Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 listopada 2023 roku w W.

sprawy K. T. i P. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania K. T. i P. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 4 sierpnia 2022 roku, nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne K. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek P. D. od 1 listopada 2021 roku wynosi 6.700 zł (sześć tysięcy siedemset złotych) miesięcznie.

UZASADNIENIE

W dniu 30 sierpnia 2022r. płatnik składek P. D. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 4 sierpnia 2022r., nr (...), ustalającej, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne K. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z odwołującym od 1 listopada 2021r. wynosi kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę. Uzasadniając swe stanowisko wskazał, że współpraca z K. T. w salonie (...) rozpoczęła się w okresie po zwolnieniu salonów fryzjerskich z lockdownu w czerwcu 2020r. Na początku strony nawiązały współpracę na zasadach B2B, a wraz z rozwojem firmy współpraca miała przybrać formę umowy o pracę. W 2021r. na stanowisko fryzjer/edukator została zatrudniona G. P.. Po jej przejściu na zwolnienie płatnik składek postanowił zatrudnić K. T. na takie samo stanowisko, co wbrew twierdzeniom organu rentowego, potwierdza że nie zostało ono celowo stworzone tylko i wyłącznie dla K. T.. Ponadto, w przeciwieństwie do twierdzeń ZUS, w zeznaniach świadków oraz w treści zakresu obowiązków K. T. nigdzie nie zostało wskazane wykonywanie przez nią usługi strzyżenia. Płatnik składek podkreślił, że K. T. specjalizuje się w koloryzacji włosów, świadcząc usługi dla klientów oraz prowadząc szkolenia fryzjerskie dla innych fryzjerów. W załączonych grafikach pracy można również wyczytać, że tam nie widnieje żadna usługa strzyżenia włosów wykonywana przez ubezpieczoną. Dalej płatnik składek wskazał, że współpracuje tylko ze specjalistami w swoich dziedzinach. Standard usług, jakie gwarantuje klientom, musi mieć odwzorowanie w cenie usługi, a co za tym idzie w płacy dla wykonawcy tej usługi. Odnosząc się do twierdzenia organu rentowego, że K. T. nigdy nie była wynagradzana w takiej kwocie, na jaką została zatrudniona, podkreślił, że ze średniej z ostatnich 6 miesięcy przed przejściem na umowę o pracę ubezpieczona zarabiała 6.459,15 zł. Pomniejszając tę kwotę o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej uzyska się kwotę wciąż wyższą niż kwota netto uzyskiwana na podstawie umowy o pracę.

Płatnik składek nie zgodził się także z opinią organu rentowego, że dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę miało na celu przeniesienie kosztów ubezpieczeń na płatnika składek. Podniósł, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy o pracę jest znacznie wyższa niż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Poza tym ZUS nie wspomniał o możliwości odliczenia opłat związanych z pracownikiem, stabilności zatrudnienia takiej osoby, o okresie wypowiedzenia umowy, a także gwarancji zatrudnienia działającej w dwie strony - i dla pracownika, i dla pracodawcy, o unormowaniu wynagrodzenia, co wpływa na możliwość planowania wydatków oraz o korzystaniu z udogodnień w postaci możliwości rozwoju pracownika przy wykorzystaniu środków unijnych, co z kolei zwiększa wartość pracownika dla firmy oraz podwyższa jego kwalifikacje.

Dodatkowo P. D. podkreślił, że istniejące gwarancje, jakie niesie za sobą posiadanie umowy o pracę, wpływają na efektywność i morale w prowadzonej działalności. Dzięki możliwości współpracy w 2020r. i 2021r. z K. T. na podstawie umowy (...) działalność mogła się rozwinąć i w końcu dać gwarancję zatrudnienia w formie umowy o pracę na czas nieokreślony. Ponadto, odnosząc się do analogicznej sprawy związanej z wcześniej zatrudnioną na tym samym stanowisku G. P., płatnik składek wykazał, iż stać go było na zatrudnienie w 2021r. pracownika na takich warunkach finansowych, jakie zostały ustalone. Zaakcentował, że przełożyło się to na wzrost obrotu, jak i dochodu firmy w 2022r. Jeśli chodzi zaś o ewentualne plany K. T. zajścia w ciążę, bądź faktu bycia w ciąży, to w momencie zawierania umowy o pracę nie posiadał o nich wiedzy (odwołanie z 30 sierpnia 2022r., k. 3-4 a.s.).

Odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 4 sierpnia 2022r., nr (...), złożyła także ubezpieczona K. T.. Uzasadniając swe stanowisko, wskazała, że nie zgadza się z decyzją ZUS obniżającą podstawę wymiaru składek do kwoty minimalnej krajowej. Podkreśliła, że stanowisko pracy fryzjer/edukator nie zostało utworzone na potrzeby jej zatrudnienia, gdyż wcześniej to stanowisko zajmowała koleżanka z pracy G. P..

Dalej ubezpieczona wyjaśniła, że jej specjalizacją była koloryzacja włosów, a nie jak wskazywał organ rentowy wykonywanie usługi strzyżenia. Podkreśliła także, że jej wcześniejsze, mniejsze zarobki w innych miejscach pracy wynikały ze stanowiska, jakie zajmowała oraz doświadczenia, jakie wówczas posiadała. W latach 2020-2021 zwiększyła swoje kwalifikacje, biorąc udział w szkoleniach oraz sama prowadząc szkolenia fryzjerskie. Dzięki temu jej zarobki również wzrosły, co dało możliwość negocjacji warunków oraz zatrudnienia.

Odnosząc się do twierdzenia organu rentowego, że zasady solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie, K. T. wskazała, że w dokumentach, które złożyła, widnieją kwoty jej wynagrodzeń. Na ich podstawie została ustalona kwota wynagrodzenia z umowy o pracę. Nie ustalono jej ponad granicę pracy słusznej, była sprawiedliwa i odnosiła się do jej doświadczenia oraz zapewniała godziwe utrzymanie. Ubezpieczona podkreśliła, że na taką kwotę pracowała latami i jest to kwota adekwatna do doświadczenia, które zdobyła. Ponadto dodała, że w momencie podpisywania umowy z P. D. nie posiadała wiedzy na temat ciąży ( odwołanie z dnia 30 sierpnia 2022r., k. 2 akt sprawy o sygn. VII U 999/22).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania ubezpieczonej i płatnika składek na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając odpowiedź na odwołanie, organ rentowy wskazał, że zaskarżoną decyzją z dnia 4 sierpnia 2022r. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne K. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek P. D. od 1 listopada 2021r. wynosi miesięcznie kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku w przeliczeniu na okres miesiąca. Dalej zostało przywołane stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (sygn. akt II UZP 2/05), zgodnie z którym „w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020r., poz. 266 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.) ". Sąd Najwyższy wyraźnie zatem potwierdził kompetencję organów rentowych do badania wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczonych, mając na uwadze zasady współżycia społecznego.

Z analizy dokumentów zaewidencjonowanych w Centralnym Rejestrze Płatników Składek oraz dokumentów zebranych w trakcie postępowania wyjaśniającego wynika, że K. T. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika P. D. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 1 listopada 2021r. W złożonych za K. T. dokumentach rozliczeniowych (ZUS RCA) płatnik składek wykazał następujące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne:

- za 11/2021r. - 0,00 zł

- za 12/2021r. – 13.400,00 zł

- za 01/2022r. - 0,00 zł

- od 02/2022r. do 04/2022r. - po 6.700,00 zł

- za 05/2022r. - 670,00zł

- za 06/2022r. - 0,00 zł.

Od 4 kwietnia 2022 r., a więc w krótkim czasie od zgłoszenia do ubezpieczeń, K. T. stała się niezdolna do pracy, natomiast od 22 czerwca 2022r. wystąpiła do Zakładu z roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. W celu ustalenia prawidłowości zgłoszenia K. T. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz wykazanych podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia, wszczęte zostało przez Zakład postępowanie wyjaśniające, o czym powiadomiono strony pismami z dnia 13 czerwca 2022r. Z pisemnych wyjaśnień stron oraz przedłożonych dokumentów wynika, że pomiędzy K. T. a płatnikiem składek P. D. miała zostać zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od 1 listopada 2021r., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku fryzjer - edukator. Strony oświadczyły, że już wcześniej współpracowały w innym salonie. Płatnik podjął więc decyzję o rozpoczęciu współpracy z fryzjerami na zasadzie B2B. Z zeznań płatnika wynika, iż K. T. do chwili zatrudnienia na umowę o pracę również współpracowała na zasadzie B2B w ramach swojej działalności gospodarczej. Zakres jej obowiązków to m. in. obsługa klienta z zakresu strzyżenia, koloryzacji włosów, modelowania i pielęgnacji włosów, sprzedaż kosmetyków w salonie, a także edukacja fryzjerów w salonie (...), jak i fryzjerów z innych salonów. Ubezpieczona świadczyła pracę zmianowo od wtorku do piątku w godzinach 10-18 lub 12-20 oraz w soboty w godzinach 10-15. Płatnik wskazał, że to on jest osobą, która nadzoruje pracę K. T., wydaje polecenia oraz ocenia efekty pracy. W toku postępowania strony przedstawiły kserokopie: umowy o pracę, zakresu czynności pracownika, zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku, potwierdzeń wypłaconych i otrzymanych wynagrodzeń, dokumentu zgłoszeniowego do ubezpieczeń społecznych (...) oraz grafików tygodniowych z wykonywania usług przez K. T.. Na potrzeby prowadzonego postępowania wyjaśniającego zostali również wezwani przez Zakład świadkowie, którzy zeznali, iż współpracują z K. T. w salonie (...). Z wyjaśnień świadków wynika, że K. T. pracowała na stanowisku fryzjerskim, wykonywała usługi z zakresu strzyżenia, pielęgnacji oraz stylizacji włosów.

Organ rentowy podkreślił, że K. T. przed zgłoszeniem do ubezpieczeń przez płatnika składek P. D. z tytułu umowy o pracę świadczyła na rzecz wskazanego płatnika składek usługi w ramach umowy (...). Z tego tytułu zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Z dniem 31 października 2021r. K. T. zawiesiła prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą. Organ podkreślił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy o pracę zawartej z płatnikiem P. D. jest znacznie wyższa niż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Z dokumentów zaewidencjonowanych na koncie K. T. wynika, że nigdy nie posiadała wynagrodzenia za pracę na takim poziomie. Przed zmianą tytułu do ubezpieczeń wykonywała te same czynności w tym samym miejscu i deklarowała podstawy wymiaru składek na poziomie 30% minimalnego wynagrodzenia. W ocenie Zakładu dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę podyktowane było przeniesieniem kosztów ubezpieczeń na płatnika składek P. D. oraz uzyskaniem większych zasiłków z ubezpieczenia społecznego.

Dodatkowo organ rentowy podkreślił, że nie kwestionuje wykształcenia i kwalifikacji ubezpieczonej, a jedynie wysokość wynagrodzenia. Przyjęte przez ZUS wynagrodzenie w spornym okresie stanowi ciągłość wynagrodzenia K. T., jest niewygórowane, sprawiedliwe i godziwe (odpowiedź na odwołanie z dnia 20 września 2022r., k. 5-7 a.s.).

W dniu 4 października 2022r., na podstawie art. 219 k.p.c., sprawa z odwołania K. T., zarejestrowana pod sygnaturą akt VII U 999/22, została połączona ze sprawą z odwołania P. D., prowadzoną pod sygnaturą akt VII U 998/22, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz dalszego ich prowadzenia pod sygnaturą VII U 998/22 (zarządzenie z 4 października 2022r., k. 8 akt sprawy o sygn. VII U 999/22).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. D. przed założeniem działalności gospodarczej pracował jako fryzjer w różnych salonach. Jego zarobki w tamtym czasie kształtowały się na poziomie około 15.000 zł. Potem wyjechał do L., aby się szkolić. Po powrocie do Polski w 2016r. zarejestrował działalność gospodarczą, której przedmiotem są usługi fryzjerskie i edukacja. Działalność przez pewien okres była zawieszona. Wówczas P. D. pracował w salonie prowadzonym przez inną osobę i tam spotkał K. T., która pomagała mu w przygotowywaniu szkoleń. Kiedy zakończył współpracę z tym salonem, założył własny salon (...) przy ul. (...)/U7 w W.. Początki działalności były trudne, dlatego współpracował z fryzjerami na zasadach B2B (zeznania P. D., k. 95-96 a.s.).

K. T. przed nawiązaniem współpracy z P. D. pracowała w różnych salonach. W jednym z takich salonów poznała płatnika składek. W dniu 3 czerwca 2020r. zawarła z nim umowę współpracy B2B o świadczenie usług fryzjerskich i szkoleniowych. W umowie oświadczyła, że jako zleceniobiorca posiada umiejętności w zakresie świadczenia usług fryzjerskich, które zobowiązuje się świadczyć na rzecz zleceniodawcy. Wynagrodzenie zostało ustalone na kwotę stanowiącą 35% przychodu zleceniodawcy z tytułu usług fryzjerskich wykonywanych w danym miesiącu przez zleceniobiorcę na rzecz klientów zleceniodawcy. Natomiast z tytułu prowadzenia szkoleń fryzjerskich miała otrzymywać miesięcznie wynagrodzenie w kwocie stanowiącej 20% dochodu zleceniodawcy (umowa współpracy z 3 czerwca 2020r., k. 65 a.s.). Kwoty wypłacane K. T. w oparciu o wskazaną umowę to:

- w czerwcu 2020r. – 3.220 zł

- w lipcu 2020r. – 3.158 zł

- w sierpniu 2020r. – 3.578 zł i 3.950 zł

- w październiku 2020r. – 4.772 zł

- w listopadzie 2020r. – 4.180 zł i 4.475 zł

- w grudniu 2020r. – 5.412 zł

- w styczniu 2021r. – 3.050 zł

- w lutym 2021r. – 3.050 zł

- w marcu 2021r. – 5.321 zł

- w kwietniu 2021r. – 5.295 zł

- w maju 2021r. – 5.848 zł

- w lipcu 2021r. – 7.880 zł

- w sierpniu 2021r. – 5.159 zł

- we wrześniu 2021r. – 4.442 zł

- w październiku 2021r. – 6.889 zł i 8.537 zł (potwierdzenia przelewów, k. 68-84 a.s.).

Płatnik składek w salonie, który prowadzi, zatrudnia około 8 – 9 osób. Część z nich pracuje na umowę zlecenia (Lina Z. od 21 października 2021r., P. Ż. od 21 października 2021r. i M. F. od 2 maja 2022r.), a część na zasadzie umowy o współpracy. Umowę o pracę – poza K. T. – płatnik składek zawarł z D. L. (od 7 lipca 2020r. do 31 maja 2021r. w wymiarze ½ etatu) oraz z G. P. (od 1 kwietnia 2021r. w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w kwocie 6.700 zł), przy czym wskazana osoba od grudnia 2021r. przebywa na urlopie macierzyńskim (zestawienie ZUS z 15 listopada 2022r., k. 57 a.s.; zeznania świadka P. Ż., k. 122 a.s.).

D. L., pracująca na podstawie umowy o pracę oraz P. Ż., zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, zajmowały się przygotowywaniem stanowiska pracy przed przyjęciem klienta (dezynfekcja, narzędzia), przygotowaniem salonu do pracy (dbałość o takie rzeczy jak zaplecze kawowe, czystość miejsc wspólnych: łazienka, poczekalnia, strefa mycia, zaplecze chemiczne), pomocą w zakresie wstępnego etapu wizyty, myciem włosów, masażem oraz pielęgnacją. Ponadto po wizycie sprzątały miejsca pracy i zajmowały się dezynfekcją narzędzi. Lina Z. na podstawie umowy zlecenia pracuje na stanowisku obsługi social mediów (zeznania świadka P. Ż., k. 122 a.s.). 

W dniu 30 października 2021r. K. T. i P. D. zawarli umowę o pracę od dnia 1 listopada 2021r. na czas nieokreślony, na stanowisku fryzjer/edukator w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 6.700 zł brutto (umowa o pracę z 30 października 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS). Rozmowy o tym, żeby zmienić rodzaj umowy z umowy współpracy na umowę o pracę trwały z ubezpieczoną wcześniej. Ostatecznie płatnik składek, z uwagi na fakt posiadania bazy stałych klientów i dobrze rozwijającą się działalność szkoleniową, uznał, że może zaproponować ubezpieczonej nawiązanie stosunku pracy. Propozycja zawarcia umowy o pracę wyszła od płatnika składek. Realizując umowę o pracę ubezpieczona pracowała 8 godzin dziennie (zeznania ubezpieczonej K. T., k. 94 verte a.s.). Do jej zakresu obowiązków, jako fryzjera, należała bezpośrednia obsługa klienta w zakresie wykonywania usług fryzjerskich takich jak mycie włosów, pielęgnacja włosów, stylizacja włosów, tonowanie i rozjaśnianie włosów, różne rodzaje koloryzacji włosów oraz dobór kosmetyków. Natomiast jako edukator ubezpieczona zajmowała się przygotowywaniem materiałów edukacyjnych, prowadzeniem szkoleń fryzjerskich z zakresu koloryzacji włosów, prowadzeniem szkoleń z autorskich technik dla pracowników salonu oraz fryzjerów z innych salonów. Taki sam zakres zadań miała G. P., która ponadto wykonywała usługi strzyżenia i w tym się specjalizowała. Natomiast specjalizacją K. T. była koloryzacja. Poza ubezpieczoną i G. P. płatnik składek nie zatrudniał innych edukatorów. Pozostali współpracujący z płatnikiem składek wykonywali usługi fryzjerskie (zeznania płatnika składek P. D., k. 95 a.s.; pisemne wyjaśnienia K. O., K. Ż. i K. C. – nienumerowane karty akt ZUS).

Ubezpieczona K. T., jako edukator, prowadziła szkolenia fryzjerskie wraz z P. D., pracowała na platformie edukacyjnej. Inni nie zajmowali się szkoleniami. Gdy ubezpieczona przestała pracować z uwagi na stan zdrowia, to sam P. D. zajął się prowadzeniem szkoleń (pisemne wyjaśnienia K. C. i K. O. – nienumerowane karty akt ZUS; zeznania świadka P. Ż., k. 122-123 a.s.).

K. T. w dniu 18 listopada 2021r. odbyła wizytę lekarską, podczas której dowiedziała się, że jest w ciąży. Pracodawcę poinformowała o tym w okresie pomiędzy Ś. a Nowym Rokiem. Od dnia 4 kwietnia 2022r. stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą. W związku z urodzeniem dziecka wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego od 22 czerwca 2022r. Obecnie przebywa na urlopie macierzyńskim, pozostając zatrudnioną u płatnika składek (zeznania ubezpieczonej K. T., k. 94 verte a.s.; karta wizyty, k. 104-105 a.s.).

P. D. osiągnął z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej następujące przychody: w 2020r. – 476.040,40 zł, w 2021r. – 820.663,72 zł. W roku 2020 koszty, które poniósł, wyniosły 480.153,04 zł, w związku z czym została przez płatnika poniesiona strata w kwocie 4.112,64 zł. Z kolei w roku 2021 koszty wyniosły 790.422,00 zł, zaś zysk z działalności ukształtował się na poziomie 30.241,72 zł. W związku z zatrudnieniem ubezpieczonej na podstawie umowy o pracę miesięcznie P. D. ponosił koszty z tym związane wynoszące około 8.000 zł. Stać było go na zatrudnienie K. T., jednak z ekonomicznego punktu widzenia zmiana formy zatrudnienia nie była uzasadniona (opinia biegłej sądowej E. Z., k. 127-133 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. pismem z 13 czerwca 2022r. zawiadomił ubezpieczoną i płatnika składek o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia okresu podlegania K. T. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia u płatnika składek P. D. na podstawie umowy o pracę (zawiadomienia o wszczęciu postępowania – nienumerowane karty akt ZUS). Po zakończeniu postępowania, w dniu 4 sierpnia 2022r. została wydana decyzja nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 2 k.c. Zakład stwierdził, że podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe K. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek P. D. od dnia 1 listopada 2021r. stanowi kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, obowiązującemu w danym roku kalendarzowym w przeliczeniu na okres miesiąca (decyzja z dnia 4 sierpnia 2022r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, opinii biegłej z zakresu rachunkowości, a także w oparciu o zeznania świadka P. Ż. oraz ubezpieczonej K. T. i płatnika składek P. D..

Uwzględnione przez Sąd dokumenty są spójne, a poza tym korespondują z osobowymi źródłami dowodowymi. Strony nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z tych dokumentów zostały uwzględnione w ustalonym stanie faktycznym.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka P. Ż. i stron, a także wyjaśnieniom złożonym przez K. C. i K. O. w trakcie postępowania przez organem rentowym. Świadkowie i strony jednakowo przedstawili rodzaj pracy wykonywanej przez ubezpieczoną. Dodatkowo spójna była część zeznań wskazująca na różnice między obowiązkami ubezpieczonej, zajmującej stanowisko fryzjer/edukator, i obowiązkami pozostałych osób pracujących dla płatnika składek. Świadkowie i strony zgodnie wskazali, że K. T. zajmowała się szkoleniami oraz koloryzacją włosów, co wyróżniało ją spośród innych pracowników. Strony wskazały także, co zostało potwierdzone dokumentami, że wynagrodzenie, jakie otrzymywała ubezpieczona podczas zatrudnienia na podstawie umowy o pracę było porównywalne do wynagrodzenia wcześniej otrzymywanego w okresie, gdy strony łączyła umowa współpracy. Ta kwestia będzie jeszcze przedmiotem analizy.

Sąd oparł się także na opinii biegłej z zakresu rachunkowości E. Z., która została oceniona jako rzetelna. Biegła wskazała w niej, że sytuacja ekonomiczna płatnika składek pozwalała na zatrudnienie K. T. ze wskazanym w umowie o pracę wynagrodzeniem. Zarzuty organu rentowego dotyczące takiego stwierdzenia biegłej sądowej Sąd ocenił jako bezzasadne. Biegła, posiadająca specjalistyczną wiedzę w swojej dziedzinie, dokładnie przeanalizowała sytuację ekonomiczną płatnika składek i wyciągnęła prawidłowe wnioski, co zostało opisane w przedstawionej opinii. Na słuszność wniosku biegłej w ww. zakresie wskazuje przede wszystkim wysokość osiągniętych przychodów w roku 2021, które co istotne, wzrosły w porównaniu z rokiem 2020. Jak akcentowała biegła, rok 2020 ze względu na pandemię był dla przedsiębiorców trudny, także tych, którzy prowadzą działalność w zakresie usług fryzjerskich. Trzeba jednak zwrócić uwagę, co odnotowane zostało także w opinii, że w roku kolejnym płatnik składek niemalże podwoił swoje przychody. Można zatem uznać, że w miarę upływu czasu, licząc od momentu wybuchu pandemii, branża fryzjerska, ale nie tylko, wracała do takiego funkcjonowania, jakie istniało w okresie przed pandemią. W przypadku płatnika składek jest to widoczne w przychodach z działalności. Ważne jest także i to, że zatrudnienie K. T. nie nastąpiło na początku roku 2021, ale dopiero od 1 listopada 2021r. P. D. mógł już w tym czasie zakładać, że poprawa sytuacji w jego działalności, będzie wciąż się utrzymywała, a tym samym będzie mógł sprostać ciężarowi związanemu z zatrudnieniem pracownika, tym bardziej że finansowo było go na to stać. Wniosek biegłej jest w tym zakresie jasny i nie nasuwa wątpliwości, na jakie wskazał ZUS. Jeśli chodzi zaś o ocenę biegłej dotyczącą zmiany formy umowy, to aczkolwiek wniosek w tym zakresie, przedstawiony przez biegłą, został przez Sąd uwzględniony w części obejmującej ustalenia faktyczne, to nie miał on istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia z powodów, które zostaną przedstawione w dalszej części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania K. T. i P. D., jako zasadne, podlegały uwzględnieniu.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy nie kwestionował faktu wykonywania przez ubezpieczoną pracy na podstawie umowy o pracę na rzecz płatnika składek P. D., a jedynie wysokość wynagrodzenia umówionego przez strony od 1 listopada 2021r. Skorzystał przy tym z prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i opłacania składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019r., poz. 300) zwanej dalej ustawą systemową, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r., III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13).

Ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191, z dnia 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192, z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05, Lex nr 272549 oraz z dnia 5 czerwca 2009r., I UK 19/09, LEX nr 515697).

Dokonując rozważań we wskazanym zakresie, należy pamiętać, że na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt. 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy systemowej. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych, na co wskazuje art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 2647 ze zm.). Z tego względu dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w dalszej kolejności prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W konsekwencji przepis art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn. Dz. U. z 2023r. poz. 728 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 roku, I PKN 465/99). Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 k.p., który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika oraz jego kompetencji.

W przedmiotowej sprawie, gdzie tylko wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zakwestionowane przez organ rentowy, rolą Sądu była ocena postanowień umownych, której należało dokonać z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonej), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być bowiem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych powziął wątpliwości co do rzeczywistych przyczyn ustalenia wynagrodzenia na poziomie zadeklarowanym w umowie o pracę z 30 października 2021r., dlatego jako adekwatne do wykonywanej pracy i godziwe ustalił wynagrodzenie K. T. w wysokości minimalnego wynagrodzenia. Z kolei ubezpieczona i płatnik składek wskazywali na zasadność takiej kwoty wynagrodzenia, jaką ustalono podczas zawierania umowy o pracę.

W rozpatrywanej sprawie powodem przeprowadzenia przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, był fakt ciąży K. T. i wystąpienia w związku z tym z wnioskiem o zasiłek chorobowy i zasiłek macierzyński. W orzecznictwie akcentuje się, że sam fakt podjęcia pracy przez kobietę w ciąży czy też zatrudnienie kobiety w takim stanie nie stanowi naruszenia prawa. Jednak ustalenie wysokości jej wynagrodzenia na znacznym, zawyżonym poziomie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05). Podkreśla się przy tym, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane i nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005r., II UK 43/05; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2009r., III UK 70/08).

Mając na względzie zaprezentowaną argumentację, Sąd w rozpatrywanej sprawie dokonał ustaleń faktycznych odnośnie charakteru pracy ubezpieczonej, zakresu jej obowiązków, intensywności wykonywanych zadań oraz innych kwestii, które mają wpływ na wysokość wynagrodzenia. Po dokonaniu ich analizy, Sąd stwierdził, że niezgodnie z prawem została wydana zaskarżona decyzja, a stanowisko odwołujących się jest uzasadnione.

Zdaniem Sądu, kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu, ustalona w zaskarżonej decyzji, jest zaniżona. Organ rentowy nie wyjaśnił, co – poza okolicznościami, które budziły wątpliwości – zdecydowało o ustaleniu tej konkretnej kwoty. Nie przeanalizował rodzaju i jakości pracy ubezpieczonej, jej kwalifikacji, a także wysokości wynagrodzenia, jakie otrzymywała na podstawie umowy o współpracy. Co prawda w zaskarżonej decyzji zostało wskazanych kilka okoliczności, które Zakład wziął pod uwagę, ale zdaniem Sądu, żadna z nich nie jest taką, która może decydować o wysokości ustalonego przez strony wynagrodzenia i prowadzić do jego obniżenia.

Analizując szczegółowo kwalifikacje ubezpieczonej, a także ilość i jakość świadczonej przez nią pracy, Sąd ocenił, że nie można uznać, jakoby otrzymywana przez ubezpieczoną kwota wynagrodzenia – 6.700 zł brutto była zawyżona jedynie w celu uzyskania wyższych świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych. K. T. jest z całą pewnością osobą posiadającą wysokie kwalifikacje i przygotowanie do pracy fryzjera i edukatora. Wskazuje na to jej dotychczasowe doświadczenie zawodowe, a także wcześniejsza praca z płatnikiem składek – od czerwca 2020r. na podstawie umowy o współpracy, a wcześniej w innym salonie, gdzie K. T. pomagała P. D. w przygotowywaniu szkoleń. Oprócz G. P. i samego płatnika składek była jedyną osobą zajmującą się edukacją fryzjerów w salonie oraz osób spoza salonu. W związku z tym musiała posiadać odpowiednio wysokie kwalifikacje, oczywistym jest bowiem, że osoba takowych kwalifikacji nie posiadająca nie może zajmować się szkoleniem. W przypadku ubezpieczonej, ze względu na jej umiejętności i doświadczenie, płatnik składek powierzył jej tego rodzaju zadania i z tego tytułu osiągał odpowiednio wysokie wynagrodzenie. Adekwatnie do tego wynagradzał K. T., która już w okresie realizowania umowy o współpracy, zawartej z płatnikiem składek, uzyskiwała wynagrodzenie przewyższające kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oczywiście wysokość tych wynagrodzeń nie była stała, bo zależała od ilości zrealizowanej pracy, niemniej jednak płatnik składek słusznie posłużył się uśrednionym wynagrodzeniem z okresu współpracy, ustalając kwotę wynagrodzenia w umowie o pracę. Kwota ta, przy uwzględnieniu, że K. T. zarabiała przed 1 listopada 2021r. od 3.050 zł do nawet kilkunastu tysięcy złotych, to około 6.700 zł. Przy tym nie można jednak nie wspomnieć, że część z kwot, jakie zostały ubezpieczonej wypłacone przed zawarciem umowy o pracę i zostały przyjęte do uśrednionego wyliczenia, dotyczyła okresu pandemii, a wówczas, co podkreśliła nawet biegła sądowa, branża fryzjerska doznała wielu ograniczeń. Usługi fryzjerskie z powodu czasowego zamknięcia, a potem wprowadzenia pewnych obostrzeń w funkcjonowaniu salonów, były realizowane w mniejszym zakresie. To potwierdza również wysokość przychodów płatnika składek w roku 2020, które były dużo niższe niż przychody w 2021r. W związku z tym można założyć, że K. T. w roku 2020 nie osiągała tak wysokich kwot wynagrodzeń, jakie mogłaby uzyskać, gdyby nie pandemia. O słuszności tego wniosku świadczą kwoty, jakie wypłacił jej płatnik składek na podstawie umowy o współpracy w 2021r. W poszczególnych miesiącach tego roku daje się zauważyć istotny wzrost kwot wynagrodzenia. W roku 2021 najniższa kwota, którą otrzymała ubezpieczona, wyniosła 3.050 zł (w lutym), a potem nastąpił sukcesywny wzrost. Z tego wynika, że ubezpieczona wypracowywała na podstawie wskazanej umowy kwoty w ujęciu uśrednionym zbliżone do wynagrodzenia, jakie ustalone zostało w umowie o pracę i po jej zawarciu – zdaniem Sądu – nie mogła być wynagradzana na niższym poziomie. Co prawda, na co powołał się ZUS, deklarowana przez nią podstawa wymiaru składek w związku z prowadzoną działalnością była dużo niższa, niemniej jednak to jaką kwotę deklaruje przedsiębiorca nie ma nic wspólnego z jego dochodami. To od decyzji i woli przedsiębiorcy zależy, jaką kwotę w granicach określonych przez obowiązujące przepisy zadeklaruje. Natomiast umowa o pracę nie daje takiej dowolności. Podstawą wymiaru składek jest wynagrodzenie, jakie pracownik otrzymuje oraz inne wypłaty w ramach stosunku pracy, przy czym wysokość wynagrodzenia musi być ustalona zgodnie z art. 78 k.p. Przepis ten, co już było sygnalizowane, wskazuje w § 1, że powinno być ono tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej. W związku z tym ocena, czy ustalone przez strony umowy o pracę wynagrodzenie może być uznane za właściwe, uwzględniające przesłankę ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanego przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, nie powinna być oparta o subiektywną ocenę charakteru pracy wykonywanej przez pracownika na danym stanowisku pracy, ale powinna być dokonana w oparciu o obiektywne wzorce. Dla takiej oceny należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzeń za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze i będzie uwzględniał również warunki obrotu i realia życia gospodarczego (koniunkturę gospodarczą, opłacalność działalności w danej branży, miejsce wykonywania pracy, poziom bezrobocia na lokalnym rynku pracy, dostępność wykwalifikowanych kadr). Wzorcem godziwego wynagrodzenia, który czyni zadość ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanych przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, będzie wzorzec uwzględniający, między innymi, takie czynniki jak: obowiązująca u pracodawcy siatka wynagrodzeń, średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter pracy w danej branży, wykształcenie, zakres obowiązków, odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność.

W przedmiotowej sprawie istotne jest to, o czym już była mowa, a więc najszerszy zakres obowiązków, jaki ubezpieczona i G. P., realizowały u płatnika składek, wysokość wynagrodzeń wypłacanych ubezpieczonej za świadczoną pracę w okresie przed podpisaniem umowy o pracę, a także zakres i jakość usług realizowanych przez płatnika oraz ich wysoka cena. Nie bez znaczenia jest także, że wspomniana już wcześniej G. P., podobnie jak ubezpieczona, miała ustaloną z płatnikiem taką samą kwotę wynagrodzenia, a więc 6.700 zł. Co prawda została ona przez ZUS obniżona, aktualnie jednak decyzja organu rentowego w tym przedmiocie nie jest jeszcze prawomocna.

Jeden z argumentów ZUS, na jaki wskazano w odpowiedzi na odwołanie, odwołuje się do tego, że K. T. nigdy w przeszłości nie posiadała wynagrodzenia za pracę na takim poziomie, jak ustalony w umowie o pracę. Odnosząc się do tego argumentu, należy wskazać na kilka istotnych okoliczności. Po pierwsze, organ rentowy formułując taki argument nie podał żadnych konkretnych informacji dotyczących zgłoszeń K. T. do ubezpieczeń społecznych, w związku z tym nie wiadomo jakie kwoty i zgłoszenia z jakiego tytułu ZUS miał na uwadze. Gdyby były to zgłoszenia w związku z prowadzoną działalnością, to jak już zostało wskazane, w działalności gospodarczej podstawa wymiaru składek i dochód to nie musi i najczęściej nie jest to samo. Gdyby zaś ubezpieczona w przeszłości pracowała na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia, a musiałoby to być przed czerwcem 2020r., to fakt, iż podstawy wymiaru składek w owym czasie nie były tak wysokie jak od 1 listopada 2021r. nie może nasuwać zastrzeżeń. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że osoba pracująca zwykle zdobywa doświadczenie, pracując w określonej branży, nabywa kwalifikacje i umiejętności, które są podstawą osiągania coraz wyższych wynagrodzeń. Taki proces dynamicznego wzrostu płacy widoczny jest szczególnie w obecnym czasie, gdy nawet płaca minimalna rośnie w tempie szybszym niż w przeszłości. Pracownicy mają więc większe możliwości uzyskania wyższych wynagrodzeń, czego ZUS zdaje się nie zauważać. W związku z tym ubezpieczona, nawet gdyby w przeszłości nie miała tak wysokich kwot wynagrodzenia jak u płatnika składek, to nie oznacza, że od listopada 2021r. nie mogła zarabiać 6.700 zł. Kwota ta, biorąc pod uwagę realia wielkomiejskie nie była w 2021r. i nie jest obecnie wygórowana. Poza tym ubezpieczona nabyła nowe umiejętności i doświadczenie, zajęła się edukacją, której nie prowadziła przed podjęciem pracy u P. D. (wcześniej pomagała płatnikowi w innym salonie w organizacji szkoleń), zatem kwota jej wynagrodzenia mogła wzrosnąć. Ponadto, by tak jak ZUS zdecydowanie przesądzić o niesłuszności takiego wzrostu wynagrodzenia, należałoby najpierw porównać czym zajmowała się K. T. w tych latach, gdy podstawa wymiaru jej składek była niższa, a co należało do jej zadań u płatnika składek. ZUS poczynił ustalenia tylko w tym drugim obszarze, nie zajmując się szerzej pracą ubezpieczonej w przeszłości. W takiej sytuacji nie miał wiarygodnych i potrzebnych informacji, by posłużyć się tym argumentem, o którym była mowa.

Z kolei jeśli chodzi o kwestie związane ze zmianą rodzaju umowy i – jak wskazała biegła sądowa – brakiem uzasadnienia dla dokonania takiej zmiany, to należy podkreślić, że w przedmiotowej sprawie organ rentowy badał kwestię zawarcia przez strony umowy o pracę. Nie stwierdził nieważności tej umowy, w związku z czym posługiwanie się w sprawie o wysokość podstawy wymiaru składek takim argumentem, na jaki wskazała biegła, jest nieuprawnione. Gdyby faktycznie strony zmierzały do instrumentalnego wykorzystania umowy o pracę, po to tylko, by ubezpieczona uzyskała wyższe świadczenia, gdyby chodziło o przerzucenie ciężaru związanego z ubezpieczeniami na płatnika składek, to organ rentowy miał możliwość, by stwierdzić, że K. T. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 listopada 2021r. jako pracownik P. D.. Jednak do niczego takiego nie doszło. ZUS nie stwierdził ani pozorności umowy o pracę, ani jej nieważności w związku naruszeniem zasad współżycia społecznego czy też obejściem prawa. W tej sytuacji argumentów, które mogłyby temu posłużyć, nie można użyć do obniżenia wynagrodzenia za pracę. To wynagrodzenie, co już było akcentowane, jest ustalane przy uwzględnieniu tych elementów, na jakie wskazuje kodeks pracy i tak właśnie stało się w przypadku ubezpieczonej. Płaca, która została dla niej ustalona w umowie o pracę zawartej z P. D. nie jest wygórowana. Nie można mówić o takim wygórowaniu czy też nieadekwatności ustalonej kwoty do świadczonej pracy w sytuacji, kiedy ubezpieczona na podstawie umowy o współpracy zarabiała średnio tyle, ile ustalono w umowie o pracę. To oznacza, że wynagrodzenie z tej umowy wynikające było odpowiednie do ilości pracy, rodzaju wykonywanych obowiązków, kwalifikacji, a dodatkowo także możliwości pracodawcy. Możliwości te potwierdziła biegła sądowa i były one przedmiotem szerszej analizy Sądu w części obejmującej ocenę zeznań. W tym miejscu przypomnieć trzeba, że wysokość przychodów płatnika składek w 2021r. wskazywała na możliwość zatrudnienia pracownika z takim wynagrodzeniem, jakie uzyskiwała K. T..

Ponadto – choć niezdolność do pracy K. T. nastąpiła od 4 kwietnia 2022r., a więc nieco ponad 5 miesięcy po podpisaniu umowy o pracę z dnia 1 listopada 2021r. – to nie ma podstaw, aby przyjąć, że z tego właśnie powodu ustalone w niej wynagrodzenie jest wygórowane, a ponadto, że ubezpieczona i płatnik, podpisując taki dokument, działali celowo. O takiej celowości można byłoby mówić wówczas, gdyby w dacie podpisania umowy o pracę strony wiedziały, że w przyszłości ubezpieczona będzie niezdolna do pracy i skorzysta ze świadczeń przysługujących na wypadek choroby i macierzyństwa. W przedmiotowej sprawie nie zostały przedstawione dowody, które wskazywałyby na taki właśnie stan świadomości stron stosunku pracy. Przeczy temu odległość czasowa pomiędzy datą zawarcia umowy o pracę i datą wystąpienia niezdolności do pracy, a także momentem dowiedzenia się przez ubezpieczoną o ciąży. Wiedzę w tym przedmiocie K. T. uzyskała podczas wizyty lekarskiej w dniu 18 listopada 2021r., której kartę złożyła w toku postępowania. To oznacza, że w dacie, w której była zawarta umowa o pracę, a także wcześniej, kiedy strony czyniły uzgodnienia w tym przedmiocie i kiedy ubezpieczona w dniu 28 października 2021r. wykonała badania wstępne, nie było po ich stronie świadomości stanu, w jakim już wówczas znajdowała się K. T..

W ocenie Sądu, uwzględniając doświadczenie i wcześniejszą współpracę oraz uzyskiwane z niej wynagrodzenie, kwota wynikająca z umowy o pracę jest odpowiednia w świetle tych okoliczności, które wymienia art. 78 k.p. W przypadku ubezpieczonej również znaczenie jej pracy z punktu widzenia interesów pracodawcy przemawia za uznaniem jej jako należnej i adekwatnej.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne K. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek P. D. od 1 listopada 2021r. wynosi 6.700 zł miesięcznie.

sędzia Agnieszka Stachurska