Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2023r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2023r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w P.

przeciwko M. S. (1) i M. S. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 8 listopada 2022r., sygn. akt I.C.844/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1. i 3. w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 2.984,92zł ( dwa tysiące dziewięćset osiemdziesiąt cztery złote i dziewięćdziesiąt dwa grosze ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 października 2019r. do dnia zapłaty;

b)  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 1.412,22zł z tytułu zwrotu kosztów procesu;

c)  nakazuje ściągnąć od pozwanych solidarnie na rzecz Skarbu Państwa ( Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu ) kwotę 147,60zł z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych,

II.  przyznaje kuratorowi procesowemu pozwanych radcy prawnemu K. P. kwotę 147,60zł brutto ( 120,-zł + 23% VAT ) z tytułu wynagrodzenia za reprezentowanie pozwanych w instancji odwoławczej, które to wynagrodzenie wypłaci Skarb Państwa ( Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu ),

III.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 650,-zł z tytułu zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej,

IV.  nakazuje ściągnąć od pozwanych solidarnie na rzecz Skarbu Państwa ( Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu ) kwotę 147,60zł z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 25.10.2019r. powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa im. (...) w P. wystąpiła o zasądzenie od pozwanych M. S. (1) i M. S. (2) solidarnie kwoty 2.984,92zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu powódka podniosła, że pozwani zajmują mieszkanie przy ul. (...) w P., co do którego przysługuje im – na zasadzie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej – spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i z tego tytułu zobowiązani są uiszczać comiesięczne opłaty za korzystanie z lokalu w wysokości, o której są powiadamiani. Pozwani mają zaległość za okres IX 2018 – VII 2019, na którą składają się: 2.889,34zł jako należność główna i 95,58zł odsetki ustawowe za opóźnienie naliczona od 16.09.2018r. do 13.08.2019r. Pismem z 20.08.2019r. powódka wezwała pozwanych do zapłaty tych należności, czego pozwani nie uczynili.

W dniu 5.02.2020r. wydany został przeciwko pozwanym nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym uwzględniono żądanie pozwu.

Pozwani – reprezentowani przez kuratora procesowego ustanowionego zarządzeniem z 21.02.2022r. w celu reprezentowania ich interesów w niniejszym postępowaniu – wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty, w którym domagali się oddalenia powództwa i obciążenia powódki kosztami procesu. Pozwani zarzucili, że roszczenie nie zostało przez powódkę wykazane co do zasady i co do wysokości, w szczególności dowodu na tę okoliczność nie zastanowią dołączone do pozwu dokumenty, których moc dowodową pozwani podważali. Powódka nie przedłożyła szczegółowego wyliczenia zawierającego wpłaty pozwanych, co pozwoliłoby zweryfikować wysokość ewentualnego zadłużenia, o ile w ogóle ono istnieje, powódka nie przedstawiła także merytorycznych i źródłowych dowodów na poparcie swego roszczenia, które pozowałby zweryfikować jego zasadność.

Wyrokiem z dnia 8.11.2022r., sygn. akt I.C.844/22 Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu: 1) oddalił powództwo, 2) przyznał kuratorowi procesowemu pozwanych wynagrodzenie w kwocie 442,80zł wraz z podatkiem VAT, którą nakazał wypłacić co do kwoty 295,20zł z zaliczki, zaś w pozostałej kwocie 147,60 tymczasowo ze Skarbu Państwa, 3) nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa kwotę 147,60 zł tytułem wydatków pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelację od wyroku złożyła powódka, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie: I. art. 6 k.c. w zw. z art. 232 zd. 1 k.p.c. – przez ich niewłaściwe zastosowanie; II. art. 233 § 1 k.p.c. – przez dowolną ocenę przedłożonych przez powódkę dokumentów i przyjęcie, że nie wykazała ona dochodzonego roszczenia co do zasady i co do wysokości; III. art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. – przez oddalenie wniosku powódki o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka A. M..

W oparciu o te zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa oraz o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania za obie i instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwani domagali się jej oddalenia i obciążenia powódki kosztami postępowania, a reprezentujący ich kurator procesowy wniósł o przyznanie mu wynagrodzenia w stawce minimalnej.

S ąd Okręgowy nie przeprowadzał postępowania dowodowego, a zatem niniejsze uzasadnienie zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z uwagi na treść art. 505 ⁹ § 2 i 3 k.p.c. apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter ograniczony, a jej funkcją nie jest ponowne rozpoznanie sprawy przez sąd drugiej instancji w granicach apelacji ( art. 378 § 1 k.p.c. ), lecz wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji i to pod kątem tego, co w apelacji zarzuci skarżący. Rozpoznając apelację w postępowaniu uproszczonym sąd drugiej instancji jest więc związany podniesionymi w niej zarzutami naruszenia zarówno prawa procesowego, jak i materialnego ( por. uzasadnienie uchwały (7) SN z 31.01.2008r., III CZP 49/07, publ. OSNC 2008/6/55 ).

Badając zasadność apelacji Sąd Okręgowy uznał, że zasługiwała ona na uwzględnienie, choć nie wszystkie podniesione w niej zarzuty były trafne.

Przede wszystkim nie ma racji powódka wskazując, w ramach zarzutu naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 232 zd. 1 k.p.c., że to nie ona lecz pozwani – jako kwestionujący roszczenie co do zasady i co do wysokości – powinni udowodnić swe twierdzenia, a w szczególności że naliczone przez powódkę opłaty za mieszkanie nie zostały ustalone w prawidłowej wysokości. Na stronie pozwanej z mocy powołanych przepisów spoczywa obowiązek i ciężar wykazania faktów niweczących czy tamujących dochodzone przeciwko niej roszczenie ( do których w okolicznościach niniejszej sprawy należałyby np. fakt zapłaty należności skutkujący wygaśnięciem zobowiązania ). Fakty, z których wywodzone jest to roszczenie ( a więc tworzące prawo podmiotowe ) udowodnić musi natomiast strona powodowa. Powódka ma natomiast rację o tyle, że obowiązek procesowy przewidziany w art. 3 k.p.c. i art. 232 zd. 1 k.p.c. aktualizuje się dopiero wtedy, gdy fakty stanowiące podstawę roszczenia staną się sporne, a tak nie było w okolicznościach niniejszej sprawy.

Powódka na uzasadnianie powództwa powołała w pozwie oraz w pismach procesowych z 31.12.2019r. i 31.08.2022r. następujące fakty:

1)  pozwanym przysługuje, na zasadzie wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w P.;

2)  powódka skierowała do pozwanych pisma z 27.09.2018r. i z 25.06.2019r. informujące o wysokości opłat za lokal, wynoszących – odpowiednio – 273,76zł miesięcznie i 284,16zł miesięcznie, obejmujących opłaty związane z eksploatacja i utrzymaniem lokalu pozwanych oraz opłaty na rzecz nieruchomości wspólnej;

3)  w okresie IX 2018 – VII 2019r. pozwani nie regulowali ww. opłat związanych z korzystaniem z lokalu;

4)  zaległość za ten okres wynosi 2.889,34zł ( co uwzględnia rozliczenie nadpłaty w kwocie 132,42zł z tytułu rozliczenia kosztów zużycia zimnej wody opłacanych zaliczkowo we wcześniejszym okresie ), a do tego powódka naliczyła odsetki ustawowe za opóźnienie od miesięcznych należności, które na dzień 13.09.2019r. wyniosły 95,58zł.

Żaden z tych faktów nie został w sposób wyraźny zaprzeczony przez pozwanych w sprzeciwie od nakazu zapłaty oraz piśmie procesowym z 6.09.2022r. Sprzeciw miał charakter ogólnikowy i polegał przede wszystkim na przytoczeniu treści przepisów art. 244 § 1 k.p.c., art. 245 k.p.c., art. 252 k.p.c., art. 253 k.p.c. oraz art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., bez choćby próby przeniesienia tych regulacji na grunt niniejszej sprawy. Pozwani podnieśli, że powódka nie wykazała roszczenia co do zasady i co do wysokości, z tym że nie sposób uznać tego oświadczenia za realizację wynikającego z art. 210 § 2 k.p.c. obowiązku wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej dotyczących faktów. Nie jest też jasne, jakich „merytorycznych i źródłowych dowodów”, o których mowa w sprzeciwie, pozwani oczekiwali od powódki na poparcie jej roszczenia. Pozwani nie odnieśli się nadto w żaden sposób do pisma procesowego powódki z 31.08.2022r., do którego ( w związku z wątpliwościami zgłoszonymi w sprzeciwie ) powódka dołączyła zawiadomienia o wysokości opłat oraz wyliczenie zaległości pozwanych. Pozwani w piśmie procesowym z 6.09.2022r. poprzestali na stwierdzeniu, że „w całości podtrzymują dotychczasowe stanowisko procesowe” oraz zaprzeczają, aby posiadali jakiekolwiek zobowiązanie względem powódki. Sąd Rejonowy mógł zatem rozważać nawet zastosowanie art. 230 k.p.c. i ustalenie istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów bezdowodowo – jako fakty, co do których pozwani nie wypowiedzieli się w toku rozpoznania sprawy. Sąd Rejonowy przeprowadził natomiast postępowanie dowodowe, gdyż – jak można zakładać – uwzględnił specyficzną sytuację związaną z brakiem osobistego udziału pozwanych w procesie i ich zastępowaniem przez kuratora procesowego, który z natury rzeczy ma ograniczone rozeznanie co do okoliczności danej sprawy.

W wyniku poczynionych ustaleń Sąd Rejonowy z powołaniem na art. 4 ust. 1 ¹ ustawy z dnia 15.12.2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych ( t.j. Dz.U. 2023/438 ) wskazał, że pozwani są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokal oraz eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu, co oznacza że roszczenie powódki uznał za słuszne co do zasady. Przy przedstawionym wyżej stanowisku procesowym pozwanych jako zbyt daleko idące należy natomiast uznać stanowisko Sądu Rejonowego, według którego powódka w celu wykazania wysokości dochodzonego roszczenia powinna przedłożyć statut, regulaminy i uchwały organów spółdzielni dotyczące zasad i wysokości ustalania kosztów obowiązujące w okresie objętym pozwem, w oparciu o które można by zbadać i zweryfikować, czy wymiar opłat obciążających pozwanych został prawidłowo ustalony i czy prawidłowo rozliczono media. W kontradyktoryjnym procesie sąd przystępuje bowiem do takiej weryfikacji w razie zaistnienia potrzeby, a więc gdy strona pozwana podniesie stosowne zarzuty.

Już na gruncie ogólnej regulacji zawartej w art. 208 § 1 Prawa spółdzielczego z 1982r. orzecznictwo wypracowało pewien model rozstrzygania sporów z tytułu opłat eksploatacyjnych między spółdzielnią a jej członkami; przyjęto mianowicie zasadę indywidualizowania kosztów eksploatacyjnych lub maksymalnego powiązania zwrotu kosztów z rzeczywistą wysokością wydatków ponoszonych przez spółdzielnię na poszczególne lokale, przyjęto także możliwość kwestionowania przez osoby zobowiązane zasadności uchwał organów spółdzielni dotyczących opłat oraz że w takim przypadku na spółdzielni spoczywa ciężar wykazania prawidłowości ustalenia żądanej od członka należności, niezależnie od konfiguracji procesowej w konkretnej sprawie ( por. uwagi w uzasadnieniu uchwały SN z 11.09.2014r., III CZP 58/14, publ. OSNC 2015/6/70 ). Stanowisko zajęte przez orzecznictwo zostało powtórzone przez ustawodawcę w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych, która w art. 4 reguluje wzajemne relacje majątkowe w zakresie pokrywania kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości między spółdzielnią mieszkaniową a jej członkami i innymi osobami, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali lub właścicielami odrębnych lokali w budynku podlegającym zarządowi spółdzielczemu na podstawie tej ustawy. Należy zwrócić uwagę, że spółdzielnia jest obowiązana, na żądanie m.in. osoby której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, przedstawić kalkulację wysokości opłat ( art. 4 ust. 6 ⁴ u.s.m., w orzecznictwie uznaje się, że uprawniony może na podstawie tego przepisu wystąpić nawet do sądu o nakazanie przedstawienia takiej kalkulacji – por. wyrok SN z 3.10.2014r., V CNP 66/13 ), ponadto osoby te mogą kwestionować zasadność zmiany wysokości opłat bezpośrednio na drodze sądowej i w tym przypadku ciężar udowodnienia zasadności zmiany wysokości opłat spoczywa na spółdzielni ( art. 4 ust. 8 u.s.m.). Nie straciły przy tym na aktualności poglądy, zgodnie którymi osoby zobowiązane do ponoszenia opłat mogą realizować przysługujące im uprawnienia, a więc kwestionować wysokość opłat, także w drodze zarzutu zgłoszonego w wytoczonej przeciwko nim przez spółdzielnię sprawie o zapłatę należności, a podstawę tego zarzutu mogą stanowić twierdzenia o niezgodności zmiany wysokości opłaty z prawem czy postanowieniami statutu lub z powodu braku faktycznych podstaw uzasadniających zmianę opłaty ( por. np. wyrok SN z 8.06.2006r., II CSK 37/06, uchwałę SN z 3.02.2007r., III CZP 141/06, publ. OSNC 2007/12/180 czy cyt. wyżej uchwałę SN z 11.09.2014r., III CZP 58/14 ). Istotne jest jednak, aby w takim przypadku zobowiązany wyartykułował, w jakim zakresie kwestionuje wysokość roszczenia lub co najmniej zażądał przedstawienia przez spółdzielnię kalkulacji wysokości opłat zawierającej wskazanie sposobu ich obliczenia po to, aby w razie sporu spółdzielnia mogła zrealizować spoczywający na niej ciężar przytoczenia i wykazania okoliczności uzasadniających jej roszczenie.

W rozpoznawanym przypadku pozwani nie domagali się przedstawienia przez powódkę kalkulacji wysokości opłat naliczanych w objętym pozwem okresie, nie podnieśli też zarzutu – choćby ogólnego – dotyczącego wyliczenia opłat nieprawidłowo, niezgodnie z postanowieniami statutu czy nieadekwatnie do poniesionych kosztów. Nie doszło zatem do powstania sytuacji opisanej w art. 4 ust. 8 zd. 3 u.s.m., zgodnie z którym ciężar udowodnienia zasadności zmiany wysokości opłat spoczywa na spółdzielni.

Oznacza to, że nie było podstaw do negowania wysokości dochodzonego roszczenia, które znajdowało podstawę prawną w art. 4 ust. 1 ¹ u.s.m. ( przy czym pozwani odpowiadali solidarnie na podstawie art. 370 k.c. ), zaś żądanie obejmujące odsetki ustawowe za opóźnienie – w art. 4 ust. 6 ² u.s.m. ( stanowi on, że opłaty wnosi się co miesiąc z góry do 10 dnia miesiąca, zaś statut spółdzielni może określić inny termin wnoszenia opłat, nie wcześniejszy jednak niż ustawowy ) oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. i art. 482 § 1 k.c.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zatem zaskarżony wyrok i uwzględnił powództwo, zaś o kosztach procesu w obu instancjach i nieuiszczonych kosztach sądowych obejmujących wynagrodzenie kuratora procesowego pozwanych w części wyłożonej przez Skarb Państwa ( za I instancję 147,60zł, za II instancji 147,60zł ) orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 105 § 2 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( t.j. DZ.U 2022/1125), obciążając nimi pozwanych jako stronę przegrywającą.

Powód w I instancji poniósł następujące koszty: opłata od pozwu 200,-zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego 17,-zł, zaliczka na koszty kuratora 295,22zł i wynagrodzenie pełnomocnika 900,-zł ( § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. 2015/1800 ze zm. ), łącznie 1.412,22zł. Powód w II instancji poniósł następujące koszty: opłata od apelacji 200,-zł i wynagrodzenie pełnomocnika 450,-zł ( § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 cyt. wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. ), łącznie 650,-zł. Koszty te pozwani winni zwrócić powodowi.

Sąd Okręgowy ustalił wynagrodzenie kuratora procesowego pozwanych za II instancje na 120,-zł + VAT na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9.03.2018r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej ( Dz.U. 2018/536 ) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 i § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( t.j. Dz.U. 2018/265 ze zm. ). W postępowaniu apelacyjnym sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym, a wynagrodzenie kuratora mogło wynosić maksymalnie 180,-zł netto ( 40% stawki minimalnej przewidzianej w § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia z dnia 22.10.2015r. ). Zważywszy na niewielki nakład pracy kuratora, wynikający z konieczności zapoznania się z nieobszerną apelacją i sporządzenia odpowiedzi na apelację składającej się z kilku zdań, Sąd Okręgowy uznał, że wynagrodzenie to powinno być niższe niż maksymalne i wynosić 120,-zł netto.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk