (3 dni) i od 7 września 1995r. do 27 listopada 1995r. (51 dni) (świadectwo pracy z 28 czerwca 1996r., k. 8 tom I akt emerytalnych; karta zasiłkowa – nienumerowane karty tom I akt emerytalnych).

W Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z. E. C. pracowała w Sanatorium (...) w O. na stanowisku pielęgniarki, a od 1 listopada 1987r. na stanowisku pielęgniarki oddziałowej, w obu przypadkach na oddziale psychiatrycznym. Stosunek pracy zakończył się z dniem 30 czerwca 1996r. na mocy porozumienia stron (umowa o pracę z 1 września 1986r., umowa o pracę z 1 grudnia 1986r., wniosek z 2 listopada 1987r.; podanie o rozwiązanie umowy o pracę – akta osobowe).

W dniu 15 września 1997r. E. C. została zatrudniona w (...) Centrum (...) i (...) w pełnym wymiarze czasu pracy jako starsza pielęgniarka. Miejscem wykonywania pracy był Szpital w J. P. i Neurologii Dziecięco – Młodzieżowej (umowa o pracę z 12 września 1997r., umowa o pracę z 10 grudnia 1997r., umowa o pracę z 1 stycznia 1999r., zakres obowiązków pielęgniarki Oddziału P. i Neurologii Dziecięco – Młodzieżowej – akta osobowe). Pracę starszej pielęgniarki ubezpieczona wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy do 31 października 2002r., a potem od 15 grudnia 2006r. do 28 lutego 2007r. i od 1 kwietnia 2007r. do 30 września 2007r. ( świadectwo pracy z 30 września 2007r., k. 31-33 tom II akt emerytalnych).

W okresie zatrudnienia u ww. pracodawcy ubezpieczona była niezdolna do pracy i pobierała zasiłki w okresach: od 2 czerwca 1998r. do 3 czerwca 1998r. (2 dni), od 27 lipca 1998r. do 7 sierpnia 1998r. (12 dni), w dniach 7 grudnia 2001r. (1 dzień) i 13 grudnia 2001r. (1 dzień) oraz od 3 grudnia 2002r. do 4 grudnia 2002r. (2 dni), od 3 marca 2003r. do 9 marca 2003r. (7 dni) oraz od 2 lutego 2005r. do 4 lutego 2005r. (3 dni) (świadectwo pracy z 30 września 2007r., k. 31-33 tom II akt emerytalnych; karta zasiłkowa, nienumerowana karta tom II akt emerytalnych).

Pracując w (...) Centrum (...) i (...) oraz w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z., jako pielęgniarka, pielęgniarka oddziałowa, a potem starsza pielęgniarka, ubezpieczona realizowała powierzone jej zadania w oddziale psychiatrycznym, gdzie trafiali pacjenci z różnymi zaburzeniami psychicznymi oraz uzależnieniami. Początkowo prace były wykonywane na terenie Sanatorium (...) w O., a potem w Szpitalu w J.. Pielęgniarki wykonywały pracę w systemie zmianowym. Wraz z ubezpieczoną na tym samym oddziale przez kilka lat pracowały E. S. (1) i H. G.. Ubezpieczona, tak jak inne osoby z personelu pielęgniarskiego, zajmowała się opieką nad pacjentami oddziału, zabiegami pielęgnacyjnymi, podawaniem leków, wykonywaniem zleconych zabiegów. Nie wykonywała w tym czasie innych zadań ani w innym miejscu. Natomiast jako pielęgniarka oddziałowa, poza tym, że cały czas była włączona w pracę pielęgniarską, to była odpowiedzialna za układanie grafików, logistykę oddziału, odpowiadała za sprzęt i to co znajdowało się w oddziale, odbywała również spotkania z ordynatorem. Miejscem jej pracy była dyżurka pielęgniarek. Ubezpieczona tam właśnie, jako pielęgniarka oddziałowa, wykonywała swoją pracę, gdyż wówczas pomieszczeń przeznaczonych dla oddziału było niewiele, w większości były w nich tworzone sale dla pacjentów (zeznania świadków: M. R., k. 64 a.s., E. S. (2), k. 64 verte – 65 a.s., H. G., k. 65 a.s.; zeznania E. C., k. 65 a.s.).

W dniu 26 maja 2023r. ubezpieczona wniosła o ponowne wyliczenie emerytury wraz z rekompensatą za pracę w szczególnych warunkach (wniosek z 26 maja 2023r., k. 19 tom II akt emerytalnych).

Decyzją z 12 lipca 2023r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. odmówił E. C. ponownego ustalenia wysokości emerytury przez doliczenie do kapitału początkowego rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych. Organ rentowy argumentował, że ubezpieczona nie udokumentowała wymaganego 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze (decyzja ZUS z 12 lipca 2023r., k. 43 tom II akt emerytalnych).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, które zostały ocenione jako wiarygodne. Strony nie zgłaszały zastrzeżeń do ich formy i treści, a sąd także nie znalazł podstaw do tego, by je kwestionować.

Podstawą ustaleń faktycznych były również zeznania świadków E. S. (2) i H. G. oraz zeznania ubezpieczonej, które ze względu na to, że były spójne, jeśli chodzi o miejsce pracy E. C. oraz zakres realizowanych przez nią zadań, to zostały ocenione jako wiarygodne. Dokonując takiej oceny Sąd miał na uwadze także okoliczność, że wskazani świadkowie pracowali wraz z ubezpieczoną – E. S. (2) w latach 1987 – 1995, zaś H. G. w latach 1988 - 2003 – sami wykonywali pracę pielęgniarską i do tego w tym samym oddziale, gdzie ubezpieczona, mieli więc wiedzę o okolicznościach, które były w sprawie istotne. Wiedza ta pokrywała się z tym, co zeznała ubezpieczona i z tym, na co wskazują dokumenty. Z tych względów Sąd zeznaniom ww. świadków oraz ubezpieczonej dał wiarę.

Zeznania świadka M. R. Sąd również ocenił jako wiarygodne, z tym że tylko co do okoliczności formalnych związanych z samym zatrudnieniem ubezpieczonej w (...) Centrum (...) i (...), a także odnośnie miejsca (oddział psychiatryczny), gdzie ubezpieczona wykonywała pracę. Jeśli chodzi zaś o kwestie związane z występowaniem przez ubezpieczoną do pracodawcy w sprawie dokumentów potwierdzających jej pracę w warunkach szczególnych oraz o stwierdzenie świadka dotyczące tego, że ubezpieczona z całą pewnością taki dokument by otrzymała, to nie miały one w sprawie istotnego znaczenia. Na etapie postępowania sądowego Sąd samodzielnie, niezależnie od ocen pracodawcy oraz działań, jakie podjął pracownik w relacji z tym pracodawcą, ocenia to, czy praca w spornym okresie może być kwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych. Sąd takiej oceny dokonuje nawet, jeśli pracodawca wystawi świadectwo pracy w warunkach szczególnych, wobec tego zeznania M. R. w części, o której mowa, nie miały dla Sądu znaczenia i dlatego na ich podstawie nie zostały dokonane ustalenia faktyczne.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegała się E. C. została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób obliczenia określają art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III (...). Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy (stan prawny obowiązujący w dacie złożenia wniosku przez ubezpieczoną i wydania zaskarżonej decyzji) wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia . Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2017r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017r., III AUa 529/16).

W rozpatrywanej sprawie nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania E. C. prawa do rekompensaty. Ubezpieczona nie miała przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na prace wykonywane w warunkach szczególnych.

W dalszej kolejności, celem ustalenia, czy ubezpieczonej przysługuje prawo do rekompensaty, należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty, będą uwzględnione tylko te okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego , do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje bowiem w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy te stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Brak takich dokumentów nie oznacza jednak braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984r., III UZP 6/84; z dnia 21 września 1984r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999r., II UKN 619 i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004r., III AUa 2474/03).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy uwzględnił E. C. do stażu pracy w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia od 1 września 1985r. do 31 sierpnia 1986r. w Liceum Medycznym Nr 8 w O., a także od 1 września 2003r. do 1 lutego 2005r. oraz od 5 lutego 2005r. do 31 grudnia 2008r. w Zespole Szkół Ogólnokształcących w (...) Centrum (...), a więc łącznie 6 lat, 3 miesiące i 25 dni. Podkreślić jednak należy, że stanowisko Zakładu jest w ww. zakresie o tyle błędne, że praca nauczyciela nie jest pracą w warunkach szczególnych, lecz pracą w szczególnym charakterze i jak przyjmuje się jednolicie w orzecznictwie taka praca w szczególnym charakterze (nauczycielska) nie może być doliczana do okresu pracy w warunkach szczególnych. Okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie sumuje się z okresem zatrudnienia w szczególnym charakterze. Nie istnieje bowiem pojęcie "emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze", która przysługiwałaby przy łącznym uwzględnieniu (doliczeniu) każdego z tak określonych okresów pracy, lecz emerytura przysługuje z tytułu wykonywania konkretnego zatrudnienia, ujętego oddzielnie w odpowiednich wykazach (stanowiących załącznik do rozporządzenia) lub w § 9-15 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez konkretny okres w nich przewidziany. Osoby wykonujące pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A nabywają prawo do emerytury, jeżeli osiągnęły wiek 60 lat (mężczyźni) oraz mają wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1), natomiast nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z 1982r. Karta Nauczyciela, określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do pierwszej kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 z tytułu pracy w szczególnym charakterze (wyrok z 11 kwietnia 2007r., I UK 306/06, LEX nr 470005). Kwestia ewentualnego doliczania prac w szczególnych warunkach do pracy w szczególnym charakterze została rozstrzygnięta (negatywnie) także w uchwale Sądu Najwyższego z 29 września 2005r. (II UZP 10/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 21), przyjmującej brak możliwości sumowania i jednoczesnego zaliczania okresów pracy w szczególnych warunkach do okresów pracy w szczególnym charakterze nauczyciela, oraz w wyroku z 18 stycznia 2005r. ( II UK 137/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 234, z aprobującą glosą M. Zielenieckiego, Gdańskie Studia Prawnicze 2006 Nr 1, poz. 20). (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2020r., I UK 86/19, Lex nr 3170279).

W związku z powyższym okresy, które ZUS uwzględnił ubezpieczonej jako okresy pracy w szczególnym charakterze, przypadające na czas, kiedy pracowała jako nauczyciel, nie mogą zostać zsumowane z okresami pracy w szczególnych warunkach. Zarazem oczywistym jest, że z uwagi na wykazanie nie sięgającego 15 lat okresu pracy nauczycielskiej E. C. nie może zostać przyznana rekompensata z tytułu pracy w szczególnym charakterze. Jeśli chodzi zaś o sporne i badane w toczącym się postępowaniu okresy zatrudnienia w (...) Centrum (...) i (...) oraz w Wojewódzkim Zespole Publicznych Zakładów (...) dla (...) w Z., to jak wynika ze zgromadzonych dowodów, E. C. w okresach pracy u tych pracodawców (w przypadku zatrudnienia u drugiego z wymienionych pracodawców z włączeniami, które wynikają ze świadectwa pracy i nie budzą zastrzeżeń) wykonywała pracę pielęgniarki, starszej pielęgniarki i pielęgniarki oddziałowej w oddziale psychiatrycznym. Na taką okoliczność wskazuje jej zakres obowiązków, znajdujący się w aktach osobowych, jak również zeznania świadków. Z zeznań E. S. (2) i H. G. wynika ponadto, czym zajmowała się ubezpieczona. Do jej zadań należało wykonywanie zabiegów, czynności pielęgnacyjne i opiekuńcze, podawanie leków. Jako pielęgniarka oddziałowa ubezpieczona poza tym, że wykonywała wskazane prace, to także dodatkowo kierowała logistyką oddziału, ponosiła większą odpowiedzialność, była osobą kontaktującą się z ordynatorem, a także układała grafiki. Jej praca, bez względu na nazwę stanowiska i zakres zadań, była realizowana w spornych okresach w oddziale psychiatrycznym w bezpośrednim kontakcie z pacjentem. Taką pracę zgodnie z Działem XII „W służbie zdrowia i opiece społecznej” poz. 1 „Prace na oddziałach: intensywnej opieki medycznej, anestezjologii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologicznych, leczenia oparzeń oraz ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami” należy kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych. Ubezpieczona więc z tytułu takiej pracy wykonywanej w okresach od 1 września 1986r. do 30 czerwca 1996r., od 15 września 1997r. do 31 października 2002r., od 15 grudnia 2006r. do 28 lutego 2007r. i od 1 kwietnia 2007r. do 30 września 2007r. miałyby ponad 15 lat, ale z brzmienia art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych wynika, że przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 4-11, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Powyższe potwierdza również orzecznictwo. M.in. w wyroku z 29 października 2020r. Sąd Najwyższy wprost potwierdził, że przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, warunkującego prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) (III UZP 3/20, OSNP 2021/3/29).

W związku z powyższym E. C. od tego okresu pracy w warunkach szczególnych, który Sąd wskazał, należało odliczyć okresy zasiłkowe, które zostały wymienione w części obejmującej ustalenia faktyczne, jak również okres od 1 lutego 1996r. do 30 czerwca 1996r., bo wówczas ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego, pracując zarazem w wymiarze ½ etatu. Cytowane wcześniej przepisy wymagają zaś pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zatem wskazany okres – 5 miesięcy oraz okresy, kiedy ubezpieczona pobierała zasiłki (łącznie 600 dni, co stanowi 20 miesięcy) pomniejszają okres pracy ubezpieczonej w warunkach szczególnych. Ubezpieczona wobec tego nie legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, który jest wymagany do uzyskania prawa do rekompensaty.

Z uwagi na powyższe Sąd ocenił odwołanie ubezpieczonej jako niezasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił je.

sędzia Agnieszka Stachurska