Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 września 2024 r. w Warszawie

sprawy U. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania U. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2022 r. znak: (...) oraz z dnia 8 września 2022 r. znak: (...)

1.  na podstawie art. 355 k.p.c. umarza postępowanie w sprawie z odwołania U. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2022 r. znak: (...),

2.  zmienia zaskarżona decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 września 2022 r. znak: (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującej U. S. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych począwszy od czerwca 2022 r.,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 360,00 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 22 sierpnia 2022 r. ubezpieczona U. S. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2022 r., znak (...) odmawiającej jej prawa do rekompensaty, zarzucając organowi rentowemu błędne ustalenie stanu faktycznego. Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych.

Uzasadniając stanowisko U. S. podniosła, że od 12 września 1978 r. do 15 grudnia 1983 r. pracowała jako technik fizykoterapii w pełnym wymiarze czasu pracy, będąc narażoną na działanie promieniowania jonizującego i działanie pól elektromagnetycznych w zakresie do 300 000 MHZ. Ponadto wskazała, że dostarczyła do organu rentowego świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 9 sierpnia 2018 r., w którym zaświadczono, że była zatrudniona w Specjalnym (...)– Rehabilitacyjnym w latach od 1 września 1990 r. do 31 grudnia 2008 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczona podniosła, że kwestionuje zaliczenie jej przez organ rentowy jedynie 9 lat i 9 miesięcy pracy w szczególnych warunkach zamiast 18 lat, skoro przez cały czas pracowała w tym samym zakładzie pracy z dziećmi z porażeniami i wadami genetycznymi (odwołanie – k.3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 września 2022 r. organ rentowy wniósł o umorzenie postępowania dotyczącego decyzji z dnia 20 lipca 2022 r., znak: (...) na podstawie art. 355 k.p.c. i oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., jeżeli odwołująca się rozszerzy odwołanie na decyzję organu rentowego z dnia 8 września 2022 r., znak: (...).

W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił do stażu w szczególnych warunkach na potrzeby ustalenia prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia ww. w Akademii (...) od 12 września 1978 r. do 15 grudnia 1983 r., ponieważ ubezpieczona nie załączyła świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach sporządzonego zgodnie z rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., poz.43). Ponadto organ rentowy nadmienił, że na świadectwie pracy z dnia 15 grudnia 1983 r. widnieje informacja, że ubezpieczona była przez pewien okres zatrudniona w wymiarze 1/2 etatu. Również z pisma Wojskowego Biura Historycznego z dnia 21 lutego 2022 r. wynika, że w teczce akt osobowych ubezpieczonej nie ma świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy podniósł także, że wcześniejszą decyzją z dnia 18 października 2018 r. organ rentowy w oparciu o załączone ze Specjalnego Ośrodka (...) świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach i świadectwo pracy z dnia 9 sierpnia 2018 r. zaliczył odwołującej do okresów pracy w szczególnych warunkach okres od 1 września 1990 r. do 27 lutego 1992 r. i od 16 lutego 1995 r. do 31 sierpnia 2003 r. z wyłączeniem okresów nieskładkowych, czyli łącznie 9 lat, 9 miesięcy i 5 dni. Nie został natomiast uwzględniony pozostały okres tj. od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. (na świadectwie pracy z dnia 9 sierpnia 2018 r. w pkt 11 - okres od 1 września 2003 r. do 31 marca 2008 r.) na stanowisku fizjoterapeuty, gdyż ww. stanowisko nie jest wyszczególnione w art. 42 pkt 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021 r., poz. 1762) (odpowiedź na odwołanie – k. 4-5 a.s.).

W dniu 18 października 2022 r. pełnomocnik reprezentujący U. S. ustosunkował się do odpowiedzi organu rentowego i podtrzymał odwołanie dotyczące decyzji z dnia 20 lipca 2022 r., znak(...) (...), a także wniósł odwołanie od kolejnej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tj. decyzji z dnia 8 września 2022 r., znak (...) (...) (...), uchylającej wcześniejszą decyzję z dnia 20 lipca 2022 r.

Pełnomocnik ubezpieczonej wniósł o zmianę obu zaskarżonych decyzji i orzeczenie, co do istoty sprawy poprzez przyznanie ubezpieczonej prawa do rekompensaty. Decyzji z dnia 8 września 2022 r. zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędny brak przyjęcia, że praca wykonywana przez ubezpieczoną w okresie od 1 lipca 1979 r. do 15 grudnia 1983 r. w Akademii (...), stanowiła pracę, o której mowa w poz. 4 działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędny brak przyjęcia, że praca wykonywana przez ubezpieczoną w okresie od dnia 1 września 2003 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. w Specjalnym (...), stanowiła pracę o której mowa w § 15 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (odwołanie od decyzji z dnia 8 września 2022 r., znak (...) (...) (...) – k. 2-21 akt o sygn. VII U 1088/22).

Zarządzeniem z dnia 4 listopada 2022 r. Sąd połączył sprawę z odwołania od decyzji z dnia, zarejestrowaną pod sygnaturą VII U 1088/22 ze sprawą VII U 966/22 celem wspólnego rozstrzygnięcia (zarządzenie – k. 31 akt sądowych o sygn. VII U 1088/22).

Pismem z dnia 14 grudnia 2022 r. organ rentowy podtrzymał stanowisko z dnia 12 września 2022 r. a ponadto, odnośnie do odwołania od decyzji z dnia 8 września 2022 r., znak: (...) (...) (...) – wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. (odpowiedź organu rentowego na – k. 28 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

U. S. urodzona (...), w 1983 r. uzyskała tytuł magistra rehabilitacji ruchowej na Akademii (...) (...) (...) w W. (dyplom – k. 2 akt osobowych).

Ubezpieczona w okresie od 12 września 1978 r. do 15 grudnia 1983 r. była zatrudniona w Akademii (...) na stanowisku technika fizykoterapii. Początkowo w wymiarze ½ etatu - do 30 czerwca 1979 r., a następnie na cały etat – do 15 grudnia 1983 r. Podczas pracy na powyższym stanowisku ubezpieczona wykonywała standardowe czynności obowiązujące pracowników na tym stanowisku, w tym obsługę wszystkich urządzeń służących do terapii osób (świadectwo pracy z dnia 15 grudnia 1983 r. – k.3 akt osobowych., opinia biegłego – k. 133 -145 a.s., uzupełniająca opinia biegłego – k. 172 – 173 a.s.).

Następnie, od 16 grudnia 1983 r. do 31 sierpnia 1985 r. zatrudniona była w Centrum (...) w W. na stanowisku młodszego asystenta (świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1985 r. – k. 4 akt osobowych).

W okresie od 2 września 1985 r. do 31 sierpnia 1990 r. pracowała na stanowisku starszego asystenta wychowania fizycznego w Spółdzielni (...) (świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1990 r. – k. 7 akt osobowych).

Od 1 września 1990 r. do 31 marca 2010 r. zatrudniona była w wymiarze pełnego etatu w Specjalnym Ośrodka (...) (...) (...) w W.. Następnie do 1 kwietnia 2010 r. do 31 sierpnia 2011 r. zatrudniona była również na pełen etat w Niepublicznym Rehabilitacyjnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) w W., którego następcą prawnym jest Centrum (...). W toku zatrudnienia w ww. placówkach ubezpieczona pracowała jako wychowawca – kinezyterapeuta od 1 września 1990 r. do 31 sierpnia 2003 r., następnie jako fizjoterapeuta od 1 września 2003 r. do 31 sierpnia 2011 r . (świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2011 r. – k. 2 akt osobowych, umowy o pracę – k. 2 i k.10 akt osobowych).

Niepubliczny Rehabilitacyjny Zakład Opieki Zdrowotnej (...) był placówką edukacyjno-wychowawczo-opiekuńczą zajmującą się usprawnianiem dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Placówka pełniła również funkcję szkoły, znajdował się w niej internat. Tryb pobytu w placówce dzielił się na dzienny, tygodniowy i stały. ). U. S. ww. placówce pracowała początkowo jako wychowawca kinezyterapii, a następnie jako fizjoterapeuta. Zmiana nazwy stanowiska wiązała się ze zmianami reorganizacyjnymi ośrodka, jednak za zmianą nazwy stanowiska służbowego nie szła zmiana zakresu obowiązków pracownika. Ubezpieczona przez cały okres zatrudnienia – zarówno jako wychowawca kinezyterapii, a następnie jako fizjoterapeuta – zajmowała się szeroko pojętą opieką nad dzieckiem, tj. pomocą w czynnościach fizjologicznych, samoobsługowych, karmieniu podopiecznych, wyprowadzaniu ich na spacer, sprawowaniu opieki podczas zorganizowanych wycieczek poza, nauka chodzenia, nauka posługiwania się wózkami inwalidzkimi. Ponadto do zasadniczych obowiązków ubezpieczonej należało usprawnianie, czyli rehabilitacja dzieci z porażeniem mózgowym, niepełnosprawnością intelektualną, z zespołami genetycznymi i mięśniowymi. Rehabilitacja polegała na ćwiczeniach na materacu, w basenie – sale nie były wyposażone w profesjonalny sprzęt – dużo ćwiczeń trzeba było przeprowadzać z wykorzystaniem siły rehabilitanta. Ubezpieczona miała pod opieką około kilkunastu stałych podopiecznych. Pracę z podopiecznymi odnotowywała w dziennikach lekcyjnych (zeznania M. D. – k. 123 – 124 a.s., zeznania M. K. – k. 115 – 116 a.s., zeznania U. S. – k. 125 – 127 a.s., zakres czynności kinezyterapeuty – akta osobowe, zakres obowiązków rehabilitanta – fizykoterapeuty – akta osobowe, dzienniki lekcyjne z lat 2004 - 2007 – akta osobowe).

Praca ubezpieczonej w okresie od 1 września 1990 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowiskach jakie w tym czasie zajmowała, podlegała regulacjom ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela i stanowiła pracę w warunkach szczególnych ( świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych – akta osobowe, opinia biegłego – k. 133 – 145 a.s.).

W oparcie o przepisy ustawy ubezpieczona otrzymywała dodatki jubileuszowe, podwyżki wynagrodzenia. Ubezpieczonej przysługiwały dni wolne, tj. ferie, wakacje. Po reorganizacji placówki – kiedy powstały zakłady opieki zdrowotnej – przywileje te odebrano (zeznania M. D. – k. 123 – 124 a.s., zeznania M. K. – k. 115 – 116 a.s., zeznania U. S. – k. 125 – 127 a.s., dokumenty dot. zwiększenia wynagrodzenia i przyznania dodatków pieniężnych – akta osobowe, pismo z dnia 26 lutego 2002 r. – akta osobowe).

W trakcie zatrudnienia w Niepublicznym Rehabilitacyjnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...), w 2001 r. U. S. ukończyła studia podyplomowe w zakresie Pedagogiki (...) – (...) ze (...) na Akademii (...) w W., a w dniu 31 lipca 2003 r. uzyskała stopień awansu zawodowego nauczyciela – stopień nauczyciela dyplomowanego (świadectwo ukończenia studiów podyplomowych – akta osobowe, akt nadania stopnia awansu zawodowego – akta osobowe).

Po zakończeniu zatrudnienia w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) U. S. w okresie od 1 września 2011 r. do 25 października 2018 r. pracowała na stanowisku pedagoga fizjoterapeuty w Poradni P. (...) w W. ( świadectwo pracy z dnia 25 października 2018 r. – k. 51 akt osobowych).

U. S. od dnia 1 października 2018 r. pobiera świadczenie emerytalne (decyzja z dnia 31 października 2018 r., znak (...) – k. 55 a.r.).

W dniu 24 czerwca 2022 r. ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o rekompensatę z tytułu pracy w warunkach szkodliwych. W dniu 20 lipca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), którą odmówił U. S. prawa do rekompensaty (decyzja z dnia 20 lipca 2022 r. znak: (...) – k. 123 a.r.).

Następnie, w dniu 8 września 2022 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...), którą odmówił prawa do rekompensaty i jednocześnie uchylił uprzednio wydaną decyzję z dnia 20 lipca 2022 r. Organ rentowy uzasadnił, że odmówił U. S. prawa do roszczonego świadczenia, ponieważ do dnia 1 stycznia 2009 r. nie udowodniła 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż w warunkach szczególnych w wymiarze 9 lat, 9 miesięcy i 5 dni, na który składały się okresy zatrudnienia: od 1 września 1990 r. do 27 lutego 1992 r. i od 16 lutego 1995 r. do 31 sierpnia 2003 r. Natomiast nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia:

- od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku fizjoterapeuty argumentując, że nie jest ono wyszczególnione w art. 42 pkt 3 ustawy Karta Nauczyciela;

- od 12 września 1978 r. do 15 grudnia 1983 r., ponieważ nie zostało dostarczone świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponadto brak było informacji o tym, że praca wykonywana była stale, a także z tego powodu, że na świadectwie pracy z dnia 15 grudnia 1983 r. widnieje informacja, że praca była wykonywana w wymiarze ½ etatu (decyzja z dnia 8 września 2022 r. znak: (...) – akta rentowe).

Podstawą do ustalenia stanu faktycznego były zgromadzone w toku sprawy dowody z dokumentów tj. dokumentacja obrazująca przebieg postępowania przed organem rentowym i dokumenty wchodzące w skład akt osobowych U. S.. Dokumenty te pozwoliły na ustalenie okresów zatrudnienia ubezpieczonej, zajmowanych przez nią w spornym okresie stanowisk służbowych i zakresu czynności. Obiektywny charakter tych dokumentów nie budził wątpliwości Sądu, co do ich wiarygodności, dlatego Sąd oparł się na nich czyniąc ustalenia w zakresie faktów sprawy.

Sąd oparł się także na zeznaniach świadków – tj. M. K. i M. D.. Osoby te znają ubezpieczoną, pracowały z nią w Niepublicznym Rehabilitacyjnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...). Świadkowie w sposób wzajemnie się potwierdzający charakteryzowali czynności pracy odwołującej w okresie od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r., mając ku temu wiedzę – ponieważ w spornym okresie także byli pracownikami placówki i zajmowali takie samo stanowisko co ubezpieczona. Świadkowie w sposób korelujący ze sobą wskazywali na okoliczność, że pomimo zmiany stanowiska z wychowawcy kinezyterapii na fizjoterapeutę – zakres ich czynności pozostał taki sam. Sąd obdarzył zeznania świadków przymiotem wiarygodności, w ocenie Sądu relacja świadków była rzetelna i szczera.

Zeznania odwołującej się U. S. Sąd przyjął jako podstawę ustaleń faktycznych częściowo, tj. co do opisu czynności służbowym i okoliczności zmiany zajmowanych stanowisk w Niepublicznym Rehabilitacyjnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...), ponieważ w tym zakresie zeznania ubezpieczonej znalazły potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Natomiast, Sąd
z ostrożnością podszedł do tej części zeznań w której ubezpieczona wskazywała, że zatrudnienie w Akademii (...) w okresie od 1 lipca 1979 r. do 15 grudnia 1983 r. stanowiło pracę w warunkach szczególnych z uwagi obsługę sprzętów, których działanie wiązało się z promieniowaniem jonizującym oraz działaniem pól elektromagnetycznych. Sąd uznał, że ww. zakresie zeznania U. S. są odosobnione i gołosłowne, ponieważ nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym, w szczególności aktach osobowych z tego okresu zatrudnienia.

Sąd oparł się także na opinii pisemnej i ustnej opinii uzupełniającej biegłego z zakresu (...) – uznając opinie za przydatne do rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ dawały rzetelne odpowiedzi na stawiane przez Sąd pytania i zawierały jasną i spójną argumentację uzasadniającą przyjęte wnioski.

Tak zebrany materiał dowodowy sąd uznał za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie, zaś strony postępowania nie wnosiły o jego uzupełnienie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania ubezpieczonej U. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2022 r. znak: (...), którą odmówiono jej rekompensaty oraz z dnia 8 września 2022 r. znak: (...), którą uchylono decyzje z 20 lipca 2022 r., również odmawiając prawa do świadczenia – zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2018r. poz. 1924) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust. 1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 r., III AUa 1899/15).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z § 1 rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji. Natomiast w rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 wyjaśnił, że w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy. Natomiast zgodnie z art. 473 k.p.c. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. W postępowaniu przed tymi sądami okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń mogą być udowadniane wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.02.1996 r. II URN 3/95).

Ubezpieczona U. S. domagała się ustalenia, że posiada staż pracy w warunkach szczególnych, wymagany do przyznania jej prawa do rekompensaty i zaliczenia do ww. stażu pracy dwóch spornych okresów zatrudnienia, tj. zatrudnienia w Akademii (...) od 12 września 1978 r. do 15 grudnia 1983 r. i w Specjalnym Ośrodku (...) od 1 września 2003 r. do 31 grudnia 2008 r.

Na gruncie sprawy sporne były dwa zagadnienia. Pierwsze dotyczyło tego czy w okresie, którego organ rentowy nie zaliczył do stażu pracy U. S., ustalanego dla potrzeb prawa do rekompensaty ubezpieczona realizując obowiązki służbowe na stanowisku technika fizykoterapii w Akademii (...) wykonywała prace wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyszczególnione w wykazie „A", działu XIV, pod pozycją nr 4, tj. „prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia". Drugie skupiało się na ustaleniu czy ubezpieczona realizując obowiązki służbowe na stanowisku fizykoterapeuty w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) okresie od 1 września 2003 do 31 grudnia 2008 r. wykonywała prace o której mowa w § 15 ww. rozporządzenia.

Sąd posiłkując się opinią biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz mając na uwadze dokumenty wchodzące w poczet materiału dowodowego przyjął – w odniesieniu do pierwszego ze spornych zagadnień – że brak jest podstaw, do przyjęcia, że praca U. S. na stanowisku technika fizykoterapii w Akademii (...) stanowiła pracę w „strefie zagrożenia” stosowanie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 maja 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu urządzeń wytwarzających pole elektromagnetyczne w zakresie mikrofalowym (Dz.U. nr 21 poz. 153 – obowiązujące w okresie od 8 czerwca 1972 r. do 24 lipca 2001 r. i rozporządzania Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 lutego 1977 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne w zakresie od 0,1 MHz do 300 MHz (Dz. U. nr 8, poz. 33 ze zm. – obowiązujące w okresie od 1 czerwca 1977 r. do 24 lipca 2001 r.), które to prace narażały ją na promieniowanie jonizujące oraz na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 30.000 MHz w strefie zagrożenia w rozumieniu przepisów w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy. Materiał dowodowy – poza twierdzeniami samej ubezpieczonej – nie wskazywał na okoliczność pracy w warunkach szczególnych. W pierwszej kolejności zaakcentować należy brak w dokumentu świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych pochodzącego od ww. pracodawcy. Ponadto w aktach osobowych brak jest innych dowodów z dokumentów, które zazwyczaj w przypadku pracy w warunkach szczególnych załączone są do akt osobowych pracownika, tj. brak jest informacji potwierdzających fakt wykonywania pracy w strefie zagrożenia przez odwołującą, brak informacji o badaniach odwołującej związanych z narażeniem na występowanie promieniowania jonizującego - dawka promieniowania, jak również informacji o środowisku pracy w aspekcie występowania i narażenia na promieniowanie elektromagnetyczne w czasie zatrudnienia w Akademii (...). Brak jest również informacji o oznaczeniu poszczególnych stref promieniowania elektromagnetycznego w ww. zakładzie pracy.

W tym stanie rzeczy Sąd nie dysponując wystarczającym materiałem dowodowym, nie miał podstaw do przyjęcia, że praca ubezpieczonej w Akademii (...) polegała na stałym i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywaniu pracy w narażeniu na promieniowanie jonizujące lub przebywaniu w strefie narażenia na promieniowanie elektromagnetyczne. Zatem okres zatrudnienia u ww. pracodawcy w okresie od 12 września 1978 r. do 15 grudnia 1983 r. w wymiarze 4 lat, 5 miesięcy i 15 dni nie mógł być zaliczony do stażu pracy istotnego dla rozpatrywania prawa do rekompensaty.

W zakresie rozstrzygnięcia drugiej spornej kwestii tj. czy okres zatrudnienia w Niepublicznym Rehabilitacyjnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) w W. stanowił pracę w warunkach szczególnych, należało ustalić czy ubezpieczona wykonywała wówczas pracę stanowiącą pracę nauczycielską w rozumieniu Karty Nauczyciela.

Zgodnie bowiem z art. 32 ust. 3 pkt 5 za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela.

Zaś, zgodnie z § 15 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19, Nr 25, poz. 287, Nr 31, poz. 214 i z 1983 r. Nr 5 poz. 33), określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do 1 kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze.

Prawo do emerytury na podstawie § 15 ww. rozporządzenia przysługuje urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. i w okresie po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. nauczycielom, wychowawcom lub innym pracownikom pedagogicznym wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy Karta Nauczyciela. Nauczyciele urodzeni we wskazanych okresach mogą więc nabyć prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 rozporządzenia, czyli po osiągnięciu wieku wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i okresu zatrudnienia odpowiednio 20 i 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, przy czym za pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy Karta Nauczyciela, określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, uważa się prace w szczególnym charakterze ( wyr. SN z 30 lipca 2003 r., II UK 323/02, OSNP 2004, Nr 1 1, poz. 197 i z 24 kwietnia 2008 r., II UK 262/07, OSNP 2009, Nr 15-16, poz. 211).

W celu ustalenia charakteru pracy ubezpieczonej Sąd miał do dyspozycji obszerny materiał dowodowy – akta osobowe zawierające dokumentację z zatrudnienia ubezpieczonej u ww. pracodawcy oraz posiłkował się także zeznaniami świadków, którzy wykonywali taką samą pracę jak ubezpieczona, pracując z nią w Niepublicznym Rehabilitacyjnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...). Sąd posłużył się także dowodem z opinii biegłego z zakresu BHP. W oparciu o powyższe dowody Sąd przyznał słuszność twierdzeniom ubezpieczonej uznając, że praca jaką wykonywała w spornym okresie na kolejnych stanowiskach – bez względu na formalną nazwę stanowiska – czy to na stanowisku „wychowawcy kinezyterapii” czy następnie na stanowisku nazwanym „fizjoterapeuta” cały czas polegała na wykonywaniu pracy podlegającej ustawie Karta Nauczyciela. Ocena tak była uwarunkowana szeregiem okoliczności faktycznych. W pierwszej kolejności zwraca uwagę to, że pracodawca ubezpieczonej był niepubliczną placówką oświatową wpisaną do rejestru placówek oświatowych Urzędu Miasta (...) W., podlegającą Karcie Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r. w zakresie określonym ustawą - art. 91 B ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Nadto ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionego przez pracodawcę wynika, że U. S. była zatrudniona w Specjalnym Ośrodka (...) (...) (...) “(...)” od dnia 1 września 1990 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. wyłącznie na podstawie Karty Nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy w okresach: od dnia 1 września 1990 r. i wówczas wykonywała pracę wychowawcy kinezyterapeuty i od 1 września 2003 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. i wówczas wykonywała pracę na stanowisku fizjoterapeuty. Także ze świadectwa pracy z dnia 9 sierpnia 2018 r. (pkt. 11), wynika, że zatrudnienie na obu stanowiskach było to zatrudnienie na podstawie Karty Nauczyciela, w ramach szkolnictwa specjalnego. Pomimo powierzenia ubezpieczonej stanowiska fizjoterapeuty – nadal zachowała ona czynności wychowawczo – opiekuńcze, o czym świadczą zeznania świadków, dzienniki lekcyjne oraz zakresy obowiązków wynikające z obu stanowisk. W ocenie Sądu za przyjęciem wniosku o pracy nauczycielskiej ubezpieczonej przemawia także charakter placówki będącej ośrodkiem oświatowym, a ponadto okoliczność, że w trakcie zatrudnienia w niej ubezpieczona uzyskała z dniem 31 sierpnia 2008 r. awans zawodowy – zmieniając tytuł zawodowy z nauczyciela mianowanego na dyplomowanego.

W ocenie Sądu – co wynika także z opinii biegłego, którego wnioski Sąd podzielił – formalna nazwa stanowiska ubezpieczonej nie oddawała w pełni rzeczywistego charakteru jej pracy, a charakter ten pozwalał na uznanie, że była to praca wykonywana w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania § 15 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W konsekwencji Sąd uznał, że sporny okres pracy przypadający w wymiarze 5 lat i 4 miesięcy należy doliczyć do uprzednio wyliczonego przez organ rentowy stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 9 lat, 9 miesięcy i 5 dni, co po zsumowaniu ww. okresów da ostatecznie łączny staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat, 1 miesiąca i 5 dni i jest on wystarczający do przyznania ubezpieczonej prawa do rekompensaty.

Sąd na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie, w zakresie odwołania od decyzji z dnia 20 lipca 2022 r., ponieważ decyzja ta została wyłączona z obrotu prawnego decyzją uchylającą z dnia 8 września 2022 r., w związku z tym rozpoznanie odwołania od decyzji nieistniejącej stało się niedopuszczalne. Jednocześnie mając na względzie całość przeprowadzonego postepowania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. dokonał zmiany zaskarżonej decyzji z dnia 8 września 2022 r. znak: (...) w ten sposób, że przyznał odwołującej U. S. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych począwszy od czerwca 2022 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie.

O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz ubezpieczonej 360 zł, która została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, biorąc pod uwagę, że przedmiotem odwołań były dwie decyzje, z których pierwsza została uchylona przez organ rentowy już po wniesienie odwołania do Sądu.