Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 listopada 2023 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu
6 listopada 2023 roku w Ł. na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 ¹ k.p.c. sprawy z wniosku M. S. przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. o ustalenie wyższego stopnia niepełnosprawności i zmianę wskazań niepełnosprawności w związku z odwołaniem od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. z dnia 18 stycznia 2023 roku, nr sprawy (...). (...). (...). (...).2022 oddalił odwołanie.

Powyższy wyrok został wydane na podstawie następujących okoliczności sprawy:

M. S. ma 17 lat. Cierpi na schizofrenię paranoidalną. Jest leczony psychiatrycznie od 9 roku życia. Od 2021 roku rozpoznawane są u niego objawy psychotyczne – omamy wzrokowe, halucynacje słuchowe, dziwaczność i nieadekwatność w ekspresji i zachowaniu. Izoluje się od ludzi, czas spędza głównie w domu. W domu pozostaje mało zaradny w samoobsłudze, nie przygotowuje sobie posiłków, nie wychodzi sam do sklepu. Uczy się w VIII klasie szkoły specjalnej. Nauczyciele nie opisują nasilonych problemów z samoobsługą, komunikacją w stopniu umożliwiającym samodzielne funkcjonowanie. Pozostaje w systematycznym leczeniu psychiatrycznym. Wymaga nadzoru i dopilnowania w zakresie wyższym niż zdrowy rówieśnik, co nie znaczy, że jest osobą całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wymaga czasowej lub częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Na płaszczyźnie zdrowia psychicznego jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, nie wymagającą konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby ze względu na znacznie ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji. Nie wymaga konieczności zamieszkiwania w osobnym pokoju. Ustalony stopień niepełnosprawności nie ma charakteru trwałego. Jest osobą młodą, jego stan zdrowia może ulec zmianie. W przypadku pogłębienia się procesu psychotycznego skutkującego znaczną dezorganizacją zachowania stopień niepełnosprawności może pogłębić się.

Poza problemami natury psychiatrycznej M. S. cierpi na schorzenia neurologiczne – padaczkę nieokreśloną, prawdopodobnie z napadami częściowymi złożonymi objawowymi.

Z tego powodu powinien zostać zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Ma on naruszoną sprawność organizmu, nie jest zdolny do pracy i wymaga czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Nie wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Nie zachodzi wobec niego konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby ze względu na znacznie ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji.

W badaniu neurologicznym nie stwierdza się u M. S. nieprawidłowości. Pozostaje on w dobrym kontakcie logicznym, przemieszcza się samodzielnie i komunikuje z otoczeniem. Występujące u niego napady padaczkowe, obecnie rzadsze, nie dają podstawy do uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Głównym problemem zdrowotnym pozostaje choroba psychiczna, a problem neurologiczny ma charakter współistniejący.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, że z uwagi na przedmiot rozpoznania dotyczący stopnia niepełnosprawności, najistotniejsze, z punktu widzenia ustaleń faktycznych, były opinie biegłych lekarzy – neurologa i psychiatry.

Sąd I instancji podkreślił, że żadna z opinii nie została zakwestionowana przez strony w toku procesu. Sąd każdorazowo wyznaczał stronom termin na złożenie pisma z zastrzeżeniami do opinii pod rygorem ich pominięcia na dalszym etapie procesu. Strony nie zgłaszały uwag pod adresem sporządzonych opinii i nie podjęły się polemiki z wnioskami biegłych. Nie zgłaszały też dalszych wniosków dowodowych, prezentując na płaszczyźnie dowodowej postawę bierną.

Sąd Rejonowy, analizując opinie pod względem poprawności logicznej, spójności oraz stanowczości wniosków biegłych wynikających z analizy dokumentacji medycznej nie dopatrzył się w ich treści jakichkolwiek uchybień mogących negatywnie rzutować na ich wartość dowodową. Uwagę Sądu zwrócił zwłaszcza opis wnikliwego wywiadu medycznego opisanego przez biegłą z zakresu psychiatrii, która wypowiedzi odwołującego się skonfrontowała dodatkowo z opiniami pedagogów szkolnych. Świadczy to o dokonaniu przez biegłą wszechstronnej analizy materiału, w oparciu o który sformułowała wnioski.

Sąd meriti orzekł, że odwołanie okazało się niezasadne, wobec czego podlegało oddaleniu.

Sąd I instancji wskazał, że kryteria zaliczania do poszczególnych stopni niepełnosprawności określa ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 2046). Zgodnie z art. 1 ustawa ma zastosowanie do osób niepełnosprawnych, tj. osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności o których mowa w art. 3 tej ustawy (art. 1 ust. 1), bądź orzeczeniem o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów (art. 1 ust. 2), bądź orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przed 16 rokiem życia (art. 1 ust. 3).

Sąd Rejonowy uznał, że w myśl art. 3 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą: znaczny, umiarkowany i lekki.

Sąd meriti podkreślił, że stosownie z art. 4 ust. 2 ww. ustawy do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Sąd I instancji stwierdził, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ww. ustawy, do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację (art. 4 ust. 4).

Sąd Rejonowy nakreślił, że w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności, poza ustalonym stopniem niepełnosprawności wskazuje się symbol przyczyny niepełnosprawności, okres na jaki orzeczono stopień, datę lub okres powstania niepełnosprawności, datę lub okres powstania ustalonego stopnia niepełnosprawności oraz wskazania, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wskazania te dotyczą w szczególności: odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby; szkolenia, w tym specjalistycznego; zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej; uczestnictwa w terapii zajęciowej; konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby; korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki; konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym.

Sąd meriti wskazał także, że standardy w zakresie kwalifikowania do lekkiego, umiarkowanego i znacznego stopnia niepełnosprawności określają § 29 - § 31 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 roku w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. z 2015 r, poz. 1110).

Ponadto Sąd wyjaśnił, że przy kwalifikowaniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności uwzględnia się naruszenie sprawności organizmu powodujące czasową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza konieczność udzielenia pomocy, o której mowa w § 29 ust. 1 pkt 3 w okresach wynikających ze stanu zdrowia albo częściową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o których mowa w § 29 ust. 1 pkt 3, tj. powodujące konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych - co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 30 pkt 1-2 w zw. z § 29 ust. 1 pkt 3 ww. Rozporządzenia).

Sąd Rejonowy wypunktował, że przy zaliczaniu do znacznego stopnia niepełnosprawności uwzględnia się skutki naruszenia sprawności organizmu powodujące:

1)  niezdolność do pracy - co oznacza całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu;

2)  konieczność sprawowania opieki - co oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem;

3)  konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych - co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych.

Przez długotrwałą opiekę i pomoc w pełnieniu ról społecznych rozumie się konieczność jej sprawowania przez okres powyżej 12 miesięcy. (§ 31 ust. 1 pkt 1-2 i ust. 2 ww. Rozporządzenia).

Przy kwalifikowaniu do stopni niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu oraz symbol przyczyny niepełnosprawności (§ 32 ww. Rozporządzenia). Ustalając orzeczony stopień niepełnosprawności organ orzekający określa również jego charakter czasowy. Zgodnie z § 3 ust. 4 ww. Rozporządzenia naruszenie sprawności organizmu uważa się za: trwałe (stałe) - jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy (pkt 1) albo okresowe - jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia (pkt 2). Zaś stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe (§ 3 ust. 5).

Sąd Rejonowy zauważył, że w toku niniejszego postępowania przedstawicielka ustawowa wnioskodawcy twierdziła, że występujące u niego schorzenia kwalifikują go do znacznego stopnia niepełnosprawności. Postępowanie dowodowe nie wykazało jednak, by zaskarżonym orzeczeniem (...) zaniżył ocenę niepełnosprawności M. S.. Biegli lekarze, którzy sporządzili opinie w niniejszej sprawie byli w pełni zgodni co do zasadności ustalenia umiarkowanego stopnia niepełnosprawności odwołującego się. Niewątpliwie odwołujący się jest osobą o istotnie naruszonej sprawności organizmu i jego funkcjonowanie, w tym pełnienie ról społecznych, jest upośledzone w porównaniu do zdrowych rówieśników. Niemniej jednak jest on nie tylko zdolny do zaspokajania swoich elementarnych potrzeb, ale też uczy się, uzyskując promocje do kolejnych klas szkoły specjalnej, samodzielnie komunikuje się z otoczeniem, nie wymaga pomocy w przemieszczaniu się. Nie wymaga zatem stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby ze względu na znacznie ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji, o ustalenie czego wnosiła jego przedstawicielka ustawowa. Zgromadzony materiał dowodowy nie potwierdził też w ocenie Sądu I instancji, by M. S. wymagał konieczności zamieszkiwania w osobnym pokoju, co również było jednym z zarzutów sformułowanych w odwołaniu. Tego rodzaju wskazanie niepełnosprawności zwykle wynika z występowania ograniczeń w przemieszczaniu się osoby niepełnosprawnej, występuje u osób leżących, poruszających się na wózku inwalidzkim. W przypadku schorzeń psychiatrycznych i neurologicznych M. S. tego rodzaju szczególne potrzeby nie występują i wystarczające z punktu widzenia niepełnosprawności jest – tak, jak ma to miejsce w chwili obecnej – zamieszkiwanie przez niego w pokoju „przechodnim”.

Sąd meriti podkreślił przy tym trzeba, że obowiązkiem sądu w sprawach z odwołania od orzeczeń o niepełnosprawności jest ocena jego zgodności z przepisami prawa materialnego w granicach wyznaczonych decyzją i wniesionym odwołaniem (tak m.in.: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2021 r., II USKP 136/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 103). Odwołanie rozpoznawane w niniejszej sprawie kwestionowało orzeczony stopień niepełnosprawności oraz punkty 7. i 10. wskazań niepełnosprawności. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził zasadność orzeczenia w tym zakresie, wobec czego odwołanie podlegało oddaleniu, stosownie do dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sąd I instancji kierując się zaprezentowaną argumentacją i przytoczonymi przepisami prawa, orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową, zarzucając mu nieuwzględnienie opinii biegłego neurologa, wnosząc o zmianę wyroku poprzez zmianę orzeczenia o niepełnosprawności w zakresie punktów 1 i 2 dotyczących wskazań wobec niepełnosprawnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu.

Na wstępie zaznaczyć trzeba, że zgodnie z art. 374 k.p.c. sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania. W analizowanym przypadku ostatecznie żadna ze stron postępowania nie złożyła wniosku o przeprowadzenie rozprawy. W tym stanie rzeczy, biorąc pod uwagę zarzuty apelacji, a także zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w ocenie Sądu Okręgowego nie było konieczne przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej przed wydaniem wyroku w sprawie.

Zaskarżony wyrok jest prawidłowy i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał analizy zebranych dowodów, nie naruszając zasady swobodnej ich oceny i w oparciu o zasadnie przyjęty stan faktyczny sprawy prawidłowo zastosował konkretnie przywoływane przepisy prawa materialnego.

Sąd Okręgowy podziela w całości dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i aprobuje argumentację prawną przedstawioną w motywach zaskarżonego wyroku, przyjmując ustalenia i oceny tego Sądu za własne w myśl art. 387 § 2 ¹ pkt 1 i 2 k.p.c . , nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany, ani uchylenia.

Sąd I instancji nie uchybił też zasadom prawidłowej oceny dowodów i nie przekroczył granic swobodnej oceny. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w sposób jasny i przekonujący Sąd Rejonowy wskazał jakim dowodom dał wiarę, a jakim tej wiarygodności odmówił oraz na podstawie jakich dowodów poczynił poszczególne ustalenia faktyczne. Ocena dowodów przeprowadzonych przez Sąd Rejonowy na okoliczność skutków zdarzeń prawnych jest trafna.

Sąd Okręgowy ocenę tą w całości podziela.

Godzi się zauważyć w tym miejscu, iż podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia jest rozstrzyganie kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału ( tak: wyrok SN z dnia 16 lutego 1996 r., II CRN 173/95, publ. LEX nr 1635264). Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c.- czego strona w apelacji i tak nie czyni - wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Nie jest natomiast wystarczające subiektywne przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( tak: orzeczenia SN: z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, publ. OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, publ. OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, publ. LEX nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, publ. LEX nr 56096).

Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych, i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia ( tak: wyrok SN z dnia 24 października 2003 r., II CK 75/02). Na sądzie orzekającym ciąży obowiązek dokonania oceny wszechstronnej, w czym mieści się wymaganie rozważenia wszystkich dowodów mających znaczenie dla przedmiotu sprawy oraz kierowania się w ocenie regułami logiki i doświadczenia życiowego nakazującego uwzględniać wzajemne związki między poszczególnymi faktami ( tak: wyrok SN z dnia 10 lutego 2005 r., II CK 385/04).

W tym kontekście oceniając należy zasygnalizować, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych pod kątem ich zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Należy przy tym zauważyć, iż odwołanie się przez sąd do tych kryteriów oceny stanowi wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące lub nieprzekonujące (por. wyroki SN: z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00 - LEX nr 52 544; z dnia 21 października 2004 r., V CK 143/04 - L. oraz z dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04 - LEX nr 151656, a także postanowienie SN z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98 - OSNC 2001, z. 4, poz. 64).

Dowód z opinii biegłego ma przy tym charakter szczególny, ponieważ jego celem jest dostarczenie sądowi wiadomości specjalnych niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy. Dlatego nie można go zastąpić inną czynnością dowodową (np. przesłuchaniem świadka) czy zaniechać jego przeprowadzenia z powodu posiadania wiedzy specjalnej przez sędziego wchodzącego w skład sądu orzekającego.

Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy ocenił dowód z opinii biegłego w niniejszej sprawie.

Zauważyć również należy, że strona powodowa nie zarzuca w apelacji, by Sąd Rejonowy dokonał wadliwych ustaleń faktycznych.

Zawarty w apelacji zarzut naruszenia przepisu postępowania, dotyczy jedynie zastosowania art. 321 § 1 k.p.c.

Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji jest związany zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego ( tak: wyrok SN z dnia 18 czerwca 2010 r. V CSK 448/09, publ. LEX nr 677914; uchwała 7 sędziów SN z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, publ. OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). Związanie to oznacza, że Sąd Okręgowy nie bada obecnie i nie rozważa wszystkich możliwych i hipotetycznych naruszeń prawa procesowego popełnionych przez Sąd Rejonowy.

Zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. jest niezasadny.

Zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c., Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Nie ulega zatem wątpliwości, że powołany przepis wprowadza zasadę rządzącą rozstrzyganiem spraw w procesie cywilnym, polegającą na tym, że zakres wyrokowania określony jest żądaniem powoda. Żądanie powoda - zarówno samo żądanie, jak i uzasadniające je okoliczności faktyczne - wyrażone jest w procesie po raz pierwszy w pozwie (art. 187 § 1 k.p.c.), stanowiąc jego treść. Granice żądania określają również wysokość dochodzonych roszczeń (J. Gudowski, M. Jędrzejewska, [w:] Komentarz do art. 321 Kodeksu postępowania cywilnego, pod red. T. Erecińskiego, Lex 2012). Dodatkowo w orzecznictwie sądowym wskazuje się, że zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się bądź do samego żądania ( petitum), bądź do jego podstawy faktycznej ( causa petendi).

Sąd jest związany zarówno samym żądaniem pozwu, jak i jego podstawą faktyczną.

Sąd nie może zatem zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód, więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda (zob. m. in. wyrok SN z dnia 9 lutego 2012 r., I PK 95/11, MoP 2012, nr 3, s. 114; wyrok SN z dnia 23 lipca 2015 r., I CSK 549/14, L.).

Przez podanie okoliczności faktycznych - uzasadniających zgłoszone żądanie - należy rozumieć sytuację, w której powód opisuje w pozwie konkretne wydarzenia historyczne, z którymi wiąże powstanie po jego stronie określonego roszczenia wobec pozwanego. Wymóg przytoczenia w pozwie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie określa art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.. Oznacza to, że sąd może orzekać jedynie o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda. Podstawą orzeczenia nie mogą być zaś okoliczności faktyczne, których powód nie objął swymi twierdzeniami (art. 321 § 1 k.p.c.). Związanie sądu granicami żądania obejmuje nie tylko wysokość i rodzaj dochodzonego świadczenia, ale także elementy motywacyjne uzasadniające żądanie. Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2008 r. III CSK 17/2008 (LexPolonica nr 2019491) sąd orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda.

Przepisy prawa materialnego wskazywane przez powoda, jako podłoże jego żądań, nie wiążą Sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do Sądu (tak SN m.in. w wyroku z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, LEX nr 420867).

Innymi słowy przyjęcie przez Sąd innej podstawy rozstrzygnięcia, niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania w ujęciu art. 321 § 1 k.p.c., natomiast oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c.

W orzecznictwie panuje również zgodność co do tego, iż związanie granicami żądania nie oznacza, że Sąd jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowaniem zgłoszonego żądania. Jeżeli treść żądania jest sformułowana niewyraźnie, niewłaściwie, nieprecyzyjnie to Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Ingerencja Sądu nie może być w tym zakresie zbyt daleko idąca, chodzi o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy (zob. wyroki SN z dnia: 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07, LEX nr 358817, 8 lipca 2011 r., IV CSK 536/10, LEX nr 1084734).

Ponadto art. 321 § 1 k.p.c. zakazuje zasądzać nie tylko więcej, niż powód żąda, lecz nie pozwala również wyrokować co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzać coś innego, niż strona żądała.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że przedstawicielka ustawowa wnioskodawcy jasno w odwołaniu wskazała jakich zmian w orzeczeniu o niepełnosprawności Sąd ma dokonać. Domagała się bowiem zaliczenie syna do osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym, a nadto o stwierdzenie wskazania do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (punkt 10. wskazań) i uznania, że wymaga on konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znaczną ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (punkt 7. wskazań).

Opinia biegłego neurologa wskazywała jedynie na możliwą zmianę orzeczenia w zakresie punktów 1 i 2 dotyczących wskazań wobec niepełnosprawnego.

Sąd I instancji nie mógł wyjść ponad żądanie zmiany zgodne z odwołaniem i zmienić orzeczenie zgodnie z opinią biegłego, ponieważ żądanie strony odwołującej się na żadnym etapie postępowania przed Sądem I instancji nie obejmowało zmiany punktu 7 i 10 wskazań wobec niepełnosprawnego, mimo chociażby zobowiązania do ustosunkowania się do opinii biegłego.

Odmienne rozumowanie strony skarżącej w tej sytuacji jest błędne.

Zatem jeśli wnioskodawca działający przez przedstawicielkę ustawową domagał się zmiany orzeczenia co do stopnia niepełnosprawności oraz wskazań z punktu 7 i 10, a w toku procesu roszczenia w tym zakresie nie zmienił, to oddalenie odwołania w wyroku Sądu I instancji jest prawidłowe.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy orzekł o oddaleniu apelacji na podstawie art. 385 k.p.c. jako w całości nieuzasadnionej.

D.J.