Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 marca 2024 roku w Warszawie

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 maja 2022 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 27 czerwca 2022 r. J. M. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 maja 2022 r., znak: (...). Odwołujący zakwestionował prawidłowość rozstrzygnięcia ZUS, w którym organ rentowy odmówił mu prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołujący wskazał, że podstawą decyzji ZUS było błędne przyjęcie braku 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy z zebranego przed organem rentowym materiału dowodowego wynika, że praca w szczególnych warunkach wykonywana była przez J. M. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wymagany do uzyskania świadczenia (odwołanie, k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie.

Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy podniósł, że prawo do rekompensaty nie przysługiwało odwołującemu z uwagi na to, że nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy wskazał okresy zatrudniania, jakich nie uwzględnił przy ustalaniu stażu pracy w szczególnych warunkach. Były to: okres od 25 kwietnia 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r., kiedy J. M. odbywał służbę wojskową, okres od 1 marca 1982 r. do 30 września 1991 r., kiedy w (...) Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w W. zatrudniony był na stanowisku kierownika placówki sprzętowo-transportowej oraz okres od 4 listopada 1991 r. do 31 marca 1996 r., kiedy w (...) Sp. z o.o. zatrudniony był na stanowisku zastępcy głównego mechanika ds. sprzętu i transportu. Organ rentowy uzasadnił, że we wzmiankowanych okresach obowiązki służbowe J. M. wynikające z zajmowanych stanowisk miały częściowo administracyjno-biurowy charakter, co uniemożliwia przyjęcie, że mógł on stale i bezpośrednio kontrolować i dozorować stanowiska pracy, na których była wykonywana praca wskazana w wykazie A, dział VIX, poz. 24 PKT 1 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. (odpowiedź na odwołanie – k. 10-10v a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

J. M. urodził się w dniu (...) Od 1 września 1977 r. pracował na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w W.. Początkowo zatrudniony był na stanowisku mechanika samochodowego. W czasie zatrudnienia na tym stanowisku w okresie od 25 kwietnia 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r. odbył służbę wojskową, a po jej ukończeniu powrócił do zakładu pracy na tożsame stanowisko i obejmował je do 28 lutego 1982 r. Od dnia 1 marca 1982 do 31 grudnia 1982 r. pracował na stanowisku mistrza warsztatu samochodowego, następnie na stanowisku specjalisty ds. zaopatrzenia od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1984 r. Od 1 stycznia 1985 r. do 30 czerwca 1987 r. zatrudniony był, jako majster a następnie od 1 lipca 1987 r. do 30 września 1988 r., jako majster ds. sprzętu i transportu. Od dnia 1 października 1988 r. do dnia 31 maja 1991 r. był Kierownikiem (...) (...) przy Budowie Elektrociepłowni (...), a od 1 czerwca 1991 r. do 30 września 1991 r. zatrudniony był, jako pełniący obowiązki Kierownika Bazy (...) K..

Następnie, po przekształceniu (...) Przedsiębiorstwa (...) w (...) Sp. z o.o. kontynuował pracę w powstałej po przekształceniu spółce. Od 4 listopada 1991 r. do 30 marca 1997 r. J. M. pracował w niej na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zastępcy głównego mechanika ds. sprzętu i transportu.

(świadectwo pracy z (...) Sp. z o.o. – k. 8 a.s., świadectwo pracy z (...) Przedsiębiorstwa (...) – k. 86, 87 a.s., akta osobowe k. 28-101 a.s., opinia biegłego sądowego specjalisty ds. BHP – k. 165-176 a.s., uzupełniająca opinia biegłego sądowego – k. 210-212 a.s.)

Z ww. zakładów pracy J. M. otrzymał świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach – k. 6 i k. 13 a.s.)

Do obowiązków J. M. zatrudnionego na stanowisku mechanika samochodowego w (...) Przedsiębiorstwie (...) należały prace naprawcze pojazdów mechanicznych, miejscem pracy były kanały zlokalizowane na halach naprawczych. Zmiana stanowiska pracy z mechanika na mistrza, jakie od 1 marca 1982 r. objął J. M. nie powodowała zmiany miejsca pracy. W dalszym ciągu przebywał on z mechanikami na hali napraw, wchodził do kanałów, sprawdzał, jaki zakres prac objąć ma naprawa pojazdu, konsultował naprawy z mechanikami i pomagał im przy ich przeprowadzeniu. Z objęciem stanowiska mistrza wiązały się także nowe, dodatkowe czynności tj. pozyskiwanie części zamiennych, udział w zakupach oraz praca z dokumentami związanymi z prowadzeniem warsztatu samochodowego, polegająca m.in. na prowadzeniu dokumentacji dot. zakresu napraw i dokumentacji stwierdzającej dokonanie naprawy.

Kolejny awans tj. objęcie stanowiska kierownika placówki sprzętowo-transportowej, nastąpił od 1 października 1988 r. i wiązał się z budową elektrociepłowni w R.. Przy czym zgodnie z zakresem powierzonych czynności służbowych, odwołujący nadal był odpowiedzialny za koordynowanie napraw, tym razem jednak dotyczyła to sprzętu przeznaczonego do budowy elektrociepłowni. Miejscem pracy dedykowanym dla tego stanowiska nadal była hala napraw.

(...) Sp. z o.o. J. M. objął stanowisko zastępcy głównego mechanika ds. sprzętu i transportu. Także i ten awans nie wpłynął znacząco na zakres jego obowiązków służbowych, nadal odpowiedzialny był za koordynowanie napraw sprzętu tj. samochodów potrzebnych do transportu i prowadzenie związanej z tym dokumentacji (zeznania J. M. – k. 152-155 a.s, zeznania J. C. – k. 126-131 v a.s., zeznania M. K. – k. 132-135 a.s. pisma J. M. do pracodawcy z 21.01.1987 r. i z 24.05.1989 r. – k. 50, k. 65 a.s., opinia biegłego sądowego specjalisty ds. BHP – k. 165-176 a.s., uzupełniająca opinia biegłego sądowego – k. 210-212 a.s.)

W dniu 4 kwietnia 2022 r. J. M. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę, do którego dołączył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach w przedsiębiorstwach (...) i (...) Sp. z o.o. Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 24 maja 2022 r. decyzję znak: (...) odmawiającą prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą z uwagi na nieudokumentowanie 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach. W tym samym dniu wydał również decyzję, na podstawie której przyznał odwołującemu emeryturę od dnia 1 kwietnia 2022 r. Wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 26 c ustawy emerytalnej na kwotę 6.094, 24 zł brutto. Decyzją ZUS z dnia 5 lipca 2022 r. wysokość emerytury została zmieniona i ustalono ją w kwocie 6.105,10 zł, co nastąpiło po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno – rentowego i przeliczeniu kapitału początkowego (wniosek o emeryturę z 4 kwietnia 2022 r., decyzja ZUS z 25 maja 2022 r. o przyznaniu emerytury, decyzja ZUS z 25 maja 2022 r. odmawiająca rekompensaty, decyzja ZUS z 5 lipca 2022 r. o przeliczeniu emerytury – akta organu rentowego).

J. M. w dniu 27 czerwca 2022 r. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmawiającej mu prawa do rekompensaty, inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie – k.3-5 a.s.).

Podstawą do ustalenia stanu faktycznego były zgromadzone w toku sprawy dowody z dokumentów tj. dokumentacja obrazująca przebieg postępowania przed organem rentowym i dokumenty wchodzące w skład akt osobowych J. M.. Dokumenty te pozwoliły na ustalenie okresów zatrudnienia ubezpieczonego, zajmowanych przez niego stanowisk służbowych, a pośrednio także, poprzez analizę treści pism kierowanych przez J. M. do pracodawców, na ustalenie czynności, jakie wykonywał. Obiektywny charakter tych dokumentów nie budził wątpliwości sądu, co do ich wiarygodności, dlatego Sąd oparł się na nich czyniąc ustalenia stanu faktycznego.

Sąd za częściowo wiarygodne uznał dowody z zeznań świadków J. C. i M. K. oraz dowód z zeznań odwołującego. Sąd dał wiarę twierdzeniom świadków w zakresie, w jakim wskazywali na zajmowane przez J. M. stanowisko oraz charakteryzowali jego czynności służbowe. Sąd dając wiarę zeznaniom J. C. i M. K., którzy w ocenie sądu zeznawali szczerze, w sposób odpowiadający zapamiętanym przez siebie okolicznościom, nie nadał tym zeznaniom dominującej wartości dowodowej z uwagi na okoliczność, że świadkowie nie mają szczegółowej wiedzy, co do tego, jakie dokładnie czynności służbowe ciążyły na J. M. i ile czasu zabierały mu one w ciągu dnia pracy, albowiem świadkowie zajmowali inne niż odwołujący stanowiska, ponadto byłoy one niższe rangą niż stanowiska służbowe J. M..

Zeznania odwołującego J. M. Sąd uznał za wiarygodne w części tj. w zakresie w jakim wskazywał on zajmowane kolejno stanowiska służbowe. Natomiast, ustalając stan faktyczny sąd nie wziął pod uwagę tej części zeznań J. M., z której wynikało, że pracę w warunkach szczególnych wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy i stale. Twierdzenia te nie korelowały z opinią biegłego ds. BHP oraz z treścią pism, jakie J. M. w okresie zatrudnienia kierował do pracodawców, z których wynikało, że w zakres powierzonych mu czynności służbowych włączone zostały także czynności organizacyjno-biurowe tj. tworzenie dokumentów i dokonywanie zaopatrzenia. Z tego względu Sąd jedynie w części, jako wiarygodne ocenił zeznania J. M..

W toku postępowania sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu (...) na okoliczność ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 1 września 1977 r. do 30 września 1991 r. i w (...) Sp. z o.o. od 4 listopada 1991 r. do 31 marca 1996 r. wykonywana była w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w innych rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących I Kategorii Zatrudnienia i zarządzeniach właściwych ministrów, ewentualnie w ustawie o emeryturach pomostowych. Następnie, uwzględniając zastrzeżenia odwołującego do opinii biegłego sąd przeprowadził dowód z uzupełniającej opinii biegłego.

Sąd obie opinie biegłego z zakresu BHP ocenił, jako fachowe i rzetelne. Opinia główna dawała odpowiedź na postawione przez sąd pytanie i logiczną argumentację stanowiska biegłego. Była także dla sądu zrozumiała. Opinia uzupełniająca w sposób wyczerpujący odnosiła się także do zastrzeżeń odwołującego, wyjaśniając w sposób przekonujący dla sądu, wątpliwe dla odwołującego kwestie. Opinia główna i uzupełniająca stała się wiodącą podstawą ustaleń faktycznych.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie było zasadne.

Sąd za uzasadnioną uznał decyzję organu rentowego z dnia 24 maja 2022 r., znak: (...), którą odmówiono J. M. prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą.

Zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Warunki przyznania rekompensaty zostały określone ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych oraz ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przesłanki nabycia prawa do rekompensaty określa przepis art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych., w myśl którego rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są więc:

1)  utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2)  niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3)  legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4)  nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS;

Odesłanie ustawowe zawarte w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych wymaga przedstawienia przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych regulujących kwestię okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych.

Odwołujący J. M. wnosił o ustalenie emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych w związku z okresami zatrudnienia od 1 września 1977 r. do 30 września 1991 r. oraz od 4 listopada 1991 r. do 31 marca 1996 r.

Wydając skarżoną decyzję organ rentowy odmówił przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty wskazując, że J. M. nie posiada 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy z ww. okresu zatrudnienia do stażu warunkującego przyznanie świadczenia zaliczył jedynie okres zatrudnienia od 1 września 1977 r do 24 kwietnia 1978 r. oraz od 15 kwietnia 1980 r. do 28 lutego 1982 r. Organ rentowy nie uwzględnił natomiast okresu od 25 kwietnia 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r., kiedy J. M. odbywał służbę wojskową, okresu od 1 marca 1982 r. do 30 września 1991 r., kiedy w (...) Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w W. zatrudniony był na stanowiskach innych niż mechanik samochodowy i okresu od 4 listopada 1991 r. do 31 marca 1996 r., kiedy w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) ‘ (...) Sp. z o.o. zatrudniony był na stanowisku zastępcy głównego mechanika ds. sprzętu i transportu.

Ostatecznie zatem spór w sprawie skupił się na badaniu przez Sąd, czy słusznie ZUS nie uwzględnił ww. okresów, jako pracy w warunkach szczególnych i w konsekwencji nie zaliczył ich do stażu pracy wymaganego dla uzyskania rekompensaty.

Ponieważ art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych odnosi się do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, konieczne jest wskazanie, że na gruncie tej ustawy tego rodzaju praca jest definiowana inaczej, niż na tle ustawy o emeryturach pomostowych. W szczególności wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wyjątkowy charakter prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, możliwość zakwalifikowania pracy na danym stanowisku jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach u pracodawcy, którego podstawowa działalność nie należy do branży, do której przyporządkowane jest dane stanowisko pracy, jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy wykonywanie tej pracy oznacza narażenie na tożsame szkodliwe czynniki właściwe branży przypisanej do stanowiska wymienionego w wykazie A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2017., II UK 672/15). Co więcej okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są tylko te lata, gdy ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 ww. rozporządzenia) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 184/13).

Okresy pracy określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy, przy czym nieprzedstawienie tego dokumentu nie oznacza braku możliwości wykazania faktu wykonywani pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym ze względu na powyższe okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619; Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 r. III AUa 2474/03; Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 4 października 2013 r., IV U 1284/13).

Odnosząc się do wskazanej okoliczności należy podnieść, że w sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy szczególnych warunkach – analogicznie w sprawie o prawo do rekompensaty - należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych i to one podlegają każdorazowo ocenie, a nie rodzaj stanowiska, jaki w dokumentach podał pracodawca. Ponadto, choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. Wynika to z tego, że są to dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowią dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i Sądu i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

Odwołując się od skarżonej decyzji J. M. podniósł, że służba wojskowa, którą rozpoczął w okresie zatrudnienia, a po której zakończeniu wrócił do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku, powinna zostać zaliczona do stażu pracy warunkującego przyznanie prawa do rekompensaty. Ponadto akcentował, że każda zmiana stanowiska w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) począwszy od 1 marca 1982 r. tj. od zmiany stanowiska z mechanika samochodowego na mistrza warsztatu samochodowego, poprzez kolejne awanse, aż do 30 września 1991 r. charakteryzowała się tym, że wiązała się ze stałą i wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy – pracą w warunkach szczególnych tj. w kanałach na halach naprawczych. Podniósł nadto, że w powstałym po przekształceniu z przedsiębiorstwa (...) (...) Sp. z o.o. kontynuował pracę od 4 listopada 1991 r. do 30 marca 1997 r. i tam również, pomimo zajmowania stanowiska zastępcy głównego mechanika ds. sprzętu i transportu, charakter pracy nie uległ zmianie i nadal wymagał stałej i w pełnym wymiarze czasu pracy – pracy w kanałach hal naprawczych – gdyż w obu zakładach pracy, czynności służbowe, jakie mu powierzono, zakwalifikowano, jako dozór inżynieryjna - techniczny na bazie, gdzie jako podstawowe są prace wykonywane w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1.

Sąd dokonując ustaleń w sprawie w celu rozstrzygnięcia kwestii czy praca wykonywana przez odwołującego w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 1 września 1977 r. do 30 września 1991 r. i w (...) Sp. z o.o. od 4 listopada 1991 r. do 31 marca 1996 r. wykonywana była w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze oparł się na opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy i przyjął, że od 1 marca 1982 r., kiedy odwołujący objął stanowisko mistrza warsztatu samochodowego nie wykonywał jedynie prac naprawczych w kanałach – taki charakter miała praca na stanowisku mechanika – a część jego obowiązków zaczęły stanowić prace nadzorcze i administracyjno-biurowe oraz zaopatrzeniowe. Czas pracy J. M. spędzony w kanałach na halach naprawczych uległ w sposób oczywisty redukcji z uwagi na objęcie nowych obowiązków i konieczność wykonywania także innych zadań.

W ocenie sądu taka charakterystyka pracy J. M. nie daje podstaw do jej kwalifikacji, jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych określonych w ww. pozycji załącznika do rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. tj. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wymaga podkreślenia, że pracami w szczególnych warunkach są prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, co oznacza, że oba te elementy (znaczna szkodliwość dla zdrowia i znaczny stopień uciążliwości) muszą występować równocześnie. Praca w warunkach szkodliwych nie jest zatem tożsama z pracą w szczególnych warunkach. Konieczne jest bowiem, aby praca ta była równocześnie pracą o znacznej uciążliwości, a takie zostały rodzajowo wymienione w załączniku do rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. Oznacza to że pracą o znacznej szkodliwości dla zdrowia i o znacznym stopniu uciążliwości są prace, które były wykonywane – jako podstawowe – wymienione w wykazie A, nie zaś wykonywanie innych prac, choćby w tych samych szkodliwych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., I UK 388/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 9 marca 2017 r., III AUa 1042/16).

Z tych też względów, choć Sąd nie neguje, że część czynności służbowych J. M. odbywała się w kanałach, stanowiła ona tylko pewien wycinek jego obowiązków, to ocenić należy, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że odwołujący pracował w tak sprecyzowanych warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd zwraca uwagę, że rację ma odwołujący, co do tego, że okres służby wojskowej od 25 kwietnia 1978 r. do 14 kwietnia 1980 r. powinien zostać uwzględniony przez organ rentowy, jako wchodzący w zakres stażu pracy potrzebnego do uzyskania świadczenia tj. rekompensaty. Należy zaznaczy jednak, że okoliczność ta ma drugorzędne znaczenie, ponieważ nadal brak jest po stronie odwołującego spełnienia przesłanki pozytywnej koniecznej do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Uwzględniając bowiem okres służby wojskowej, J. M. nadal nie legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009r.

Dlatego też w świetle powyższych rozważań, nie było w ocenie sądu podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, a odwołanie ubezpieczonego podlegało oddaleniu, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł w sentencji wyroku.

Sędzia SO Renata Gąsior