Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 lipca 2024 r. w Warszawie

sprawy C. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, o dodatek pielęgnacyjny

na skutek odwołania C. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2023 roku, znak: (...) oraz z dnia 27 stycznia 2023 roku, znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2023 roku, znak: (...) w ten sposób, że przyznaje C. M. prawo do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji od 1 kwietnia 2023 r. na stałe,

2.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2023 roku, znak: (...) w ten sposób, że przyznaje C. M. prawo do dodatku pielęgnacyjnego od 1 kwietnia 2023 r. na stałe,

3.  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

C. M. w dniu 6 marca 2023 r. złożył odwołanie od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2023 r. znak: (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji oraz z dnia 27 stycznia 2023 r. znak: (...) w przedmiocie odmowy przyznania dodatku pielęgnacyjnego.

W uzasadnieniu odwołania, ubezpieczony wskazał, że choruje na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, stan po przebytej zatorowości płucnej, nadciśnienie tętnicze, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, dyskopatię oraz depresję, która pogłębia się z powodu chorób na jakie cierpi. Ubezpieczony wskazał, że cierpi na przewlekłe bóle całego ciała, które uniemożliwiają mu codzienne funkcjonowanie. Ponadto odwołujący wskazał, że nie jest w stanie samodzielnie się poruszać, ma problemy oddychaniem, które nasiliły się po przebytym zakażeniu wirusem (...)19. Ponadto zaznaczył, że z powodu duszności zdarza mu się tracić przytomność. Odwołujący wskazał, że nie zgadza się z orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS, która wskazała, że nie jest on niezdolny do pracy (odwołanie z dnia 28 lutego 2023 r. k.35 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Organ rentowy uzasadniając swoje stanowisko powołał przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, na podstawie których wydał zaskarżoną decyzję. W dalszej części odpowiedzi na odwołanie wskazał, że odwołujący w toku postępowania przed organem rentowym, został skierowany na badanie do komisji lekarskiej ZUS, która orzeczeniem z dnia 23 stycznia 2023 r. stwierdziła, że odwołujący nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wobec niespełnienia przez ubezpieczonego wszystkich warunków wymienionych w ww. ustawie organ rentowy odmówił prawa do wnioskowanego świadczenia (odpowiedź na odwołanie, k. 6-8 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

C. M. ur. (...) od 26 kwietnia 1996 r. miał przyznane prawo do renty inwalidzkiej decyzją organu rentowego z dnia 10 maja 1996 r. Następnie pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, która była co roku waloryzowana. Od 1 maja 2019 r. renta z tytułu niezdolności do pracy jest ubezpieczonemu przyznane na stałe ( decyzja ZUS z dnia 10 maja 1996 r., decyzje o kolejnych waloryzacjach renty znajdujące się w aktach rentowych ubezpieczanego- nienumerowana karta a.r.- tom I, decyzja z dnia 29 maja 2019 r. o ponownym ustaleniu renty k.167 a.r. tom I).

W dniu 9 listopada 2022 r. C. M. złożył w ZUS wniosek o dodatek pielęgnacyjny oraz świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wnioski z dnia 9 listopada 2022 r., k. 1-9 a.r.).

Orzeczeniem z dnia 8 grudnia 2022 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, że C. M. nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Następnie sprawa została skierowana do komisji lekarskiej ZUS, która orzeczeniem z dnia 23 stycznia 2023 r. uznała, że C. M. nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. W oparciu o powyższe orzeczenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 27 stycznia 2023 r. znak: (...) odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia uzupełniającego dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji oaz decyzją z tego samego dnia odmówił bezpiecznemu prawa do dodatku pielęgnacyjnego (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 8 grudnia 2022 r., k. 11 a.r. tom III, orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 23 stycznia 2023 r., k. 13 a.r. tom III, decyzja ZUS z dnia 27 stycznia 2023 r., k. 15 a.r. tom III, decyzja z dnia 27 stycznia 2023 r. k. 17 a.r. tom III).

C. M. odwołał się od powyższych decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z 28 lutego 2023 r. k. 3-5 a.s.).

W toku postępowania sądowego postanowieniem z dnia 23 maja 2023 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów: chorób wewnętrznych, kardiologa, pulmonologa oraz neurologa celem ustalenia, czy odwołujący jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres (postanowienie z dnia 23 maja 2023 r., k. 28 a.s.).

Biegła z zakresu neurologii B. A. po przeprowadzeniu analizy dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz akt sprawy w dniu 24 lipca 2023 r. wydała opinię, w której wskazała, że odwołujący cierpi na przewlekły zespół bólowy kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego w przebiegu zmian zwyrodnieniowych i wielopoziomowych zmian dyskopatycznych, bez istotnych powikłań neurologicznych, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POCHP), rozedmę płuc, zespół Raynouda, owrzodzenia prawego podudzia, toczeń rumieniowaty podostry skóry, nefropatię IgA, nadciśnienie tętnicze, zespół depresyjny. Biegła wskazała, że w jej opinii, w oparciu o całość obrazu klinicznego i dostępną dokumentację medyczną brak jest podstaw uznania u opiniowanego niezdolności do samodzielnej egzystencji ze względu na stan neurologiczny, w tym trwałej czy okresowej. Biegła zaznaczyła, że przemawiają za tym brak w dostępnej dokumentacji medycznej zawartej w aktach sprawy, opisanych objawów ogniskowego uszkodzenia CUN, brak niedowładów kończyn, objawów korzeniowych, brak istotnych objawów ubytkowych i objawów patologicznych. Biegła zaznaczyła, że opiniowany wymaga okresowej kontroli neurologicznej, leczenia w okresach zaostrzeń dolegliwości, ale opisywane objawy nie sprowadzają znacznego upośledzenia sprawności jego organizmu. Stan neurologiczny stwierdzany u opiniowanego nie powoduje konieczności stałej pielęgnacji i pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych tj. czynnościach higieny osobistej, spożywaniu posiłków, nie wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Naruszenie sprawności organizmu opiniowanego wymaga konieczności częściowej pomocy i wsparcia osób drugich w pełnieniu ról społecznych ze względu na stan neurologiczny. Biegła zaznaczyła, że w jej ocenie dominującym schorzeniem opiniowanego jest przewlekła obturacyjna choroba płuc i jej następstwa, w postaci duszności wysiłkowej i spoczynkowej i z tego powodu opiniowany może być osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, jednak biegła zwróciła uwagę, że w tej kwestii ocena należy do biegłego specjalisty z zakresu pulmonologii ewentualnie chorób wewnętrznych (opinia biegłej z zakresu neurologii z dnia 24 lipca 2023 r. k. 57-60 a.s.).

W opinii z dnia 24 lipca 2023 r. biegła specjalistka z zakresu chorób wewnętrznych E. R. rozpoznała u ubezpieczonego: przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POCHP), przebytą zatorowość płucną, przebytą ostrą niewydolność oddechową, przewlekłą całkowitą niewydolność oddechową, cechy nadciśnienia płucnego, przewlekłą niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, zespól Raynauda, kłębuszkowe zapalenie nerek - Nefropatia IgA, toczeń rumieniowaty podostry skóry, zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa, zespól depresyjny, nikotynizm. Biegła po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną dołączoną do akt sprawy wskazała, że w jej opinii schorzenia pulmonologiczne sprowadzają u opiniowanego niezdolność do samodzielnej egzystencji (potwierdzona w badanu spirometrycznym ciężka obturacja drzewa oskrzelowego a w badaniu gazonietrycznym utrzymywanie się całkowitej niewydolności oddechowej- ubezpieczony ma wskazania do domowej tlenoterapii). Ponadto biegła zaznaczyła, że ze względu na wysokie prawdopodobieństwo nadciśnienia płucnego konieczna jest dalsza diagnostyka. Biegła z zakresu chorób wewnętrznych wskazała, że u badanego istnieje niezdolność do samodzielnej egzystencji od dnia 4 kwietnia 2023 r. okresowo do 30 grudnia 2024 r. (opinia biegłej z zakresu chorób wewnętrznych z dnia 24 lipca 2023 r. k.63-65 a.s.).

Biegły z zakresu kardiologii W. S. w opinii z dnia 20 czerwca 2023 r. wskazał, że z przyczyn kardiologicznych ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną biegły w zakresie kardiologii rozpoznał u odwołującego nadciśnienie tętnicze obecnie dobrze kontrolowane za pomocą leków hipotensyjnych, bez narządowych powikłań nadciśnienia, bez zaburzeń rytmu i przewodzenia, bez zaburzeń krążenia wieńcowego, bez cech znacznej niewydolności serca z frakcją wyrzutową EF 45-54% oraz zaawansowaną przewlekłą obturacyjną chorobą płuc w przebiegu wieloletniego nikotynizmu okresowo ulegającą zaostrzeniu. Biorąc pod uwagę informacje zawarte w kartach informacyjnych biegły nie znalazł podstaw do uznania opiniowanego za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji z przyczyn kardiologicznych (opinia biegłego z zakresu kardiologii W. S. k.67-69 a.s.).

Organ rentowy pismem procesowym z dnia 9 stycznia 2024 r. wskazał, że nie wnosi uwag do opinii biegłego z zakresu neurologii i biegłego z zakresu kardiologii, którzy uznali brak niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego zarówno ze względu na stan neurologiczny i kardiologiczny. Natomiast w zakresie opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych, diabetologii i angiologii organ rentowy nie podzielił ustaleń poczynionych przez biegłą wskazując, że jest ona niepełna, a ponadto została wydana bez przeprowadzenia badania ubezpieczonego, a jedynie w oparciu o dokumentację medyczną. Mając to na względzie organ rentowy wniósł o powołanie innego biegłego z zakresu chorób wewnętrznych (pismo organu rentowego z dnia 9 stycznia 2024 r. k. 85- 86 a.s.).

W opinii z dnia 11 marca 2024 r. biegła z zakresu pulmonologii B. Ż. wskazała, że ubezpieczony cierpi od wielu lat na bardzo ciężką obturację (FEV1<30%), z rozdęciem płuc TLC 155% i ponad 3 x zwiększoną objętością zalegającą RV 325% w.n obniżającą o połowę objętość życiową płuc FVC 2,5 L (55%). Biegła wskazała, że w gazometrii hipoksemia z hiperkapnią niemożliwą, przy tak ciężkiej obturacji, do skorygowania jedynie tlenoterapia-ubezpieczony wymaga wentylacji wspomaganej (NIV). Biegła wskazała, że z powodu przewlekłej niewydolności oddechowej doszło u odwołującego do rozwinięcia wtórnego nadciśnienia płucnego (we współudziale lewokomorowej niewydolności krążenia) i ciężkiej (IV stopień) niewydolności serca. Biegła podkreśliła, że z przyczyn pulmonologicznych odwołujący jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji co najmniej od 4 kwietnia 2023 r., kiedy to po raz pierwszy stwierdzono całkowitą niewydolność oddechową, bardzo ciężkie zaburzenia funkcji oddechowej w pletyzmografii i spirometrii oraz postawiono (potwierdzone miesiąc później) podejrzenie nadciśnienia płucnego. Biegła podkreśliła, że stan zdrowia ubezpieczonego nie rokuje poprawy i określiła niezdolność do samodzielnej egzystencji na stale (opinia biegłej z zakresu pulmonologii z dnia 11 marca 2024 r. k.92 a.s.).

Pismem procesowym z dnia 12 kwietnia 2024 r. organ rentowy wniósł zastrzeżenia do opinii wydanej przez biegłą specjalistkę z zakresu pulmonologii wskazując, że opinia jest uznaniowa i nie zasługuje na uwzględnienie (pismo z dnia 12 kwietnia 2024 r. k.100-101 a.s.).

Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2024 r. tut. Sąd na podstaw art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek organu rentowego o powołanie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu chorób wewnętrznych jako zmierzający do przedłużenia postępowania (postanowienie z dnia 19 kwietnia 2024 r. k.102 a.s.).

Sąd ustalił wskazany stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, jak również w oparciu o opinie biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R. i pulmonologii B. Ż.. Wśród dokumentów zebranych w sprawie, które zostały uwzględnione przez Sąd, znalazły się przede wszystkim akta organu rentowego oraz dokumentacja medyczna ubezpieczonego, która pozwoliła biegłym sądowym na ustalenie stanu jego zdrowia oraz występujących u niego schorzeń, momentu ich powstania oraz charakteru, a także wpływu tych schorzeń na jego zdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia wskazanych dokumentów, ponieważ ich wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie była negowana przez strony procesu.

Opinie sporządzone przez biegłą z zakresu chorób wewnętrznych E. R. oraz biegłą z zakresu pulmonologii B. Ż. zostały ocenione przez Sąd jako rzetelne, gdyż zostały one wydane w oparciu o obiektywne badanie ubezpieczonego, przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej. Ponadto, treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych względów nie budziły one wątpliwości i zastrzeżeń w zakresie, w jakim ostateczna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego potwierdziła jego niezdolność do samodzielnej egzystencji na stałe. Sąd podzielił wnioski sformułowane przez biegłą pulmonolog B. Ż., albowiem opinia ta i stanowisko zaprezentowane przez biegłą w opinii głównej miało kluczowy wpływ na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Sąd przyjął opinie sporządzone przez biegłą z zakresu chorób wewnętrznych E. R. i biegłą B. Ż. jako podstawę dokonanych ustaleń faktycznych uznając, że brak jest podstaw do ich negowania. Biegła E. R. w sposób przekonujący wskazała, że w jej ocenie schorzenia pulmonologiczne na jakie cierpi odwołujący prowadzą u niego do niezdolności do samodzielnej egzystencji. Okoliczność ta została potwierdzona przez biegłą z zakresu pulmonologii B. Ż., która wskazała, że ubezpieczony od wielu alt cierpi na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, która sprawia, że ubezpieczony nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji. Biegła wskazała, że występujące u ubezpieczonego bardzo ciężkie zaburzenia funkcji oddechowej oraz podejrzenie nadciśnienia płucnego - co uniemożliwia mu normalne funkcjonowanie. Równocześnie biegła wskazała, że stan zdrowia ubezpieczonego nie rokuje poprawy.

Organ rentowy zgłaszał zastrzeżenia do opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R. i biegłej z zakresu pulmonologii B. Ż., i wnosił o powołanie innego biegłego z zakresu chorób wewnętrznych. Wniosek ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2024 r. Sąd pominął wniosek o dopuszczenie innego biegłego specjalisty z zakresu chorób wewnętrznych na podstawie art. 235 ^{( 2 )}§ 1 pkt 5 k.p.c. jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. Sąd miał przy tym na uwadze, że zastrzeżenia organu rentowego stanowiły jedynie polemikę z ustaleniami biegłej, dlatego w ocenie Sądu wniosek podlegał pominięciu. Podejmując decyzję w przedmiocie pominięcia wniosku organu rentowego, Sąd miał na względzie również i to, że dowód z opinii biegłego jest przeprowadzony prawidłowo, jeżeli sąd uzyskał od biegłych sądowych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania. W takiej sytuacji nie może natomiast czynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 18 września 2014 r., I UK 22/14; z 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14; z 30 czerwca 2000 r., II UKN 617/99; także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 września 2017 r., III AUa 258/17).

Sąd jednocześnie nie oparł się na opinii biegłego z zakresu kardiologii W. S. oraz biegłej z zakresu neurologii. Biegły kardiolog wskazał, że z przyczyn dotyczycących schorzeń z dziedziny kardiologii odwołujący nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Również biegła z zakresu neurologii B. A. wskazała, że z przyczyn neurologicznych ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Sąd miał na uwadze, że kluczową opinię dla przedmiotowego rozstrzygnięcia stanowiła opinia biegłego z zakresu pulmonologii i, na co wskazała w swojej opinii biegła neurolog, co także wynikało z całokształtu okoliczności związanych z głównym schorzeniem odwołującego – przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, na którą cierpi od wielu lat i właśnie to schorzenie powoduje niezdolność ubezpieczonego do samodzielnej egzystencji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie C. M. od dwóch decyzji organu rentowego z dnia 27 stycznia 2023 r. znak: (...) oraz z dnia 27 stycznia 2023 r. znak: (...), podlegało uwzględnieniu.

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych- że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Regulacje dotyczące świadczenia dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, o które ubiegał się ubezpieczony C. M., zostały zamieszczone w ustawie z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2022 r., poz. 1006), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 tej ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 2 ust. 1, takie świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Jedną z przesłanek przyznania świadczenia uzupełniającego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251), zwanej dalej ustawą emerytalną, wynika, że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013 r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000 r., III AUa 190/00 – Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002 r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003 r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995 r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, że sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015 r., III AUa 910/14).

Jeśli chodzi o kwestię dodatku pielęgnacyjnego, o który również ubiegał się ubezpieczony należy wskazać, że zgodnie art. 75 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504, dalej jako ustawa emerytalna) dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

Dla oceny, czy w przedmiotowej sprawie ww. elementy wystąpiły i czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: chorób wewnętrznych, kariologii, pulmonologii i neurologii. Sąd opierał się w głównej mierze na opinii sporządzonej przez biegłą pulmonolog- B. Ż., ponieważ głównym schorzeniem ubezpieczonego są choroby układy oddechowego.

Biegła sądowa z zakresu pulmonologii B. Ż. wskazała, że ubezpieczony od 18 roku życia cierpi na bardzo ciężką obturację płuc. Przy tak ciężkiej obturacji płucnej konieczne jest korzystanie przez niego z tlenoterapii- wymaga wentylacji wspomaganej. Ponadto biegła wskazała, że z powodu przewlekłej niewydolności oddechowej doszło do rozwinięcia wtórnego nadciśnienia płucnego i ciężkiej niewydolności serca. Biegła wskazała, że ubezpieczony z przyczyn pulmonologicznych jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji co najmniej od 4 kwietnia 2023 r., kiedy po raz pierwszym stwierdzono całkowitą niewydolność oddechową. Ponadto biegła wskazała, że stan zdrowia ubezpieczonego nie rokuje poprawy i niezdolność do samodzielnej egzystencji jest trwała.

Tak też, biegła z zakresu chorób wewnętrznych B. A. wskazała, że w jej opinii ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji z przyczyn pulmonologicznych. Biegła podkreśliła, że w wywiadzie ubezpieczony skarży się na duszność wysiłkową występującą przy niewielkich wysiłkach. Od ponad 20 lat leczony z powodu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP)- wieloletni wywiad nikotynizmu. Z powodu zaostrzeń wielokrotnie hospitalizowany oraz pozostający pod kontrolą Poradni Pulmonologicznej i Alergologii Oddechowej. U ubezpieczonego wielokrotnie wykonywano badanie spirometryczne potwierdzające obturację drzewa oskrzelowego. Biegła z zakresu chorób wewnętrznych oraz biegła pulmonolog były zgodne co do tego, że odwołujący jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji z przyczyn pulmonologicznych. Stwierdzone dysfunkcje uniemożliwiają ubezpieczonemu samodzielną i bezpieczną egzystencję z uwagi na konieczność znacznej pomocy i opieki stałej lub długotrwałej drugiej osoby w podstawowych codziennych czynnościach życiowych.

Sąd przy wydawaniu wyroku nie brał pod uwagę opinii biegłego z zakresu kardiologii oraz biegłej z zakresu neurologii, ponieważ główne schorzenie ubezpieczonego związane jest z układem oddechowym i z powodu problemów pulmonologicznych jest on niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Wobec powyższego Sąd przyjął, wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że ubezpieczony jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Z uwagi na przewlekły trwający od wielu lat chorobę płuc i stwierdzony przez biegłą brak możliwości poprawy stanu zdrowia, ubezpieczony wymaga znacznej opieki i pomocy ze strony drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, dlatego zasadne było przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji od 1 kwietnia 2023 r. na stałe jak również wnioskowanego dodatku pielęgnacyjnego od 1 kwietnia 2023 r. na stałe.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2023 r. znak: (...) w ten sposób, że przyznał C. M. prawo do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji od 1 kwietnia 2023 r. na stałe. W punkcie drugim wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2023 r. znak (...) (...) w ten sposób, że przyznał C. M. prawo do dodatku pielęgnacyjnego od 1 kwietnia 2023 r. na stałe (zgodnie z opinią biegłej z zakresu pulmonologii, która wskazała, że stan zdrowia ubezpieczonego nie ulegnie poprawie, z uwagi na nasilenie schorzenia).

Stosownie do treści art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd był zobowiązany, przyznając odwołującemu się prawo do świadczenia, do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego co do nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, tj. zarówno przyznającego prawo do świadczenia, jak też jego brak (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2010 r. II UK 330/2009). W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie nie zaistniały podstawy do obciążenia odpowiedzialnością organu rentowego za nieprzyznanie odwołującemu się prawa do wnioskowanych świadczeń już na etapie postępowania przed ZUS. Ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji było ustalenie niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego i daty trwania tej niezdolności. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie ZUS nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie niezdolności do samodzielnej egzystencji badanego w toku postępowania przed tym organem. Dopiero uzupełniony w toku postępowania sądowego materiał dowodowy pozwolił na ustalenie niezdolności do samodzielnej egzystencji, daty powstania naruszenia sprawności organizmu (która jest późniejsza niż daty obu zaskarżonych decyzji) oraz wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia. Reasumując ww. rozważania należy uznać, że organowi rentowemu nie można przypisać odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu świadczenia, o czym Sąd orzekł w punkcie 3 wyroku.

Sędzia SO Renata Gąsior