Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 listopada 2023r. w Warszawie

sprawy M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę socjalną

na skutek odwołania M. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 25 października 2021 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 6 grudnia 2021r. M. B. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 28 października 2021r., znak: (...), dotyczącej odmowy przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 17 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że nie jest niezdolna do pracy z powodu choroby zawodowej, podczas gdy nadal choruje, jej stan zdrowia nie uległ poprawie i jest niezdolna do pracy z tego powodu.

Ubezpieczona wniosła o uwzględnienie odwołania oraz zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przywrócenie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniosku, o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi rentowemu (odwołanie z dnia 6 grudnia 2021r., k. 2-3 akt o sygn. VII U 18/22).

Ponadto w dniu 20 grudnia 2021r. M. B. złożyła odwołanie od decyzji ZUS z 25 października 2021r., znak: (...), dotyczącej odmowy przyznania prawa do renty socjalnej (odwołanie z dnia 19 grudnia 2021r., k. 3 akt o sygn. VII U 17/22).

W odpowiedzi na odwołanie z 4 stycznia 2022r., dotyczące odmowy przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o odrzucenie odwołania na podstawie art. 477 ⁹ § 3 ¹ k.p.c. Uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 25 sierpnia 2021r. Odpis ww. orzeczenia został doręczony ubezpieczonej w dniu 13 września 2021r. i zawiera pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych, tj. możliwości zgłoszenia sprzeciwu. Do organu rentowego nie wpłynął jednak sprzeciw od ww. orzeczenia, a zarzuty przedstawione w odwołaniu dotyczą wyłącznie orzeczenia lekarza orzecznika (odpowiedź na odwołanie z dnia 4 stycznia 2022r., k. 4-5 akt o sygn. VII U 18/22).

W odpowiedzi na odwołanie, dotyczące odmowy przyznania prawa do renty socjalnej, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując w uzasadnieniu, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2020r., poz. 1300) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, jeśli naruszenie to powstało w okresach wskazanych w art. 4 ust. 1 pkt 1-2 powołanej ustawy. W dniu 22 października 2021r. Komisja Lekarska ZUS ustaliła, że stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej nie sięga całkowitej niezdolności do pracy, wobec czego zaskarżona decyzja jest zasadna (odpowiedź na odwołanie z dnia 4 stycznia 2022r., k. 10 a.s.).

Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2022r. Sąd odrzucił odwołanie M. B. od decyzji z dnia 28 października 2021r., znak: (...), dotyczącej odmowy przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (postanowienie z dnia 22 kwietnia 2022r., k. 36 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. B., urodzona w dniu (...), w okresie od dnia 1 września 2014r. do 15 czerwca 2018r. była uczennicą Technikum (...) (...) w W. w zawodzie technik hotelarstwa (zaświadczenie z dnia 6 sierpnia 2021r., k. 6 akt organu rentowego). Od czasu nauki w szkole podstawowej była leczona z powodu zaburzeń psychicznych. Orzeczeniem z dnia 5 listopada 2015r. stwierdzono u ubezpieczonej potrzebę indywidualnego nauczania. Ubezpieczona brała udział w licznych terapiach farmakologicznych i psychoterapiach. W 2015r. odbyła pierwszą hospitalizację z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej. Rozpoznano u niej także zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Po leczeniu uzyskała poprawę samopoczucia i funkcjonowania. Aktualnie jest leczona ambulatoryjnie w PZP przy ul. (...) w W.. Jest też leczona farmakologiczne z powodu tachykardii. W przeszłości podjęła studia, ale ich nie ukończyła, pracowała także jako pomoc biurowa, sprzedawczyni i pracownik restauracji. Prace zwykle wykonuje dorywczo. Jest samodzielna i samowystarczalna w życiu codziennym, leczy się, a jak może, to pracuje. Orzeczeniem Miejskiego Zespołu ds. Niepełnosprawności z dnia 18 maja 2021r. nr (...) została zaliczona do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Podczas odbywania stażu w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego w W. pogorszył się stan jej zdrowia psychicznego. Lekarz psychiatra w dniu 7 września 2021r. uznał, że w chwili badania stanowił on przeciwwskazanie do kontynuowania stażu i wydał zaświadczenie, na podstawie którego ubezpieczona przerwała staż (zaświadczenie z 7 września 2021r., k. 93 a.s.; karty informacyjne leczenia, k. 108-111 a.s.; orzeczenie Miejskiego Zespołu ds. Niepełnosprawności z dnia 18 maja 2021r., orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, dokumentacja medyczna – akta rentowe).

W dniu 2 sierpnia 2021r. ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie prawa do renty socjalnej (wniosek z dnia 2 sierpnia 2021r., k. 1-4 akt rentowych). Po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej lekarz orzecznik ZUS wydał w dniu 25 sierpnia 2021r. orzeczenie, w którym stwierdził, że M. B. nie jest całkowicie niezdolna do pracy (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 25 sierpnia 2021r., k. 7 akt rentowych). Następnie sprawa została skierowana do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS, która w orzeczeniu z dnia 22 października 2021r. także wskazała, że ubezpieczona nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy (orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 22 października 2021r., k. 8 akt rentowych).

W oparciu o powyższe orzeczenia Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 25 października 2021r. decyzję znak: (...), w której odmówił M. B. prawa do renty socjalnej (decyzja ZUS z dnia 25 października 2021r., k. 9 akt rentowych). Ubezpieczona złożyła odwołanie od wskazanej decyzji ( odwołanie z dnia 19 grudnia 2021r., k. 3 a.s.).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych psychiatry i psychologa celem ustalenia, czy ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej oraz czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres oraz czy naruszenie sprawności organizmu powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia, bądź w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (postanowienie z dnia 24 czerwca 2022r., k. 57 a.s.).

W opinii z dnia 24 sierpnia 2022r. biegła sądowa z zakresu psychologii J. K. - na podstawie analizy dostępnej dokumentacji, obserwacji i badania własnego – wskazała, że ubezpieczona prezentuje normę intelektualną, chociaż emocjonalnie i poznawczo prezentuje w codziennym życiu nieco obniżone funkcjonowanie w porównaniu do innych osób oraz wymaga systematycznej kontynuacji profesjonalnej pomocy farmakologicznej i terapeutycznej. Według biegłej psychologiczna ocena aktualnego stanu zdrowia M. B. nie pozwala na uznanie jej za osobę całkowicie niezdolną do pracy, ponieważ ubezpieczona prezentuje wiekową normę intelektualną, nie zdradza cech uszkodzenia OUN, które udaremniałyby jej codzienne funkcjonowanie, jej stan psychiczny jest stabilny, leczy się ambulatoryjnie, na co dzień funkcjonuje samodzielnie, podejmuje różne prace zarobkowe. Z tego powodu jest częściowo niezdolna do pracy zarobkowej. Niezdolność do pracy zaczęła się około 17 roku życia, podczas nauki w technikum. Według biegłej trudno ocenić, do kiedy stan ubezpieczonej będzie stabilny, dlatego powinna zostać ponowie oceniona w okresie wystąpienia o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (opinia biegłej sądowej psycholog, k. 62-65 a.s.).

W opinii z dnia 22 stycznia 2023r. biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. P. rozpoznała u ubezpieczonej schizofrenię paranoidalną. Wskazała, że proces chorobowy rozpoczął się pod koniec nauki w szkole podstawowej. Narastały urojenia ksobne, prześladowcze myśli i czynności natrętne, zaburzenia funkcji poznawczych oraz izolacja społeczna. W okresie maj - czerwiec 2015 roku (I klasa technikum) ubezpieczona była hospitalizowana w Instytucie (...) z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej, a wkrótce potem przez kilka dni przebywała w szpitalu w G.. Ambulatoryjnie leczy się od tego czasu systematycznie zarówno farmakologicznie, jak i psychologicznie.

Biegła podkreśliła, że nie obserwowano u ubezpieczonej nawrotu ostrych objawów psychotycznych wymagających hospitalizacji. Utrzymywały się z różnym nasileniem resztkowe objawy wytwórcze, objawy obsesyjno - kompulsyjne, lęk, niepokój, a także wahania nastroju. Ubezpieczona ukończyła naukę w technikum (miała orzeczoną potrzebę nauczania indywidualnego), studiowała krótko bezpieczeństwo narodowe, a w 2021r. rozpoczęła studia teologiczne. Parokrotnie w ostatnich latach podejmowała próby zatrudnienia, również w warunkach chronionych. Od 2021 roku ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności. Z pracy rezygnowała po 1 - 4 miesiącach. Nie utrzymała się też na stażu biurowym organizowanym przez PFRON w celu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Każda z tych prób skutkowała znacznym pogorszeniem stanu psychicznego, wymagającym modyfikacji lub/i intensyfikacji farmakoterapii. Obecnie ubezpieczona jest leczona arypiprazolem, pregabaliną i escitalopramem.

W badaniu psychiatrycznym biegła stwierdziła zarówno pozytywne (resztkowe objawy psychotyczne), jak i negatywne (bladość i cechy niedostosowania afektu) objawy procesu schizofrenicznego. Podniosła, że dzięki systematycznej farmakoterapii i psychoterapii nie występują nawroty ostrej psychozy. Nie uzyskano jednak dotychczas stabilizacji i poprawy stanu psychicznego umożliwiających zatrudnienie na otwartym rynku pracy. W związku z tym stan psychiczny ubezpieczonej uzasadnia uznanie jej za całkowicie niezdolną do pracy na okres do 31 stycznia 2025r. (2 lata od daty obecnego badania). Całkowita niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki szkolnej przed ukończeniem 18 roku życia. Za datę powstania całkowitej niezdolności do pracy biegła przyjęła datę złożenia wniosku (opinia biegłej sądowej psychiatry M. P., k. 124-128 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii wniósł organ rentowy, który wskazał, że w dniu 25 sierpnia 2021r. lekarz orzecznik badał ubezpieczoną bezpośrednio i nie stwierdził takich zaburzeń psychicznych, które powodowałyby aż całkowitą niezdolność do pracy. Ponadto do czasu badania przez biegłą w styczniu 2023r., czyli przez półtora roku po badaniu lekarza orzecznika, ubezpieczona nie była hospitalizowana z powodu pogorszenia stanu psychicznego. Nie przedstawiła dokumentacji wskazującej, aby po sierpniu 2021r. doszło do zmiany leczenia, ostatnie wizyty odbyły się w listopadzie 2020r. Wobec tego, według organu rentowego, opisany przez biegłą stan może powodować jedynie częściową niezdolność do pracy, zwłaszcza, że ubezpieczona w wymienionym okresie pracowała, a ostatnie krótkie zwolnienia przypadają na czerwiec 2022r. (pismo organu rentowego z 21 lutego 2023r. oraz opinia lekarska z 20 lutego 2023r., k. 139-140 a.s.).

Mając na uwadze zarzuty organu rentowego oraz wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnego biegłego sądowego psychiatry, a także rozbieżność wniosków prezentowanych przez biegłego psychologa i biegłego psychiatrę, Sąd dopuścił dowód z opinii innego biegłego sądowego psychiatry (postanowienie z dnia 28 lutego 2023r., k. 141 a.s.).

W opinii z dnia 6 kwietnia 2023r. biegły sądowy psychiatra J. U., po zapoznaniu się z aktami sprawy i dołączoną dokumentacją medyczną oraz po osobistym zbadaniu ubezpieczonej, wskazał że M. B. nie jest upośledzona umysłowo i nie ujawnia symptomów organicznego uszkodzenia OUN. Opiniowana nie jest też uzależniona od alkoholu ani od innych substancji psychoaktywnych. Od około 2015 roku cierpi na schizofrenię paranoidalną, która początkowo przebiegała w sposób dyskretny, nietypowo - pod postacią „zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych” (nerwicy natręctw). Za łagodnym początkiem choroby przemawia też fakt, iż podczas edukacji szkolnej tak koledzy, jak i koleżanki z klasy nie zauważali u ubezpieczonej symptomów zaburzeń psychicznych, ani też niekorzystnych objawów stosowanej farmakoterapii przeciwpsychotycznej. Mimo leczenia farmakologicznego M. B. była cały czas średnią uczennicą i bez większych problemów otrzymywała promocje do następnej klasy. Zdała też maturę i podejmowała studia na wyższej uczelni, z których była skreślana albo sama rezygnowała. Aktualnie jest studentką II roku teologii i nie czuje się zagrożona skreśleniem z listy studentów.

Biegły podkreślił, że od czasu zakończenia ostatniej hospitalizacji M. B. leczy się psychiatrycznie ambulatoryjnie i korzysta z terapii psychologicznej z dobrym skutkiem - przyjmuje te same leki (E., A., P., A.) i nie obserwowano u niej pogorszeń stanu psychicznego, wymagających kierowania na powtórne leczenie szpitalne. W ciągu dnia funkcjonuje prawidłowo, tj. dba o siebie i swoje otoczenie, sama przyjmuje zalecone leki, uczestniczy w życiu rodzinnym, studiuje, a w wolnym czasie spotyka się ze znajomymi i realizuje swoje zainteresowania (ogląda programy telewizyjne, obsługuje komputer i telefon komórkowy).

Podczas badania M. B. była spokojna i dostosowana w zachowaniu. Kontakt słowny nawiązała bez problemu i na zadawane pytania odpowiadała wyczerpująco, pełnymi zdaniami, logicznie, z właściwą orientacją auto-allopsychiczną. Nie wypowiadała sądów urojeniowych i zaprzeczała też obecności przeżyć omamowych. Do objawów psychotycznych wytwórczych była częściowo krytyczna i potwierdzała ich występowanie w przeszłości.

Według biegłego, taki stan zdrowia psychicznego, jak opisany, nie narusza sprawności organizmu w stopniu sprowadzającym całkowitą niezdolność do pracy, w tym powstałą przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole wyższej, przed ukończeniem 25 roku życia, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Opinia biegłego jest zatem zgodna z orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 22 października 2021r. (opinia biegłego sądowego psychiatry J. U., k. 151-154 a.s.).

Z wnioskami zawartymi w powyższej opinii nie zgodziła się ubezpieczona, która zarzuciła opinii nieprawidłowo sformułowane wnioski co do momentu powstania u niej niezdolności do pracy oraz brak stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy (pismo M. B. z dnia 25 maja 2023r., k. 163 a.s.)

W związku z zarzutami ubezpieczonej oraz rozbieżnością w opiniach biegłych sądowych psychiatrów, Sąd dopuścił dowód z opinii kolejnego biegłego sądowego psychiatry (z wyłączeniem M. P. i J. U.) (postanowienie z dnia 2 czerwca 2023r., k. 166 a.s.).

Biegły sądowy J. W. w opinii z dnia 26 sierpnia 2023r. wskazał, że stwierdzone u ubezpieczonej zaburzenia nie powodują całkowitej niezdolności do pracy. Biegły zgodził się z orzeczeniem ZUS oraz biegłych wydających dwie ostatnie opinie. Do takich wniosków doprowadziła biegłego szczegółowa analiza akt sprawy i dokumentacji medycznej z wielu ośrodków psychiatrycznych. Podkreślił, że z dokumentacji wynika, że ubezpieczona choruje już od 2005r. Miała stawiane różne rozpoznania jej schorzeń, co wskazuje na urozmaicony obraz objawów choroby i utrudnia diagnozowanie i rokowanie, stąd różnice w opiniowaniu. Jednakże po latach obserwacji w leczeniu ustalono rozpoznanie - schizofrenia paranoidalna o łagodnym przebiegu o długiej remisji. Nie występują ostre objawy psychotyczne ani rozpad struktury osobowości oraz nasilone zaburzenia komunikacji, zaburzenia emocjonalne, a jedynie nastawienia urojeniowe, lęki oraz zdystansowany stosunek do otoczenia. W ocenie biegłego u ubezpieczonej zachowana jest aktywność, co pozwala podejmować nowe prace i naukę, a ostatnio studia teologiczne. Fakt ten jest równoznaczny z możliwością podjęcia pracy. Wobec tego byłoby nielogiczne orzec w tym momencie całkowitą niezdolność do pracy. Analiza dokumentacji medycznej wskazuje jednak, że w pracy na wolnym rynku - pod wpływem konfrontacji z surowymi prawami rynku - mogą się nasilić lęki, wycofanie, a nawet stany urojeniowe. Wtedy wydaje się, że pomocne byłoby zwolnienie z pracy oraz zintensyfikowana psychoterapia lub zwiększenie dawek leków. Biegły wskazał, że obecnie stan psychiczny ubezpieczonej jest dobry. Leki są przyjmowane regularnie (A., P., E.), są skuteczne i zapobiegają cięższemu inwalidztwu. Biegły podsumował więc, że całościowa ocena materiału z akt skłania do wniosku, że obecnie nie ma podstaw do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy (opinia biegłego psychiatry J. W. z dnia 26 sierpnia 2023r., k. 196-203 a.s.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów oraz opinii biegłych sądowych psychiatrów i psychologa. Dokumenty, których wiarygodność nie budziła wątpliwości, obejmowały decyzje ZUS i orzeczenia organów orzeczniczych ZUS, a także dokumentację medyczną, która stanowiła podstawę do formułowania wniosków przez powołanych w sprawie biegłych sądowych.

Opinie biegłych z zakresu psychiatrii J. W. i J. U. oraz psychologa J. K. Sąd ocenił jako sporządzone w sposób prawidłowy i zgodny z wymogami fachowości. Biegli wydali je w oparciu o dokumentację medyczną ubezpieczonej, dołączoną do akt rentowych i sądowych, a także po przeprowadzeniu wywiadu oraz badania przedmiotowego. Efektem ich pracy było sformułowanie opinii odpowiadających na pytanie postawione przez Sąd w tezie dowodowej. Sąd podzielił wnioski przedstawione przez wskazanych biegłych sądowych, którzy uwzględnili dokumentację medyczną oraz wyniki badań, jakie sami przeprowadzili. Dodatkowo wnioski płynące z wydanych opinii są spójne, a także jasno i szczegółowo umotywowane.

Organ rentowy nie zgłosił zastrzeżeń do opinii ww. biegłych sądowych, aprobując poczynione w opiniach ustalenia i zaprezentowane wnioski. Natomiast ubezpieczona w piśmie procesowym z 25 maja 2023r. zgłosiła uwagi do opinii wydanej przez biegłego J. U.. Sąd – mimo uwag ubezpieczonej – ocenił, że wymieniona opinia dokładnie i wyczerpująco diagnozuje jej stan zdrowia, a także jest spójna w zakresie oceny i wniosków końcowych z dwiema innymi opiniami. Niemniej jednak, z uwagi na wniesione zastrzeżenia ubezpieczonej oraz w tamtej fazie postępowania, ze względu na rozbieżność między dwiema opiniami psychiatrycznymi, jakie w sprawie zostały wydane, Sąd postanowieniem dopuścił dowód z opinii innego biegłego psychiatry, który również podzielił wnioski biegłego J. U. oraz stanowisko przedstawione przez Komisję Lekarską ZUS. Ubezpieczona do kolejnej opinii, jaką wydał J. W., nie zgłosiła uwag.

Sąd, rozstrzygając w sprawie, nie uwzględnił opinii biegłej M. P., której wnioski nie są spójne z twierdzeniami dwóch innych biegłych psychiatrów oraz biegłej psycholog. Opinię ww. biegłej zakwestionował organ rentowy. Według Sądu takie stanowisko należało ocenić jako słuszne. Organ rentowy zasadnie podkreślił, że przez ostatnie lata ubezpieczona nie była hospitalizowana, nie nastąpiło pogorszenie jej stanu zdrowia, który może uzasadniać jedynie uznanie jej za częściowo niezdolną do pracy. Przeciwnych wniosków biegła M. P. nie uzasadniła wystarczająco. Wskazała jedynie, że każda próba podjęcia pracy przez ubezpieczoną zakończyła się pogorszeniem jej stanu zdrowia. Zwraca jednak uwagę, że i pozostali biegli ten aspekt mieli na względzie, z tym że akcentowali, że u ubezpieczonej zachowana jest aktywność, która pozwala podejmować zatrudnienie w nowych miejscach pracy oraz naukę. Jeśli chodzi zaś o pogorszenia stanu zdrowia ubezpieczonej przy podejmowaniu prób rozpoczęcia zatrudnienia, to uwzględniając sposób funkcjonowania ubezpieczonej, wystarczające będą zwolnienia od pracy w takich momentach i zintensyfikowana psychoterapia lub zwiększenie dawek leków. Ogółem biegli opisali stan ubezpieczonej jako dobry i zauważali poprawę po stosowaniu zalecanych leków.

Sąd - z uwagi na spójne wnioski ze szczegółowych i rzetelnych opinii trzech innych biegłych – J. W., J. U. i J. K. - nie oparł się więc na opinii biegłej M. P..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 października 2021r., znak: (...), podlegało oddaleniu.

Warunki przyznania prawa do renty socjalnej zostały określone w ustawie z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2023r. poz. 2194). Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

przed ukończeniem 18 roku życia;

w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia;

w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Stosownie do brzmienia ust. 2 powołanego przepisu, osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1 przysługuje:

renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;

renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Z kolei z dyspozycji art. 15 ustawy o rencie socjalnej wynika, że ustawodawca w ramach oceny, czy spełnione zostały przesłanki do przyznania opisanego powyżej świadczenia, nakazał odpowiednio stosować art. 12-14 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251 – dalej jako ustawa emerytalna), które zawierają legalne definicje całkowitej i częściowej niezdolności do pracy. Przepis art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej wskazuje, że za całkowicie niezdolną do pracy należy uznać osobę, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Z kolei przepis art. 12 ust. 3 ustawy za częściowo niezdolną do pracy uznaje osobę, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Dokonując oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, należy mieć na uwadze nie tylko powołane przepisy, lecz także i to, że w rozumieniu tych przepisów o niezdolności do pracy nie decyduje sam fakt występowania schorzeń, lecz ocena, czy i w jakim zakresie wpływają one na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 roku, II UKN 113/00). Ocena całkowitej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy, co do zasady wymaga wiadomości specjalnych. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009r., III UK 30/09).

W świetle przytoczonych przepisów kwestią, od której uzależniona była zasadność odwołania M. B., było ustalenie, czy jest ona osobą całkowicie niezdolną do pracy i czy niezdolność ta powstała z powodu naruszenia sprawności organizmu w okresach, na które wskazuje art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej.

Celem rozstrzygnięcia powyższych wątpliwości Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu psychologii i psychiatrii, jako właściwych ze względu na schorzenia występujące u ubezpieczonej. Większość powołanych biegłych sądowych stwierdziła, że badana nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. W opiniach sądowo-lekarskich biegli przedstawili swoje wnioski w sposób spójny i jednoznaczny. Zostały one należycie uzasadnione. Zawierają opis wyników badań, jakie biegli sami przeprowadzili oraz opis stanu zdrowia ubezpieczonej w oparciu o dokumentację medyczną. Sąd do opinii biegłych sądowych z zakresu psychiatrii: J. W. i J. U. oraz z zakresu psychologii J. K. nie miał więc zastrzeżeń.

Warto również podkreślić, iż opinie tych biegłych sądowych, które były podstawą zasadniczych ustaleń w przedmiotowej sprawie, nie zostały skutecznie zakwestionowane przez ubezpieczoną w toku postępowania sądowego. Ubezpieczona w ogóle nie odniosła się do opinii psychologicznej, a także do opinii psychiatrycznej J. W., wydanej jako ostatniej. Zakwestionowała tylko opinię biegłego J. U., z tym że w piśmie z dnia 25 maja 2023r. ograniczyła się jedynie do lakonicznych zarzutów dotyczących tego, że występuje u niej całkowita niezdolność do pracy z powodu schorzeń, na które cierpi od wielu lat. Szerzej odniosła się tylko do wybranych fragmentów opinii, które dotyczą relacji z rówieśnikami w okresie nauki w szkole średniej. Ta okoliczność natomiast, choć zauważona przez biegłego i wskazująca na łagodny przebieg choroby w okresie szkolnym, nie miała przesądzającego wpływu na ocenę, czy ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy. W tym względzie biegły J. U. uwzględnił inne okoliczności, a ich ubezpieczona nie zakwestionowała.

Jeśli chodzi zaś o opinię biegłej z zakresu psychiatrii M. P., na którą M. B. powoływała się, wnosząc o rozstrzygnięcie zgodne z jej wnioskiem, to – jak wcześniej zostało wskazane - nie została ona uwzględniona z przyczyn już omówionych. W tym miejscu należy jedynie podkreślić, że Sąd stosując art. 233 § 1 k.p.c. dokonał analizy poszczególnych opinii wydanych w sprawie i zestawienia wniosków z nich płynących. Skutkiem tego było przyjęcie, że opinia M. P., której stanowisko jest odosobnione w zakresie przyjęcia całkowitej niezdolności do pracy, nie mogła być podstawą orzekania. Biegła, uzasadniając ww. wniosek, nie w pełni uwzględniła wszystkie istotne w sprawie okoliczności, na jakie zwrócili uwagę pozostali biegli. Pominęła łagodny od pewnego czasu przebieg choroby występującej u ubezpieczonej, brak pogorszeń i potrzeby hospitalizacji w ostatnim czasie, jak również dobre skutki farmakoterapii i psychoterapii, a także możliwość podjęcia nauki i pracy ze wskazaniem na konieczność orzekania czasowej niezdolności do pracy i zmiany sposobu leczenia w razie pogorszeń stanu zdrowia psychicznego, związanych z zatrudnieniem.

Odnosząc się natomiast wskazywanej przez ubezpieczoną okoliczności orzeczonego w jej przypadku umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, podkreślić należy, że niepełnosprawność nie jest odpowiednikiem niezdolności do pracy rozumianej jako utrata zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i brak rokowań co do odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (art. 12 ust. 1 ustawy z 1998r. o emeryturach i rentach z FUS), gdyż zdefiniowana została jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu niezdolność do wypełniania ról społecznych. Skutkiem niezdolności do wypełniania ról społecznych może być, ale nie musi, niezdolność do pracy. Niepełnosprawność, jako niemożność wypełniania ról społecznych, może również powodować obniżenie zdolności do wykonywania pracy, ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne ( art. 4 ust. 3), zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub konieczność korzystania z czasowej lub częściowej pomocy innych osób, w celu pełnienia ról społecznych ( art. 4 ust. 2), bądź zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i konieczność, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji ( art. 4 ust. 1). Z tych wszystkich względów pojęcie niepełnosprawności jest szersze od pojęcia niezdolności do pracy, co oznacza, że każda osoba niezdolna do pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach jest osobą niepełnosprawną, ale nie każda osoba niepełnosprawna (w tym w stopniu umiarkowanym) jest osobą niezdolną do pracy. Takie też stanowisko prezentowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wielokrotnie podkreślał, że mimo podobieństwa definicji, stwierdzenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest tożsame ze stwierdzeniem niezdolności do pracy ( wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 lutego 2009r., I UK 203/09; z dnia 11 marca 2008r., I UK 286/07 oraz z dnia 4 marca 2008r., sygn. akt II UK 130/07; z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 386/03, OSNP 2004 nr 12, poz. 213; z dnia 28 stycznia 2004r., II UK 222/03 , OSNP 2004 nr 19, poz. 340 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005r., II UK 77/05 , OSNP 2006 nr 23-24, poz. 372).

Sąd Okręgowy, orzekając w sprawie, miał także na uwadze, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ubezpieczona podejmowała kilkukrotnie próby zatrudnienia i pracowała nawet kilka miesięcy. Wprawdzie jej stan psychiczny pogarszał się w tym czasie, jednak jak wskazał biegły psychiatra J. W., problem ten może być zniesiony poprzez korzystanie ze zwolnień lekarskich czy zwiększenie dawek leków. Sama aktywność zawodowa ubezpieczonej i ukończenie szkoły przemawiają obecnie za brakiem potrzeby uznania jej za całkowicie niezdolną do pracy, co oczywiście może w przyszłości ulec zmianie. Jednak, mając na uwadze aktualny stan zdrowia ubezpieczonej, szczegółowo opisany i oceniony na podstawie badań przez biegłych i lekarzy orzeczników ZUS, należało przyjąć brak podstaw do uznania M. B. za całkowicie niezdolną do pracy.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie podlegało oddaleniu.