Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

18 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sadowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 18 stycznia 2024 r. w Warszawie

odwołania M. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

z 21 grudnia 2022 r. i z 17 lutego 2023 r. znak: (...)

I.  zmienia obie zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje M. B. prawo do rekompensaty od grudnia 2022 r.;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. B. 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 431/23

UZASADNIENIE

M. B. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 21 grudnia 2022 r. znak: (...). Decyzję zaskarżono w całości i zarzucono jej:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez ich niewłaściwe zastosowanie w stanie faktycznym sprawy i przyjęcie, że M. B. nie przysługuje prawo do rekompensaty z uwagi na: (a) nieudokumentowanie 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach, (b) zaniechanie uznania M. B. za pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach tj. przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika fakt wykonywania przez Odwołującego pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 w/w ustawy, w tym przez okres co najmniej 15 lat - stosownie do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych;

​  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie § 2 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwe zastosowanie w stanie faktycznym sprawy i przyjęcie, że braki formalne lub brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach uniemożliwia uznanie wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych, podczas gdy to charakter tejże pracy determinuje uznanie wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych a nie dokument świadectwa pracy potwierdzający pracę w tychże warunkach;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez sprzeczność poczynionych przez organ ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegający na przyjęciu, że M. B. nie udokumentował 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co doprowadziło organ do błędnego ustalenia, że nie należy się odwołującemu prawo do rekompensaty;

3.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, a mianowicie przepisu art 7, 8, 77 § 1,107 § 3 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez niezebranie i nierozpatrzenie w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego oraz dokonanie dowolnej oceny dowodów, co skutkowało niewyjaśnieniem w sposób dokładny stanu faktycznego niniejszej sprawy oraz nieprawidłowym wnioskiem, że M. B. nie udokumentował 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w tym nie wykazał, aby rodzaj wykonywanej pracy i zakres obowiązków odpowiadał zakresowi stanowisk wskazanych w wykazie - rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983r Dz.U. Nr 8 poz. 43, Wykaz A Dział 11 Energetyka: poz. 1 Praca przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektrycznych i cieplnych, pkt 3 i 51 w załączniku do Zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dn. 12.08.1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

Mając powyższe zarzuty na względzie wniesiono o:

1)  zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie okresów pracy:

od 1 lipca 1986 r. do 28 lutego 1989 r., od 1 marca 1989 r. do 31 czerwca 1989 r., od 1 lipca 1989 r. do 30 września 1990 r., od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r. (z wyłączeniem okresów nieskładkowych) za okresy pracy w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a w konsekwencji: przyznanie M. B. prawa do rekompensaty oraz ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego przyznanego decyzją z 6 września 2022 nr (...), z uwzględnieniem okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach, uprawniających do rekompensaty.

2)  zasądzenie od organu na rzecz odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

Równocześnie wniesiono szereg wniosków dowodowych, w tym o przeprowadzenie dowodu z załączonych do odwołania dokumentów oraz przesłuchanie świadków na okoliczność wskazanych w odwołaniu okoliczności.

W uzasadnieniu odwołania wskazano, że organ rentowy w oparciu o przedstawiony organowi materiał dowodowy - dokonał mylnych, a jednoznacznie niekorzystnych dla odwołującego ustaleń: uznając, że M. B. nie wykazał 15 lat pracy w warunkach szczególnych i w efekcie odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty. Wskazano, że powodem decyzji organu były kwestie niezwiązane z charakterem obowiązków odwołującego i rodzajem wykonywanej przezeń pracy a dot. wyłącznie kwestii stricte formalnych i to ograniczonych do negatywnej oceny związanej ze świadectwami pracy M. B.: organ podważył zarówno przedłożone przez ubezpieczonego świadectwa - co do ich formalnej poprawności jak i podniósł fakt braku świadectw pracy w szczególnych warunkach w dwóch z wnioskowanych okresów. Wyłącznym więc środkiem dowodowym mającym dla organu znaczenie okazały się być „poprawne formalnie” świadectwa pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy organ dysponował innym, szerokim materiałem dowodowym wykazującym pracę w szczególnych warunkach, uprawniających do rekompensaty.

W odwołaniu wskazano, że organ miał obowiązek wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy. Dokumentacja złożona przez odwołującego wraz z wnioskiem z 7 grudnia 2022 r., jak również szczegółowe wyjaśnienia dotyczące zmian organizacyjnych pracodawcy - wykazują, że M. B. w okresie od lipca 1986 r – do 2 lipca 2002 r. (a więc przez ponad 15 lat), wykonywał w sposób stały i w pełnym wymiarze pracę, która swym charakterem, rodzajem i zakresem odpowiadała pracy w szczególnych warunkach. Wobec czego, w ocenie odwołującego M. B. przysługuje prawo do rekompensaty.

W ocenie odwołującego organ rentowy dokonał analizy wniosku odwołującego na zbyt dużym poziomie ogólności, nie zapewniając tym samym jego rozpatrzenia w sposób wymagany, w tym dokładny, wyczerpujący. Tymczasem, w ocenie odwołującego zaskarżona decyzja jest zdecydowanie wadliwa: oparta na zupełnie dowolnej ocenie dowodów, błędnie ustalonym stanie faktycznym, a w konsekwencji - naruszeniu przez organ prawa materialnego. Punktem wyjścia dla prawidłowej oceny okoliczności związanych z zatrudnieniem odwołującego jest zrozumienie specyfiki wynikającej ze zmian organizacyjnych, które zachodziły w przedsiębiorstwach państwowych, gdzie praca była przez M. B. konsekwentnie wykonywana od 1980 r. Wskazano, że w okresie od 1 października 1980 r. do końca zatrudnienia odwołującego w roku 2009, był on niezmiennie zatrudniony w ramach struktur przedsiębiorstw państwowych, których przedmiotem działania była Energetyka.

Wskazano przy tym, że w zatrudnieniu odwołującego występowała ciągłość w zakresie przedmiotu działalności podmiotów powstających w ramach kolejnych zmian organizacyjnych w strukturach przedsiębiorstw państwowych, a odwołujący kontynuował w ramach zatrudnienia w poszczególnych podmiotach swoje dotychczasowe obowiązki. W dalszej kolejności wskazano, że mając na uwadze powyższą specyfikę, zdecydowanie podkreślić należy, że kluczowy z perspektywy rodzaju, charakteru pracy wykonywanej przez odwołującego jest fakt, że wykonywana przez M. B. praca w Okręgowej Dyspozycji Mocy w okresie 1986 -1990 jest tożsama z obowiązkami wykonywanymi przez M. B. po dacie 1990. za który to okres odwołujący przedłożył zaświadczenie o pracy w warunkach szczególnych.

Jednocześnie, przez wzgląd na likwidację (...) oraz Wspólnoty (...) - Odwołujący nie jest w stanie pozyskać świadectw pracy w szczególnych warunkach w w/w podmiotach, a więc konieczne jest wykazanie tejże pracy za pomocą innych środków dowodów. W dalszej części uzasadnienia odwołania odniesiono się do poszczególnych okresów zatrudnienia odwołującego oraz materiału dowodowego, który ma potwierdzać okoliczności w jakich pracował.

Mając na uwadze powyższe, odwołujący wniósł o wydanie przez sąd orzeczenia co do istoty sprawy i zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez przyznanie M. B. prawa do rekompensaty oraz ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego przyznanego decyzją z 6 września 2022 r. nr (...), z uwzględnieniem okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach (odwołanie z 20 lutego 2023 r. k. 3-39 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 477 ¹³ k.p.c., w zakresie w jakim zaskarżona decyzja została zmieniona przez decyzję z 17 lutego 2023 r. znak: (...), oddalenie odwołania w pozostałej części, także w przypadku rozszerzenia odwołania na decyzję z 17 lutego 2023 r., znak: (...),

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał się na art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Zgodnie z § 2 ust 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy pracy o których mowa wyżej stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (...) lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Ponadto, zgodnie z § 1 ust. 2 wskazanego wyżej rozporządzenia w sprawie wieku... właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B Dodatkowo, zgodnie z art. 32 ust. la pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Organ rentowy wskazał, że decyzją z 17 lutego 2023 r. organ rentowy nadal odmawia ww. prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą, ponieważ ww. nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r.

Jednakże do stażu pracy w szczególnych warunkach został zaliczony okres pracy w (...) od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r. z wyłączeniem okresów nieskładkowych. Zaliczony okres pracy w szczególnych warunkach to 11 lat, 5 miesięcy i 19 dni. Inne okresy nie zostały zaliczone, ponieważ odwołujący nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach ani świadectwo pracy z adnotacją o takiej pracy (odpowiedź na odwołanie z 20 lutego 2023 r. k. a.s.).

31 marca 2023 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynęło odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 17 lutego 2023 r. nr (...), w którym odwołujący podtrzymał swoje stanowisko i wskazał, że organ rentowy powinien zaliczyć do okresu pracy w warunkach szczególnych okres od1 lipca 1986 r. do 30 września 1990 r. Sprawa z odwołania została zarejestrowana pod sygnaturą VII U 682/23 w tutejszym sądzie. Zarządzeniem z 8 maja 2023 r. sprawa została połączona ze sprawą VII U 431/23 celem wspólnego rozpoznania (zarządzenie z 8 maja 2023 r. k. 33 a.s. o sygn. VII U 682/23).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. B. urodzony (...), 26 kwietnia 1980 r. ukończyła studia na Politechnice (...) uzyskując tytuł magistra inżyniera elektryka.

Od 1 października 1980 r. do 28 lutego 1989 r. był zatrudniony w Zakładzie (...) (dawniej Zakłady (...)). Podczas zatrudnienia w powyższym miejscu pracował na stanowisku stażysty, samodzielnego referenta technicznego oraz specjalisty d.s. ruchu (świadectw pracy z 28 lutego 1989 r. k.4 a.r.).

W lipcu 1986 r. odwołujący został przeniesiony do z Wydziału Programowania Elektrowni do pracy w Wydziale Ruchu Okręgowej Dyspozycji Mocy na stanowisko specjalisty ds. Ruchu, gdzie pracował do 28 lutego 1989 r. (pismo z 25 lipca 1986 r. k.17 a.r.).

Od 1 marca 1989 r. do 30 września 1990 r. pracował w Delegaturze zarządu Wspólnoty (...) i (...) na stanowisku specjalisty d.s. ruchu na pełen etat. Stosunek pracy ustał z uwagi na likwidację zakładu pracy (świadectwo pracy z 30 czerwca 1990 r. k. 5 a.r.).

Od 1 października 1990 r. do 26 kwietnia 2009 r. zatrudniony był w (...) - Centrum S.A. Podczas zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku Dyspozytor systemu- Dyżurny Inżynier Ruchu, Główny dyspozytor systemu- Dyżurny Inżynier Ruchu. W okresie od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r. odwołujący wykonywał prace określone jako prace przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektromagnetycznych na stanowisku Dyżurnego Inżyniera Ruchu - wedle rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Dz. U. Nr. 8 poz. 43 wykaz A Dział II poz. 1 pkt 3 stanowiący załącznik do Zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określania stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach ( zaświadczenie z 23 stycznia 2023 r.- nienumerowana karta a.r.).

Kolejno M. B. w okresie od 16 lutego 2011 r. do 26 sierpnia 2022 r. był zatrudniony w (...) S.A. na następujących stanowiskach: Kierownik projektu, Kierownik (...) Centrum (...), Dyrektor Oddziału, Dyrektor Pionu Usług (...), Dyrektor ds. Usług (...) w W. i Ekspert (świadectwo pracy z 26 sierpnia 2022 r. k. 4 a.r.)

Praca wykonywana przez ubezpieczonego polegała na prowadzeniu ruchu sieci i urządzeń na terenie okręgu centralnego - dyspozycja obejmowała swoim działaniem dużą część kraju. Ubezpieczony podczas pracy zbierał obciążenia w sieci najwyższych napięć we wskazanym obszarze, wydawał polecenia do dyżurnych stacji, aby wykonywali przełączenia na jego polecenia, wydawał zgodę na eksploatacje urządzeń elektroenergetycznych, wyrażał zgodę na zmianę układu pracy sieci, wydawał polecenia do wykonywania przełączeń przez dyżurnych stacji zarówno w przypadku prac planowych jak i prac awaryjnych. Prowadził ruch sieci 110 i 220kV, zbierał rozpływy, sprawdzał poziomy napięć w sieci, żeby były zgodne z normą. Do zadań odwołującego należało również zbieranie z elektrociepłowni danych o wydajności i aktualnej pracy kotłów parowych, żeby rozliczyć ich zdolności produkcyjne. Wydawał zgody na dopuszczenie brygad na linie energetyczne, które wcześniej były wyłączone w celu prowadzenia napraw. Odwołujący miał na dany dzień przygotowany harmonogram wyłączeń urządzeń linii energetycznych, transformatorów, monitorował sieci pod kątem napięcia, mocy biernej i czynnej, generacji w elektrowniach, zmieniał konfiguracje sieci. W celu likwidacji awarii, umożliwiał przystąpienie do naprawy ekipie, wyłączał i włączał urządzenia przesyłowe. Zajmował się też elektrociepłowniami - przesyłem przez sieć, obciążeniami kotłów, transformatorów z obszarami przyległymi. Do jego zadań należała realizacja prac przesyłowych, utrzymanie sprawności sieci i statystyka oraz robienie bilansów sieci.

Praca odwołującego była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca odbywała się w systemie zmianowym w ruchu ciągłym, zmiany były również popołudniami i w nocy. Zmiany były 8-godzinne, 3 razy na dobę. Grafik pracy ustalany był miesięcznie. Obowiązki zmieniały się cyklicznie, jednak wysoki zakres odpowiedzialności się nie zmieniał. Na ubezpieczonym ciążyła duża odpowiedzialność, a wykonywana praca była stresująca- każda pomyłka skutkowała sprawami sądowymi, dochodzeniami, na odwołującym ciążyła duża odpowiedzialność w przypadku udowodnienia błędu skutkujące konsekwencjami formalnymi. Odwołujący był również odpowiedzialny za bezpieczeństwo innych pracowników, co stanowiło największe obciążenie.

Podczas zatrudnienia w zakładach pracownicy mieli zalecenia co do korzystania z sanatoriów ze względu na stresującą prace i duże obciążenie psychiczne. Funkcjonował też program profilaktyczny w ramach zwolnienia lekarskiego. W układzie zbiorowym pracy znajdował się zapis odnośnie tego, że dyspozytorzy mieli uprawnienia do 3-tygodniwego turnusu sanatoryjnego na 2-3 lata z uwagi na stresujący charakter pracy.

Nazwa zakładu pracy wielokrotnie ulegała zmianom na przestrzeni lat. Nazwy stanowisk pracy również ulegały zmianom, jednak przez cały okres zakres obowiązków i stanowisk nie podlegał zmianie - zakres pracy był ten sam. Odwołujący nie brał udziału w wytwarzaniu energii, ale koordynował pracę elektrowni. Była to praca trudna, dotyczyła ochrony i bezpieczeństwa. Zakres pracy przed i po roku dziewięćdziesiątym nie różnił się.

Przez wszystkie lata odwołujący pracował w tym samym miejscu i w tym samym pomieszczeniu. Misja i charakter obowiązków był taki sam, zmianie ulegała tylko technologia, z uwagi na rozwój cyfryzacji. Odwołujący w całym okresie pracy nie miał zmniejszonego wymiaru czasu pracy. Nie miał też urlopów bezpłatnych (zakres działania na stanowisku pracy z 14 września 1988 r. k.17-20 a.r., zeznania złożone przez świadków W. O. k.76 i M. S. k. 76-77 a.s. oraz odwołującego k. 109-110 a.s. dokumentacja znajdująca się w aktach rentowych odwołującego).

1 lutego 2002 r. odwołujący złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego załączając dokumentację dotyczącą jego wykształcenia i zatrudnienia. Decyzją z 9 maja 2002 r. ustalono kapitał początkowy wskazując jako podstawę wymiaru kapitału początkowego kwotę 3052,23 zł. Decyzją z 16 sierpnia 2004 r. ponownie ustalono kapitał początkowy odwołującego przyjmując za podstawę wymiaru kapitału początkowego kwotę 3052, 23 zł i wskazując, że kapitał początkowy ustalony nba dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 214 139, 31 zł (wniosek z 1 lutego 2002 r. k.1 a.r., decyzja z 9 maja 2002 r.- k.19 a.r. i decyzja z 16 sierpnia 2004 r. k.25 a.r.).

29 sierpnia 2022 r. odwołujący złożył wniosek o przyznanie mu emerytury załączając świadectwo pracy wystawione przez spółkę (...) S.A. z 26 sierpnia 2022 r., Decyzją z 6 września 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał M. B. emeryturę od 1 sierpnia 2022 r. tj. miesiąca, w którym złożono wniosek (wniosek z 29 sierpnia 2022 r. k. 1-4 a.r., decyzja z 6 września 2022 r. k.5 a.r.).

Pismem z 7 grudnia 2022 r. M. B. wniósł o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem 15 lat pracy w szczególnych warunkach uprawniających do rekompensaty załączając do niego szereg dokumentów mających potwierdzać uprawnienia do rekompensaty, w tym m.in. świadectwa pracy zakres obowiązków na stanowisku pracy, świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze (pismo z 7 grudnia 2022 r. wraz z załącznikami k,.8- 26 a.r.).

Decyzją z 21 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił przyznania rekompensaty uzasadniając swoją decyzję tym, że odwołujący na 1 stycznia 2009 r. nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

ZUS wskazał, że nie zaliczył do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze pracy wykonywanej od 1 października 1980 r. do 28 lutego 1989 r. oraz od 1 marca 1989 r. do 30 września 1990 r. z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Nie zaliczył również okresu od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r. z uwagi na okoliczność, że przedłożone świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 29 sierpnia 2022 r. nie spełnia wymogów formalnych- brak daty urodzenia odwołującego na świadectwie. Równocześnie organ rentowy zaznaczył, że pracodawca w świadectwie wskazał, że wykonywana przez odwołującego praca na stanowisku dyspozytora systemu- dyżurny inżynier ruchu, główny dyspozytor systemu- dyżurny inżynier ruchu odpowiada stanowisku operatora nastawni i obsługi rozdzielni wysokiego napięcia, natomiast nie zostało wskazane czy stanowiska te odpowiadają - pod względem rodzaju wykonywanej pracy i zakresu obowiązków pracownika stanowisku wymienionemu w załączniku do zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki na którym praca wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ wskazał również, że konieczne jest przedłożenie świadectwa pracy z wykazem pobierania wynagrodzenia za czas choroby zasiłków chorobowych oraz okresów urlopów bezpłatnych (decyzja z 21 grudnia 2022 r. k.27 a.r.).

Odwołujący przedłożył sprostowane zaświadczenie o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zaświadczenie wraz z okresami, w których odwołujący był niezdolny do pracy. Organ rentowy pomimo uzupełnionej dokumentacji decyzją z 17 lutego 2023 r. ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z uwagi na okoliczność, że nie udokumentował on 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie uznał okresów od 1 października 1980 r. do 28 lutego 1989 r. oraz od 1 marca 1989 r. do 30 września 1990 r. z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych do stażu pracy w szczególnych warunkach uznał okres zatrudnienia od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r. z wyłączeniem okresów pobierania zasiłków chorobowych/ wynagrodzenia za czas choroby łączny okres pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wyniósł 11 lat 5 miesięcy i 19 dni (decyzja z 17 lutego 2023 r. k- nienumerowana karta a.r.).

31 stycznia 2023 r. odwołujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł odwołanie od decyzji z 21 grudnia 2022 r. inicjując niniejsze postępowanie. Po wydaniu kolejnej decyzji przez organ rentowy 31 marca 2023 r. wniesiono również odwołanie od decyzji z 17 lutego 2023 r. zawierające tożsame argumenty co wcześniejsze odwołanie. Sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania (odwołanie z 26 stycznia 2023 r. k.3-39 a.s., odwołanie z 27 marca 2023 r. k.2-30 a.s. VII U 682/23, zarządzenie o połączeniu spraw k. 33 a.s. o sygn. akt VII U 682/23)

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych odwołującego, a także na podstawie wiarygodnych zeznań świadków W. O. i M. S. i odwołującego M. B..

Zdaniem sądu, dokumenty, w zakresie w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z nich okoliczności należało uznać za mogące stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Zeznania odwołującego się sąd ocenił jako wiarygodne, bowiem w sposób logiczny wyjaśnił, na czym polegała jego praca i jak charakteryzowała się praca na poszczególnych stanowiskach.

Ponadto, sąd za podstawę ustaleń faktycznych przyjął wiarygodne zeznania świadków, którzy z odwołującym się pracowali. Wskazali oni, jakie czynności wykonywa odwołujący i jaki był charakter jego pracy oraz spójnie wskazali na okoliczność, że wielokrotnie zmieniała się nazwa zakładu pracy i nazwa stanowisk jednak nie zmieniał się zakres obowiązków wykonywanych przez M. B. w spornym okresie czasu.

Zdaniem sądu, z uwagi na spójność zeznań ubezpieczonego, świadków i dokumentów, nie było podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. B. zasługiwało na uwzględnienie.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się M. B., została wprowadzona do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia określają art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia . Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5.05.2017 r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.12.2015 r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22.09.2017 r., III AUa 529/16).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nawet jeśli tego prawa nie zrealizowała. Per analogiam prawa do rekompensaty nie ma osoba, która nie przeszła na emeryturę wcześniejszą mimo spełnienia warunków.

Okresy pracy określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy. Wymaga jednak podkreślenia, a zgodnie z poglądem ugruntowanym w orzecznictwie, nieprzedstawienie takiego dokumentu nie oznacza braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. Wskazuje się bowiem, że okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym, w przypadku nieposiadania przez wnioskodawcę świadectwa, o którym mowa w § 2 ust. 2 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. bądź niemożności jego uzyskania (np. z uwagi na likwidację zakładu pracy), dopuszczalne jest dopuszczenie innych dowodów na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - w szczególności dokumentacji z akt osobowych, zeznań świadków oraz innych dowodów mogących pozwolić na wykazanie tej okoliczności ( zob. uchwały Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619; Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03; Sądu Okręgowego w Tarnowie z 4 października 2013 r., IV U 1284/13).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy należy wskazać, że nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania M. B. prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na pracę w warunkach szczególnych. Decyzją z 6 września 2022 r. przyznano mu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Wobec powyższego, celem ustalenia, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W rozpatrywanej sprawie organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w szczególnych warunkach został zaliczony okres pracy ubezpieczonego w (...) od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r. z wyłączeniem okresów nieskładkowych. Zaliczony okres pracy w szczególnych warunkach wyniósł 11 lat, 5 miesięcy i 19 dni. Okres pracy od 1 października 1980 r. do 28 lutego 1989 r. oraz od 1 marca 1989 r. do 30 września 1990 r. nie został uznany przez organ rentowy z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Wbrew stanowisku organu rentowego zdaniem sądu, M. B. spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej i legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) - zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W przypadku ubezpieczonego, któremu ZUS uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okres od 1 października 1990 r. do 2 lipca 2002 r., należało dodatkowo uwzględnić okres pracy od 1 lipca 1986 r. do 28 lutego 1989 r. kiedy odwołujący pracował na stanowisku specjalisty d.s. ruchu w Centralnym Okręgu Energetycznym w wydziale Ruchu Okręgowej Dyspozycji Mocy oraz okres od 1 marca 1989 r. do 30 września 1990 r. kiedy odwołujący kontynuował pracę na stanowisku specjalisty ds. ruchu w Delegaturze Zarządu Wspólnoty (...) i (...) (...). Praca wykonywana przez M. B. na stanowisku specjalisty d.s. ruchu w Wydziale Ruchu Okręgowej Dyspozycji Mocy swoim rodzajem, zakresem i charakterem odpowiadała zakresowi stanowiska wskazanego w wykazie rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. wykaz A dział II poz. 1 pkt 51 stanowiący załącznik do Zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określania stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Praca wykonywana w tym okresie przez odwołującego była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Również praca, którą wykonywał M. B. w późniejszym okresie zatrudnienia do 30 września 1990 r. odpowiadała stanowisku wskazanemu w wykazie. Pomimo zmiany pracodawcy z (...) na Wspólnotę (...) i (...) (...) tożsamość zadań, rodzaj wykonywanej przez odwołującego pracy i warunków jej wykonywania nie uległ zmianie, co zostało wykazane poprzez materiał dowodowy zebrany toku postępowania sądowego, a przede wszystkim poprzez zeznania świadków i odwołującego.

Wydając skarżoną decyzję odmowną organ rentowy zakwestionował szczególny charakter pracy odwołującego, z uwagi na niezłożenie dokumentów zgodnych z wytycznymi, tj. świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub wzmianki o okresie pracy w szczególnych warunkach w świadectwie pracy. Jednak jak już wskazano, sąd rozpoznając odwołanie nie był związany rygorami dowodowymi, które obowiązują organ rentowy. Na podstawie dowodów przeprowadzonych w niniejszym postępowaniu, szczególnie z zeznań świadków W. O. i M. S. oraz zeznań odwołującego M. B., sąd ustalił, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w okresie od 1 lipca 1986 r. do 30 września 1990 r. była pracą w warunkach szczególnych, bowiem odpowiada pracy na stanowisku operatora nastawni i obsługi rozdzielni wysokiego napięcia wskazanym w Wykazie A, dział II poz. 1 pkt 51 Rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. stanowiący załącznik do Zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określania stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. W postępowaniu dowiedziono bowiem, że M. B. w spornym okresie zatrudnienia zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracami przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych.

Wykonywana przez M. B. praca w okresie od 1986 r. do 1990 r. jest tożsama z obowiązkami wykonywanymi przez M. B. po roku 1990, za który to okres odwołujący przedłożył zaświadczenie o pracy w warunkach szczególnych. Również zeznania świadków oraz odwołującego wskazują, że zakres jego obowiązków pozostawał taki sam. Okoliczność, że zmianie ulegała nazwa zakładu pracy oraz nazwa stanowiska na jakich był zatrudniony nie może przyświadczać o tym jakie faktycznie wykonywał zadania.

Przesłuchani w sprawie świadkowie, którzy współpracowali z odwołującym w spornym okresie czasu wskazali zgodnie, że pomimo zmian w nazwie zakładu pracy oraz zmian stanowisk zakres obowiązków odwołującego był taki sam. W. O. przez pewien czas był przełożonym odwołującego w wydziale ruchu zatem doskonale znał obowiązki jakie należały do odwołującego. Podkreślił, że zakres obowiązków i stanowisk nie podlegał zmianie, a zakres pracy był ten sam. Wskazał, że praca przed rokiem 1990 i po nim była taka sama. Również świadek M. S., który współpracował z odwołującym podkreślił, że nazwa zakładu pracy ulegała zmianom jednak obowiązki jakie wykonywali nie zmieniały się. M. B. był odpowiedzialny za realizację prac przesyłowych, sprawność sieci, statystykę i robienie bilansów sieci. Należy podkreślić jeszcze raz, że zeznania odwołującego oraz przesłuchanych świadków korelują z dokumentami pozyskanymi od pracodawcy odwołującego. Dokumenty są oryginalne i treść tych dokumentów bezsprzecznie wskazuje, że były to czynności wykonywane w szczególnych warunkach pracy w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zdecydowanie podkreślić należy, że z powyższego wynika jednoznacznie, że od 1 lipca 1986 r. do 30 września 1990 r. odwołujący wykonywał pracę która swoim rodzajem, zakresem i charakterem odpowiada stanowisku wskazanemu w wykazie - rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Dz. U. Nr 8 poz. 43, Wykaz A Dział II poz. 1 pkt 51 stanowiący załącznik do Zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, albowiem wykonywał pracę na stanowisku specjalisty d.s. ruchu.

Sąd zmienił zatem obie zaskarżone decyzje na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych. Prawo do rekompensaty zostało przyznane ubezpieczonemu od grudnia 2022 r., tj. od miesiąca, w którym ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty, na podstawie, którego organ rentowy wydał pierwszą zaskarżoną decyzję.

O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz ubezpieczonego 360 zł, która została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.).