Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15.05.2023 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6.04.2023 r. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury od 1. 04.2023 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 168675,22 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 218,40 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 772,32 zł . Podwyższenie do minimum nie przysługuje, ponieważ ubezpieczony ma prawo do zbiegu emerytury z emeryturą rolniczą. Emerytura FUS po waloryzacji przysługuje w kwocie:

- od 1.03.2020 r – 799,81 zł

- od 1.03.2021 – 833,72 zł

- od 1.03.2022 – 892,08 zł

- od 1.03.2023 r – 1024,11 zł.

/decyzja w aktach ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, wnosząc o uwzględnienie w wysokości świadczenia wynagrodzeń z firmy (...), wykazanych w legitymacji ubezpieczeniowej.

/ odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc, iż nie wiadomo jakiego okresu konkretnie dotyczy wpis w legitymacji ubezpieczeniowej, nadto wynagrodzenie ma być rzeczywiste a nie średnie.

/ odpowiedź na odwołanie k. 7/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

I. F. urodził się w dniu (...)

/okoliczność bezsporna/

Ubezpieczony był zatrudniony w ZM U. Zakładzie (...) w okresie 4.11.1974 – 30.09.1978, w tym wojsko w okresie 23.04.1975 – 14.04.1977, w pełnym wymiarze czasu pracy. Jego wynagrodzenie wynosiło:

- 15, 60 zł (świadectwo pracy, karta obiegowa zwolnienia z pracy, wniosek w sprawie zatrudnienia pracownika z 13.05.1977, umowa o pracę z dnia 13.05.1977 ).

/dokumenty w aktach osobowych zał. do akt/

W legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy w zakresie zatrudnienia w tym zakładzie istnieje adnotacja o okresie zatrudnienia: 4.11.1974 – 30.09.1978, na stanowisku monter maszyn i urządzeń rolniczych, rozwiązanie umowy – porozum. Z –dów,, zarobek: „od 3 m-ce 78 zł (...).”.

/kserokopia legitymacji k. 5/

W dniu 28.02.2019 r ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 3.04.2019 r r. organ rentowy ustalił dla wnioskodawcy kapitał początkowy. Przy wyliczeniu kapitału początkowego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych (1974 -1983) wyniósł 49,78 %. Wyliczony kapitał początkowy wnioskodawcy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 42165,75 zł. Za okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy: 4.11.1974 – 13.04.1975, 15.04.1975 – 22.04.1975, 13.05.1977 – 30.09.1978, za które nie udokumentowano osiąganych wynagrodzeń przyjęto kwoty minimalnego wynagrodzenia. Nie uwzględniono kwoty z legitymacji ubezpieczeniowej w wysokości 4937 zł, wykazanej w roku 1978, ponieważ brak jest możliwości ustalenia jakiego konkretnie okresu dotyczy.

/wniosek, decyzje w aktach ZUS/

Decyzją z dnia 4.04.2019 r organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę w kwocie 940,96 zł. Emerytura została zawieszona z uwagi na uprawnienia do świadczenia rolnego.

/decyzja – k. 33/

W dniu 6.04.2023 r ubezpieczony wniósł o odwieszenie emerytury.

/pismo – k. 39 akt ZUS/

Decyzją ostateczną z dnia 15.05.2023 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6.04.2023 r. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury od 1. 04.2023 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 168675,22 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 218,40 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 772,32 zł . Podwyższenie do minimum nie przysługuje, ponieważ ubezpieczony ma prawo do zbiegu emerytury z emeryturą rolniczą. Emerytura FUS po waloryzacji przysługuje w kwocie:

- od 1.03.2020 r – 799,81 zł

- od 1.03.2021 – 833,72 zł

- od 1.03.2022 – 892,08 zł

- od 1.03.2023 r – 1024,11 zł.

/decyzja w aktach ZUS/

Hipotetyczna wysokość emerytury przy uwzględnieniu stawki wynagrodzenia wynikającej z dokumentacji osobowej wnioskodawcy wynosi 851 zł, po waloryzacji – 1128,63 zł. (kapitał początkowy – 46469,06 zł, zwaloryzowany kapitał początkowy – 185889,68 zł) .

/hipotetyczne wyliczenie – k. 28/

Ustaleń w toku procesu, Sąd Okręgowy w Łodzi, dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS. Sąd nie dał wiary wnioskodawcy, że przez cały okres zatrudnienia otrzymywał wynagrodzenie wynikające z wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej, ponieważ pozostaje to w sprzeczności z treścią samego wpisu. O braku podstaw przyjęcia tego wpisu do wyliczenia świadczenia będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie wnioskodawcy częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie zaś z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok,
w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

^{Zgodnie z art. 16 cytowanej ustawy przy ustalaniu kolejnych dziesięciu lat kalendarzowych – przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.}

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

W myśl art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 według art. 25. ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Emerytura, ustalana według zreformowanych zasad dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wieko­wi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę (art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Zgodnie zaś z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych emerytura wynosi:

24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

Stosownie do art. 116 ust. 5 powyższej ustawy do wniosku o emeryturę lub rentę powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo i wysokości tego świadczenia, co oznacza, ze ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 roku II UK 297/00).

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca podnosił, że organ rentowy bezpodstawnie pominął przy ustalaniu wysokości świadczenia wpis w legitymacji ubezpieczeniowej.

Zgodnie z § 21 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i (Dz. U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana tu regulacja, wyrażona także w poprzednio obowiązującym Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 ze zm.) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak m. in. SN w wyroku z 25.07.1997 r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324 a także SA w Warszawie wyrok z dnia 4.03.1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7 SA w Rzeszowie z dnia 27.06.1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy SA w Białymstoku III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje niepewność, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru / wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29.09.2014 III AUa 2618/13/.

Przy tym wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

W istocie właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Legalis nr 181419).

Odnosząc powyższe do ustalonego stanu faktycznego podnieść należy, że z wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej nie wynika, jakiego konkretnie okresu dotyczy wskazana kwota (których miesięcy), nadto mowa jest o średnim wynagrodzeniu, a więc nie można ustalić, jaka była wysokość wynagrodzenia konkretnie w każdym z miesięcy. Dlatego też Sąd uznał, że jedynym dokumentami miarodajnymi do ustalenia wysokości wynagrodzenia jest istniejąca dokumentacja osobowa wnioskodawcy i wskazana tam stawka godzinowa. Hipotetyczna wysokość emerytury przy uwzględnieniu stawki wynagrodzenia wynikającej z dokumentacji osobowej wnioskodawcy i normatywnego czasu pracy wynosi 851 zł, po waloryzacji – 1128,63 zł. (kapitał początkowy – 46469,06 zł, zwaloryzowany kapitał początkowy – 185889,68 zł) . Wnioskodawca nie zakwestionował wyliczenia dokonanego przez organ rentowy, wnosił jedynie o przyjęcie II wersji wyliczenia uwzględniającej wpis w książeczce ubezpieczeniowej.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił dla ubezpieczonego wysokość emerytury po waloryzacji – w kwocie 1128,63 zł, ustalonej przy uwzględnieniu kapitału początkowego w kwocie 46469,06 zł, po waloryzacji w kwocie 1855889,68 zł w pozostałym zaś zakresie zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie jako bezzasadne oddalił.

.