Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.03.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887), w związku z wejściem w życie z dniem 1.05.2015 przepisów ustawy emerytalnej w brzmieniu ustalonym przepisami ustawy z 5.03.2015 o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U 2022 poz. 504 ze zm.), ponownie ustalił K. O. wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1 109, 18 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, od 1.01.1979 do 31.12.1988.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 90.85 %.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 90,85 %. przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (90,85 %. %. x 1 220,89 zł = 1 109,18 zł).

Organ rentowy przyjął łącznie 25 lat 9 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i okresów nieskładkowych 1 rok 0 miesięcy 1 dzień.

W wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 81,63 %.

Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy.

W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 129 222,61 złotych.

/decyzja z wyliczeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru – k. 18-19 akt kapitałowych ZUS/

Decyzją z dnia 4.04.2023 r. (...) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 01.03.2023 r. organ rentowy przeliczył emeryturę K. O. od 1.03.2020 tj. od dnia spełnienia wymaganych warunków.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Podstawa emerytury podlega pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 86587,59 zł

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 482642,41 zł;

- sumę kwot pobranych emerytur 16708,26 zł

- średnie dalsze trwanie życia 206,40 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2676,95 zł

Od 1.05.2023 emerytura wynosi 3760,03 zł

Poinformowano że decyzja z dnia 20.10.2017 obliczono emeryturę z zastosowaniem najkorzystniejszego dalszego trwania życia. Wskazano iż brak jest możliwości przeliczenia emerytury z uwzględnieniem składek zaewidencjonowanych na koncie , ponieważ pod dniu 31.08.2016 nie zostały odprowadzone żadne składki na ubezpieczenie emerytalne

/ decyzja k. 26 - 28 plik VIII akt emerytalnych ZUS/ .

Odwołanie od obu powyższych decyzji wniósł K. O. domagając się ich zmiany oraz ponownego ustalenia kapitału początkowego i ponownego obliczenia jego emerytury.

Odwołujący wskazał, iż w dniu 1.03.2023 r. złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno - rentowego na druku (...) zaznaczając w tym wniosku zakres :

- ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem składek zapisanych na jego koncie po przyznaniu świadczenia,

- ponowne przeliczenie świadczenia z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia,

- ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego.

Odwołujący wskazał, iż załączył do wniosku zaświadczenie (...)7 z Zespołu szkół Nr (...) im j. K. w P. i świadectwo pracy wydane przez ten Zespół, potwierdzające jego zatrudnienie jako nauczyciela zawodu.

W ocenie skarżącego powyższe winno mieć swoje odzwierciedlenie w zwiększeniu kwoty składek zaewidencjonowanych na jego koncie oraz w kwocie zwaloryzowanego kapitału początkowego. Skarżący wskazał, że średnie dalsze trwanie życia w jego ocenie w tym stanie rzeczy winno być ocenione wg tabeli obowiązującej do końca marca 2023 - wniosek złożony 1.03.2023 r., gdyż to jest dla niego najbardziej korzystne - uwzględnia zmiany spowodowane pandemią. Wnioskodawca wskazał, że tak się jednak nie stało. Podniósł, że przypuszcza, iż było to efektem rozdzielenia jego wniosku na dwa wnioski odrębne według sugestii przedstawiciela ZUS. Tymczasem po zwiększeniu ww. elementów składowych do obliczenia emerytury, kwoto końcowa wartość jego emerytury pozostaje bez zmian.

/ odwołanie k. 3-4 akt VIII 846/23, odwołanie k. 3-4 akt VIII U 847/23/

W odpowiedziach na odwołania od powyższych decyzji organ rentowy wniósł o ich oddalenie. Organ wskazał, iż w stosunku do wcześniej ustalonej podstawy wymiaru kapitału początkowego, w ramach zaskarżonej decyzji kapitałowej, podstawa wymiaru uległa podwyższeniu o wynagrodzenia za wymienione lata 1983 i 1984 - w oparciu o załącznik do odwołania, natomiast okresy zatrudnienia wyszczególnione w załączonym do odwołania świadectwie pracy pozostają bez wpływu na zmianę ogólnego stażu pracy, ponieważ pokrywają się z uwzględnionym przez Zakład okresem zatrudnienia w Urzędzie Miasta w P. - zatrudnienie trwało od 18.08.1983 r. do 31.07.1987 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Wyliczenia świadczenia dokonano zaś zgodnie z obowiązującymi przepisami.

/ odpowiedź na odwołanie k. 5-7 akt VIII 846/23, odwołanie k. 5-9 akt VIII U 847/23/

Zarządzeniem z dnia 30.05.2023 r sprawy z ww. odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia (art. 219 k.p.c.).

/ postanowienia; k. 8 akt VIII U 1869/22 k. 8 akt VIII U 1870/22/

Na rozprawie w dniu 24.10.2023 r. wnioskodawca poparł odwołania i wniósł o przyjęcie dalszego trwania życia z marca 2023 r. oświadczając, iż 1.03.2023 r. złożył jeden wniosek o przeliczenie świadczenia z uwzględnieniem składek po przyznaniu świadczenia, najkorzystniejszego dalszego trwania życia i z uwzględnieniem przeliczonego kapitału . W jego ocenie wskazany wniosek został następczo niesłusznie rozbity przez ZUS, co miało przełożenie na wyliczenie mu świadczeń w sposób nieprawidłowy. Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 24.10.2023 r. 00:99:53-00:06:16/

Na rozprawie w dniu 9.04.2023 r. poprzedzającej wydanie wyroku wnioskodawca poparł odwołanie i wniósł o dokonanie przeliczenia świadczenia zgodnie z korzystniejszym wariantem opinii biegłego. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania kwestionując możliwość dokonania waloryzacji kapitału początkowego na datę złożenia wniosku o przeliczenie. Wskazał,, iż organ uznaje że wówczas dokonuje się przeliczenia emerytury w oparciu o art. 108 ustawy emerytalnej, a nie waloryzacji kapitału na datę złożenia wniosku.

/ końcowe stanowiska stron protokół z rozprawy z dnia 9.04. 2024 r. 00:01:16-00:07:48/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. O. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z 7.09.2016 r., znak: (...), po rozpatrzeniu wniosku z 13.07.2016 r., ZUS przyznał K. O. emeryturę częściową od 5.08.2016 r., przy czym, na ustaloną wysokość emerytury miało wpływ średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 216,10 miesięcy

- jak dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę częściową, tj. dla wnioskodawcy dotyczy wieku 65 lat - podstawa prawna: art.26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 marca 2016 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P.2016.291).

/ bezsporne decyzja k. 13-14 plik VII akt emerytalnych ZUS/

Po rozpatrzeniu wniosku z 6.10.2017 r., mocą decyzji z 7.12.2017 r., znak: ENP/20/053024453, ZUS zamienił częściową emeryturę na emeryturę, począwszy od 1.10.2017 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Do ustalenia wysokości emerytury powszechnej uwzględniono:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji: 86 587,59 zł,

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego: 479 660,50 zł,

- sumę kwot pobranych emerytur: 16 708,26 zł,

- średnie dalsze trwanie życia, jak dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, w przypadku wnioskodawcy dla wieku 66 lat 2 miesięcy, tj. 206,40 miesięcy,

- emerytura wyniosła 2662,50 zł.

Podstawa prawna: art.26 powołanej ustawy z FUS w związku ze wskazanym Komunikatem Prezesa GUS z dnia 25 marca 2016 r., w oparciu o który to komunikat przyjęto średnie dalsze trwanie życia - według wariantu korzystniejszego - w stosunku do Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 marca 2017 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P.2017.292), zgodnie z którym to komunikatem, średnie dalsze trwanie życia dla wnioskodawcy, tj. dla wieku 66 lat 2 miesięcy, wynosi 209,90 miesięcy, a zatem jest mniej korzystne od tego uwzględnionego przy ustalaniu wysokości świadczenia.

/Decyzja k 12 -13 plik VIII akt emerytalnych ZUS/

W dniu 1.03.2023 r. ubezpieczony złożył wnioski o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno rentowego z uwzględnieniem:

-składek zapisanych na jego koncie po przyznaniu świadczenia,

- z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia,

- przeliczonego kapitału początkowego od marca 2020 r.

/ wnioski i oświadczenie w sprawie świadczenia długoterminowego k. 14-20 plik VIII akt emerytalnych ZUS/

Do wniosków z 1.03.2023 r. K. O. załączył:

- świadectwo pracy z 17.02.2023 r. potwierdzające okresy zatrudnienia w różnych wymiarach czasu pracy w Zespole Szkół Nr (...) w P., a mianowicie od 22.09.1983 r. do 14.02.1984 r. w wymiarze 5/18 etatu i od 15.02.1984 r. do 30.06.1984 r. w wymiarze 3/18 etatu,

- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 17.02.2023 r. wystawione przez Zespół Szkół Nr (...) w P. - uwzględniono wynagrodzenia za 1983 i 1984 rok z tytułu zatrudnienia we wskazanych powyżej okresach czasu.

/ wskazane dokumenty k. 21- 25 akt emerytalnych ZUS/

W wyniku rozpoznania wskazanych wniosków wydano obie zaskarżone decyzje. W stosunku do wcześniej ustalonej podstawy wymiaru kapitału początkowego, w ramach zaskarżonej decyzji kapitałowej, podstawa wymiaru uległa podwyższeniu o wynagrodzenia za wymienione lata 1983 i 1984 - w oparciu o załącznik do wniosku, natomiast okresy zatrudnienia wyszczególnione w załączonym do wniosku świadectwie pracy pozostały bez wpływu na zmianę ogólnego stażu pracy, ponieważ pokrywają się z uwzględnionym przez Zakład okresem zatrudnienia w Urzędzie Miasta w P. - zatrudnienie trwało od 18.08.1983 r. do 31.07.1987 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.

/ bezsporne/

Przy uwzględnieniu dokumentów poświadczających okres zatrudnienia od 22.09.1983 do 30.06.1984 oraz osiąganych wówczas zarobków, dołączonych do wniosku z 1.03.2023 r., wskaźnik wwpw ustalony w wariancie najkorzystniejszym z kolejnych 10 lat kalendarzowych 1979-1988 wynosi 90,85 % i jest zbieżny z przyjętym przez ZUS w zaskarżonej decyzji kapitałowej.

W zakresie ustalenia okresów składkowych i nieskładkowych wyliczenia przyjęte przez ZUS wynoszą (...), zaś poczynione w toku procesu w opinii biegłego (...). W tej samej dacie dokumenty k. 23 akt ZUS wskazują zasiłek chorobowy od 21.12.1995 do 17.12.1996, natomiast z k 30 akt ZUS wskazują zasiłek chorobowy od 1.01.1996 do 29.06.1996. Jednoznaczne rozstrzygnięcie, która z tych opcji jest właściwa nie jest możliwe, jednakże różnica jednego dnia nie wpływa na obliczenia w tym wartości współczynnika proporcjonalnego

Wartość wskaźnika podana przez ZUS wynosiła 81,63 % co oznacza że liczbę dni okresów składkowych i nieskładkowych obliczono, jako iloczyn 47 pełnych lat 27 x 360 =9720, czyli wyliczenie wskaźnika proporcjonalnego ujmowało faktycznie liczbę dni składkowych i nieskładkowych w wysokości 9720. Natomiast przy liczbie okresów składkowych i nieskładkowych przyjętych przez biegłego (...) wskaźnik ten wynosi 81,33 % W związku z tymi ustaleniami do wyliczenia kapitału należało przyjąć wskaźnik w wysokości 81,63 %.

Istotnym jest ustalenie na jaki dzień należy przeprowadzić waloryzacje kapitału początkowego.

Wnioskodawca złożył dodatkowe dokumenty dotyczące jego zatrudnienia i wynagrodzeń tylko za lata 1983 i 1984 z tytułu zatrudnienia w Zespole Szkół Budowlanych w P.. Dokumenty te wpływają na wysokość przysługującego wnioskodawcy świadczenia.

Wyliczenie świadczenia wymaga sprecyzowania czy nowe dokumenty wywołują tylko skutek w ustaleniu kapitału początkowego czy też wywołują skutek w postaci konieczności ponownego ustalenia świadczeń wnioskodawcy w pełnym zakresie tj. zmiany w obliczeniach wysokości emerytury i kolejnych jej waloryzacji. Należy przez to rozumieć zmiany w wysokości naliczonej i wypłaconej emerytury za okres od 2017 roku.

W zaskarżonej decyzji z dnia 04-04-2023 o przeliczeniu emerytury ZUS ograniczył obliczenia tylko do zmiany w zakresie kwoty zwaloryzowanego kapitału. Waloryzację kapitału policzono na październik 2017 r., czyli na datę przyznania świadczenia emerytalnego.

Zasadniczym problemem jest tutaj kwestia interpretacji skutków, jakie wywołuje wniosek złożony w dniu 01.03.2023r. ZUS w swojej decyzji odniósł się tylko do przeliczenia kapitału początkowego. Przeliczenie kapitału w wykonaniu ZUS objęło okres do października 2017 roku. Do obliczeń okresów składkowych ZUS przyjął okresy ustalone według karty 30 akt ZUS tj. okres zasiłku chorobowego od 01-01-1996 do 29-02-1996 - 2 miesiące. Przyjmując tę metodologię kapitał wyliczony przez ZUS wyniósł 129 222,61 zł, a przez biegłego 129 077,82 zł Różnica wynika z liczby dni nieskładkowych w podstawie do obliczeń.

Istotnym aspektem jest okres waloryzacji kapitału początkowego i rozstrzygnięcie czy waloryzacja powinna być przeprowadzona na październik 2017 r. (jak w decyzji ZUS) czy też na dzień wydania nowej decyzji ustalającej wysokość emerytury - z takim modelem obliczeń nie zgadza się ZUS. ZUS przyjął do obliczeń tylko skutki zmiany w kapitale początkowym bez korygowania wcześniej wypłaconych emerytur, których wysokość ustalona została z pominięciem dodatkowych dokumentów wnioskodawcy z okresu od 22-09-1983 do 30-06-1984.

Całość problemu sprowadza się do rozstrzygnięcia czy wniosek o przeliczenie emerytury wnioskodawcy powinien skutkować pełnym przeliczeniem świadczenia czy też powinien zostać ograniczony do przeliczenia wartości kapitału początkowego, który zwaloryzowano na październik 2017r.

Wyliczenie emerytury na dzień 1.03.2020 z uwzględnieniem tylko waloryzacji kapitału na październik 2017 r., jak optuje organ rentowy, przedstawia się następująco:

-kwota zaewidencjonowanych składek 86 587,59

- zwaloryzowany kapitał początkowy wg ZUS 482 642,41 zł według wyliczeń biegłego 482 103,77

- suma świadczeń pobranych 16 708,26

- średnie dalsze trwanie życia miesiące 206, 40

- wysokość emerytury wg ZUS 2 676, 95 według biegłego 2 674, 34 zł

Wyliczenie emerytury z uwzględnieniem, iż zaskarżona decyzja winna obejmować waloryzację kapitału początkowego na dzień przeliczenia emerytury tj. III kwartał 2019 r. przedstawia się następująco:

-Kwota zaewidencjonowanych składek 86 587,59

- zwaloryzowany kapitał początkowy 568 605, 53 zł

- suma świadczeń pobranych 16 708,26

- średnie dalsze trwanie życia miesiące 206, 40

- wysokość emerytury 3 093, 43 zł

Przy tym w obu przypadkach saldo zaewidencjonowanych składek z uwzględnieniem waloryzacji, kwotę pobranych świadczeń przyjęto wg zestawienia ZUS.

/ pisemna opinia biegłego z zakresu rachunkowości A. G. k. 29-37, pisemna opinia uzupełniająca k. 64-74/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach ZUS, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Ustalenia w sprawie poczyniono również w oparciu o opinie biegłego z zakresu rachunkowości, który dokonał wyliczenia należnego wnioskodawcy świadczenia w dwóch wariantach: z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego na październik 2017 i na datę złożenia wniosku, z uwzględnieniem zasad obowiązujących w pandemii, czyli od marca 2020 r. Owo wyliczenie oparte było na wskazanej dokumentacji źródłowej, a matematyczny sposób wyliczeń nie był kwestionowany przez strony. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających na ich zdyskredytowanie. Przy tym zaznaczyć należy, iż ostatecznie rozstrzygnięcie kwestii spornej tj. tego który wariant wyliczeń należy przyjąć do ustalenia wysokości świadczenia wnioskodawcy, należy do kwestii prawnych zastrzeżonych dla oceny Sądu nie zaś biegłego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca, określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, że wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust 1a i 1b oraz w art. 27 ust 2 i 3 .

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia czy w związku z wnioskiem ubezpieczonego z dnia 1.03.2023 r. o przeliczenie świadczeń emerytalno rentowych od dnia 1.03.2020 r. z uwzględnieniem składek zapisanych na jego koncie po przyznaniu świadczenia,

z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia, przeliczonego kapitału początkowego od marca 2020 r., zaskarżone decyzje były prawidłowe. Skarżący wywodził, że w wyniku narzuconego mu rozdzielenia wymienionych wniosków, dokonano niewłaściwej waloryzacji kapitału i emerytury- emeryturę podwyższono tylko w wyniku ogólnej waloryzacji wobec nieprawidłowego sposobu wyliczenia świadczenia, nadto nie zastosowano najkorzystniejszej tabeli średniego dalszego trwania życia obowiązującej do końca marca 2023r.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, iż świadczenia wnioskodawcy wyliczono prawidłowo.

Analizując w pierwszej kolejności kwestię waloryzacji podkreślić należy, że zgodnie z art. 173 ust. 3 ustawy emerytalnej wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy. Pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r. (art. 173 ust. 4). Drugiej waloryzacji, przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r., dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a (art. 173 ust. 5). Trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a (art. 173 ust. 5a). Kapitał początkowy ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego (art. 173 ust. 6). W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kapitał początkowy nie może ulec obniżeniu (art. 173 ust. 6a).

W myśl ust. 3 art. 25, waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

Zgodnie z art. 25 ust. 4, waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.

Stosownie do ust. 5 art. 25, waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji.

W myśl ust. 6, wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 9. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku.

Zgodnie z ust. 7 art. 25 wskaźnik wzrostu realnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 6, otrzymuje się poprzez podzielenie wskaźnika wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustalony dla analogicznego okresu.

W myśl ust. 8 art. 25 wskaźnik wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 7, stanowi iloraz sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji i w roku poprzednim.

Zgodnie z ust. 9 art. 25 wskaźnik waloryzacji składek za rok 2000 jest równy wskaźnikowi wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za 2000 r. w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1999 r.

W myśl ust. 10 art. 25 wskaźnik waloryzacji składek ustala się z dokładnością do setnych części procentu.

W myśl ust. 11 art. 25 Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", do 20. dnia pierwszego miesiąca każdego kwartału, wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za poprzedni kwartał.

Zaś ust. 12 art. 25 stanowi, że Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji, wskaźnik waloryzacji składek za poprzedni rok i kwartał.

Zgodnie z art. 25a. ust. 1, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.

W myśl ust. 2 w/w przepisu, w przypadku ustalania wysokości emerytury:

1)  w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

2)  w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

3)  w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

4)  w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.

Ust. 3, waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych.

Ust. 4, waloryzacja kwartalna składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji określony w ust. 5. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

Ust. 5, wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału, powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału.

Ust. 6, wskaźnik wzrostu realnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 5, otrzymuje się poprzez podzielenie wskaźnika wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który jest przeprowadzana waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego, przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustalony dla analogicznego okresu.

Ust. 7, wskaźnik wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne, o którym mowa w ust. 6, stanowi iloraz sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który jest przeprowadzana waloryzacja, i w kwartale poprzednim.

Punktem wyjścia do analizy zagadnienia prawnego, jakie wystąpiło rozpoznawanej sprawie, jest zrozumienie formuły wymiaru emerytury przewidzianej w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która osadzona została w systemie zdefiniowanej składki, co oznacza, że wysokość świadczenia zależy od sumy zaewidencjonowanych składek na ubezpieczenia na indywidualnym koncie ubezpieczonego, z uwzględnieniem ich waloryzacji, jak i zwaloryzowanego kapitału początkowego ( art. 25 i 26 tej ustawy), a suma ta dzielona jest przez średnie dalsze trwanie życia, o którym mowa w art. 173 ust. 2, ustalone dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby, dla której obliczana jest emerytura.

Istota przedmiotowego sporu sprowadziła się do kwestionowania prawidłowości waloryzacji kapitału początkowego. Organ rentowy stoi na stanowisku, iż waloryzacji tej dokonuje się ostatni raz w chwili ustalenia prawa do świadczenia, w ocenie zaś skarżącego przedmiotowa waloryzacja kapitału winna być dokonywana także w przypadku przeliczenia emerytury .

Przypomnieć należy, że kapitał początkowy stanowi odtworzenie składek na ubezpieczenia sprzed wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. przed wprowadzeniem ustawowego obowiązku ewidencjonowania przez ZUS indywidualnych składek każdej osoby podlegającej ubezpieczeniu społecznemu. Kapitał ten ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego i corocznie waloryzowany, poczynając od 1 czerwca 2000 r., a następnie każdego 1 czerwca kolejnego roku, według reguł przewidzianych dla waloryzacji składek, a więc przez zastosowanie wskaźników waloryzacji. Z kolei waloryzacja składek, po myśli art. 25 ust. 5 ustawy emerytalnej, polega na pomnożeniu zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji, o którym mowa w ust. 6-10. Składki zgromadzone na indywidualnych kontach ubezpieczonych w pierwszym rzędzie poddawane są waloryzacji rocznej, dokonywanej od 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji w 2000 r., natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy emerytalnej, jest dopełnieniem mechanizmu waloryzacji rocznej. Waloryzacja kwartalna adresowana jest przede wszystkim do tej grupy ubezpieczonych, dla których pozostanie tylko przy ostatniej waloryzacji rocznej skutkowałoby nieobjęciem waloryzacją składek za określone okresy (podzielone na kwartały) i ci ubezpieczeni byliby w sytuacji mniej korzystnej, od osób przechodzących na emeryturę bezpośrednio po waloryzacji rocznej. Ustawodawca dodatkowo wprowadził waloryzację kwartalną, która oczywiście nie zastępuje i nie eliminuje waloryzacji rocznej, będącej zasadą. Z treści art. 25 ustawy FUS wynika, że waloryzacja roczna jest mechanizmem przeprowadzanym na indywidualnym koncie ubezpieczonego, który jeszcze nie nabył uprawnień emerytalnych, bądź nie wystąpił o ich ustalenie. Natomiast przepis art. 25a FUS, który stanowi uszczególnienie regulacji zawartej w art. 25, ma zastosowanie przy ustalaniu wysokości emerytury do składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, wówczas kwota tych składek waloryzowana jest kwartalnie. /III AUa 501/16 - wyrok SA Wrocław z dnia 07-09-2016/

Tym samym już z powyższego wynika, iż stanowisko prezentowane przez wnioskodawcę jest nieprawidłowe. Mechanizm waloryzacji rocznej lub uzupełniająco kwartalnej, jest stricte bowiem związany z okresem przechodzenia na emeryturę. Zaś wobec takiego ukształtowania treści wspomnianych przepisów o charakterze bezwzględnie obowiązującym nie można uznać, iż winien być on stosowany w sytuacjach odmiennych tj. także po ustaleniu prawa do świadczenia. Taka regulacja oznacza, że wykluczona jest możliwość stosowania innego mechanizmu przeliczenia emerytury.

Przede wszystkim jednak wskazać należy, co podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 3 listopada 2015 r., III UZP 12/15 opubl L., iż kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka (rozwiązanie stosunku pracy). Tak ustalona emerytura może być już tylko zwiększona w przypadku dalszego opłacania składek, według reguł zawartych w art. 108 w związku z art. 183 ust. 6 ustawy emerytalnej. /por również wyrok
Sądu Apelacyjnego w Łodzi - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 27 lipca 2017 r. III AUa 1138/16 L. wyrok SA Szczecin z dnia 06-07-2017 III AUa 19/17 L., wyrok SA Łódź z dnia 31-05-2017 III AUa 965/16 L. wyrok SA Gdańsk z dnia 26-01-2017 III AUa 1548/16 L./

Wysokość emerytury powinna być ustalana na dzień nabycia prawa do niej i ta data jest miarodajna dla oceny, czy należy przeprowadzić waloryzację kwartalną, czy roczną. /Por. III AUa 981/15 - wyrok SA Katowice z dnia 03-03-2016/

Ponadto to przeliczenie emerytury (a nie jej podstawy) z uwzględnieniem składek opłaconych w okresie od uzyskania prawa do emerytury, do podjęcia jej wypłaty, może nastąpić w oparciu o art. 108 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887). /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 kwietnia 2016 r., III AUa 1274/15/

W świetle art. 108 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383) przeliczenie w tym trybie dotyczy tylko uwzględnienia dalszych składek na ubezpieczenie, nie daje natomiast podstawy do zmiany wcześniej ustalonej wysokości kapitału początkowego. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 września 2017 r., III AUa 49/17/

W myśl art. 108 ust. 1 jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24 lub 24a. emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2. Z kolei wspomniany ust. 2 art. 108 ustawy stanowi, iż emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a. i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5. Istotny tutaj jest ust. 4. który określa podstawę obliczenia emerytury mówiąc, że stanowi ją kwota składek zaewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury. Stosując powyższy mechanizm do wyliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego trzeba zauważyć, iż w świetle art. 108 ust. 2 przeliczenie w tym trybie dotyczy tylko uwzględnienia dalszych składek na ubezpieczenie, nie daje natomiast podstawy do zmiany wcześniej ustalonej wysokości kapitału początkowego.

/Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 marca 2020 r. III AUa 694/19/

Waloryzacja to czynność formalno-techniczna skutkująca wzrostem zwaloryzowanego świadczenia do kwoty równej iloczynowi kwoty świadczenia oraz wskaźnika waloryzacji. W ramach przeprowadzonej waloryzacji nie dochodzi do istotnych zmian w zakresie wysokości samego świadczenia. Dlatego decyzja waloryzacyjna nie otwiera sporu co do przeliczenia świadczenia poddanego waloryzacji, ale nie stoi na przeszkodzie ponownemu ustaleniu wysokości świadczenia./Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 stycznia 2018 r., III AUa 556/17/

Mając na względzie unormowania artykułu 108 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w kontekście przedłożenia przez ubezpieczonego dokumentów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego i zgłoszonych przez niego zarzutów, pojawia się pytanie o zasadność późniejszego dokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownego ustalenia podstawy obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego, a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia. W takiej sytuacji w ocenie Sądu, w kontekście wszystkich powyżej poczynionych rozważań, powinno dojść do ustalenia na nowo wysokości emerytury, ale nie poprzez ponowne ustalenie jej wysokości tak jak byłaby przyznawana po raz pierwszy - jak chciałby tego odwołujący, tylko z odwołaniem się do decyzji pierwotnej, przyznającej ubezpieczonemu prawo do tego świadczenia. Regulacja z art. 108 nie dotyczy bowiem przeliczenia kapitału początkowego. Kapitał początkowy podlega zatem waloryzacji tylko na datę przyznania świadczenia emerytalnego . Wnioskodawca zaś miał ustalone to prawo w 2017 r. Wobec powyższego brak jest możliwości przyjęcia, jak chce tego ubezpieczony, iż możliwa jest waloryzacja kapitału na datę złożenia wniosku o przeliczenie emerytury. Wyliczenie przez biegłego świadczeń m.in. na taką właśnie podstawę pozostaje więc bez wpływu na wynik rozstrzygnięcia.

Nadto podnieść należy, iż z kolei wliczenia biegłego ustalające kapitał początkowy na styczeń 1999 r. i waloryzację kapitału początkowego na październik 2017 tj. datę przyznania wnioskodawcy świadczenia w systemie zdefiniowanej składki, są mniej korzystne aniżeli wyliczone przez ZUS w zaskarżonych decyzjach. Brak więc podstaw do uznania, iż wyliczeń wnioskodawcy dokonano w sposób nieprawidłowy.

Nie ma przy tym znaczenia czy żądania wniosku z 1.03.2023 r. rozbito czy też nie. Mechanizm wyliczenia wnioskodawcy emerytury nie mógł być inny od wyżej przedstawionego - determinowany był stricte treścią powołanych przepisów. Istotnym jest też, że w przypadku wnioskodawcy, po ustaleniu prawa do świadczenia nie były odprowadzane żadne składki na ubezpieczenie emerytalne (bo już od dnia 31.08.2016r.). W tym przypadku kształt wniosku - kwestia tego czy żądanie zawarto w jednym piśmie czy dwóch nie ma wpływu na mechanizm wyliczenia świadczeń. Powyższe odnieść należy także do twierdzeń odwołującego w zakresie rzekomej konieczności zastosowania przez organ rentowy czynnika średniego dalszego trwania życia obowiązującego na datę złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia emerytalnego tj. marzec 2023 r.

Podkreślenia wymaga, że przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie zawierają uregulowań, które jakkolwiek przy ponownym obliczeniu świadczeń pozwalałyby na uwzględnienie, zgodnie zapatrywaniem wnioskodawcy, najkorzystniejszej wielkości średniego dalszego trwania życia ponownie do całości kapitału, co wiązało by się z kolejnym ustaleniem wysokości emerytury (nie była by ona ustalona tylko raz) lecz tylko wyprowadzają mechanizm polegający na zwiększeniu świadczenia, obliczonego według reguł określonych w art. 26 ustawy, o iloraz zwaloryzowanych składek.

Brak więc było podstaw do przeliczenia emerytury wnioskodawcy z uwzględnieniem art. 26 ust 6 ustawy emerytalnej. Z powołanego przepisu wynika, że średnie dalsze trwanie życia co do zasady powinno być ustalane wg tablic obowiązujących w dniu przejścia na emeryturę dla wieku równego wiekowi przejścia na emeryturę. Tylko gdy jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego można do ustalenia średniego dalszego trwania życia zastosować tablice obowiązujące w dacie osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Nadal jednak średnie dalsze trwanie życia ustala się dla wieku ubezpieczonego w dacie przejścia na emeryturę.

Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna, wyliczana przez Główny Urząd Statystyczny i uwzględnia maksymalny czas trwania generacji, liczbę osób dożywających określonego wieku. Średnia ta obliczana dla całej populacji, dla obu płci (wyrażana w miesiącach), ogłaszana jest przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym RP do 31 marca następnego roku kalendarzowego (art. 26 ust. 5), stanowiąc podstawę przyznawania emerytur na podstawie wniosków składanych od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość, która określa przeciętny okres, jaki zazwyczaj, statystycznie upływa od ustalenia prawa do emerytury do dnia śmierci ubezpieczonego. Nie ma w tym zakresie jakiejkolwiek uznaniowości, ani tym bardziej dowolności po stronie organu emerytalnego, który nie dokonuje żadnych wyliczeń w tym przedmiocie. W gruncie rzeczy chodzi o ustalenie przewidywanego okresu pobierania przez daną osobę emerytury i – tym samym – równomiernego rozłożenia zgromadzonych składek i ewentualnie kapitału początkowego w ramach tego okresu. Jeżeli obliczenie wysokości emerytury następuje na datę złożenia wniosku o wypłatę emerytury, to do ustalenia wysokości tego świadczenia mają zastosowanie tablice średniego dalszego trwania życia obowiązujące na datę złożenia takiego wniosku.

Niesporne jest, że decyzją z 7.09.2016 r., znak: (...), po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonego z 13.07.2016 r., ZUS przyznał K. O. emeryturę częściową od 5.08.2016 r., przy czym, na ustaloną wysokość emerytury miało wpływ średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 216,10 miesięcy, jak dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę częściową, tj. dla wnioskodawcy dotyczy wieku 65 lat - art. 26 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 marca 2016 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P.2016.291).

Następnie po rozpatrzeniu wniosku z 6.10.2017 r., mocą decyzji z 7.12.2017 r., znak: ENP/20/053024453 ZUS zamienił częściową emeryturę na emeryturę, począwszy od 1.10.2017 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia wysokości emerytury powszechnej uwzględniono: średnie dalsze trwanie życia, jak dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, w przypadku wnioskodawcy dla wieku 66 lat 2 miesięcy, tj. 206,40 miesięcy, na podstawie art.26 powołanej ustawy w związku ze wskazanym Komunikatem Prezesa GUS z dnia 25 marca 2016 r., w oparciu o który to komunikat przyjęto średnie dalsze trwanie życia - według wariantu korzystniejszego - w stosunku do Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 marca 2017 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P.2017.292), zgodnie z którym to komunikatem, średnie dalsze trwanie życia dla wnioskodawcy, tj. dla wieku 66 lat 2 miesięcy, wynosi 209,90 miesięcy, a zatem jest mniej korzystne od tego uwzględnionego przy ustalaniu wysokości świadczenia.

Aktualnie, a mianowicie w ramach zaskarżonej decyzji, podstawę obliczenia emerytury stanowi: średnie dalsze trwanie życia, jak dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, w przypadku wnioskodawcy dla wieku 66 lat 2 miesięcy, tj. 206,40 miesięcy (prawem korzyści).

Prawidłowość przyjęcia wskazanego mechanizmu potwierdził również biegły

Reasumując słusznie zatem organ rentowy podniósł, że w przypadku skarżącego nie ma możliwości przeliczenia emerytury w oparciu o średnie dalsze trwania życia obowiązujące w dniu złożenia wniosku o przeliczenie emerytury tj. 1.03.2003 r., czyli inne niż przyjęte przez Zakład, które odpowiada wiekowi przejścia na emeryturę, w przypadku wnioskodawcy dla wieku 66 lat 2 miesięcy, tj. 206,40 miesięcy, na podstawie art.26 powołanej ustawy w związku ze wskazanym Komunikatem Prezesa GUS z dnia 25 marca 2016 r., w oparciu o który to komunikat przyjęto średnie dalsze trwanie życia - według wariantu korzystniejszego. Wobec tego, iż w chwili przeliczenia emerytury brak było dalszego okresu zatrudnienia – odprowadzania składek – średniego dalszego trwania życia nie można było ustalić jak dla osoby w dacie złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia – art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z tych też względów zarówno kapitał początkowy jak i świadczenie emerytalne wnioskodawcy, z uwzględnieniem ich waloryzacji, obliczono prawidłowo.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołania.