Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

28 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu 11 grudnia 2023 r. na rozprawie w W.

odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W.

z 16 czerwca 2023 r., nr (...)-D

z udziałem M. B.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że A. P. polega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu od 19 stycznia 2023 r. jako pracownik płatnika składek M. B..

Sygn. akt VII U 1277/23

UZASADNIENIE

A. P. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. z 16 czerwca 2023 r., nr (...)-D, stwierdzającej, że jako pracownik płatnika składek M. B. nie podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 19 stycznia 2023 r. Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do zasiłku chorobowego. W uzasadnieniu stanowiska odwołująca się wskazała, że od 19 stycznia 2023 r. jest zatrudniona w firmie (...) w oparciu o umowę o pracę. Wykonywała swoją pracę należycie od poniedziałku do piątku przez 8 godzin dziennie, co mogą potwierdzić świadkowie oraz nagrania z kamer. Odwołująca się wskazała, że przedstawiła wszelkie dowody, które jednoznacznie potwierdzają fakt, że wykonywała pracę dla firmy (...) i podpisana umowa nie była fikcyjna. Ubezpieczona podniosła, że gdy rozpoczęła pracę dla płatnika składek to nie wiedziała, że jest w ciąży, co może potwierdzić pierwsza data wizyty w karcie ciąży. Odwołująca się dodała, że gdyby nie zagrożenie ciąży to pracowałaby zdecydowanie dłużej. Nie zgadza się ze spekulacją ZUS dotyczącą niemożliwości stwierdzenia, że przedstawione przez nią dowody w postaci wiadomości SMS jak i ujęć z monitoringu firmy nie uwiarygodniają wykonywania przez nią pracy. Zdaniem ubezpieczonej nieprawdą jest stwierdzenie, że zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę miało zapewnić jej jedynie uzyskanie świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w postaci zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Wiadomość o ciąży i o tym, że nie będzie mogła wykonywać pracy była dla niej bardzo smutna i trudna, bowiem mimo krótkiego stażu w tej firmie miała ze współpracownikami bardzo przejrzysty i czysty schemat pracy, wracali do nich zadowoleni klienci i praca ta dawała jej bardzo dużo satysfakcji. Ubezpieczona wskazała, że na pewno po zakończonym urlopie macierzyńskim będzie chciała kontynuować pracę w tej firmie. A. P. podniosła, że czuje się dyskryminowana przez organ rentowy, bowiem nie można odmówić kobiecie zatrudnienia tylko dlatego, że jest w ciąży (odwołanie z 31 lipca 2023 r. – k. 5-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od płatnika składek na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że analiza konta ubezpieczonej wykazała, że ostatni jej tytułu do ubezpieczeń społecznych wygasł 31 grudnia 2022 r., co oznacza, że nie miałaby jakichkolwiek praw do ochrony ubezpieczonej, a w konsekwencji do świadczeń zasiłkowych. Istotnymi są także okoliczności nawiązania stosunku pracy pomiędzy stronami. Odwołująca wskazuje, że pracę u płatnika składek rozpoczęła 14 grudnia 2022 r., jednak umowa została podpisana dopiero 19 stycznia 2023 r. Natomiast po miesiącu od zgłoszenia do ubezpieczeń A. P. rozpoczęła długotrwałą absencję związaną z chorobą i macierzyństwem. A. P. o ofercie pracy dowiedziała się od męża, który jak zeznała, pracował w firmie (...) wcześniej, a także przyuczał ww. do pracy na zajmowanym stanowisku. Z analizy konta płatnika wynika, że mąż A. P. nigdy nie był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u ww. płatnika. W ocenie organu rentowego nie zasługują na uwzględnienie także przedstawione przez strony dowody mające potwierdzić faktyczne wykonywanie pracy. Nie można bowiem jednoznacznie stwierdzić, że przedstawione w sprawie wiadomości sms zostały utworzone przez odwołującą w ramach zawartej umowy o pracę. Również przedstawione jedno ujęcie z monitoringu firmy nie uwiarygadnia wykonywania pracy przez A. P.. W przedmiotowej sprawie, w ocenie organu, ewidentnie nadużyto instytucji ubezpieczenia społecznego w ramach której ubezpieczeni opłacając składki z tytułu ubezpieczeń społecznych (w tym i ubezpieczenia chorobowego) mogą w sytuacji ziszczenia się ryzyka społecznego, od wystąpienia którego są ubezpieczenia, liczyć na wypłatę określonych świadczeń pieniężnych finansowanych ze wspólnego dla wszystkich funduszu, który tworzony jest ze składek pozostałych uczestników, którzy uczciwie odprowadzali składki od uzyskiwanych dochodów. Zdaniem odwołującej się w rozpatrywanej sprawie wszystko wskazuje na nieuzasadnioną potrzebę zatrudnienia A. P. (odpowiedź na odwołanie z 25 sierpnia 2023 r. – k. 23-24 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. urodzona (...) ma średnie wykształcenie, a przed zatrudnieniem u płatnika składek prowadziła własną działalność gospodarczą – działalność kosmetyczną rozszerzoną na działalność detailingową (kwestionariusz osobowy – akta osobowe, zeznania odwołującej się k. 89 a.s.)

M. B. prowadzi od 4 lipca 2016 r. własną działalność gospodarczą (...) M. B.. Przedmiotem przeważającej działalności gospodarczej jest konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli (wydruk z (...) k. 54-55 a.s.).

Mąż A. P. krótko pracował u M. B.. Z uwagi na jego znajomość z płatnikiem składek odwołująca została zatrudniona w (...) M. B.. 19 stycznia 2023 r. A. P. zawarła z M. B. reprezentującym (...) M. B. umowę o pracę na czas określony od dnia jej zawarcia do 30 czerwca 2023 r. na stanowisku detailerki samochodowej w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 3 490 zł brutto miesięcznie . Ubezpieczona uzyskała zaświadczenie lekarskie z 16 stycznia 2023 r. stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku detailerki samochodowej i odbyła szkolenie z zakresu BHP w dniach 19-24 stycznia 2023 r. (zaświadczenie lekarskie k. 15 a.s., karta szkolenia BHP – nienumerowane karty akt rentowych, umowa o pracę k. 13 a.s., zeznania odwołującej się k. 89 a.s.).

Do pracy ubezpieczoną wprowadzał manager G. I.. Do obowiązków ubezpieczonej należało sprzątanie i mycie z zewnątrz i w środku samochodu, zabezpieczenie karoserii pojazdu, czyszczenie i regeneracja oraz konserwacja przestrzeni wewnętrznych samochodu, regeneracja powłoki lakierniczej. Ubezpieczona pracę wykonywała przy ul. (...), gdzie sprzątała, odkurzała, czyściła pojazdy. Ubezpieczona podpisywała listy obecności (wyjaśnienia M. B. złożone w toku postępowania rentowego – nienumerowane karty akt rentowych, zeznania świadka M. M. k. 84-85 a.s., Ł. S. k. 86-87 a.s., C. B. k. 85-86 a.s. i K. K. k.87-88 a.s., zeznania ubezpieczonej k. 89 a.s., zeznania płatnika składek k. 89 a.s., listy obecności k. 19-21 a.s.).

A. P. podjęła pracę będąc w ciąży, ale nie będąc tego świadoma. Odwołująca o ciąży dowiedziała się w lutym 2023 r. Wcześniej odwołująca nie przypuszczała, że może być w ciąży, ponieważ miała nieregularne miesiączki. Pierwsza nieobecność w pracy ubezpieczonej powstała z uwagi na chorobę jej starszego syna pod koniec lutego 2023 r. Następnie ubezpieczona poczuła się źle i 27 lutego 2023 r. udała się do ginekologa, gdzie dowiedziała się, że jest w 4 miesiącu ciąży, a w pracy musiała dźwigać, przebywać na zimnie oraz wdychać szkodliwe substancje. Wobec powyższego ubezpieczona uzyskała od zwolnienie lekarskie 27 lutego 2023 r. i od tej pory powstała jej nieobecność w pracy. Po wizycie u lekarza poinformowała o ciąży managera G. I., który miał tą wiadomość przekazać płatnikowi składek M. B.. Zgłaszaniem pracowników płatnika składek do ZUS zajmuje się księgowa. U płatnika składek były problemy ze zgłoszeniami z uwagi na problem z obiegiem dokumentów, co w ocenie M. B. nastąpiło z winy G. I., który obecnie nie jest już zatrudniony u płatnika (dokumentacja medyczna k. 8-10, zeznania odwołującej się k. 89 a.s., zeznania płatnika składek k. 89 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. pismem z 18 kwietnia 2023r. zawiadomił odwołującą A. P. i płatnika składek M. B. o wszczęciu postępowania w sprawie zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych odwołującej na podstawie umowy u pracę u w/w płatnika składek. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z 16 czerwca 2023 r., w której stwierdził, że A. P. jako pracownik płatnika składek M. B. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 19 stycznia 2023 r. (zawiadomienie z 18 kwietnia 2023 r., decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 16 czerwca 2023 r. – nienumerowane karty akt rentowych).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym zeznań świadków M. M., Ł. S., C. B. i K. K., jak też na podstawie zeznań stron.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom w/w świadków, gdyż były one spójne i logiczne oraz zgodne z zebranymi w sprawie dokumentami.

W zakresie wykonywanej przez odwołującą się pracy zeznania świadków korespondują z zeznaniami stron. Wyjaśnili oni charakter wykonywanych przez ubezpieczoną czynności, intencje związane z zawarciem umowy oraz faktyczne podjęcie przez ubezpieczoną pracy, jak też faktyczne potrzeby płatnika składek w zakresie obowiązków wykonywanych przez ubezpieczoną. Powyższe potwierdzają również zeznania świadków, którzy spójnie i logicznie wykazali, że ubezpieczona wykonywała pracę w ramach stosunku pracy.

Zdaniem sądu, dokumenty i zeznania świadków oraz stron, w zakresie w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z treści tych dokumentów okoliczności należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Z powyższych względów sąd uznał materiał dowodowy zgromadzony w sprawie za kompletny i wystarczający do wydania orzeczenia kończącego postępowanie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie było uzasadnione.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na ustaleniu czy A. P. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę u płatnika składek.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 z późn. zm.), zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem
a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia odwołującej ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.
Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., na który powołał się organ rentowy, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej należy odróżnić od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy czy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Czynność prawna może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (wyroki Sądu Najwyższego: z 26.02.2013 r., I UK 472/12, z 24.08.2010 r. I UK 74/10, z 13.11.2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 43/11) . Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

Przenosząc zaprezentowane poglądy orzecznictwa na toczący się spór w rozpatrywanej sprawie sąd zważył, że nie zaszły okoliczności wskazujące na nieważność umowy o pracę. W pierwszej kolejności strony wykazały, że odwołująca świadczyła pracę na rzecz płatnika składek. Strony udowodniły to za pomocą źródeł osobowych jak zeznania świadków, którzy widzieli odwołującą w trakcie wykonywania zadań pracowniczych takich jak sprzątanie, czyszczenie, odkurzanie samochodów. Ponadto zgromadzone w aktach sprawy dokumenty jak orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do pracy, karta szkolenia bhp, listy obecności, zdjęcia z pracy ubezpieczonej, wydruki rozmów przez komunikator internetowy również potwierdziły, że ubezpieczona faktycznie wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę z dnia 19 stycznia 2023 r. Wykazane zostało jak doszło do zatrudnienia ubezpieczonej, która dzięki swojemu mężowi, który krótko pracował u płatnika składek dowiedziała się o możliwości zatrudnienia. Nie mając do tego przeciwskazań, gdyż nie wiedziała jeszcze o ciąży, ubezpieczona zgłosiła się do pracy u płatnika składek. W konsekwencji sąd zważył, że zarzuty organu rentowego, jakoby zatrudnienie ubezpieczonej miało na celu jedynie uzyskanie przez nią tytułu do ubezpieczeń społecznych oraz umożliwienie jej prawa do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa jest niezasadne, gdyż ubezpieczona i płatnik składek logicznie umotywowali swoje działania związane z zawarciem umowy o pracę i wykazali, że rzeczywiście wykonywała ona obowiązki pracownicze.

W ocenie sądu, istotne w sprawie było wystąpienie wszystkich elementów koniecznych dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Wbrew stanowisku prezentowanego przez ZUS, zgromadzony materiał dowodowy w szczególności ze źródeł osobowych, a także z dokumentów w postaci list obecności, konwersacji na komunikatorze M., zdjęć z monitoringu potwierdził wykonywanie pracy przez ubezpieczoną. Dowodem wskazującym na ten fakt są zeznania świadków oraz odwołującej się i płatnika składek. Wobec powyższego należy uznać, że od dnia nawiązania stosunku pracy A. P. wykonywała zadania w zakresie powierzonego jej stanowiska pracy.

W ocenie sądu, ubezpieczona wykazała, że faktycznie wykonywała obowiązki pracownicze za wynagrodzeniem. Płatnik składek, świadkowie i ubezpieczona zgodnie wskazali, że wykonywała ona obowiązki detailerki samochodowej.

Sąd zważył, że rzeczywiście odwołująca była w ciąży w momencie zawarcia umowy, jednak brak jest zasad, które ograniczałyby możliwości zatrudnienia kobiety w ciąży. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego bądź też podwyższenie świadczeń związanych z nadchodzącym macierzyństwem i potencjalnym okresem niezdolności do pracy, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem; przeciwnie, jest to postępowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 6.02.2006 r., III UK 156/05).

Sąd rozważył także okoliczność, że odwołująca nie miała wiedzy o ciąży w momencie rekrutacji i zawierania umowy o pracę z uwagi na jej problemy zdrowotne przejawiające się w nieregularnym miesiączkowaniu. Dokumentacja medyczna również potwierdziła, że pierwszą wizytę u ginekologa ubezpieczona odbyła 27 lutego 2023 r., tj. po zawarciu umowy o pracy i wtedy zgodnie z jej zeznaniami dowiedziała się o ciąży.

Zdaniem sądu, z materiału dowodowego jasno wynika, że sporna umowa była faktycznie realizowana. W rozpoznawanej sprawie istotne jest to, że strony przystąpiły do realizacji umowy o pracę. Wbrew twierdzeniom organu rentowego nie wystąpiły żadne okoliczności, które mogłyby potwierdzać pozorność umowy, a tym samym jej nieważność.

Mając na względzie powyższe okoliczności sąd stwierdził, że stanowisko organu rentowego wyrażone w zaskarżonej decyzji było nieuzasadnione. Uwzględniając całokształt okoliczności faktycznych ustalonych w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe sąd nie znalazł podstaw do uznania, że umowa o pracę została zawarta wyłącznie w celu uzyskania przez ubezpieczoną świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a przez to była to pozorna czynność prawna.

Wobec powyższych ustaleń sąd stwierdził, że odwołanie było uzasadnione, co skutkowało jego uwzględnieniem i stosowną zmianą skarżonej decyzji, o czym sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł w wyroku.