Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 grudnia 2023 r. Sąd Rejonowy w Skierniewicach IV Wydział Pracy po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 r. w Skierniewicach na rozprawie sprawy z powództwa P. N., A. F., T. M. przeciwko Sądowi (...) o wyrównanie wynagrodzenia

I.  1. zasądził od pozwanego Sądu (...) na rzecz powoda P. N. łącznie kwotę 14.983,32 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty liczonymi od poszczególnych kwot wynagrodzenia za okres styczeń – grudzień 2022 roku;

2. nadał wyrokowi w punkcie I.1. rygor natychmiastowej wykonalności;

II.  1. zasądził od pozwanego Sądu (...) na rzecz powódki A. F. łącznie kwotę 14.983,32 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty liczonymi od kwot wynagrodzenia za okres styczeń – grudzień 2022 roku;

2. nadał wyrokowi w punkcie II.1. rygor natychmiastowej wykonalności;

III.  1. zasądził od pozwanego Sądu (...) na rzecz powoda T. M. łącznie kwotę 12.942,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty liczonymi od kwot wynagrodzenia za okres styczeń – grudzień 2022 roku;

2. nadał wyrokowi w punkcie III.1. rygor natychmiastowej wykonalności.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powodowie P. N., A. F. i T. M. zostali powołani przez Prezydenta RP do pełnienia obowiązków sędziego, które to wykonują w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie, każdy z nich ma ponad dwudziestoletni staż pracy. W styczniu 2022 r. ich staż pracy wynosił też ponad 20 lat, w związku z tym ich wynagrodzenie powinno być wyliczane z uwzględnieniem V stawki wynagrodzenia zasadniczego przy przyjęciu mnożnika wynoszącego 2,50. Przysługiwał im także dodatek stażowy wynoszący 20% wynagrodzenia zasadniczego. W 2022 roku pozwany wypłacał powodom wynagrodzenie w okresie objętym żądaniem pozwu, kiedy nie korzystali ze zwolnień lekarskich czy opieki na dzieckiem pomniejszone o 1.362,12 zł brutto. Powodowi T. M. w związku ze zwolnieniem lekarskim było wypłacane niższe wynagrodzenie za okresy kiedy nie wykonywał pracy z tego tytułu od 1.362,12 zł. Podstawę ustalania ich wynagrodzenia w tym okresie czasu przez pozwanego stanowił art. 8 ust. 1 i 2 ustawy 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. z 2021 poz. 2445), gdzie podstawę naliczeń stanowiła kwota 5.024,48 zł, powiększona o 26 zł. Wynagrodzenie powodów nie było więc w tym czasie wyliczane stosownie do wskazanego art. 91 § 1 c prawa o ustroju sądów powszechnych, a więc od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 r. ogłoszonego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2021 r., które to wynosiło 5.504,52 zł.

Powyższy stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy nie był sporny między stronami. Do kwestii spornych Sąd I instancji odniósł się w dalszej kolejności.

Na wstępie Sąd Rejonowy zauważył, że podstawę ustalania wysokości wynagrodzenia powodów od stycznia do grudnia 2022 r., przy przyjęciu za podstawę wskazanej stawki przypisanego im mnożnika z grupy piątej, wynoszącego 2,50 oraz dla dodatku stażowego stanowił art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. 2021 r. poz. 2445), a więc przeciętne miesięczne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, to jest 5.024,48 zł powiększone o 26,00 zł. Nie było więc ono ustalane stosownie do treści art. 91§1c prawa o ustroju sądów powszechnych. Sąd Rejonowy podniósł, iż podziela co do zasady wskazania pozwu. W opinii Sądu I instancji pozwana nie przedstawiła również żadnej merytorycznej argumentacji, która pozwoliłaby zanegować reprezentowane przez stronę powodową stanowisko w jakikolwiek sposób. Nie kwestionowała w toku dalszych czynności, wbrew twierdzeniom wskazanym na rozprawie też wyliczeń dokonanych przez stronę powodową. Nie przedstawiła bowiem pomimo zobowiązania własnych.

W ocenie Sądu Rejonowego na względzie należy mieć także wydany w dniu 8 listopada 2023 r. wyrok Trybunału Konstytucyjnego K 1/23, w którym to Trybunał odniósł się do tożsamej sytuacji odnośnie wynagrodzeń sędziów 2023 r. Wskazał on bowiem, iż art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666 ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (pkt 1) oraz art. 7 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji (pkt 2). W uzasadnieniu wskazał on również, iż odstępstwa takie same odnośnie wynagrodzeń sędziów miały miejsce też w 2021 i 2022 roku, co zostało kolejny raz powielone w 2023 r., kiedy to ustawami około budżetowymi zmieniano naliczanie wynagrodzeń sędziów, niż wynika to z prawa o ustroju sądów powszechnych, która to praktyka nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu I instancji, w tym stanie również nie można się spojrzeć na sprawę przez pryzmat tylko 2022 r., którego dotyczą niniejsze pozwy, ale również całej sytuacji związanej z zamrażaniem wynagrodzeń sędziów, która to ma miejsce co rocznie, od 2021 r., a co nie znajduje uzasadnienia, o czym poniżej. Konieczne w ocenie Sądu Rejonowego w tym stanie jest przytoczenie też fragmentu uzasadnienia, gdyż dotyczy ono okresu wcześniejszego.

„Wątpliwości, które widoczne są również w powyższych rozważaniach, nasuwają się odnośnie co do zgodności przedmiotu kontroli z warunkiem wymienionym w pkt. 1, zgodnie z którym wynagrodzenia sędziowskie powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość. Już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. W ustawie okołobudżetowej na 2021 r. wzięto za podstawę ustalenia wynagrodzenia przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedzającego rok poprzedni (czyli 2019 r. zamiast 2020 r.) W ustawie okołobudżetowej na 2022 r. również zastosowano ten mechanizm, jednak zwiększono ponadto tę podstawę o 26 zł. Z kolei w 2023 r. odstąpiono od jakiegokolwiek powiązania podstawy wynagrodzeń sędziowskich z wysokością przeciętnego wynagrodzenia. Podstawę tę określono w pełni w sposób kwotowy. Minister Finansów w swojej opinii tłumaczył takie rozwiązanie chęcią dostosowania tempa wzrostu wynagrodzeń sędziowskich do tempa wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Tożsame rozwiązanie zaprezentowano w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r., ustalają ją na 6.114,08 zł. Projekt zakłada więc wzrost podstawy o 12,3%, co z kolei przewyższa przewidywany wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej przewidziany w projekcie ustawy budżetowej na 2024 r. (6,6% z wyłączeniem osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe). Oczywiste jest, że rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. pozostaje poza kognicją Trybunału. Nie jest to bowiem akt prawny i nie stanowi przedmiotu kontroli w niniejszej sprawie. Przytoczenie tego rozwiązania pozwala jednak na analizę zaskarżonych przepisów ustawy okołobudżetowej na 2023 r. w szerszym kontekście i zbadanie, czy przyjęte w przedmiocie kontroli zasady wynagradzania sędziów mają charakter czysto uznaniowy ze strony ustawodawcy. Należy jeszcze raz podkreślić, że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów p.u.s.p, u.SN oraz u.s.TK. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była „tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt. 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. W kontekście wynagradzania pracowników sfery budżetowej może być zrozumiała dyskrecjonalność ustawodawcy - musi przecież dostosować wysokość zarobków do sytuacji na rynku pracy oraz czynników gospodarczych. Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość. Jak zauważył Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12, celem art. 178 ust. 2 Konstytucji ma być „stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich". Powyższe rozważania powinny być rozpatrywane w związku z warunkiem sformułowanym w wyroku o sygn. K 1/12 wskazanym w pkt. 4 - w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być „bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami". Tymczasem analiza sytuacji gospodarczej Polski, co zostało również podkreślone w opinii Ministra Finansów, wskazuje na to, że budżet państwa w najbliższych latach może znaleźć się w sytuacji trudnej, chociaż nie krytycznej. Zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych (liczone według metodyki unijnej) może wzrosnąć na koniec 2024 r. do poziomu 55% (...) (z poziomu 51,7% (...) na koniec 2022 r.). Jednocześnie, państwowy dług publiczny (liczony według metodyki krajowej) daleki jest od referencyjnej wartości 60% (...) wskazanej w art. 216 ust. 5 Konstytucji - zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów, państwowy dług publiczny na koniec II kwartału 2023 r. wyniósł 38,2% PK B - tymczasem dopiero przekroczenie tej wartości w orzecznictwie TK utożsamiane jest z krytyczną kondycją finansów publicznych. Nawet gdyby przyjąć, że nieprzekraczalna relacja 3/5 pomiędzy długiem publicznym a wartością rocznego (...) powinna odnosić się nie do długu liczonego według metodyki krajowej, lecz do długu liczonego według metodyki unijnej, który z uwagi na swoją konstrukcję, dużo bardziej transparentnie przedstawia rzeczywisty stan zadłużenia państwa, to nie istnieje w najbliższej przyszłości ryzyko jej przekroczenia. Konkludując, w obliczu potencjalnie trudnej sytuacji budżetowej, zgodnie z warunkami brzegowymi zdefiniowanymi przez TK w wyroku o sygn. K 1/12, konieczne jest zapewnienie szczególnej ochrony wynagrodzeń sędziowskich. Sytuacja ta jednocześnie nie jest jednak tak poważna, aby w jakikolwiek sposób usprawiedliwiać rozwiązania nadzwyczajne. Zapewnienie mechanizmu wynagradzania sędziów w myśl art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji jest obecnie możliwe w zupełnym poszanowaniu zasady równowagi budżetowej, która również ma normatywne podłoże w Konstytucji. Dlatego też zasady wynagradzania sędziów, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, powinny spełniać wszystkie warunki brzegowe określone w wyroku o sygn. K 1/12. Zaskarżone przepisy ustawy okołobudżetowej na 2023 r. po raz kolejny „tymczasowo" modyfikują ustawowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. Ponadto, w 2023 r. podstawa ta została ustalona w pełni w sposób kwotowy, co w żaden sposób nie nawiązuje do obowiązującego lex generalis mechanizmu wynagradzania. Podstawowa różnica pomiędzy przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie, a przedmiotem kontroli w sprawie o sygn. K 1/12 polega właśnie na ich granicach temporalnych. O ile regulacja rozpatrywana w sprawie o sygn. K 1/12 miała charakter incydentalny, o tyle przedmiot kontroli w niniejszej sprawie, ma charakter de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Z uwagi na szczególną formę ustawy okołobudżetowej, która, tak jak ustawa budżetowa, obowiązuje jedynie przez rok budżetowy, nie należy przedmiotu kontroli rozpatrywać bez kontekstu rozwiązań w tym zakresie przyjętych w latach poprzednich. Przepisy ustaw okołobudżetowych na lata 2021- 2023 (oraz rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r.) w istocie stanowią specyficzne pod kątem zakresów temporalnych nowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. Rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r. Oznacza to, że ustawodawca w tej materii kieruje się daleko posuniętą uznaniowością. Ta uznaniowość nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy. Wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK. Na tej podstawie należy uznać, że art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji, a art. 7 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji”.

Sąd Rejonowy wskazał, że wynagrodzenia sędziów uregulowane są, jak wynika z powyższego w art. 91 § 1 c ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z tym przepisem podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461, z zastrzeżeniem § 1d. Paragraf drugi art. 91 stanowi, iż wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. Natomiast § 7 przewiduje, że wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego. Nadto art. 178 ust. 2 Konstytucji stanowi, iż sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Regulacja wskazana w ustawie prawo o ustroju sądów powszechnych przewiduje uniezależnienie określania wysokości świadczeń (wynagrodzeń) należnych sędziom od wahań koniunktury gospodarczej, w tym przejściowych trudności finansowych kraju. Trzeba też podkreślić, iż wysokość wynagrodzenia sędziego od nowego roku kalendarzowego jest znana, albowiem następuje ono ipso iure, jest wynikiem prostego mnożenia. Do jego określenia nie jest potrzebna żadna decyzja organu publicznego, czy np. publikacja w urzędowym dzienniku. Taki automatyzm określenia wynagrodzenia jest emanacją trójpodziału władz, albowiem uniezależnia sytuację finansową sędziego od arbitralnych decyzji dwóch pozostałych władz.

Ustawodawca tymczasem zrezygnował z powyższego unormowania i wprowadził w roku 2021 i 2022, jak i 2023 inny sposób wyliczenia wynagrodzenia sędziów. W roku 2021 art. 12 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. 2020 r. poz. 2400) przewidywał, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w 2021 roku stanowić będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2019 roku. Następnie na 2022 rok ustawodawca ten zabieg powtórzył. W art. 8 ust. 1 ustawy 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. 2022 r. poz. 2445) jako podstawa kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w roku 2022 przyjęte zostało przeciętne wynagrodzenie, co prawda z II kwartału, ale roku 2020, powiększone o kwotę 26,00 zł. Jej celem było zwiększenie wartości świadczenia o 4,6% adekwatnie do podwyżek świadczeń dla pracowników sfery budżetowej. W 2023 r. był to art. 8 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 Dz. U. poz. 2666 ze zm., którym to jako podstawę ustalania wynagrodzeń sędziowskich wskazano kwotę 5.444,42 zł, który to utracił moc wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Wprowadzono tym odstępstwa od systematycznego, corocznego kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, ustawodawca nie dokonał przy tym żadnej zmiany unormowania art. 91 § 1c ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych, nie zawieszając przy tym formalnie jego mocy obowiązującej. Doszło więc do sytuacji, w której w obrocie prawnym funkcjonowały wzajemnie wykluczające się rozwiązania prawne rangi ustawowej dotyczące tej samej materii – dwa sposoby wyliczenia wynagrodzenia sędziego za rok 2021 i 2022, jak i 2023 r. Zdaniem Sądu Rejonowego przyznać trzeba, że zgodność przepisu prawa z przepisami konstytucyjnymi jest szczególnie ważna tam, gdzie chodzi o podstawowe zasady demokratycznego państwa prawnego, takie jak: zasada retroaktywności, zachowanie odpowiedniej vacatio legis, ochrona praw nabytych. Są to bowiem zasady i wartości stanowiące podstawę porządku prawnego i gwarancję praworządności. Nie sposób negować roli Trybunału Konstytucyjnego jako jedynego organu dysponującego kompetencją do eliminacji przepisu z obrotu prawnego, co miało miejsce niedawno odnośnie 2023 roku. Zgodzić się w pełni należy, że prawidłowym sposobem rozstrzygnięcia wątpliwości dotyczących zgodności przepisu ustawy z postanowieniami Konstytucji jest skierowanie pytania prawnego przez sąd do Trybunału, o czym stanowi art. 193 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Tylko ten organ może w sposób władczy orzec, iż zaskarżony przepis ustawy jest zgodny z Konstytucją, względnie pozbawić go mocy obowiązującej w razie jego niekonstytucyjności (art. 190 Konstytucji RP). Sąd natomiast jest obowiązany stosować ustawę, bowiem według art. 178 ust. 1 Konstytucji RP sędziowie podlegają tylko Konstytucji i ustawom.

Według Sądu I instancji warto również podkreślić, że artykuł 188 Konstytucji RP zastrzega do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego orzekanie w wymienionych w nim sprawach, bez względu na to, czy rozstrzygnięcie ma mieć charakter powszechnie obowiązujący (erga omnes), czy też ma ograniczać się tylko do indywidualnej sprawy. Trzeba jednak rozróżnić orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP) z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie przez sąd orzekający. W uchwale z 4 lipca 2001 r., w sprawie III ZP 12/01 Sąd Najwyższy podkreślił, że odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Istota tego stanowiska bazowała na wskazaniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

W ocenie Sądu I instancji należy też wskazać, iż Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2022 r. III PZP 2/21, wskazał, iż Sąd rozpoznający sprawę, pozbawiony możliwości skierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego w trybie art. 193 Konstytucji RP o zbadanie zgodności z Konstytucją RP przepisu ustawy stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w sprawie ze względu na przyczyny wskazane w art. 59 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (tj. Dz.U. z 2019 r., poz. 2393), może pominąć przepis ustawy, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją RP. Przepis art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym stanowi, iż Trybunał na posiedzeniu niejawnym wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie, albowiem regulacje ustaw okołobudżetowych na rok 2021 i 2022 r. przestały obowiązywać, choć wywołują dalej określone skutki. Abstrahując od możliwość dokonywania przez sądy powszechne tzw. rozproszonej kontroli zgodności przepisów z Konstytucją wskazać należy, iż Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 lipca 2021 r. przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjnej przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. W ten nurt wpisuje się wyrok z dnia 17 marca 2016 r. V CSK 377/15, w którym Sąd Najwyższy co prawda potwierdził zasadę, że do orzekania o niekonstytucyjności ustaw i ich poszczególnych przepisów jest powołany wyłącznie Trybunał Konstytucyjny, ale przyjął, iż rozpoznawana przez niego sprawa jest wyjątkowa, gdyż niezgodność przepisu z Konstytucją jest oczywista, a ocena taka ma dodatkowe wsparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził uprzednio niezgodność z Konstytucją przepisu o takim samym brzmieniu, co w obowiązującej obecnie ustawie. Pogląd ten podtrzymano w późniejszych orzeczeniach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18).

Wskazać zdaniem Sądu Rejonowego należy, że Trybunał zajmował się już kwestią zamrażania wynagrodzeń sędziów, co wynika z powyższego, jak i wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r. sygn. akt K 1/12 (OTK-A 2012/11/134). Konstrukcja sporu była w istocie analogiczna. Kwestionowaną ustawą okołobudżetową ustawodawca unormował bowiem podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego oraz sędziego Sądu Najwyższego (art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1) w roku 2012, w postaci przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku. Odstąpił więc od ogólnej zasady ustalenia go w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. W sferze faktycznej wynagrodzenia tej grupy pozostały w 2012 roku na tym samym poziomie, co w 2011 roku. Projektodawcy ustawy okołobudżetowej na rok 2012 uzasadnili tzw. zamrożenie wynagrodzeń koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu budżetu państwa na rok 2012, przewidujące zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co było działaniem niezbędnym dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz stanowiło element przeciwdziałający przekroczeniu II progu ostrożnościowego. Zamrożenie wynagrodzeń w odniesieniu do większości pracowników sfery budżetowej trwało już kolejny rok (od 2009 roku). Natomiast ustalenie wynagrodzenia sędziów i prokuratorów na poziomie roku 2011 uznano za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych i nie powodującą zmiany samych zasad ustalania tych wynagrodzeń. Za sprawiedliwy uznano podział kosztów działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu pomiędzy wszystkie grupy społeczne. W stanowisku prezentowanym podczas postępowania przed TK podkreślano inne, realne działania oszczędnościowe, zmierzające do ograniczenia nierównowagi finansów publicznych. Stanowiły je w szczególności: wprowadzenie wydatkowej reguły dyscyplinującej, czyli ograniczenie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych i nowych wydatków prawnie zdeterminowanych do poziomu inflacji powiększonej o 1%, wzmocnienie systemu zarządzania płynnością budżetu państwa, polegające na obowiązku lokowania przez jednostki sektora finansów publicznych wolnych środków na rachunku Ministra Finansów, ustalenie docelowej reguły wydatkowej (zasady, że wzrost wydatków budżetu państwa na zadania publiczne nie może przekroczyć średniookresowego tempa wzrostu (...)), wspierającej stabilność finansów publicznych, wprowadzenie planowania wieloletniego, również w jednostkach samorządu terytorialnego, wprowadzenie nakazu zrównoważenia (lub uzyskania nadwyżki) części bieżącej budżetów jednostek samorządu terytorialnego (wydatki bieżące mogą być wyższe od osiągniętych dochodów bieżących powiększonych o nadwyżkę budżetową jedynie o kwotę wynikającą z realizacji wydatków bieżących dokonywanych z udziałem środków z bezzwrotnej pomocy zagranicznej), opracowanie dodatkowej reguły stabilizującej wynik finansowy samorządów, zwiększenie wpływów z dywidend, pozyskanie dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, zamrożenie skali podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych, ograniczenie możliwości odliczenia podatku od towarów i usług przy nabyciu samochodów z "kratką" i brak możliwości odliczania podatku naliczonego od paliwa wykorzystywanego do ich napędu, zniesienie ulgi na biokomponenty w podatku akcyzowym i podwyższenie jego stawki na olej napędowy i papierosy, wprowadzenie podatku od wydobycia niektórych kopalin, wdrożenie systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym, zmniejszenie krajowych uzupełniających dopłat bezpośrednich, przeprowadzenie zmian w systemie emerytalnym - zmniejszenie składki przekazywanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do otwartych funduszy emerytalnych, dążenie do stopniowego zrównania i podwyższania wieku emerytalnego oraz ograniczenie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i obniżenie wysokości zasiłku pogrzebowego. Trybunał Konstytucyjny wskazał także, że nie mniejsze znaczenie miał fakt, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego. Ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, zgodnie z art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu najpóźniej w 2012 r. Polska została w tym czasie objęta tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Jej sytuacja była więc monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe. Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację, polegającą w istocie na jednorocznym zamrożeniu wynagrodzeń, za zgodną z Konstytucją. W dużej mierze, jak uzasadniał Trybunał, stanowisko to wynikało incydentalnego charakteru rzeczonego rozwiązania oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną, konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Co jednak najistotniejsze Trybunał podjął się wskazania kryteriów, kiedy zasadnym jest odstąpienie od wypłaty sędziom pełnego wynagrodzenia wynikających z obowiązujących unormowań. Kryteria te, to, iż wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej, wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej, w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami, niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia). Podkreślił, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny. W okolicznościach niniejszej sprawy nie miało to miejsce, zwłaszcza, że zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich objęły lata 2021 - 2023.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. Jak uzasadniano, w związku z ówczesną sytuacją gospodarczą kraju, spowodowaną epidemią covid-19, nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przy czym wskazano, że przepisy niniejszej ustawy spowodują zamrożenie systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja miała mieścić się w ramach całości zmian związanych z zamrożeniem wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań.

Sąd I instancji zauważył, że w uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej na rok 2022 wskazano, iż projekt przygotowany został z uwzględnieniem aktualnej sytuacji makroekonomicznej. Gospodarka ciągle odczuwa skutki wywołane wybuchem pandemii covid-19 w 2020 roku. Jednakże, wraz z łagodzeniem ograniczeń, powraca już na ścieżkę wzrostu. Najnowsze szacunki GUS dotyczące produktu krajowego za II kwartał 2021 roku wskazują na wzrost w ujęciu realnym o 10,9% rok do roku, wobec spadku o 8,3% w analogicznym okresie 2020 r. Według prognoz służących do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok 2022 w 2021 roku zwiększy się o 4,9% (po spadku o 2,7% rok wcześniej), a w przyszłym roku tempo jego wzrostu wyniesie 4,6%.

W ocenie Sądu Rejonowego same założenia budżetowe i ich uzasadnienie, zwłaszcza dotyczące wartości deficytu, nie wypełniają hipotezy wskazanych w konstytucji RP (art. 216 ust. 5). Trudno więc zasadnie dowodzić, że mamy do czynienia z konieczną sytuacją ukonkretnienia warunków absolutnej wyjątkowości odejścia do zasad. Argumentacja związana z kryzysem musiałaby być dobrze zdefiniowana i uzasadniona, co nie miało miejsca. Trzeba także zwrócić uwagę, iż ani władza ustawodawcza ani wykonawcza nie zdecydowały się na wprowadzenie rozwiązań konstytucyjnych przewidujących wprowadzenie w kraju stanu nadzwyczajnego (art. 228 Konstytucji). Mogłoby się zatem wydawać, że zagrożenia związane z sytuacją pandemiczną, rzutującą przecież istotnie na warunki społeczno-gospodarcze, stanowią wystarczające uzasadnienie dla podjętych działań oszczędnościowych, np. dotyczących płac np. w sferze budżetowej. W ocenie Sądu Rejonowego jednak samo gołosłowne, lakoniczne powoływanie się na stan pandemiczny nie uzasadnia odejścia od reguł wyrażonych w art. 91 § 1c prawa o ustroju sądów powszechnych. Należy także zwrócić uwagę na niekonsekwencję ustawodawcy i władzy wykonawczej, które z jednej strony powołując się na wyjątkową sytuację w państwie, decyduje się pewnej grupie pracowników nie wypłacać całości wynagrodzenia, celem oszczędności na cele walki z kryzysem, a z drugiej strony kontynuuje rozwiązanie dotyczące np. tzw. 14 emerytury w oparciu o ustawę z 26 maja 2022 roku o kolejnym w 2022 roku dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytur i rencistów. Jak wynika z oficjalnych danych rządowych koszt 13 i 14 emerytury w 2022 roku wyniósł 25 mld zł, niezależnie od kosztów wynikających z ustawowej waloryzacji rent i merytur. Wskazywanie na ograniczenia budżetowe nie przeszkodziło wreszcie na przyjęciu blisko trzy miesiące przed ustawą okołobudżetową rozwiązań zawartych w ustawie z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw Dz.U. poz. 1834, która zmieniła ustawę z 21 listopada 2021 roku o pracownikach samorządowych tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834. Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960) weszły już w życie 1 listopada. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy. Ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Po drugie podniesiono poziom maksymalnego wynagrodzenia ww. osób decydując, że nie może ono przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przed nowelizacją maksymalny poziom nie mógł przekroczyć 7 krotności kwoty bazowej. W ustawie budżetowej na rok 2021 kwota ta została określona na poziomie 1.789,42 zł. Oznacza to wzrost maksymalnego wynagrodzenia o 60% z 12.525,94 zł na 20.041,50 zł. Konsekwencją powyższych zmian ustawowych jest wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. W. ono w życie, podobnie jak ustawa nowelizująca, z dniem 1 listopada 2021 roku. Określa ono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego (kwota w złotych) wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów i marszałków województw oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego (kwota w złotych). Przykładowo dla wójta czy burmistrza w gminie do 15.000 tysięcy mieszkańców określono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poziomie 10.250,00 zł, zaś maksymalny poziom dodatku funkcyjnego na poziomie 3.150,00 zł.

Sąd I instancji wskazał również, że ustawa nowelizująca dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw Dz. U. z 2020 r. poz. 1658. Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4.294,61 zł zamiast dotychczasowych 2.684,13 zł (1,5 krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 roku.

Sąd I instancji zaznaczył, że słusznie również wskazano, że na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. Dz.U 2021 r. poz. 1394 z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Jego zapisy w sposób istotny zwiększały mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Wreszcie z mocy ustawy z dnia 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw Dz.U. poz. 1834 ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono wartość uposażenia Prezydenta RP. Z publikacji internetowych wynika, iż w latach 2019 - 2022 w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w cztery lata na nagrody i premie wydano 1,8 miliarda zł. ZUS wydał włącznie prawie 236 mln zł tylko na dodatki dla kadry kierowniczej liczącej ponad 2900 osób. W rekordowym 2021 r. kierownicy dostali średnio po prawie 25 tys. zł na osobę. W ciągu ostatnich czterech lat ich premie i nagrody nie wynosiły poniżej 13 tys. zł rocznie. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przekazała kierownictwu 8 mln 531 tys. zł, co daje (...). zł na osobę. Łącznie wszystkim pracownikom w 2022 r. w KRUS wypłacono 72 mln 368 tys. zł. W Głównym Inspektoracie Sanitarnym, kierownictwo liczące 14 osób, podzieliło między siebie 436.221 zł, co daje średnio 31 tys. 158 zł na osobę. Łącznie pomiędzy wszystkich zatrudnionych podzielono 9.230.461 zł. Główny Inspektorat Transportu Drogowego wypłacił 30 osobom z kadry kierowniczej łącznie 358 tys. 800 zł, czyli średnio 11 tys. 690 zł na osobę. Dla wszystkich pracowników zaś przeznaczono 4 mln 795 tys. 807 zł nagród i premii. W Agencji Mienia Wojskowego osoby na stanowiskach kierowniczych otrzymały w 2022 r. 2 mln 071 tys. 700 zł nagród. Na jedną osobę przypadło 13 tys. 998 zł. Łącznie wszystkim pracownikom przekazano 8 mln 237 tys. 300 zł. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w 2022 r. przekazała kierownictwu 15 mln 294 tys. 222 zł, co daje 10 tys. 223 zł na osobę. W minionym roku dla wszystkich zatrudnionych przeznaczono 59 mln 466 tys. 720 zł na nagrody. To daje 11 tys. 009 na pracownika. Archiwa Państwowe w 2022 r. przekazały 33 dyrektorom 363 tys. zł, co daje 11 tys. zł na osobę. W sumie wszystkim zatrudnionym wypłacono 953 tys. 066 zł premii i 8 mln 966 tys. 768 zł nagród. Instytut Pamięci Narodowej na kierownictwo przeznaczył w 2022 r. 2 mln 916 tys. 504 zł, co daje średnio na osobę 13 tys. 893 zł. Na wszystkich pracowników 12 mln 599 tys. 730 zł. Krajowa Szkoła Administracji Publicznej im. L. K. w minionym roku wypłaciła kierownictwu 47 tys. 003 zł premii i nagród, a więc ponad 23 tys. 500 zł na głowę. Dla wszystkich zatrudnionych przeznaczono 1 mln 212 tys. 317 zł. Krajowy Ośrodek (...) dla kierownictwa przeznaczył 1 mln 320 tys. 781 zł, a więc 14 tys. 356,32 zł na kierownika. W całej spółce rozdano 12 mln 267 tys. 46 zł. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w minionym roku przekazał kierownictwu 524 tys. 150 zł nagród. Łącznie wszyscy zatrudnieni otrzymali dodatkowe 3 mln 648 tys. 181 zł. Kierownictwu przypadło 1 mln 436 tys. 749 zł premii. Na nagrody wydano zaś 2 mln 233 tys. 189 zł, z czego 498 tys. 800 zł przypadła kierownictwu. W Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości kierownictwu w 2022 r. przypadło 1 mln 436 tys. 749 zł premii. Na nagrody wydano zaś 2 mln 233 tys. 189 zł, z czego 498 tys. 800 zł przypadła kierownictwu. Polska Akademia Nauk rozdzieliła pomiędzy pracowników 1 mln 242 tys. 650 zł nagród i premii. Do kieszeni kierownictwa w minionym roku trafiło zaś 29 tys. 300 zł nagród, co daje 4 tys. 186 zł na kierownika. Polski Komitet Normalizacyjny przekazał kierownictwu 66 tys. zł nagród, czyli 33 tys. na osobę. Wszyscy zatrudnieni otrzymali zaś do podziału 2 mln 198 tys. 769 zł nagród. Polskie Centrum Akredytacji podzieliło między kierownictwo 494 tys. zł, czyli 35 tys. zł na kierownika. Wszystkim pracownikom łącznie przekazano 1 mln 902 tys. zł premii i nagród. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa wypłaciło wszystkim pracownikom łącznie 379 tys. 133 zł nagród i premii. Na jednego kierownika w (...) przypadło Średnio 22 tys. 500 zł. Służba Ochrony Państwa w minionym roku osobom na stanowiskach kierowniczych przekazała 57 tys. 950 zł, średnio jeden kierownik otrzymał 5 tys. 759 zł, średnia nagród dla szeregowych pracownika to na jedną osobę przypadło 4 tys. 679 zł. Państwowa Agencja Atomistyki w ubiegłym roku podzieliła między kierownictwo 562 tys. 500 zł, czyli 43 tys. 269 zł na kierownika. Pozostałym pracownikom i ekspertom wypłacono łącznie 1 mln 642 tys. 348 zł. Straż Graniczna w 2022 r. przyznała funkcjonariuszom 55 mln 727 tys. zł nagród i premii uznaniowych. W przypadku osób na stanowiskach kierowniczych mowa o 8 mln 771 tys. zł, 4 tys. 479 zł na strażnika. Urząd ds. Cudzoziemców w 2022 r. przeznaczył 27 tys. 123 zł na nagrody. Urząd Ochrony Danych Osobowych w minionym roku przekazał pracownikom łącznie 4 mln 002 837 zł nagród, z czego kierownictwo dostało 865 tys. 400 zł, co daje 25 tys. 453 zł na kierownika. Urząd Regulacji Energetyki przekazał na nagrody dla pracowników łącznie 5 mln 842 tys. 679 zł w 2022 r. Kierownictwu przypadło 621 tys. zł, czyli średnio 25 tys. 875 zł na kierownika.Urząd Transportu Kolejowego łącznie na nagrody dla pracowników przeznaczył 1 mln 434 tys. 320 zł. Z tej kwoty kadra kierownicza otrzymała 411 tys. 700 zł. Wyższy Urząd Górniczy w minionym roku przeznaczył na premie i nagrody 3 mln 451 tys. zł. Do kierownictwa trafiło 632 tys. zł, czyli 11 tys. 484 zł na osobę. Główny Inspektorat Transportu Drogowego przyznał 30 osobom z kadry kierowniczej łącznie 358 tys. 800 zł, średnio 11 tys. 690 zł na kierownika. Dla wszystkich pracowników zaś przeznaczono 4 mln 795 tyś 807 zł. Główny Urząd Geodezji i Kartografii w ubiegłym roku przeznaczył na nagrody i premie łącznie 1 mln 780 tys. 646 zł. Kierownictwo to jedna osoba, która otrzymała 15 tys. 746 zł. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego wypłacił wszystkim pracownikom 4 mln 568 tys. 880 zł nagród w minionym roku, z czego kierownictwo podzieliło między siebie 36 tys. zł. Na jednego kierownika przypadło średnio 18 tys. zł. Główny Urząd Statystyczny w 2022 r. przeznaczył na wszystkich zatrudnionych 3 mln 602 tys. 454 zł. Dla osób na stanowiskach kierowniczych wydzielono 632 tys. 749 zł, czyli średnio 5 tys. 600 zł na osobę. Na zapytanie posłanki H. P. wiceminister potwierdził, że na 2022 rok pracownikom i funkcjonariuszom ministerstwa wypłacono łącznie premii i nagród na ponad 63 mln zł, zaś w 2021 r. 50,7 mln zł, gdzie na stanowiskach kierowniczych w 2021 r. 12,5 mln, zaś w 2022 r. – 15 mln. Powyższe wskazuje na niekonsekwencje ustawodawcy i braku korelacji między rozwiązaniami wprowadzonymi ustawami okołobudżetowymi i lakonicznym uzasadnieniem takiego rozwiązania.

W tym stanie w ocenie Sądu I instancji należy uznać, że doszło do dyskrecjonalnej decyzji władzy ustawodawczej i wykonawczej w zakresie podwyżek dla wybranych grup zawodowych, przy jednoczesnym zamrożeniu wynagrodzenia sędziów - wbrew obowiązującym ustawowym zasadom ustalania wysokości wynagrodzenia. Trudno znaleźć uzasadnienie dla odejścia od ustawowego mechanizmu waloryzacji wynagrodzeń sędziów, która to sytuacja może wynikać tylko z okoliczności o charakterze wyjątkowym, w sytuacji kiedy władza ustawodawcza i wykonawcza uznaje, że sytuacja finansów publicznych jest na tyle dobra, aby podwyższyć wynagrodzenia osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe lub też premiować wybrane instytucje publiczne. Podkreślić przy tym należy, że sędziowie w czasie trwania stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego ogłoszonych z powodu epidemii (...)19 (który to stan jak należy wnioskować spowodował konieczność oszczędności budżetowych) w sposób niezakłócony i ciągły pełnili służbę, stąd też obecne regulacje ocenić należy krytycznie. Na szczególną uwagę zasługują stanowiska podmiotów nadrzędnych jednostek organizacyjnych prokuratury - Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego i Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego zawarte, w piśmie z dnia 5 września 2022 r. (...)-1.0280.240.2022 Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego oraz piśmie z dnia 7 września 2022 r. Ministra Sprawiedliwości DLPKv.442.112. (...). Z pierwszego ze stanowisk wynika, iż mając na względzie obecne uwarunkowania społeczno-gospodarcze, zwłaszcza zaś wskaźniki ekonomiczne, niezagrożony wzrost (...) i dobry stan finansów publicznych, wprowadzenie przepisów po raz kolejny zamrażających płace stanowiłoby arbitralne rozwiązanie pozbawione dostatecznych podstaw prawnych, co może doprowadzić do kierowania roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa. Powtórzono to w piśmie Ministra Sprawiedliwości wskazując, iż przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych dotyczące uposażeń sędziowskich zakotwiczone w Konstytucji mogą stanowić podstawę dla dochodzenia indywidulanych roszczeń, bez potrzeby orzeczenia TK. Sąd pracy stosując te przepisy nie będzie przy tym wchodził w kompetencje TK, a jedynie dokona wykładni obowiązujących norm, dając pierwszeństwo tej, która deroguje normę niższego rzędu. Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny, jak i Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego Prokurator Krajowy liczą się z możliwością kierowania pozwów przez sędziów i prokuratorów, wskazując na ich zasadność.

Oceniając zatem kwestionowane przez stronę powodową rozwiązania prawne z punktu widzenia norm konstytucyjnych, Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodzownie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (np. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r. K 1/14 i 19 listopada 2008 r. Kp 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (zob. m.in. wyrok Kp 2/08, cz. III, pkt 5.2 oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31/10, cz. III, pkt 5.3; 28 lutego 2012 r., K 5/11, cz. III, pkt 4.1; 13 czerwca 2013 r., K 17/11, cz. III, pkt 7.1). Co więcej ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (por. wyrok TK z 21 czerwca 2005 roku w sprawie P 25/02). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

Tymczasem ustawodawca uzasadniając swoją decyzję w zakresie zmiany dotychczasowego sposobu naliczenia wynagrodzeń sędziów czyni to nierzetelnie, niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom czy dawać stosowne nagrody lub przyznawać też dodatkowe świadczenia osobom nie pracującym (czego sąd bynajmniej nie neguje i nie zabrania).

Innymi słowy, w wyniku działań ustawodawcy doszło do faktycznej, finansowej dyskryminacji strony powodowej jako sędziów. Parafrazując powyższe rozważania na linię pracownik – pracodawca stwierdzić należy, iż doszło do takiej sytuacji, że pracodawca stwierdził, że w wyniku zagrożenia pandemią, aby zapewnić sobie ewentualnie środki finansowe, pewnym pracownikom nie wypłaci części wynagrodzenia. Po pierwsze w takiej sytuacji Państwo zasłoniło się w sposób niekonkretny i populistyczny stanem pandemii i nieskonkretyzowanymi, ewentualnymi potrzebami Państwa. Zamrożenie wprowadza również w kolejnych latach. Trzeba zwrócić uwagę, że na gruncie tej sprawy powodowie są pracownikami, tymczasem pracodawca nie jest w stanie rzetelnie uzasadnić (wręcz tego nie zrobił), czemu to ci konkretni pracownicy mają ponosić ciężar finansowy pracodawcy na inne wydatki i podwyżki dla innych pracowników. Ochrona wypłaty wynagrodzeń nie powinna być wybiórcza i dotyczyć tylko pewnych grup pracowników. Należy w tym miejscu podkreślić, że już ustrojodawca (a nie ustawodawca zwykły) przewidział szczególną rolę wynagrodzenia sędziów jako przejaw gwarancji niezawisłości sądów i niezależności sędziów w art. 178 ust. 2 Konstytucji. Jednocześnie też ilość pracy sędziego znacznie przewyższa dobową normę czasu pracy, którą to dalej wykonują po godzinach, co jest powszechnie znane. Nie otrzymują też sędziowie żadnych należności z tytułu pracy na dyżurach w weekendy, gdzie często zwłaszcza w małych jednostkach ma to miejsce.

Sąd I instancji podkreślił, że wykonywanie władzy jest ograniczone przez normy prawne zawarte w ustawie zasadniczej, która określa ramy i kompetencje władz, tymczasem na gruncie niniejszej sprawy ustawodawca te ramy przekroczył i nie potrafił ich prawidłowo zdekodować, korzystając ze swoich uprawnień arbitralnie i zaskakująco, nie uwzględniając zasad i praw wskazanych wyżej.

Ustawodawca, pomimo rozwiązania przyjętego w art. 91 § 1c prawa o ustroju sądów powszechnych konsekwentnie zrównuje przyrost wynagrodzenia sędziów z pracownikami innych jednostek sfery budżetowej. Czyni to pomimo, że inny był cel rozwiązania przyjętego w 2009 roku, a zawarty właśnie w art. 91 § 1c wskazanej powyżej ustawy. Nie negując oczywiście zasadności i potrzeby ogólnego wzrostu wynagrodzeń w tej sferze, w ocenie Sądu Rejonowego nie sposób jednak nie oprzeć się wnioskowi, że błędne rozumienie pojęcia sprawiedliwości społecznej nie może stanowić uzasadnienia dla łamania normy konstytucyjnej wyrażonej w art. 2.

W tym stanie mając na względzie powyższe w ocenie Sądu Rejonowego zasadną jest odmowa zastosowania uregulowań zawartych w ustawie okołobudżetowej na rok 2022 i orzeczenie stosownie do wciąż obowiązującego art. 91 § 1c prawa o ustroju sądów powszechnych. Sąd zasądził więc niekwestionowane, w konsekwencji przez stronę pozwaną co do wysokości należności, które to stanowiły wyrównanie wynagrodzenia za pracę za 2022 r., które również wypłacono w zaniżonej wysokości.

W zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 kc w zw. z art. 300 kp, mając na względzie zapisy regulaminowe- art. 9 § 1 kp w zw. z art. 85 § 1 kp, jak dokonywane faktycznie wypłaty.

W zakresie rygoru natychmiastowej wykonalności Sąd I instancji orzekł zgodnie z przepisem art. 477(2) §1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana, zaskarżając go w całości. Skarżonemu rozstrzygnięciu zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów Powszechnych (Dz.U.2023.217 t.j. z dnia 2023.02.02 w brzmieniu obowiązującym w 2022 r., zwaną dalej u.s.p.) przez jego niezasadne zastosowanie w sytuacji, gdy zastosowanie w sprawie winny mieć przepisy art. 8 i 9 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U.2021.2445 z dnia 2021.12.28, zwana dalej: ustawą okołobudżetową) zgodnie z prymatem zasady lex speciali derogat legi generali, co w konsekwencji spowodowało wydanie zaskarżonego wyroku.

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego i przyjęcie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, że w niniejszej sprawie zastosowanie miały przepisy u.s.p., a nie przepisy ustawy okołobudżetowej, co w konsekwencji spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych i wydanie zaskarżonego wyroku.

W związku z powyższym pełnomocnik strony pozwanej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, alternatywnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, a ponadto o wstrzymanie rygoru natychmiastowej wykonalności określonego w pkt I.2. II.2. III.2 zaskarżonego wyroku do czasu uprawomocnienia się przeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

W odpowiedzi na apelację powód P. N., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej i zasądzenie kosztów postepowania za instancję odwoławczą według norm przepisanych. Pozostali powodowie nie ustosunkowali się do treści apelacji.

Pismem z dnia 21 marca 2024 r. (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik strony pozwanej oświadczył, iż cofa wniosek zawarty pkt I.3 apelacji dotyczący wstrzymania rygoru natychmiastowej wykonalności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu .

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia przeprowadził wywód wskazujący na motywy, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie. Wydał przy tym trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu Sądu I instancji obejmująca dokonaną przez ten sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego.

W związku z powyższym, wobec pełnej aprobaty dla motywów prawnych, którymi kierował się Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Przechodząc do zarzutów apelacji należy wskazać, iż zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.2023.217 t.j. z dnia 2023.02.02 w brzmieniu obowiązującym w 2022 r., zwaną dalej: u.s.p.) poprzez jego niezasadne zastosowanie jest całkowicie chybiony. W przedmiotowej sprawie – wbrew twierdzeniom strony apelaującej – nie powinny mieć zastosowania przepisy art. 8 i 9 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 z późn. zm., zwaną dalej: ustawą okołobudżetową).

W tym miejscu należy przypomnieć, że naruszenie prawa materialnego może polegać na błędnej jego wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu. Błędna wykładnia prawa polega na błędnym zrozumieniu treści lub znaczenia normy prawnej. Z kolei naruszenie prawa przez niewłaściwe jego zastosowanie, to, jak słusznie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 1999 r., III CKN 206/98 (OSNC 1999, Nr 10, poz. 183), kwestia prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, sprawa właściwego skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą odnośnej normy prawnej i poddanie tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnej ze wskazanych postaci naruszenia prawa materialnego.

Zgodnie z art. 91 § 1c u.s.p. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d.

Stosownie do § 1d w/w przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.

W związku z powyższym należy zauważyć, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że powodowie z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2021 r. uzyskali ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2022 r. wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty.

Należy mieć na względzie, że warunkiem uznania zmiany legislacyjnej skutkującej naruszeniem praw słusznie nabytych za służącą realizacji wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej jest to, aby ta zmiana faktycznie i realnie służyła ochronie takiej wartości konstytucyjnej jak równowaga budżetowa.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które – jak słusznie wskazał Sąd I instancji – nie tylko, że nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że przepisy art. 8 i 9 ustawy okołobudżetowej służyły ochronie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

W ocenie Sądu Okręgowego wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 8 i 9 ustawy okołobudżetowej praw podmiotowych powodów słusznie nabytych, albowiem w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowany jest pogląd, że ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw dobrze nabytych (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. K 43/12, OTK-A 2014, nr 5, poz. 50).

W dacie uchwalenia art. 8 i 9 ustawy okołobudżetowej ustawodawca miał taką możliwość.

Wskazać w tym miejscu należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” - szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2022, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Zasadnie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – m.in. osób zajmujących państwowe stanowiska kierownicze, osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, diet radnych, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego fakty te w korelacji do zamrożenia uposażeń sędziów nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021 – 2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 178 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Podkreślenia wymaga, że Konstytucja w art. 178 ust. 2 gwarantuje sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wzorzec ten ustanawia szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a w konsekwencji ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania (zob. wyrok TK z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Zapewnienie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków sędziów stanowi materialną gwarancję zasady niezawisłości (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację w tym zakresie, uznając brak potrzeby ponownego cytowania stanowiska Sądu Rejonowego.

Sąd I instancji słusznie również zauważył, że w trzech kolejnych latach wprowadzono istotne i to niekorzystne z punktu widzenia sędziów, odstępstwa w zakresie kształtowania ich wynagrodzeń, natomiast ustawodawca nie dokonał jednoczesnych zmian w ustawie ustrojowej, w tym formalnie nie zawiesił i nie uchylił żadnego z zawartych w niej przepisów. Dla Sądu Okręgowego oczywistym jest, że w sytuacji wątpliwości dotyczącej mocy obowiązującej przepisów o sprzecznej treści, zawartych w aktach prawnych wydanych w różnym czasie i w wypadku, gdy przepisy późniejsze nie uchylają wcześniejszych, należy przyznać prymat przepisowi późniejszemu (lex posteriori derogat legi priori). Nie oznacza to jednakże, iż sąd pozbawiony jest prawa do oceny, czy "nowe" regulacje pozostają w zgodności z normami rangi konstytucyjnej. W ocenie Sądu Okręgowego, skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016 r., III KRS (...), Lex nr 2288955).

Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji). Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. W konsekwencji, w jednostkowej sprawie, sąd może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r., III PK 87/11 LEX nr 1619703). Jak słusznie podkreślił Sąd Rejonowy, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołuje ten skutek, że zakwestionowane przepisy tracą moc z chwilą wskazaną przez Trybunał, podczas gdy stwierdzenie takiej niezgodności przez sąd jest podstawą do odmowy zastosowania zakwestionowanego przepisu w toku rozpoznawania określonej sprawy, pomimo, że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym. Przy takim założeniu, ma rację Sąd I instancji, że zmiana zasad wynagradzania i to w epizodycznych ustawach okołobudżetowych, jawić się musi jako oczywiście sprzeczna z art. 178 ust. 2 Konstytucji (por. wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z 16 stycznia 2024 r., IV Pa 51/23, LEX nr 3707033).

Raz jeszcze podkreślenia wymaga, że przepisy okołobudżetowe, stanowiące podstawę wypłacanych powodom uposażeń w 2022 r. są sprzeczne z art. 178 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem Sądu Okręgowego wprowadzanie tak istotnych zmian powinno nastąpić tylko i wyłącznie w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej, nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty jednorazowe regulacje okołobudżetowe. Warto również zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny, w powołanym powyżej wyroku z 8 listopada 2023 r., zajął tożsamy pogląd na wysokość wynagrodzenia sędziów w roku 2023. Przedmiotem zainteresowania Trybunału była podobna konstrukcja prawna, tj. regulacja ujęta w kolejnej czasowo ustawie, ustawie z 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023.

W świetle powyższych uwag za niezasadny należy uznać również zarzut apelacji wskazujący na naruszenie przez Sąd Rejonowy prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego materiały dowodowego i przyjęcie w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, że w niniejszej sprawie miały zastosowanie przepisy u.s.p., a nie przepisy ustawy okołobudżetowej, co w konsekwencji spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych i wydanie zaskarżonego wyroku.

W tym miejscu należy przypomnieć, że w świetle art. 233 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Przepis ten daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku, z całym zebranym, materiałem dowodowym. Ramy swobodnej oceny dowodów, wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999 roku, sygn. akt: II UKN 685/98, OSNAPUiS 2000 nr 17, poz. 655).

Jak już zostało powyżej wskazane, w ocenie Sądu Okręgowego, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego i poczynione w sprawie ustalenia faktyczne są – wbrew twierdzeniom apelującej – prawidłowe. Tym bardziej, że okoliczności faktyczne nie były sporne pomiędzy stronami. Zarzuty skarżącej sprowadzają się, w zasadzie, jedynie do polemiki ze stanowiskiem Sądu i interpretacją stanu prawnego, a nie dowodów i jako takie, nie mogą się ostać.

Reasumując, żaden z zarzutów apelacji nie okazał się uzasadniony.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację Sądu (...) jako bezzasadną (pkt 1 sentencji wyroku).

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 9 ust. l pkt 2 w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzania Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.) O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (pkt 2 sentencji wyroku).