Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 8.12. 2023 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14.11.2023 roku odmówił B. T. prawa do rekompensaty z uwagi na niewykazanie okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat.

[decyzja k. 16 akt emerytalnych ZUS]

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, wnosząc o zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: 1.03.1982 – 31.12.1994 w Zakładzie (...) (następnie Handlowo – Usługowej Spółdzielni Pracy (...)) na stanowisku maszynisty chłodniczego, a następnie okresu zatrudnienia w Oczyszczalni (...) sp z oo w A. od 16.12.1998 – 31.1.2008 na stanowisku konserwatora – montera konserwatora sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków.

[odwołanie – k. 3-4]

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację, jak w zaskarżonej decyzji, podnosząc, że okres zatrudnienia 1.03.1982 – 31.12.1994 nie został uznany z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, natomiast okres 16.12.1998 – 31.12.2008 r nie został uznany, ponieważ wykazane w świadectwie pracy w warunkach szczególnych stanowisko – konserwatora, nie jest tożsame ze stanowiskami wskazanymi w zarządzeniu Ministra Administracji i (...) Terenowej i Ochrony (...) z dnia 1.07.1983 r.

[odpowiedź na odwołanie – k. 6.]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. T. urodził się (...). Wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani emerytury w obniżonym wieku.

[okoliczność bezsporna, a nadto świadectwo pracy k. 3 akt kapitałowych ZUS]

W okresie 1.03.1982 – 31.12.1994 ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Handlowo – Usługowej Spółdzielni Pracy (...) na stanowisku maszynisty chłodniczego. W okresie zatrudnienia miał wypłacany dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

[świadectwo pracy – k. 11 akt ZUS, k. 18 – 19]

W okresie tego zatrudnienia wnioskodawca obsługiwał maszynę chłodniczą, w której były sprężarki chłodnicze zasilane amoniakiem, kontrolował także całą instalację chłodniczą. Zakład był zakładem mleczarskim, gdzie były przechowywane sery, masło, lody. Temperatura w pomieszczeniach - chłodniach wynosiła -5 do – 18 stopni C. Kontrolował temperaturę w chłodniach. Włączał maszyny chłodnicze i je kontrolował. Cały czas był obchód chłodni. Było sporo wskaźników ciśnieniowych i trzeba było je sprawdzać co 10 – 15 min. K. było 14 o łącznej powierzchni ok. 3000 m ². Raz w tygodniu musiał skuwać lód. Prace poza chłodnią były wykonywane sporadycznie.

[zeznania wnioskodawcy e – prot. z dnia 16.04.2024 r 00:01:03 w zw. Z e – prot. z dnia 24.05.2024 00:00:52, zeznania świadka M. K. – 00:12:21, P. M. 00:16:57]

W okresie 16.12.1998 – 27.11.2023 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) sp. Zoo w A. ,na stanowisku konserwatora (16.12.1998 – 23.10.2022) oraz pracownika gospodarczego (24.10.2022 – 27.11.2023) w pełnym wymiarze czasu pracy.

[świadectwo pracy – k. 10 akt ZUS]

W okresie tego zatrudnienia ubezpieczony prace wykonywał w kanałach ściekowych, obsługiwał także stację ścieków dowożonych. W kanałach demontował mieszadła, pompy, rurociągi i różne elementy instalacji oczyszczalni ścieków. Obsługiwał też filtry, które filtrowały ścieki. Czyścił pompy, które się zapychały, a także urządzenia do napowietrzenia ścieków. Czyścił też kraty, które mechanicznie oczyszczały ścieki. Prace te wykonywał w kanałach i zamkniętych zbiornikach. Część urządzeń było w pomieszczeniach, przez które płynęły ścieki. Wszystkie urządzenia zbierały ścieki. Wszystkie te czynności wykonywał naprzemiennie.

/zeznania wnioskodawcy e – prot. z dnia 16.04.2024 r 00:01:03 w zw. Z e – prot. z dnia 24.05.2024 00:00:52, zeznania świadka J. Ż. – 00:25:44, zakres obowiązków w aktach osobowych zł. Do akt/

W dniu 27.11.2023 roku zostało wydane zaświadczenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, zgodnie z którym wnioskodawca od dnia 16.12.1998 - 31.12.2008 r stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy oczyszczaniu ścieków i filtrów otwartych, montera – konserwatora sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków – kanalarza, wykonującego prace bezpośrednio w kanałach lub przy ściekach, maszynisty maszyn i urządzeń przepompowni i oczyszczalni ścieków wykonujący prace w warunkach uniemożliwiających zapewnienie wydzielonego pomieszczenia – dyspozytorni, operatora urządzeń oczyszczalni ścieków, wykonującego prace bezpośrednio przy urządzeniach i ściekach na stanowisku konserwatora wymienionym w wykazie A dział IX poz. 2 pkt. 1,2,3 wg. Rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983 r, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 (...) z dnia 1.07.1983 w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Do 31.12.2008 r występowały okresy nieskładkowe: 19.11.2004 – 30.11.2004, 4.01.2006- 16.01.2006.

[zaświadczenie – k. 5 akt ZUS]

W dniu 14.11.2023 roku ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o emeryturę wraz z rekompensatą.

[wniosek – k. 1 akt ZUS]

Decyzją z dnia 8.12.2023 r organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 11.11.2023 roku. Decyzją z tej samej daty odmówił prawa do rekompensaty.

[decyzje w aktach ZUS]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy,
w załączonych do akt sprawy aktach ZUS, jak również na podstawie osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz powołanych w sprawie świadków. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę. Zeznania przesłuchanych w sprawie świadków – osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników pracujących w tym samym czasie i w tym samych w zakładach pracy co wnioskodawca nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności – nie są sprzeczne ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów, ani z zeznaniami wnioskodawcy. Organ rentowy nie zgłaszał wniosków dowodowych, mających na celu wykazanie okoliczności przeciwnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Kwestią sporną było przy tym zatrudnienie:

- 1.03.1982 – 31.12.1994 w Handlowo – Usługowej Spółdzielni Pracy (...) na stanowisku maszynisty chłodniczego

- 16.12.1998 – 31.1.2008 w Oczyszczalni (...) sp z oo w A. na stanowisku konserwatora

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.).

Zgodnie z art. 2 pkt 5 tej ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 roku ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

[tak: M. Z. - Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15 – LEX nr 2044406]

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Prawo do rekompensaty, zgodnie z powyższą ustawą, mają więc osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, które przed 1 stycznia 2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy zauważyć, że art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie jest, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej z 1998 r., stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis
§ 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić. [tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)]

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Okresy pracy w warunkach szczególnych wskazane w powołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach mogą być wykazywane przez zainteresowanego, przed Sądem wszelkimi środkami dowodowymi, a przewidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, a także przesłuchaniem stron.

[tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 r., III UZP 5/85, LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., (...), LEX nr 14630, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, LEX nr 14625]

Reasumując powyższe rozważania przyjąć należało, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych, którymi związany jest ZUS we własnym postępowaniu. Tym samym pomimo nie przedstawienia stosownych dokumentów lub też stosownych zaświadczeń Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego może uznać, że w określonym czasie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności zeznania wnioskodawcy oraz przesłuchanych świadków, a także dokumentacja zawarta w uzyskanych w toku procesu aktach osobowych ubezpieczonego, w istocie potwierdził, że skarżący w spornych okresach stale, w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Co do pierwszego okresu z poczynionych ustaleń wynika, że wnioskodawca obsługiwał maszynę chłodniczą, w której były sprężarki chłodnicze zasilane amoniakiem, kontrolował też całą instalację chłodniczą. Zakład był zakładem mleczarskim, gdzie były przechowywane sery, masło, lody. Temperatura w pomieszczeniach - chłodniach wynosiła -5 do – 18 stopni C. Kontrolował temperaturę w chłodniach. Włączał maszyny chłodnicze i je kontrolował. Cały czas był obchód chłodni. Było sporo wskaźników ciśnieniowych i trzeba było je sprawdzać co 10 – 15 min. K. było 14 o łącznej powierzchni ok. 3000 m ². Raz w tygodniu musiał skuwać lód. Prace poza chłodnią były wykonywane sporadycznie. Otrzymywał też dodatek za pracę w warunkach szczególnych. Zatem wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku ujętym w punkcie 7 w dziale X (w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0°C.

W ocenie Sądu, prace wykonywane przez ubezpieczonego odpowiadały również stanowiskom wskazanym w dziale X pod poz. 7 zarządzenia resortowego Ministra Rolnictwa Leśnictwa i (...) Żywnościowej z 31 marca 1988 roku wskazanych w punkt 7 – maszynista chłodniczy.

Należy mieć przy tym na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426 ]

Podkreślić przy tym należy, że stanowiska, na których praca jest wykonywana
w szczególnych warunkach zostały jedynie sprecyzowane w wykazie stanowiącym załącznik do wymienionego powyżej zarządzenia resortowego, które ma charakter jedynie pomocniczy – informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający ogólne pojęcia istniejące
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zaś jak wskazuje się w orzecznictwie, istotne znaczenie dla kwalifikacji danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ma wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12, LEX nr 1339369]

W związku z powyższym także drugi z okresów należało uwzględnić jako okres zatrudnienia w warunkach szczególnych. Z poczynionych ustaleń wynika, że w okresie tego zatrudnienia wnioskodawca prace wykonywał w kanałach ściekowych, obsługiwał też stację ścieków dowożonych. W kanałach demontował mieszadła, pompy, rurociągi i różne elementy instalacji oczyszczalni ścieków. Obsługiwał też filtry, które filtrowały ścieki. Czyścił pompy, które się zapychały, a także urządzenia do napowietrzenia ścieków. Czyścił też kraty, które mechanicznie oczyszczały ścieki. Prace te wykonywał w kanałach i zamkniętych zbiornikach. Część urządzeń było w pomieszczeniach, przez które płynęły ścieki. Wszystkie urządzenia zbierały ścieki. Wszystkie te czynności wykonywał naprzemiennie. Prace te zatem należało zaliczyć do prac w warunkach szczególnych wymienionych w punkcie 1,2,3 w dziale IX (w gospodarce komunalnej) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (prace w kanałach ściekowych, oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych, prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich)

Prace te odpowiadają także pracom wymienionym w dziale IX poz. 1 (prace w kanałach ściekowych), pkt. 1 – monter – konserwator sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków – kanalarz wykonujący prace bezpośrednio w kanałach lub przy ściekach, pkt.2 konserwator urządzeń wodnych i kanalizacyjnych, wykonujący pracę w kontakcie z wodą, środkami chemicznymi i ściekami, poz.2 (oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych) , pkt. 1 -– monter – konserwator sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków – kanalarz wykonujący prace bezpośrednio w kanałach lub przy ściekach, pkt. 2 – maszynista maszyn i urządzeń przepompowni i oczyszczalni ścieków – wykonujący pracę w warunkach uniemożliwiających zapewnienie wydzielonego pomieszczenia – dyspozytorni, pkt. 3 – operator urządzeń oczyszczalni ścieków, wykonujący prace bezpośrednio przy urządzeniach i ściekach; poz. 3 (prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości pkt.4 – robotnik zlewni nieczystości).

Podsumowując, na tle powyższego stwierdzić należało, że wnioskodawca spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty.

Wobec powyższego, orzeczono jak w sentencji wyroku.