Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Tadeusz Górka

Protokolant starszy sekretarz sądowy Magdalena Piskow

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2024 r. w Bydgoszczy według przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych

sprawy z powództwa (...) L.

przeciwko A. J.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o kosztach zawartych w niniejszym orzeczeniu do dnia zapłaty,

III.  obciąża Skarb Państwa kosztem opłaty sądowej od pozwu, od której strona powodowa była zwolniona.

Sędzia Tadeusz Górka

Sygn. akt VIII GC 279/24 upr

UZASADNIENIE

Powód (...) L. w L. wniósł o zasądzenie od A. J. kwoty 2.128,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 05 sierpnia 2023 r do dnia zapłaty. Nadto, powód domagał się orzeczenia na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania w tym zastępstwa przez radcę prawnego według norm.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że 08 grudnia 2012 r. strony zawarły umowę sprzedaży drewna, na podstawie której, powód zobowiązał się przenieść na własność poznanej przedmiotowy towar w grupach handlowo – gatunkowych, sortymentach, ilościach i po cenach netto określonych w złącznikach. Wyjaśniono, że zgodnie z postanowieniami umowy sprzedawca zobowiązał się dokonać zrywki i przygotować drewno do wydania kupującemu na bazie EXW Incoterms 2010, przy leśnej drodze wywozowej. W umowie postanowiono, że maksymalna wysokość kary wyliczona w przypadku braku realizacji umowy wynosi 2.128,00 zł i została wyliczona według wzoru. W związku z brakiem realizacji umowy powód wystawił pozwanemu notę księgową opiewającą właśnie na wskazaną powyżej wartość, jednakże pozwana nie uregulowała wynikającej z niej należności. Z uwagi na to, powód wzywał ją do zapłaty, jednakże działania te nie przyniosły zamierzonego rezultatu, co ma uzasadniać wniesienie przedmiotowego pozwu.

Nakazem zapłaty z dnia 12 stycznia 2024 r., sygn. akt VIII GNc 4090/23, Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, VIII Wydziale Gospodarczym, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od powyższego orzeczenia, pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwana w pierwszej kolejności wskazała, że prowadzi działalność w zakresie pozyskiwania drewna, jak i sprzedaży detalicznej. Przyznała, że strony zawarły umowę sprzedaży drewna, przy czym, jako kupujący, zobowiązał się do odbioru towaru i zapłaty ceny. Niezależnie od tego podniesiono, że jak wynika z treści umowy, za jej niewykonanie uznać można nieodebranie drewna przygotowanego. Jak podano w dalszej kolejności, dynamiczna sytuacja ekonomiczna oraz związana z nią inflacja doprowadziły do wstrzymania odbioru przygotowanego drewna przez większość kontrahentów pozwanego. Podano, iż strony pozostawały w stałych stosunkach gospodarczych i zgodnie z wiążącą je umową, drewno było wydawane pozwanej wyłącznie w ilości odpowiadającej uiszczonej przez nią przedpłacie. Niezależnie od tego, powód poinformował pozwaną o obciążeniu jej kara umowną, która w ocenie kupującej naliczona została całkowicie bezpodstawnie. Jak podano, drewno nie zostało przygotowane należycie, tj. w sposób zgodny z umową, a skoro tak, o jakiejkolwiek odpowiedzialności pozwanej z tytułu jego nieodebrania nie może być w ogóle mowy. Wskazano również, że przyczyną braku realizacji sprzedaży było niedokonanie świadczenia pieniężnego w postaci przedpłaty przez pozwaną. Skoro tak, kara została zastrzeżona na wypadek nienależytego wykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym co jest niedopuszczalne, a tym samym postanowienie umowne ją przewidujące należy uznać za niewiążące. Pozwana podniosła także zarzut naruszenia art. 5 k.c. w kontekście możliwego czynienia przez powoda ze swego uprawnienia użytku sprzecznego ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem, a także z zasadami współżycia społecznego, w szczególności w zakresie swego rodzaju uczciwości kupieckiej.

W piśmie z dnia 28 lutego 2024 r. powód podtrzymał swoje stanowisko wskazując, że warunkiem naliczenia kary umownej, jest przygotowanie drewna do wydania i poinformowanie o tym pozwanej, co miało miejsce. Wskazano przy tym, że mimo obowiązywania umowy, pozwana nie zwróciła się do powoda o przygotowanie drewna do odbioru i wskazanie miejsca, gdzie ma to nastąpić. Zarzucono, że gdyby powód rzeczywiście nie wykonywał umowy, wówczas sama pozwana mogłaby od niej odstąpić, czego nie uczyniła. Podkreślono, że powód przygotował drewno, o czym poinformował pozwaną, jednakże kupująca nie wywiązała się z umowy i nie odebrała go. Odróżnić przy tym należy, wydanie towaru od jego pozyskania i przygotowania.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

W dniu 08 grudnia 2022 r., w wyniku procedury sprzedaży ofertowej w Portalu Leśno – Drzewnym i systemowych aukcji internetowych w aplikacji e – drewno (aukcje systemowe), strony zawarły umowę, na mocy której powód (sprzedawca) zobowiązał się przenieść na własności pozwanego (kupujący) drewno w grupach handlowo – gatunkowych, sortymentowych, w ilościach i po cenach netto określonych w załączniku nr 1, o całkowitej ilości 28 m ^{( 3)} oraz łącznej wartości netto (bez podatku VAT) wynoszącej 22.400,00 zł. Kupujący zobowiązał się wskazane drewno odebrać w terminie zgodnym z harmonogramem oraz zapłacić sprzedawcy cenę za każdą odebraną część sortymentów drewna (§ 2 ust. 1).

Realizacja sprzedaży drewna miała nastąpić w okresie od 01 stycznia
2023 r. do 30 czerwca 2023 r. (§ 2 ust. 2).

Sprzedawca zobowiązał się dokonać zrywki i przygotować drewno do wydania kupującemu na bazie EXW (Ex Works) Incoterms 2010, przy leśnej drodze wywozowej. Sprzedawca poinformuje kupującego o przygotowaniu drewna do wydania środkami komunikacji elektronicznej (§ 2 ust. 3).

Własność poszczególnych sortymentów drewna przechodzi na kupującego w momencie ich odbioru stwierdzonego dokumentem wydania. Z tą chwilą na kupującego przechodzą wszelkie ryzyka utraty lub uszkodzenia drewna oraz opłaty i wydatki z nim związane (§ 2 ust. 4).

Nieodebranie przygotowanego do wydania drewna przez kupującego stanowi niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy. Nieprzygotowanie drewna do wydania przez sprzedawcę stanowi niewykonanie zobowiązania wynikającego z niniejszej umowy (§ 4 ust. 1).

Kupujący, który odbierze w całym okresie obowiązywania umowy mniej niż 95% umówionej ilości drewna, zobowiązany będzie zapłacić sprzedawcy tytułem kary umownej kwotę stanowiącą 10% wartości netto drewno nieodebranego w tym okresie wyliczonej na podstawie postanowień umownych (§ 4 ust. 2 zd. 1).

Ilość drewna będąca podstawą do naliczenia kary umownej stanowi różnicę całkowitej ilości drewna określonej w umowie, przemnożonej przez 95% ilości rzeczywistej odebranej (§ 4 ust. 7).

Do wyliczenia kary umownej przyjęta zostanie cena średnia w wysokości 439,94 zł/m ³ stanowiąca iloraz łącznej wartości umowy i całkowitej ilości drewna w m ³ (§ 4 ust. 8).

Maksymalna wysokość kary umownej wyliczona w przypadku braku realizacji umowy wynosi 7.481,16 zł i jest wyliczona według wzoru : kara umowna - = 0,95 * łączna wartość umowy * 0,1 (§ 4 ust. 9).

Z harmonogramu stanowiącego załącznik do umowy wynikało, że dostawy drewna będą miały miejsce w okresie od 01 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

Wszelkie zmiany umowy wymagają zachowania pod rygorem nieważności:

a)  formy pisemnej lub

b)  formy elektronicznej z kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub

c)  złożenia oświadczenia woli w imieniu kupującego przez upoważnionych przez niego użytkowników za pośrednictwem elektronicznego konta Leśno – Drzewnym oraz złożenia oświadczenia woli w imieniu sprzedawcy przez upoważnionego pracownika za pośrednictwem Portalu Leśno – Drzewnego, przy czym składanie oświadczeń woli poprzez Portal Leśno – Drzewny odbywa się na zasadach określonych przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, których pełna akceptacja przez kupującego jest warunkiem korzystania z tej formy składania i przyjmowania oświadczeń woli.

Nie dotyczy to zmian zasad reklamacji drewna o których mowa w umowie (§ 12 ust. 3).

Dowód: umowa sprzedaży nr (...) wraz z załącznikami – k. 6 – 11 akt.

Wiadomością e - mail z dnia 28 maja 2023 r. powód wezwał pozwaną do określenia: sortymentu, masy i terminu przygotowania surowca do odbioru jednocześnie informując ją, że w przypadku barku odpowiedzi uzna, że kupująca zrezygnowała z realizacji umowy.

Dowód: wiadomość e – mail z dnia 28 maja 2023 r. – k. 47 akt.

W dniu 12 lipca 2023 r. powód wystawił na rzecz pozwanej notę księgową tytułem kary umownej za brak realizacji umowy sprzedaży, w wysokości 2.128,00 zł, z terminem zapłaty wynoszącym 14 dni od daty otrzymania przedmiotowego pisma, które to zostało kupującej doręczone 21 lipca 2023 r.

Dowód: nota księgowa nr (...) wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru oraz wyliczeniem – k. 12 - 13 akt.

Pismem z dnia 18 sierpnia 2023 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty 2.128,00 zł. Przedmiotowe wezwanie powtórzono 08 września 2023 r., jednakże pozwana nie spełniła wynikającego z niego żądania.

Dowód: wezwania do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadani i odbioru – k. 14 – 16 akt.

Umowa pomiędzy stronami standardową umowa, którą powódka otrzymała z generalnej dyrekcji. Strony współpracowały wcześniej w oparciu o ten wzór. Strona pozwana zwracała się do powódki o przedłużenie terminu realizacji umowy podając różne powody.

Sprzedaż drewna i przygotowanie przez (...) drewna odbywała się między stronami w ten sposób, że w całym nadleśnictwie są przygotowane duże ilości drewna nie są przeznaczone dla konkretnych podmiotów. Następnie ustala się z klientem (w tym także z pozwaną), gdzie drewno jest zlokalizowane - w jakim jest leśnictwie. Dopiero gdy pozwana powiedziałaby, że chce drewno odebrać, to dokonuje za nie przedpłaty i wtedy przewoźnik kupującego kontaktuje się w leśniczym. Leśniczy dzwoni do pracownika powódki (świadka), pyta czy za drewno jest zapłacona cena, pracownik lasów to potwierdza i wtedy przewoźnik od kupującego zabiera drewno z lasu, z leśnictwa. Drewno leży zawsze w lesie przy drodze wywozowej. Ono jest przygotowane dla kupującego, ale ten kupujący jest określony dopiero wtedy gdy zapłaci pieniądze. Dokładną lokalizację drewna ustala leśniczy z przewoźnikiem po uprzedniej zapłacie przedpłaty. Dopiero zapłata przedpłaty umożliwia określenie lokalizacji drewna, które będzie wydane kupującemu.

W zakresie realizacji umowy objętej postępowaniem K. K. telefonicznie poinformował pozwaną, że drewno jest przygotowane do odbioru. A pozwana powiedziała „ok”, ale przedpłaty ani ceny nie zapłaciła.

Dowód: zeznania świadka K. K. -k. 59v-60

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie kopii dokumentów
i wydruków przedłożonych przez strony, których autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana oraz w oparciu o zeznania świadka K. K., które Sąd uznał za wiarygodne w całości.

Zaznaczyć tu należało również, iż przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd miał na uwadze treść art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym ocenia on wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawał fakt złączenia stron umową, na mocy której pozwana zakupiła od powoda drewno, zobowiązując się do jego odbioru z ustalonego miejsca, tj. leśnej drogi wywozowej. Jak podawała strona powodowa, pomimo przygotowania drewna, pozwana nie wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku i nie odebrała go, co uzasadniało obciążenie kupującej karą umowną. W kontrze do podnoszonych roszczeń, pozwana zarzucała, iż to powód nie sprostał obowiązkom umownym, albowiem nie przygotował towaru w miejscu ku temu przeznaczonym, tj. przy leśnej drodze wywozowej. Nadto, pozwana zarzucała, iż postanowienie umowne w przedmiocie kary ma charakter niewiążący, a działania powoda mają charakter naruszający art. 5 k.c.

Mając zatem na uwadze powyższe, a zwłaszcza bacząc na zgromadzony materiał dowodowy, w tym zwłaszcza na postanowienia umowy łączącej strony, orzekający w niniejszej sprawie Sąd doszedł do wniosku, że dochodzone roszczenie nie zasługuje na uwzględnienie. Przede wszystkim bowiem powód, pomimo spoczywającego na nim obowiązkowi dowodowemu w tym zakresie nie wykazał, jakoby faktycznie przygotował drewno umieszczając je w ustalonym miejscu. Zgodnie bowiem z normą art. 6 k.c., w procesie cywilnym, ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania i to one są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Jak przy tym wynika z samej treści pozwu, dochodzone roszczenie stanowi karę umowną z tytułu nieodebrania drewna w terminie, a co za tym idzie, niewykonania umowy zgodnie z ustalonymi warunkami.

Wskazania w tym miejscu wymaga, że kara umowna może być przy tym zastrzeżona w każdej umowie, zarówno tej nazwanej, jak i w umowach nienazwanych, w umowach rezultatu, jak i starannego działania (zob. wyrok SN z 12 grudnia 2007 r., V CSK 333/07, OSNC 2009, nr 2, poz. 30, LEX). Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu, iż wbrew twierdzeniom pozwanej, postanowienia umowne w przedmiocie kary, miały charakter wiążący.

W dalszej kolejności podnieść zatem należy, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna przysługuje wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wartości, bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.). Podkreślenia wymaga, że zastrzeżona kara umowna ma zrekompensować wszelkie niedogodności, jakie dotykają wierzyciela, a ich przyczyną jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia głównego. W razie zastrzeżenia kary umownej i wystąpienia okoliczności jej zapłaty obowiązek ten obciąża dłużnika niezależnie od wykazania szkody wywołanej przyczynami uzasadniającymi jej naliczenie.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że przesłanką uzasadniającą zapłatę kary umownej nie jest szkoda, lecz niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, za które ponosi odpowiedzialność dłużnik, a zatem brak szkody po stronie wierzyciela nie zwalnia dłużnika z obowiązku zapłaty kary umownej (zob. wyrok SO w Bydgoszczy z dnia 29 kwietnia 2016 r., sygn. akt VIII Ga 277/15). Obowiązek zapłaty ma w tym wypadku charakter bezwzględny. Naruszenie zasady pacta sunt servanda jest wystarczającą okolicznością skłaniającą do obrony tezy o zasadności żądania kary umownej. Kara umowna ma rekompensować ogół skutków, jakie towarzyszą niewykonaniu zobowiązania w sferze interesów wierzyciela. Wzgląd na autonomię woli podmiotów sprawia, że przyczyny, dla których zastrzeżono karę umowną, mogły zmierzać do zaspokojenia wszelkich, znanych tylko wierzycielowi, interesów.

Co ważne, wierzyciel dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2000 r., sygn. I CKN 791/98, LEX nr 50891 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., sygn. V CK 869/04, Lex nr 150649).

W świetle przedmiotowego roszczenia, mając na uwadze powyższe oraz podnoszone przez pozwanego zarzuty Sąd zważył, że w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z sytuacją nienależnego wykonania zobowiązania przez pozwanego. Skoro tak, o zapłacie kary umownej w ogóle nie może być mowy.

Wskazania bowiem wymaga, że z treści umowy łączącej strony jednoznacznie wynikało, że sprzedawca zobowiązał się dokonać zrywki i przygotować drewno do wydania kupującemu na bazie EXW (Ex Works) Incoterms 2010, przy leśnej drodze wywozowej. Sprzedawca miał też poinformować kupującego o przygotowaniu drewna do wydania środkami komunikacji elektronicznej (§ 2 ust. 3). Z przedmiotowego postanowienia wywnioskować zatem należy, że do obowiązków sprzedawcy należało po pierwsze, dokonanie zrywki drewna. Po drugie, pozostawienie towaru do odbioru przy leśnej drodze wywozowej. Wreszcie po trzecie, sprzedawca miał poinformować kupującego o przygotowaniu drewna.

Wobec powyższego, analizując przedmiotowe obowiązki ze zgromadzonym materiałem Sąd doszedł do wniosku, że powód na którym spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie nie wykazał, aby zebrane drewno pozostawił przy drodze. Innymi słowy, nie udowodnił, iż wykonał zobowiązania umowne, które należy traktować jako przygotowanie drewna do odbioru. Okoliczność ta ma to znaczenie, że tylko w razie nieodebrania pozostawionego w umówionym miejscu, właściwie przygotowanego towaru, można w świetle umów mówić o niewykonaniu zobowiązania (§ 4 ust. 1). Postanowienia § 4 ust. 1 należy bowiem w ocenie niniejszego Sądu poczytywać łącznie z § 2 ust. 3 umowy. Co istotne, odpowiedzialności powoda nie niweczy także fakt, iż obowiązki stron określono w oparciu o międzynarodowe reguły EXW Incoterms 2010.

Zgodnie ze wskazanymi powyżej zasadami, strona sprzedająca faktycznie ponosi bardzo niewielką odpowiedzialność oraz wykazuje najmniejsze zaangażowanie w realizację umowy, przy czym ta może być uznana za wykonaną, gdy towar zostanie przekazany do dyspozycji strony kupującej w określonym miejscu. Jak już podniesiono powyżej, ostatnia z wymienionych przesłanek, nie została spełniona, albowiem powód nie wykazał, aby pozostawił drewno przy leśnej drodze wywozowej, a tym samym wywiązał się z obowiązków umownych.

Brak jest też dowodu jakoby wzywał pozwaną, albowiem za takowe nie można poczytywać załączonych wiadomości e – maila (k. 47 akt). Z literalnego brzemienia korespondencji nie wynika bowiem, jakoby powód wskazywał leśną drogę wywozową, przy której miało znajdować się gotowe do odbioru drewno. Samo wskazanie konkretnego leśnictwa, nie stanowi w ocenie Sądu obowiązki informacyjnego, ani też tym bardziej nie może stanowić dowodu, pozostawienia drewna w miejscu ustalonym w umowie. Skoro zatem powód nie wywiązał się z ciążącego na nim zobowiązania nie można przyjąć, iż w niniejszej sprawie ziściła się przesłanka niewykonania umowy, implikująca uprawnienie do obciążenia kupującej karą umowną. Z tego właśnie względu, dochodzone roszczenie nie zasługiwało na uwzględnienie. Co więcej adres e-mail w tej wiadomości jest inny niż ten, który pozwana podała w umowie ((...). W wydruku z CEiDG pozwana nie podała adresu e-mail (k.33).

Co więcej kluczowe dla zrozumienia tego, co było objęte wolą stron (w rozumieniu art. 65 kc) i zwyczajem pomiędzy stronami były zeznania świadka K. K.. Opisała on w sposób szczegółowy jak wyglądała dotychczasowa współpraca między stronami. Wynika z nich jasno, że dopiero wpłata przedpłaty umożliwiała zindywidualizowanie drewna, które znajdowało się w lesie. Dopóki nie została ona zapłacona nie było możliwe ustalenie, które konkretnie drewno jest kupującego. W momencie przedpłaty leśniczy wraz z przewoźnikiem od kupującego ustalili gdzie i kiedy nastąpi odbiór drewna. W okolicznościach sprawy brak zapłaty przedpłaty skutkował tym, że nie doszło w ogóle do wydania drewna przez sprzedawcę. W myśl art. 535 kc przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Obowiązek wydania rzeczy jest wypełniony przez sprzedawcę poprzez przeniesienie jej posiadania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zaprezentowano również pogląd, według którego wydanie rzeczy w rozumieniu art. 535 może polegać na zapewnieniu kupującemu możliwości odebrania nabytej rzeczy (zob. wyrok SN z 28.07.1999 r., II CKN 552/98, OSNC). Z zeznań świadka wynika zaś, że nie zapewniono pozwanej możliwości odebrania drewna ponieważ ta nie zapłaciła ceny. Skoro zaś nie doszło w ogóle do wydania drewna, to nie może być mowy o tym, aby pozwana tego drewna nie odebrała. Dopiero bowiem wydanie drewna przez sprzedającego uaktualnia obowiązek jego odebrania przez kupującego. Oznacza to, że nałożenia kary umownej za ,,nieodebranie przygotowanego drewna” jest niezasadne. Pozwanej nie można zarzucić niewykonania umowy w tym zakresie.

Ponadto na koniec Sąd pragnie wskazać, że, w okolicznościach sprawy, mając na uwadze zeznania świadka, podziela pogląd wyrażony przez Sąd Okręgowy w Gliwicach w sprawie X Ga 62/17 z 8 września 2017 roku oparty na praktycznie identycznym stanie faktycznym. Zarzut odnoszący się do tego orzeczenie podniosła strona pozwana, a (...) pomimo zobowiązania się ustosunkowały się do tego zarzutu. Z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach wynika, że realizacja sprzedaży była uzależniona od dokonania zapłaty wynagrodzenia (przedpłaty). Zastrzegając karę umowną na okoliczność braku realizacji sprzedaży, zastrzeżono ją w istocie na okoliczność niedokonania przedpłaty, gdyż był to podstawowy warunek realizacji sprzedaży. W konsekwencji, kara umowna została naliczona za niezapłacenie ceny za zakup określonej w umowie ilości drewna. Pozwana nie miałaby bowiem możliwości uchronienia się przed koniecznością zapłaty kary umownej bez dokonania przedpłaty. Przyczyną braku realizacji sprzedaży było niedokonanie świadczenia pieniężnego przez pozwaną. Ocena skuteczności zastrzeżenia kary umownej nie może być oderwana od oceny, na czym polegało niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. W istocie kara umowna zastrzeżona została na wypadek zwłoki czy braku uiszczenia przedpłaty na poczet zakupu drewna, a niedopuszczalne jest zawarcie w umowie postanowienia zobowiązującego do zapłaty kary umownej na wypadek zwłoki w zapłacie świadczenia pieniężnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 r., III CSK 288/06). O tym, czy zobowiązanie jest pieniężne, czy niepieniężne w kontekście art. 483 § 1 k.c. decyduje to, wykonanie którego obowiązku zaspokaja podstawowy interes wierzyciela, a w przypadku sprzedaży jest to zawsze zapłata ceny, wszystkie pozostałe obowiązki kupującego mają charakter jedynie poboczny. Wbrew obowiązkowi, wynikającemu z art. 6 k.c. powód nie udowodnił, by między stronami istniała praktyka wydawania pozwanej drewna w sytuacji, gdyby ta wcześniej nie uiściła ceny towaru w ramach przewidzianych przedpłat.

W świetle powyższych ustaleń, skoro za niewykonanie zobowiązania pieniężnego kara umowna nie może być skutecznie zastrzeżona, uznać należy, że takie postanowienie jest nieważne jako sprzeczne z ustawą art. 58 § 1 (k.c. w zw. z art. 483 § 1 k.c.).

W celu pełnego odniesienia do podniesionych zarzutów nadmienić należy, że nie znalazły uzasadnienia wskazania pozwanej, jakoby działania powoda stanowiły naruszenie art. 5 k.c. Jak bowiem wynika z brzmienia omawianego przepisu, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W przedmiotowym przepisie przewidziano bowiem dwie klauzule: generalną zasadę współżycia społecznego oraz społeczno - gospodarczego przeznaczenia prawa. Pierwsza z wymienionych, odsyła bezpośrednio do pozaprawnych reguł postępowania w stosunkach między ludźmi, przyjętych w społeczeństwie jako zasady uczciwego postępowania, lojalności, dobrej wiary w sensie obiektywnym i słuszności, stanowiących wyraz powszechnie uznawanych wartości w kulturze społeczeństwa (zob. Balwicka - Szczyrba Małgorzata (red.), Sylwestrzak Anna (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany). Jeśli zaś chodzi o drugą z reguł, prawo podmiotowe jest w tym przypadku determinowane swoją funkcją (zob. P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2011, s. 8). Ochrona o której mowa w art. 5 k.c. ma charakter subsydiarny, a ponadto wyłącznie obronny.

W tym stanie rzeczy wskazać należy, że dochodzone roszczenie było nieuzasadnione, przy czym orzekający w niniejszej sprawie Sąd, nie doszukał się w działaniach powoda cech uzasadniających stwierdzenie, iż pozostawały w opozycji do społeczno – gospodarczego przeznaczenia prawa oraz zasad współżycia społecznego, a zwłaszcza uczciwości kupieckiej. Strony łączyła przecież umowa, której to realizacji powód oczekiwał. Sama kara umowna, chociaż niezasadna co do istoty, nie była zawyżona, albowiem jej wysokość ustalono zgodnie z postanowieniami umownymi. Nadto, jak wynika z przedłożonego dowodu w postaci korespondencji e – mail, powód kierował do swojej kontrahentki ogólną wiadomość w przedmiocie odbioru towaru, która to chociaż nie mogła stanowić uznania, iż dopełnił warunki umowne, nie może być poczytywana za naruszającą zasady prawne.

Niezależnie do powyższego, ze wskazanych już w niniejszym uzasadnieniu przyczyn, dochodzone roszczenie nie zasługiwało uwzględnienie. Powód bowiem, nie wywiązał się z ciążącego na nim zobowiązania, albowiem w przedmiotowym postępowaniu nie wykazano, jakoby dopełnił ciążące na nim obowiązku umowne. Nie udowodniono zwłaszcza, iż pozostawił drewno przy leśnej drodze wywozowej, ani też, aby skutecznie poinformował o tym fakcie pozwaną. Skoro tak, nie sposób przyjąć, że pozwana przyczyniła się niewykonania umowy, skoro w pierwszej kolejności, nienależycie zrealizował ją sam powód. Wobec nieprzygotowania drewna zgodnie z umową, nie ziściły się przesłanki do obciążenia pozwanej karą umowną, a skoro tak, roszczenie w tym przedmiocie nie zasługiwało na uwzględnienie i na podstawie art. 535 k.c. w zw. z art. 6 k.c. a contrario w zw. z § 2 ust. 3 umowy nr (...) podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Strona pozwana wygrała sprawę w całości. W myśl tego artykułu strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W zasądzonej kwocie 917 zł tej mieściła się: kwota 17 zł stanowiąca opłatę skarbową od pełnomocnictwa i 900 zł – wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalone na podstawie § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804, ze zm.).

W punkcie trzecim wyroku orzeczono o obowiązku poniesienia przez Skarb Państwa kosztów opłaty sądowej od pozwu, od której strona powodowa była zwolniona z mocy prawa (art. 113 ust. 1 i 5 w zw. z art. 94 kscu).

Sędzia Tadeusz Górka