Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 12 lipca 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 27 kwietnia 2021 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmA 72/21

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z 27 kwietnia 2021 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i

Konsumentów (dalej pozwany, Prezes UOKIK):

I. Na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) (dalej u.o.k.i.k.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, uznał postanowienia wzorca umowy stosowane przez (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W. (dalej powódka, (...)), o treści:

1.  „W okresie od dnia zapisu do szkoły (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, Słuchacz jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od dnia otrzymania rozwiązania umowy przez (...)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

2.  „Słuchacz w przypadku skreślenia z listy słuchaczy lub złożenia rezygnacji z pobierania nauki w (...) jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji, do której przystąpił” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

3.  „W sytuacji gdy słuchacz zrezygnuje z pobierania nauki w (...) w okresie od dnia zapisu do placówki (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, jest on zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od dnia złożenia rezygnacji bądź otrzymania rozwiązania umowy przez (...)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

4.  „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania umowy przez (...) z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, (...) ma prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł” (wzorzec „Umowy nr …”),

5.  „Pisemna rezygnacja z nauki zgłoszona przez Kursanta jest równoznaczna z niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy. W tym przypadku Kursantowi zostanie zwrócona opłata w części odpowiadającej okresowi pozostałemu do zakończenia realizacji niniejszej umowy, przy czym w tym przypadku (...) ma prawo potrącić z kwoty należnej kursantowi jej należność z tytułu niedotrzymania warunków oferty promocyjnej, o której mowa w § 4. Podpisem pod niniejszą umową Kursant wyraża zgodę na potrącenie” (wzorzec „Umowy nr …”),

6.  „Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do ponoszenia następujących opłat: a) opłata za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 zł, niezależnie od tego czy Słuchacz przystąpi do sesji (…)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

7.  „Brak frekwencji 50% w danym miesiącu skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz (...) opłaty czesnego w wysokości …… zł, płatnego do 10-tego następnego miesiąca na poczet miesiąca, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, Słuchacz zobowiązany jest do zapłaty czesnego w wysokości trzykrotnej w stosunku do opłaty czesnego wskazanego w zdaniu poprzednim, w terminie do 10-tego lipca” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

8.  „Brak frekwencji skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz (...) faktycznego kosztu organizacji zajęć, który w dacie podpisania umowy wynosi (…) zł za każdy miesiąc, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, obowiązek zapłaty dotyczy również miesięcy lipiec i sierpień. Powyższa kwota jest każdomiesięcznie ustalana przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego i może ulec zmianie” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

9.  „Każda ze stron może rozwiązać Umowę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego (…)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

10.  „(...) ma prawo przenieść Ucznia do równoległej klasy lub innej szkoły, bez zmian planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby uczniów klasy poniżej niezbędnego minimum (…)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

11.  „(...) nie odpowiada za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli nie uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

12.  „(...) nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione przez Ucznia na teren (...), które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

13.  „(...) nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna prawnego lub Ucznia, z przyczyn niezależnych od (...) i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od (...) i jej pracowników” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”),

14.  „Okres wypowiedzenia nie biegnie w miesiącach ustalonych w kalendarzu szkolnym jako okres wakacji letnich ” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”)

- za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740) (dalej k.c.), co stanowi naruszenie art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, i zakazał ich wykorzystywania.

II. Na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, określił środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegające na obowiązku poinformowania - w terminie nie później niż 3 (trzech) miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji - wszystkich konsumentów, którzy od dnia 17 kwietnia 2016 r. zawarli umowy z (...) spółką z o.o. z siedzibą w W. w oparciu o wzorce umów, zawierające postanowienia o których mowa w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, o uznaniu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tych postanowień za niedozwolone oraz o skutkach z tego wynikających; informacja przekazywana konsumentom będzie:

⚫

sporządzona czcionką w rozmiarze co najmniej 11,

⚫

kolorze czarnym i rodzaju Times New Roman,

⚫

dostarczona konsumentom za pomocą listów poleconych,

⚫

składała się z następującej treści: „Szanowna Pani/Szanowny Panie, informujemy, że decyzją nr (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał postanowienia wzorców umów stosowane przez (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W., o treści: „[należy przytoczyć treść postanowień uznanych za niedozwolone]”

- za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740), co stanowi naruszenie art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz.275) oraz zakazał ich wykorzystywania.

W związku z powyższym ww. postanowienia są bezskuteczne wobec konsumentów. Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.

Decyzja jest prawomocna. Treść decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dostępna jest na stronach internetowych (...) i www.uokik.gov.pl.

[Podpis osoby uprawnionej do reprezentacji (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.]”;

przy czym obowiązek ten powinien być zrealizowany z zastosowaniem następujących zasad:

a)  w przypadku zmiany nazwy przedsiębiorcy, jego przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, powyższy obowiązek powinien być zrealizowany odpowiednio przez lub za pośrednictwem danego przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego, ze wskazaniem nazwy dawnej i nowej,

a)  w przypadku zmiany adresu strony internetowej, należy niniejsze rozstrzygnięcie zastosować odpowiednio do strony internetowej funkcjonującej w dacie uprawomocnienia się niniejszej decyzji,

b)  w razie zmiany treści sentencji decyzji lub jej uzasadnienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub sąd powszechny, w zakresie podlegającym obowiązkowi zastosowania środków usunięcia skutków naruszenia, należy obowiązek ten wykonać zgodnie ze zmienioną treścią decyzji.

III.  Na podstawie art. 23b ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nakazał w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia niniejszej decyzji, na koszt (...) spółki z o.o. z siedzibą w W., na stronie internetowej przedsiębiorcy, która na dzień wydania niniejszej decyzji mieści się pod adresem (...) publikację całości treści jawnej wersji niniejszej decyzji, przez okres 6 miesięcy, z zaznaczeniem, że decyzja ta jest prawomocna, przy czym treść decyzji powinna być dostępna za pomocą hiperłącza (linku) widocznego na stronie głównej, a tekst hiperłącza powinien wyglądać następująco: napis „Decyzja Prezesa UOKiK Nr (...) (prawomocna)” w kolorze czarnym, czcionką Times New Roman, wielkości co najmniej 13 pkt; przy czym obowiązek ten powinien być zrealizowany z zastosowaniem następujących zasad:

a)  w przypadku zmiany nazwy przedsiębiorcy, jego przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, powyższy obowiązek publikacyjny powinien być zrealizowany odpowiednio przez lub za pośrednictwem danego przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego, ze wskazaniem nazwy dawnej i nowej,

b)  w przypadku zmiany adresu strony internetowej, należy niniejsze rozstrzygnięcie zastosować odpowiednio do strony internetowej funkcjonującej w dacie uprawomocnienia się niniejszej decyzji,

c)  w razie zmiany treści sentencji decyzji lub jej uzasadnienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub sąd powszechny, w zakresie podlegającym obowiązkowi publikacji, należy obowiązek ten wykonać zgodnie ze zmienioną treścią decyzji.

IV.  Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W., w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art.23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kary pieniężne, płatne do budżetu państwa, w wysokości:

1.  98 863 zł (słownie: dziewięćdziesięciu ośmiu tysięcy ośmiuset sześćdziesięciu trzech złotych) za stosowanie postanowień wzorca umowy określonych w punktach I.1, I.2, I.3, I.4 i I.5 sentencji niniejszej decyzji;

2.  29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.6 sentencji niniejszej decyzji;

3.  42 841 zł (słownie: czterdziestu dwóch tysięcy ośmiuset czterdziestu jeden złotych) za stosowanie postanowień wzorca umowy określonych w punktach I.7 i I.8 sentencji niniejszej decyzji;

4.  35 591 zł (słownie: trzydziestu pięciu tysięcy pięciuset dziewięćdziesięciu jeden złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.9 sentencji niniejszej decyzji;

5.  29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.10 sentencji niniejszej decyzji;

6.  29 659zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.11 sentencji niniejszej decyzji;

7.  29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.12 sentencji niniejszej decyzji;

8.  29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.13 sentencji niniejszej decyzji;

9.  29 659 zł (słownie: dwudziestu dziewięciu tysięcy sześciuset pięćdziesięciu dziewięciu złotych) za stosowanie postanowienia wzorca umowy określonego w pkt I.14 sentencji niniejszej decyzji.

V.  Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 264 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.), w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów postanowił obciążyć (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W. kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i zobowiązać ww. przedsiębiorcę do zwrotu na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty 65 zł (słownie: sześćdziesięciu pięciu złotych), w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Odwołanie od Decyzji złożył powódka zaskarżając ją w całości i zarzucając naruszenie:

1)  art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 8 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.i.k. oraz art. 8 § 1 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.i.k. oraz art. 6 ust. 1 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: „EKPCz”), art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji RP poprzez oparcie rozstrzygnięcia w sprawie na dokumentach uzyskanych przez Prezesa Urzędu w trybie wystąpienia, o którym mowa w art. 49aust. 1 u.o.k.i.k. w sytuacji, gdy brak jest podstawy prawnej do zaliczenia dokumentów uzyskanych w tym trybie w poczet dowodów w postępowaniu w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, co stanowi naruszenie standardów rzetelnego procesu;

2)  art. 6 ust. 3 EKPCz, art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji RP w zw. z art. 9
k.p.a. oraz art. 73 u.o.k.i.k. poprzez/zaniechanie przedstawienia Spółce informacji
o planowanym rozstrzygnięciu przed wydaniem decyzji nakładającej wysokie
administracyjne kary pieniężne, tj. w sprawie karnej w rozumieniu standardów
EKPCz;

3)  art. 106 ust. 3 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez uwzględnienie przy obliczaniu
obrotu, na potrzeby wymierzenia kary pieniężnej na podstawie art. 106 ust. 1
pkt 3a u.o.k.i.k., pozycji rachunku zysków i strat, które nie stanowią przychodu;

4)  art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu łącznej kary pieniężnej;

5)  art. 111 ust. 3 pkt 2 w zw. z pkt 1 lit. d) u.o.k.i.k. poprzez
nieuwzględnienie przy wymierzaniu kary okoliczności łagodzącej w postaci
współpracy z Prezesem Urzędu w toku postępowania i przyczynienia się do
szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania;

6)  art. 23b ust. 4 u.o.k.i.k. poprzez nałożenie środków usunięcia trwających
skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a u.o.k.i.k., które nie są
proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia ani konieczne do usunięcia jego
skutków;

7)  w odniesieniu do rozstrzygnięć dotyczących każdego z postanowień
wymienionych w pkt 1.1-1.5 Decyzji:

a)  art. 23a u.o.k.i.k. w zw. z art. 385 ¹ § 1 ustawy z dnia
23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (dalej: „k.c.”) poprzez uznanie za
niedozwolone postanowień umownych określających główne świadczenie
stron,

b)  art. 23a u.o.k.i.k. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie za
niedozwolone, postanowień umownych, które nie kształtują praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

c)  art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art. 1 ust. 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 2
Konstytucji RP poprzez nałożenie kary pieniężnej za stosowanie
postanowień umownych, których stosowania Prezes Urzędu nie zakazywał
we wcześniejszych rozstrzygnięciach,

d)  art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu jednostkowej kary
pieniężnej;

8)  w odniesieniu do rozstrzygnięcia dotyczącego postanowienia wymienionego
w pkt I.6 Decyzji:

a)  art. 23a u.o.k.i.k. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie za
niedozwolone postanowienia umownego, które nie kształtuje praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

b)  art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art. 1 ust. 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 2
Konstytucji RP poprzez nałożenie kary pieniężnej za stosowanie postanowienia umownego, którego stosowania Prezes Urzędu nie
zakazywał we wcześniejszych rozstrzygnięciach,

c)  art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu jednostkowej kary
pieniężnej;

9)  w odniesieniu do rozstrzygnięcia dotyczącego postanowień wymienionych w pkt I.7-I.8 Decyzji:

a)  art. 23a u.o.k.i.k. w z w. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie za
niedozwolone postanowień umownych, które nie kształtują praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

b)  art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art. 1 ust. 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 2
Konstytucji RP poprzez nałożenie kary pieniężnej za stosowanie
postanowień umownych, których stosowania Prezes Urzędu nie zakazywał
we wcześniejszych rozstrzygnięciach,

c)  art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu jednostkowej kary
pieniężnej;

10)  w odniesieniu do rozstrzygnięcia dotyczącego postanowień wymienionych w pkt I.9 i I.14 Decyzji:

a)  art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do EKPCz, art. 50 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 2 Konstytucji RP poprzez uznanie tożsamych rodzajowo postanowień umownych za osobne naruszenia art. 23a u.o.k.i.k., skutkujące wymierzaniem osobnych kar pieniężnych za stosowanie każdego z tych postanowień;

b)  art. 23a u.o.k.i.k. w z w. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie za
niedozwolone postanowień umownych, które nie kształtują praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

c)  naruszenie art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu jednostkowej kary
pieniężnej;

11)  w odniesieniu do rozstrzygnięcia dotyczącego postanowienia wymienionego w pkt I.10 Decyzji:

a)  naruszenie art. 23a u.o.k.i.k. w z w. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie za
niedozwolone postanowień umownych, które nie kształtują praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

b)  naruszenie art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu jednostkowej kary
pieniężnej;

12)  w odniesieniu do rozstrzygnięcia dotyczącego postanowień wymienionych w pkt I.11-I.13 Decyzji:

a)  art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do EKPCz, art. 50 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 2 Konstytucji RP poprzez uznanie tożsamych rodzajowo postanowień umownych za osobne naruszenia art. 23a u.o.k.i.k., skutkujące wymierzaniem osobnych kar pieniężnych za stosowanie każdego z tych postanowień;

b)  art. 23a u.o.k.i.k. w z w. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie za
niedozwolone postanowień umownych, które nie kształtują praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

c)  art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez nieuwzględnienie stopnia
naruszenia przepisów ustawy przy wymierzaniu jednostkowej kary
pieniężnej.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniosła o:

1)  Uchylenie Decyzji w całości;

2)  Ewentualnie o jej zmianę w ten sposób, że:

a) Sąd stwierdzi, iż postanowienia o których mowa w pkt I Decyzji nie stanowią niedozwolonych postanowień umownych;

b) wykreśli pkt II-IV Decyzji;

c) w pkt V Decyzji – obciąży Skarb Państwa kosztami postępowania w sprawie uznania postanowień wzorca za niedozwolone;

3)  Przeprowadzenie dowodów wskazanych w Odwołaniu;

4)  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKIK wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z o.o. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, której przedmiotem są m.in. szkoły policealne (przedmiot przeważającej działalności przedsiębiorcy) oraz szkoły podstawowe i pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane. Zgodnie z informacją zamieszczoną w ww. rejestrze posiada oddziały na terenie Polski, między innymi w K., L. i P. (Odpis z KRS k. 166-167 akt adm.).

Powódka we wzorcach umów zawieranych z konsumentami zamieszczała następujące postanowienia:

1.  „W okresie od dnia zapisu do szkoły (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, Słuchacz jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od dnia otrzymania rozwiązania umowy przez (...)” („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 19-21 akt adm., k. 68-69 akt adm. i 162-164). Postanowienie było stosowane od III kwartału 2017 r. do lipca 2020 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

2.  „Umowa ulega automatycznemu rozwiązaniu w przypadku skreślenia Słuchacza z listy słuchaczy. Przypadki uzasadniające skreślenie słuchacza przez dyrektora szkoły zostały wyszczególnione w statucie szkoły. Słuchacz w przypadku skreślenia z listy słuchaczy lub złożenia rezygnacji z pobierania nauki w (...) jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji, do której przystąpił” („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 19-21 akt adm., k. 68-69 akt adm. i 162-164). Postanowienie było stosowane od III kwartału 2017 r. do lipca 2020 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

3.  „W sytuacji gdy słuchacz zrezygnuje z pobierania nauki w (...) w okresie od dnia zapisu do placówki (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, jest on zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od dnia złożenia rezygnacji bądź otrzymania rozwiązania umowy przez (...)” ( „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 179-180 akt adm.). Postanowienie nie jest stosowane od III kwartału 2017 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

4.  „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania umowy przez (...) z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, (...) ma prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’” („Umowa nr …” k. 70-71). Postanowienie jest stosowane od III kwartału 2017 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

5.  „Pisemna rezygnacja z nauki zgłoszona przez Kursanta jest równoznaczna z niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy. W tym przypadku Kursantowi zostanie zwrócona opłata w części odpowiadającej okresowi pozostałemu do zakończenia realizacji niniejszej umowy, przy czym w tym przypadku (...) ma prawo potrącić z kwoty należnej kursantowi jej należność z tytułu niedotrzymania warunków oferty promocyjnej, o której mowa w § 4. Podpisem pod niniejszą umową Kursant wyraża zgodę na potrącenie” ( „Umowa nr …” k. 70-71 akt adm.). Postanowienie jest stosowane od III kwartału 2017 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

6.  „Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do ponoszenia następujących opłat: a) opłata za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 zł, niezależnie od tego czy Słuchacz przystąpi do sesji (…)” ( „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) k. 1921 akt adm.). Postanowienie było stosowane od III kwartału 2017 r. do III kwartału 2019 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

7.  „Brak frekwencji 50% w danym miesiącu skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz (...) opłaty czesnego w wysokości …… zł, płatnego do 10-tego następnego miesiąca na poczet miesiąca, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, Słuchacz zobowiązany jest do zapłaty czesnego w wysokości trzykrotnej w stosunku do opłaty czesnego wskazanego w zdaniu poprzednim, w terminie do 10-tego lipca” („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 19-21, 62-63, 64-65 i 66-67 akt adm.). Postanowienie było stosowane od III kwartału 2017 r. do III kwartału 2019 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417 akt adm.);

8.  „Słuchacz zobowiązany jest do uzyskania co najmniej 50% frekwencji na zajęciach w danym miesiącu. Brak frekwencji skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz (...) faktycznego kosztu organizacji zajęć, który w dacie podpisania umowy wynosi (…) zł za każdy miesiąc, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, obowiązek zapłaty dotyczy również miesięcy lipiec i sierpień. Powyższa kwota jest każdomiesięcznie ustalana przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego i może ulec zmianie” („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 183-184). Postanowienie było stosowane co najmniej od „naboru wiosennego” w 2016 r. do III kwartału 2017 r. (pismo powódki z 23/12/2015 r. k. 177 akt adm., pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.);

9.  „Każda ze stron może rozwiązać Umowę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego (…)” („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 19-21, 62-63, 64-65 i 66-67 akt adm.). Postanowienie jest stosowane co najmniej od III kwartału 2017 r. (pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.);

10.  „(...) ma prawo przenieść Ucznia do równoległej klasy lub innej szkoły, bez zmian planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby uczniów klasy poniżej niezbędnego minimum (…)” ( „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 24-25 akt adm.). Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r. (pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.);

11.  „(...) nie odpowiada za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli nie uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem” („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 24-25 akt adm.).Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r. (pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.);

12.  „(...) nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione przez Ucznia na teren (...), które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób” ( „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 24-25 akt adm.).Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r. (pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.);

13.  „(...) nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna prawnego lub Ucznia, z przyczyn niezależnych od (...) i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od (...) i jej pracowników” ( „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 24-25 akt adm.). Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r. (pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.);

14.  „Okres wypowiedzenia nie biegnie w miesiącach ustalonych w kalendarzu szkolnym jako okres wakacji letnich” ( „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k. 24-25 akt adm.). Postanowienie było stosowane co najmniej od listopada 2017 r. do września 2019 r. ( pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 418 akt adm.).

Ponadto, zgodnie z rozdziałem „Wpisowe i czesne” wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zapisując się do (...), może skorzystać z promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’, która obowiązuje w terminie …… r. - …… r. Powyższe uprawnia Słuchacza do zapisania się do szkoły prowadzonej przez (...) bez uiszczenia opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł” (pkt 3) oraz „W dniu podpisania umowy Słuchacz musi ponieść opłatę wpisowego w wysokości 400 zł, która jest wnoszona w celu zabezpieczenia miejsca Słuchacza w szkole” pkt 2, („Umowa o świadczenie usług edukacyjnych k. 19-21, 68-67, 162-164, 249-250, 253-254, 259-260 i 263-264 akt adm.).

Zgodnie z punktem 5 rozdziału „Promocja wpisowe i czesne 0 zł” wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zobowiązany jest do zwrotu ulgi przyznanej w ramach promocji ‘Wpisowe i czesne 0zł’ w razie następujących przypadków:

1)  nieuzyskanie promocji na kolejny semestr, bądź brak ukończenia szkoły w przypadku najwyższych semestrów;

2)  jednostronnego rozwiązania Umowy przez Słuchacza;

3)  jednostronnego rozwiązania Umowy przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie.” (Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr k. 168-169 i k.170-171 akt adm.).

Na podstawie § 2 wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Kursant zobowiązuje się do: dołożenia wszelkich starań do systematycznego i aktywnego zdobywania wiedzy; systematycznego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych i organizacyjnych zgodnie z ustalonym harmonogramem zajęć; składania (o ile będą przeprowadzone) egzaminów i zaliczeń; przestrzegania obowiązującego w (...) statutu placówki, a w szczególności do uiszczenia wszelkich opłat związanych z realizacją przez (...) niniejszej umowy”. Na podstawie § 8 tego wzorca każda ze stron może wypowiedzieć umowę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia („Umowa nr (…)”- k. 70-71 akt adm.).

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w związku z otrzymanymi skargami konsumentów oraz sygnałami miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone przez (...) spółkę z o.o. z siedzibą w W. (okoliczność niesporna).

W związku z dokonanymi na etapie postępowania wyjaśniającego ustaleniami, Prezes UOKiK Postanowieniem nr 1 z 11 lutego 2019 r. (dalej (...)) wszczął z urzędu postępowanie w sprawie o uznanie za niedozwolone postanowień wzorca umowy o treści jak w sentencji niniejszej decyzji, które mogą stanowić niedozwolone postanowienia umowne, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c., co może stanowić naruszenie art. 23a u.o.k.i.k. (Postanowienie k. 5-12 akt adm.). Jednocześnie, postanowieniem z tego samego dnia, zaliczył w poczet materiału dowodowego dokumenty zgromadzone w toku postępowania wyjaśniającego, które było prowadzone pod sygn. akt (...) (Postanowienie nr 2 z 11/02/2019 r. k. 15-16 akt adm.).

W związku z powyższym, pismem z 11 lutego 2019 r. Prezes UOKiK zawiadomił powódkę o wszczęciu postępowania i zobowiązał, na podstawie art. 50 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k, do ustosunkowania się do postawionych zarzutów oraz wezwał do przesłania określonych informacji (Zawiadomienie k. 13-14 akt adm.), a także o zaliczeniu w poczet materiału dowodowego określonych dokumentów.

W odpowiedzi powódka oświadczyła, że stosuje obecnie osiem wzorców umów, w zależności od profilu szkoły oraz rodzaju kursu/szkolenia/nauki wybieranego przez słuchacza i były one „wykorzystane przy ostatnim, tegorocznym naborze”. Wzorce stosowane są we wszystkich oddziałach Spółki, chyba że w którymś oddziale nie uruchomiono określonego profilu szkoły (np. liceum). Poinformowała, że „treść wzorca w poszczególnych oddziałach różni się jedynie danymi słuchacza oraz wysokością opłat za naukę/szkolenie/kurs, […]”. Jednocześnie zadeklarowała, że „gruntownie przeanalizuje i przeredaguje treść stosowanych wzorców”. Ponadto stwierdziła, że wskazanie dokładnej ilości obowiązujących obecnie umów nie jest możliwe „albowiem na liczbę tę mają wpływ takie czynniki jak rezygnacja Słuchacza, czy też prowadzony na bieżąco nabór”, oszacowała, że „na chwilę obecną ma około […] słuchaczy/uczniów/kursantów, co prowadzi do wniosku, że zawiązano tyle samo umów o świadczenie usług edukacyjnych” (pismo powódki z 01.03.2019 r. k. 239 – 279 akt adm.).

Dodatkowo powódka zadeklarowała zmianę wzorca (tylko odnośnie niektórych postanowień) do końca marca 2019 roku (pismo powódki z 01/03/2019 r. k. 239 akt adm.). Niestety terminu tego nie dotrzymała i w związku z tym Prezes UOKiK pismem z 12 lipca 2019 roku wezwał powódkę do wyjaśnienia, czy zmiany zostały wprowadzone, a jeśli tak – to do przedstawienia wszystkich zmienionych wzorców, daty rozpoczęcia ich stosowania w obrocie i przedstawienia kopii umów zawartych z konsumentami na podstawie zmienionych wzorców – po jednej kopii umowy dla każdego wzorca (Wezwanie k. 280 akt adm.). W odpowiedzi powódka wyjaśniła, że „wprowadziła zmiany do wzorców umów, które to nowe zmienione wzorce umów zaczęły być stosowane już od czerwca b.r. W wykonaniu zobowiązania tut. Urzędu przesyłam również w załączeniu 9 nowych aktualnie obowiązujących wzorców umów, a także po jednej kopii przykładowych umów zawartych z konsumentami na podstawie zmienionych wzorców- po jednej kopii umowy dla każdego wzorca.” (pismo powódki z 30/07/2019 r. k. 282 akt adm.).

Następnie, pismem z 30 sierpnia 2019 roku Prezes UOKiK ponownie wezwał powódkę do przekazania informacji, czy w związku ze zmianami wzorca Spółka aneksowała albo planuje aneksować umowy zawarte z konsumentami i nadal obowiązujące (wykonywane) na podstawie dotychczasowych wzorców umów. Jeśli odpowiedź na pytanie jest twierdząca, wezwał do przedstawienia aneksu lub projektu aneksu, określenie od kiedy jest lub będzie przedstawiany konsumentom i opisanie w jaki sposób Spółka proponuje lub będzie proponować zmianę warunków umowy, w tym przedstawienia przykładowej korespondencji kierowanej do konsumentów w tej sprawie oraz wskazanie liczby konsumentów, którym przedstawiono propozycje zawarcia aneksu. Ponadto wezwano powódkę, aby w przypadku postanowień o których mowa w Postanowieniu nr 1 o wszczęciu postępowania, które nie są już stosowane we wzorcach umów, wykorzystywanych przy zawieraniu umów z konsumentami, Spółka określiła datę (daty) zaprzestania stosowania tych postanowień we wzorcach umów (Wezwanie z 30/08/2019 r. k. 314 akt adm.). W związku z brakiem reakcji ze strony powódki, pismem z 11 października 2019 roku, Prezes UOKiK ponownie wezwał powódkę do udzielenia informacji jak w Wezwaniu z 30 sierpnia 2019 roku ( Wezwanie z 11/10/2019 r. k.215 akt adm.).

W piśmie z 16 października 2019 r. powódka wyjaśniła, że obecne, zmienione wzorce umów stosowane są osobno dla każdego z pięciu typów umów, tj.: dla policealnych szkół PSZ (płatnych), dla PSZ bezpłatnych, dla Gimnazjum/Liceum Ogólnokształcącego/Szkoły Podstawowej, dla Placówek Kształcenia Ustawicznego oraz dla tzw. kursów eksternistycznych. W odpowiedzi na pytania Prezesa Urzędu o wskazanie dat zaprzestania stosowania kwestionowanych postanowień, co do których Spółka podniosła, iż nie są już stosowane, powódka oświadczyła „ iż wymienione w Postanowieniu nr 1 o wszczęciu postępowania, postanowienia nie są stosowane od czasu modyfikacji i zmian dokonanych w typach tychże umów, tj. przykładowo jeśli chodzi o KKZ i PSZ zmiany wprowadzane były z dniem 06.06.2019 r. wraz z nowymi szablonami tychże umów (…). Natomiast modyfikacje umów dotyczących Gimnazjum/LO były wprowadzone w lipcu br.”. Ponadto poinformowała, że planuje dokonać aneksowania umów zawartych z konsumentami na podstawie dotychczasowych wzorców umów, przy czym z uwagi jednak na znaczną ilość zarówno typów umów jak i liczbę słuchaczy, a także zmiany organizacyjne w Spółce i zamknięcie poszczególnych oddziałów, podpisywanie aneksów będzie rozłożone w czasie (pismo powódki z 16/10/2019 r. k. 316 akt adm.). Propozycje aneksów nadesłała wraz z pismem z 22 października 2019 roku (pismo k.326 wraz załącznikami –propozycje aneksów k. 327-337 akt adm., kolejne propozycje aneksów k. 340-348 akt adm.).

Z uwagi na fakt, iż powódka nie przedstawiła informacji odnośnie ilości aneksowanych umów, pozwany ponownie wezwał ją do przekazania tych danych (pismo z 13 grudnia 2019 r. k. 350 v akt adm.).

W piśmie z 2 stycznia 2020 roku powódka przedstawiła dane dotyczące ilości aneksowanych umów w każdym z Oddziałów:

⚫

Oddział w K. – ok. (...)aneksów,

⚫

Oddział w B. – ok. (...) aneksów, co stanowi(...) % wszystkich umów,

⚫

Oddział w K. – ok. (...) aneksów,

⚫

Oddział w K. – ok. (...)aneksów.

Dodatkowo wyjaśniła, że Oddział we W. został zamknięty, natomiast w Oddziale w P. podczas najbliższych zjazdów, które będą mieć miejsce kolejno w dniach 4-5 stycznia oraz 11-12 stycznia b.r. prawdopodobnie zostaną zawarte już wszystkie aneksy (pismo z 02/01/2020 r. k.352 akt adm.).

Pismem z 3 grudnia 2020 r., Powódka została poinformowana o zakończeniu zbierania materiału dowodowego i możliwości zapoznania się z nim (Zawiadomienie k. 413-415 akt adm.), jednakże nie skorzystała z prawa do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym.

Następnie, Prezes UOKiK w nawiązaniu do wcześniejszych odpowiedzi na pytania o daty zaprzestania stosowania poszczególnych postanowień we wzorcach umów, zawieranych z konsumentami, wezwał do wskazania dokładnych dat dla każdego z 14 postanowień (Wezwanie i Zawiadomienie z 15/01/2021 r. k. 416 akt adm.).

W odpowiedzi z 4 lutego 2021 r. Powódka stwierdziła że „[…]”, w związku z czym przedstawiła jedynie szacunkowe dane o okresach obowiązywania zakwestionowanych postanowień umownych, uzasadniając to ilością obowiązujących wzorców i zmian do nich wprowadzonych (pismo powódki z 04/02/2021 r. k. 417-418 akt adm.).

Powódka w 2020 roku osiągnęła obrót w wysokości(...)zł (Oświadczenie powódki k. 421 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych w trakcie postępowania administracyjnego i sądowego, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. M. na okoliczność osiągnięcia przez powódkę w 2020 roku obrotu w wysokości niższej niż wartość przyjęta przez pozwanego jako podstawa nałożenia kary w Decyzji oraz M. B. na okoliczność pogorszenia się sytuacji finansowej powódki w związku z pandemią COVID-19 oraz podjęcia przez powódkę działań w celu odnalezienia w zasobach powódki wezwania pozwanego z 12 lipca 2017 roku oraz wezwania pozwanego z 30 listopada 2017 roku w toku postępowania wyjaśniającego (...).

Sąd oddalił obydwa wnioski, ponieważ wysokość obrotu osiągniętego przez powódkę w 2020 roku powinna być wykazana w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiednim dokumentem finansowym, zeznania świadka nie są dowodem za pomocą, którego ustala się wysokość obrotu spółki prawa handlowego, podobnie pogorszenie sytuacji finansowej powódki w związku z pandemią COVID-19 powinno być wykazane poprzez porównanie danych wynikających z dokumentów finansowych. Przy piśmie z 24 maja 2023 roku, powódka przedłożyła wydruk z „przeglądarki e-sprawozdań finansowych w formacie XML” na dowód wysokości obrotu osiągniętego w 2020 roku oraz pogorszenia się sytuacji finansowej w 2020 roku, jednakże wydruk ten trudno uznać za dokument, ponieważ nie został podpisany przez jego twórcę ani w sposób tradycyjny ani elektroniczny. Trudno zatem w tej sytuacji uznać „wydruk” za dokument mający walor dowodu w postępowaniu przed sądem, aczkolwiek pozwany nie zgłosił zastrzeżeń co do zgodności treści wydruku z prawdą.

Natomiast okoliczność nieodnalezienia w zasobach dwóch pism pochodzących od pozwanego nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona Decyzja jest słuszna i ma oparcie w przepisach prawa a podnoszone przez powódkę zarzuty są nietrafne, stąd nie mogą skutkować uchyleniem, czy też zmianą Decyzji.

Podstawą do wydania Decyzji w sprawie był przepis art. 23b ust. 1 u.o.k.i.k., zgodnie z którym, Prezes UOKiK wydaje decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującą jego wykorzystywania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 23a ustawy, czyli stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentem niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c., a więc takich, które są nieuzgodnione indywidualnie, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).

Należy pamiętać, że niedozwolone postanowienia umowne to konstrukcja przewidziana w art. 385 ¹ – 385 ³ k.c., mająca na celu ochronę konsumenta przed niekorzystnymi postanowieniami umowy łączącej go z profesjonalistą. Aby można było stwierdzić, że dane postanowienie umowy stanowi niedozwolone postanowienie umowne (klauzulę abuzywną), muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

1)  postanowienie zostało umieszczone we wzorcu umowy,

2)  postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

3)  postanowienie rażąco narusza interesy konsumenta,

4)  postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie z konsumentem,

5)  postanowienie nie określa głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, chyba że nie zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Pojęcie wzorca umownego nie zostało w przepisach prawa polskiego zdefiniowane. Wg poglądów doktryny wzorzec umowny to jednostronnie i uprzednio przygotowane zestawienie klauzul umownych, ujętych w sposób generalny i abstrakcyjny, z przeznaczeniem do wykorzystania w nieograniczonej liczbie przypadków ( M. Bednarek „Wzorce umów w prawie polskim” C.H. Beck 2005). Kwestią istotną jest to, aby zbiór postanowień powstał przed zawarciem umowy i służył stronie, która go ustaliła (proponentowi) do ukształtowania treści stosunku obligacyjnego, jako instrument prawny do związania adherentów postanowieniami, które im chce narzucić. Cechą wzorca jest również możliwość posłużenia się nim wielokrotnie, gdyż nie zawiera on oznaczeń indywidualizujących drugą stronę umowy, lecz powtarzalne klauzule, które będą uzupełniać treść zobowiązań powstałych z umów (Adam Olejniczak komentarz do art. 384 k.c. LEX 2010).

Postępowanie dowodowe wykazało, że powódka wprowadziła do obrotu wzorce umowy, co oznacza że przygotowała ich treść i wzorce istniały wcześniej niż dany konsument podjął decyzję o zawarciu umowy. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez powódkę.

Kolejną kwestią jest, czy przedmiotowe postanowienia dotyczyły głównych świadczeń stron, czyli takich elementów konstrukcyjnych umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia (essentialia negotii).

W niniejszym przypadku chodzi o umowy o świadczenie usług edukacyjnych, w których powódka zobowiązuje się „świadczyć usługi edukacyjne polegające na organizacji zajęć edukacyjnych, egzaminów i zaliczeń przewidzianych programem nauczania oraz umożliwić Słuchaczowi uczestniczenie w tych zajęciach i przystąpienie do organizowanych egzaminów i zaliczeń” zaś obowiązkiem konsumenta jest „ dołożenie wszelkich starań celem systematycznego i aktywnego zdobywania wiedzy, systematycznego i aktywnego uczestniczenia w zajęciach dydaktycznych i organizacyjnych zgodnie z harmonogramem zajęć, składania egzaminów i zaliczeń oraz przestrzegania obowiązującego statutu szkoły (placówki)”.

Co do zasady powódka zobowiązuje się świadczyć usługi objęte Umową bez pobierania czesnego (patrz wzór umowy „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k.179, 183, 187, 191 akt adm.), są jednak i takie umowy, w których Słuchacz zobowiązany jest do uiszczenia czesnego w określonej wysokości i określonym czasie (patrz wzór umowy „Umowa o świadczenie usług edukacyjnych nr …” k.181, 185, 189,193 akt adm.). Zatem żadne z zakwestionowanych w Decyzji postanowień nie dotyczy głównych świadczeń stron.

Tym samym Sąd nie podziela stanowiska powódki, iż postanowienia z pkt I.1-5 Decyzji dotyczą głównych świadczeń stron. Wskazane w tych punktach postanowienia dotyczą konieczności uiszczenia przez konsumenta wpisowego w wysokości 400,00 zł w przypadku:

1)  jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie,

2)  skreślenia z listy słuchaczy lub złożenia rezygnacji z pobierania nauki w (...),

3)  rezygnacji z pobierania nauki w (...) w okresie od dnia zapisu do placówki (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie,

4)  jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na warunkach określonych umowie przez Kursanta lub rozwiązania umowy przez (...) z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni,

5)  pisemnej rezygnacji z nauki zgłoszonej przez Kursanta która jest równoznaczna z niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy.

Trudno zatem uznać, iż kwestia wpisowego w świetle treści wzajemnych zobowiązań stron dotyczy świadczenia głównego, wręcz przeciwnie jest to świadczenie uboczne, bez którego Umowa o świadczenie usług edukacyjnych może istnieć.

Kolejną przesłanką uznania danego postanowienia za niedozwolone jest kształtowanie przez nie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Należy wskazać, że „dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać także działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, mogą tu wejść w grę także inne aspekty: zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Pojęcie „dobrych obyczajów” (w szczególności w stosunkach umownych między profesjonalistą a konsumentem) zdefiniowała judykatura - w orzeczeniu Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04, IC Biul. SN 2006, nr 2, s. 86 wskazano, iż za „sprzeczne z dobrymi obyczajami” należy uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku umownym. Częstokroć konieczne jest również ustalenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 roku, sygn. akt III SK 21/06 oraz z dnia 11 października 2007 roku, sygn. akt III SK 9/07). Jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi wówczas, gdy w sposób znaczący zostaną naruszone jego interesy ekonomiczne, ale również zostanie spowodowany jego dyskomfort, wynikający z naruszenia jego prywatności, doznania zawodu, niedogodności organizacyjnych, straty czasu, wprowadzenie w błąd i.t.p., czyli dojdzie do istotnej i nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta.

Należy mieć też na uwadze, że w postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Prezes Urzędu nie bada konkretnych stosunków umownych pomiędzy kontrahentami, ale postanowienia wzorca, czyli treść hipotetycznych stosunków, jakie mogą powstać pomiędzy przedsiębiorcą a potencjalnym konsumentem na jego podstawie. Kontrola Prezesa Urzędu, z racji tego, że obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę jak w przypadku kontroli incydentalnej dokonywanej przez sąd cywilny, ma charakter abstrakcyjny. Decydujące znaczenie ma zatem fakt, że przedsiębiorca wprowadził wzorzec do obrotu, występując do konsumentów z ofertą zawarcia umowy w oparciu o jego postanowienia. Nie ma zatem znaczenia, czy z zakwestionowanych postanowień przedsiębiorca korzystał, czy też nie. Przenosząc powyższe na okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy, co następuje.

Klauzule nr I-V

W toku niniejszego postępowania Prezes UOKiK ustalił, że powódka stosuje niedozwolone postanowienia umowne o treści:

1)  „W okresie od dnia zapisu do szkoły (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, Słuchacz jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od dnia otrzymania rozwiązania umowy przez (...)” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – pkt I.1 sentencji decyzji;

2)  „Słuchacz w przypadku skreślenia z listy słuchaczy lub złożenia rezygnacji z pobierania nauki w (...) jest zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji, do której przystąpił” („Wygaśnięcie umowy”, punkt 3 wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – pkt I.2 sentencji decyzji,

3)  „W sytuacji gdy słuchacz zrezygnuje z pobierania nauki w (...) w okresie od dnia zapisu do placówki (...) do dnia rozpoczęcia drugiego semestru bądź w przypadku zapisania się na semestr programowo wyższy - do czasu rozpoczęcia semestru następującego po semestrze, na który nastąpił zapis, jak również w przypadku jednostronnego rozwiązania Umowy w tym czasie przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie, jest on zobowiązany do zwrotu opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł udzielonej w ramach promocji w terminie 7 dni od dnia złożenia rezygnacji bądź otrzymania rozwiązania umowy przez (...)” (rozdział „Wygaśnięcie umowy”, punkt 2 wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”) – pkt I.3 sentencji decyzji,

4)  „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania umowy przez (...) z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, (...) ma prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’” - wzorzec „Umowy nr …”, pkt I.4 sentencji decyzji,

5)  „Pisemna rezygnacja z nauki zgłoszona przez Kursanta jest równoznaczna z niewykonaniem zobowiązania Kursanta i rodzi skutki wypowiedzenia umowy. W tym przypadku Kursantowi zostanie zwrócona opłata w części odpowiadającej okresowi pozostałemu do zakończenia realizacji niniejszej umowy, przy czym w tym przypadku (...) ma prawo potrącić z kwoty należnej kursantowi jej należność z tytułu niedotrzymania warunków oferty promocyjnej, o której mowa w § 4. Podpisem pod niniejszą umową Kursant wyraża zgodę na potrącenie” (wzorzec „Umowy nr …”), pkt I.5 sentencji decyzji.

Zawierając umowę z powódką konsumenci mogą wyrazić chęć skorzystania z promocji, w ramach której nie płacą wpisowego wynoszącego 400 zł, mogą też zawrzeć umowę bez skorzystania z promocji i uiścić ww. wpisowe. Zgodnie z rozdziałem „Wpisowe i czesne” wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zapisując się do (...), może skorzystać z promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’, która obowiązuje w terminie …… r. - …… r. Powyższe uprawnia Słuchacza do zapisania się do szkoły prowadzonej przez (...) bez uiszczenia opłaty wpisowego w wysokości 400,00 zł” (pkt 3) oraz „W dniu podpisania umowy Słuchacz musi ponieść opłatę wpisowego w wysokości 400 zł, która jest wnoszona w celu zabezpieczenia miejsca Słuchacza w szkole” (pkt 2). Jednocześnie zgodnie z punktem 5 rozdziału „Promocja wpisowe i czesne 0 zł” wzorca „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”: „Słuchacz zobowiązany jest do zwrotu ulgi przyznanej w ramach promocji ‘Wpisowe i czesne 0zł’ w razie następujących przypadków:

1)  nieuzyskanie promocji na kolejny semestr, bądź brak ukończenia szkoły w przypadku najwyższych semestrów;

1)  jednostronnego rozwiązania Umowy przez Słuchacza;

2)  jednostronnego rozwiązania Umowy przez (...) z przyczyn leżących po stronie Słuchacza, w tym w szczególności z powodu niezłożenia przez Słuchacza do akt oryginału, duplikatu bądź poświadczonej notarialnie kopii właściwego świadectwa ukończenia szkoły w ustalonym terminie.”

Sprzeczność z dobrymi obyczajami w ocenie Prezesa UOKiK polega w tym przypadku na umożliwieniu Spółce uzyskania od konsumenta określonego świadczenia w razie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy, przy czym konsumentowi nie przyznano analogicznego uprawnienia. Umowa reguluje wzajemne obowiązki stron, lecz w zakresie skutków wypowiedzenia lub wygaśnięcia umowy dodatkowe obowiązki nakłada jedynie na konsumenta. Kwestionowane postanowienia przewidują, że w wypadku jednostronnego rozwiązania umowy przez Spółkę z przyczyn leżących po stronie konsumenta, a także rozwiązania umowy przez konsumenta, konsument będzie zobligowany do zwrotu ulgi (brak zapłaty wpisowego w chwili zawarcia umowy) czyli zapłaty na rzecz Spółki konkretnej kwoty. Postanowienia wzorca umowy nie przewidują analogicznych uprawnień dla konsumenta, nie wprowadzają bowiem możliwości uzyskania zryczałtowanego odszkodowania (kary umownej) dla konsumenta, w razie braku dojścia umowy do skutku z przyczyn leżących po stronie przedsiębiorcy, np. braku otwarcia danego kierunku kształcenia. Tym samym uprawnienia stron umowy nie są w tym zakresie równoważne, a zgodnie z art. 385 ³ pkt 16 k.c. w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy.

Sąd podziela powyższe stanowisko pozwanego, zaprezentowane w uzasadnieniu Decyzji, jednakże w ocenie Sądu, omawiane postanowienia są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego przede wszystkim dlatego, że stanowią ukrytą formę kary umownej za rozwiązanie umowy z przyczyn leżących po stronie konsumenta. Tymczasem zastrzeganie w stosunkach z konsumentami na rzecz przedsiębiorcy kary umownej w rażącej wysokości było już wielokrotnie uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta (por wyroki SOKiK w sprawach o sygn. akt XVII AmC 1680/09, XVII AmC 47/08, AmC 121/07).

Należy bowiem zauważyć, że powyższa „ulga” nie jest powiązana z kosztami, jakie powódka ponosi na organizację zajęć oraz z rodzajem świadczenia, jakie oferuje. Zgodnie z rozdziałem „Wpisowe i czesne” (pkt 2 in fine) opłata 400 zł wpisowego „jest wnoszona w celu zabezpieczenia miejsca Słuchacza w szkole”. Co więcej przedmiotowe postanowienia mogą być zastosowane w każdym momencie po zawarciu umowy, także jeśli konsument wypowie ją jeszcze przed rozpoczęciem zajęć. Wysokość kwoty nie zmienia się w zależności od momentu, w którym dochodzi do rozwiązania umowy, co dodatkowo przemawia za uznaniem „ulgi” za karę umowną za rozwiązanie umowy, a nie jako świadczenie stanowiące zwrot kosztów poniesionych przez powódkę w związku z zagwarantowaniem miejsca w szkole.

Powódka podniosła, że decyzja konsumenta wypowiedzenia umowy bez ważnych powodów implikuje po jego stronie obowiązek zapłaty za dotychczas wykonane czynności, poniesienia kosztów wydatków poczynionych w celu należytego wykonania zlecenia, a nadto naprawienia szkody. Przedsiębiorca traktuje zwrot ulgi promocyjnej jako „odpowiednik” naprawienia szkody. Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić, gdyż w razie rozliczenia stron umowy na podstawie przepisów k.c. powódka musiałby wykazać poniesione koszty, poczynione w celu wykonania umowy i wykazać wysokość poniesionej szkody. Zakwestionowane postanowienia zwalniają ją z tych powinności i pozwalają uzyskać zryczałtowaną kwotę. Może ona znacznie przekraczać wysokość faktycznych wydatków i ewentualnej szkody. W szczególności sytuacja taka będzie mieć miejsce w przypadku rezygnacji konsumenta przed rozpoczęciem zajęć lub w razie znalezienia innego chętnego na to samo miejsce.

Sąd nie podziela również stanowiska powódki, iż jest to element „gratyfikacji” z tytułu osiągniętych wyników w nauce podobnie jak „obniżenie czesnego dla laureatów olimpiad przedmiotowych lub z tytułu średniej ocen.”. Istotne jest bowiem to, że w przypadku ulg za osiągnięcie dobrych wyników w nauce, najpierw słuchacz musi wykazać się odpowiednimi wynikami, a dopiero potem może liczyć na stosowną „gratyfikację”. W przypadku mechanizmu stosowanego przez powódkę jest odwrotnie, najpierw słuchacz- konsument uzyskuje „gratyfikację”, którą może stracić, jeśli nie uzyska np.: promocji na następny semestr, a przyczyny takiego stanu rzeczy nie zawsze muszą być zawinione przez konsumenta. Ponadto konieczność zapłaty „wpisowego” nie zawsze jest powiązana z wynikami w nauce, ponieważ może być wynikiem opóźnienia się przez słuchacza w zapłacie czesnego o ponad 30 dni.

Wbrew zatem twierdzeniom powódki konieczność zapłaty wpisowego jest swoistą opłatą za rozwiązanie umowy lub opóźnienie się w spełnieniu świadczenia.

Omawiane postanowienia są zatem sprzeczne również z treścią art. 385 ³ pkt 17 k.c. zgodnie z którym w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego.

Odnośnie postanowienia nr 4 o treści „W przypadku jednostronnego rozwiązania/wypowiedzenia umowy zawartej na warunkach określonych w niniejszym paragrafie przez Kursanta lub rozwiązania umowy przez (...) z przyczyn dotyczących Kursanta, a także w razie opóźnienia przez Kursanta z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającą 30 dni, (...) ma prawo żądać od Kursanta zwrotu ulgi przyznanej mu w ramach promocji o nazwie ‘Wpisowe 0 zł’”, to należy zauważyć, że przewidziano w nim dodatkowo uprawnienie powódki do zwrotu kwoty związanej z promocją także w każdym przypadku opóźnienia z zapłatą którejkolwiek z rat czesnego przekraczającego 30 dni.

W związku z tym powódka uzyskuje prawo do kary umownej w razie niespełnienia lub nieterminowego spełniania świadczenia pieniężnego przez konsumenta. Na podstawie tego postanowienia kwota będzie należna także w sytuacji, gdy konsument ratę czesnego zapłacił, tyle że z opóźnieniem przekraczającym 30 dni. Tymczasem zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Tym samym nie jest dopuszczalne zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub opóźnienia w wykonaniu świadczenia pieniężnego, a zatem postanowienie nr 4 jest nie tylko sprzeczne z dobrymi obyczajami, ale z przepisami kodeksu cywilnego.

Odnośnie postanowienia, o którym mowa w punkcie I.5 sentencji niniejszej decyzji, powód dodatkowo określił, że rezygnacja z umowy przez konsumenta (niezależnie od jej przyczyn) jest równoznaczna z niewykonaniem jego zobowiązania, co jest sprzeczne zarówno z treścią samej umowy jak i istotą stosunku zobowiązaniowego. Należy zauważyć, iż na podstawie § 2 wzorca umowy „kursant zobowiązuje się do: dołożenia wszelkich starań do systematycznego i aktywnego zdobywania wiedzy; systematycznego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych i organizacyjnych zgodnie z ustalonym harmonogramem zajęć; składania (o ile będą przeprowadzone) egzaminów i zaliczeń; przestrzegania obowiązującego w (...) statutu placówki, a w szczególności do uiszczenia wszelkich opłat związanych z realizacją przez (...) niniejszej umowy”. Jednocześnie na podstawie § 8 wzorca umowy każda ze stron może wypowiedzieć umowę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Z treści wzorca wynika, że oferta promocyjna polega na braku konieczności uiszczenia przy zapisaniu się do szkoły wpisowego w wysokości 400 zł, tymczasem z cytowanego postanowienia wynika, że skorzystanie z promocji pozbawia de facto konsumenta możliwości wypowiedzenia umowy na ogólnych zasadach, gdyż rezygnacja z umowy traktowana jest jako niewykonanie zobowiązania przez konsumenta.

Odnosząc się do argumentów powódki, iż konsument zawierając umowę w ofercie promocyjnej przyjmuje na siebie gwarancję wykonania zobowiązania wynikającego z tej umowy, w szczególności systematycznego uczestniczenia w zajęciach i ukończenia szkoły, w zamian za świadczenie usług edukacyjnych przez (...), należy stwierdzić, że zobowiązanie to jest zobowiązaniem starannego działania a nie rezultatu. Ponadto powódka zakłada, iż w każdym przypadku słuchacz będzie uczestniczyć w organizowanych zajęciach do końca. Przyjęcie takiego założenia, tj. braku przedterminowego zakończenia umowy, oznacza przerzucanie na konsumentów zwykłego ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, związanego z rezygnowaniem przez konsumentów z wykonania umowy.

Dodatkowo w omawianym postanowieniu powódka przyznaje sobie prawo do jednostronnego ustalenia, co jest, a co nie „niewykonaniem umowy” skutkującym jej rozwiązaniem, takie zaś postanowienie jest uznawane zgodnie z art. 385 ³ pkt 9 k.c. za niedozwolone, bowiem przyznaje kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy.

W związku z powyższym, postanowienia nr 1-5 należało uznać za niedozwolone, w szczególności, iż powódka nie przedstawiła przekonywującego uzasadnienia dla stosowania ww. postanowień.

KLAUZULA nr 6

„Słuchacz jest zobowiązany wyłącznie do ponoszenia następujących opłat: a) opłata za przygotowanie sesji egzaminacyjnej w wysokości 100,00 zł, niezależnie od tego czy Słuchacz przystąpi do sesji (…).”

Powyższy zapis oznacza, że powódka na jego podstawie może pobierać od konsumentów opłaty za sesje egzaminacyjne niezależnie od tego czy konsument rzeczywiście w nich uczestniczył czy nie. Opłata ma charakter zryczałtowany. Nawet jeśli konsument wypowie umowę o usługi edukacyjne, nie będzie uczestniczyć w zajęciach w 3-miesięcznym okresie wypowiedzenia i do sesji nie przystąpi, powódka i tak obciąży go kosztem przygotowania sesji egzaminacyjnej. Nałożona na konsumenta opłata jest oderwana od rzeczywistych kosztów poniesionych przez Spółkę na organizację sesji egzaminacyjnej. Jak słusznie zauważył pozwany, w skrajnym przypadku, nawet jeśli sesja nie odbyłaby się i Spółka wiedziała o tym z odpowiednim wyprzedzeniem pozwalającym na uniknięcie wszelkich kosztów jej organizacji, to i tak konsumenci byliby zobowiązani do poniesienia opłaty przewidzianej w umowie. Dodatkowo należy zauważyć, że terminy zapłaty przedmiotowej opłaty określone są z góry poprzez wskazanie konkretnych dat w poszczególnych semestrach, niezależnie od faktycznych dat przeprowadzenia sesji egzaminacyjnych.

Sąd nie zgadza się z zarzutami powódki, iż uznanie omawianego postanowienia za niedozwolone „jest niedopuszczalną ingerencją w swobodę działalności przedsiębiorcy w zakresie ustalania cen świadczonych usług”, ponieważ pozwany nie zakwestionował samej wysokości opłaty a sposób jej pobierania tj. niezależnie od tego czy sesja rzeczywiście się odbyła oraz kiedy i w jakim terminie konsument powiadomił powódkę o ty, iż nie przystąpi do sesji. Co więcej w uzasadnieniu Decyzji, pozwany zaznaczył, z czym Sąd w pełni się zgadza, że nie kwestionuje tego, że w razie poniesienia przez powódkę uzasadnionych wydatków, których nie dało się uniknąć, poczynionych na przygotowanie sesji egzaminacyjnej, ma ona prawo dochodzenia zwrotu takich wydatków, w wysokości nie wyższej niż ustalona w umowie opłata. W takim przypadku jednak na powódce spoczywa ciężar wykazania, że wydatki rzeczywiście poniosła, a sesja została przygotowana.

Nie można też uznać za przekonywujący argument, iż postanowienie to jest „zgodne z powszechną praktyką na rynku, na którym konkurują ze sobą szkoły publiczne oraz niepubliczne. Przykładowo, art.44 zzq ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – regulujący kwestie opłat za egzaminy maturalne- w ust. 2 stanowi wprost, że opłata ta nie podlega zwrotowi.”.

Po pierwsze o tym, czy praktyka jest zgodna z prawem nie decyduje jej powszechność, bowiem może się okazać jak na przykład w przypadku kredytów frankowych, iż powszechna praktyka jest sprzeczna z prawem w sposób rażący.

Po drugie, zgodnie z przepisem art. 44zzq ust. 1 ustawy o systemie oświaty „Egzamin maturalny z każdego przedmiotu obowiązkowego i przedmiotu dodatkowego, zarówno w części ustnej, jak i w części pisemnej, jest odpłatny dla:

1) absolwentów, którzy po raz trzeci i kolejny przystępują do egzaminu maturalnego z tego samego przedmiotu obowiązkowego lub z tego samego przedmiotu dodatkowego;

2) absolwentów, którzy przystępują do egzaminu maturalnego z tego samego przedmiotu dodatkowego, który w poprzednim roku lub w poprzednich latach zgłaszali w deklaracji, o której mowa w art. 44zzi, ale nie przystąpili do egzaminu maturalnego z tego przedmiotu.”, a zatem tylko ww. kategorie absolwentów są zobowiązane do uiszczenia opłaty.

Ustawa przewiduje również sytuacje w których absolwent nie jest zobowiązany do ponoszenia tej opłaty:

3a. W szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej w porozumieniu z dyrektorem Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, na udokumentowany wniosek absolwenta, może wyrazić zgodę na wniesienie przez absolwenta opłaty, o której mowa w ust. 1, po terminie określonym w ust. 3, jednakże nie później niż do dnia 31 marca.

3b. W przypadku absolwenta, o którym mowa w art. 44zzia, dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej zwalnia z urzędu absolwenta z opłaty, o której mowa w ust. 1 pkt 2.

4. Dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej może zwolnić z opłaty, o której mowa w ust. 1, osobę o niskim dochodzie, na jej wniosek, jeżeli ten dochód nie jest większy niż kwota, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 615 i 1265).”.

Nie jest zatem tak, jak w przypadku omawianego postanowienia, że opłata należy się od każdego absolwenta w każdym przypadku.

Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa, a zatem narusza dobry obyczaj polegający na niewykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez przedsiębiorcę, jako twórcę wzorca umownego. Takie działanie rażąco narusza interesy konsumenta, albowiem nakłada na niego konieczność ponoszenia zryczałtowanej opłaty za „przygotowanie sesji egzaminacyjnej”, mimo braku udziału w takiej sesji i nawet jeżeli powódka nie poniosła żadnych kosztów z tym związanych lub poniosła niższe koszty, niż wynikające z nałożonej opłaty.

KLAUZULE nr 7 i 8

(7) „Brak frekwencji 50% w danym miesiącu skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz (...) opłaty czesnego w wysokości …… zł, płatnego do 10-tego następnego miesiąca na poczet miesiąca, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, Słuchacz zobowiązany jest do zapłaty czesnego w wysokości trzykrotnej w stosunku do opłaty czesnego wskazanego w zdaniu poprzednim, w terminie do 10-tego lipca.”

(8) „Brak frekwencji skutkuje obowiązkiem zapłaty na rzecz (...) faktycznego kosztu organizacji zajęć, który w dacie podpisania umowy wynosi (…) zł za każdy miesiąc, w którym Słuchacz nie uzyskał wymaganej frekwencji. W przypadku braku wymaganej frekwencji w miesiącu czerwcu, obowiązek zapłaty dotyczy również miesięcy lipiec i sierpień. Powyższa kwota jest każdomiesięcznie ustalana przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego i może ulec zmianie.”

Sprzeczność ww. postanowień z dobrymi obyczajami polega na tym, iż nakładają na konsumenta obowiązek zwrotu czesnego (a nawet 3-ktorności jego wysokości) w przypadku nieosiągnięcia frekwencji w wysokości 50 % w danym miesiącu bez względu na to, jakie były przyczyny takiego stanu rzeczy. Jeśli bowiem powodem nieobecności konsumenta na zajęciach była choroba lub inne zdarzenia losowe niezależne od woli konsumenta, jak również brak świadczenia usług spowodowany wyłączenie przez przedsiębiorcę, to nie ma żadnych uzasadnionych powodów, aby nakładać na konsumenta tak dotkliwy obowiązek, w szczególności, że jak wynika z zapisów wzorca umowy, świadczenie usług edukacyjnych jest nieodpłatne.

Ponownie jak w przypadku klauzul nr 1-5 obowiązek zapłaty jest nałożony wyłącznie na konsumenta, co uzasadnia uznanie omawianego postanowienia wzorca umowy za niedozwolone na podstawie art. 385 ³ pkt 16 k.c.

Nie można zgodzić się z powódką, iż nie jest możliwa sytuacja, w której nieobecność ucznia na zajęciach spowodowana byłaby zdarzeniami, za które odpowiedzialność ponosi szkoła, ponieważ można sobie wyobrazić sytuację, gdy nieobecność będzie spowodowana brakiem nauczyciela, czy też zamknięciem szkoły z przyczyn leżących po stronie powódki.

Ponadto, Sąd w pełni zgadza się z Prezes UOKiK, że sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na wykorzystaniu przez powódkę jej uprzywilejowanej pozycji kontraktowej i narzuceniu konsumentom konieczności spełnienia restrykcyjnych warunków umowy, poprzez nałożenie tylko na konsumenta obowiązku zapłaty określonej kwoty, całkowicie niezależnie od przyczyn braku frekwencji. Takie działanie rażąco narusza interesy ekonomiczne konsumenta, albowiem nałożenie nieuzasadnionych opłat uszczupla jego majątek.

Wątpliwości co do zgodności z dobrymi obyczajami budzi możliwość zmiany wysokości opłaty w czasie trwania umowy, wobec czego konsument może na podstawie tego postanowienia być zobowiązany do zapłaty nawet znacznie wyższej kwoty niż określona w umowie, przy czym powódka nie przewidziała żadnej możliwości odstąpienia przez konsumenta z powodu zmiany opłaty. Ma rację pozwany stwierdzając, że postanowienie to jest sformułowane niejasno, gdyż wynika z niego, że właściwe jednostki samorządu terytorialnego określają wprost kwotę, jaką konsument zobowiązany jest zapłacić w razie nie spełnienia wymogu frekwencji, tymczasem samorząd terytorialny określa jedynie kwotę dotacji na rzecz przedsiębiorców prowadzącą działalność edukacyjną, na zasadach określonych w powszechnie obowiązujących przepisach prawa. Zatem konsument może mieć poważne trudności w ustaleniu, czy kwota której zwrotu domaga się powódka z tytułu dotacji została ustalona w sposób prawidłowy. Innymi słowy postanowienie to powinno zawierać czytelną i precyzyjną informację o tym, w jaki sposób będzie ustalana wysokość dotacji do zwrotu. Zgodnie bowiem z art.8 pkt 3 ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta, najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały o łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie wraz z podatkami, a gdy charakter przedmiotu świadczenia nie pozwala, rozsądnie oceniając, na wcześniejsze obliczenie ich wysokości - sposobie, w jaki będą one obliczane, a także opłatach za dostarczenie, usługi pocztowe oraz jakichkolwiek innych kosztach, a gdy nie można ustalić wysokości tych opłat - o obowiązku ich uiszczenia. W ocenie Sądu, zakwestionowane postanowienie tych wymogów nie spełnia.

KLAZULE nr 9 i 14

(9) „Każda ze stron może rozwiązać Umowę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego (…)”.

(14) „Okres wypowiedzenia nie biegnie w miesiącach ustalonych w kalendarzu szkolnym jako okres wakacji letnich” (wzorzec „Umowy o świadczenie usług edukacyjnych nr …”)”

Sprzeczność z dobrymi obyczajami obu postanowień przejawia się w wydłużeniu terminu wypowiedzenia na niekorzyść konsumenta w stosunku do rozwiązań przyjętych w powszechnie obowiązujących przepisach prawa tj. k.c. Gdyby powyższe postanowienia nie znajdowały się w umowie sytuacja konsumenta byłaby korzystniejsza. Postanowienia te rażąco naruszają interes ekonomiczny konsumenta, ponieważ w przypadku odpłatności za usługi edukacyjne konsument jest zobowiązany do uiszczania czesnego przez dłuższy okres niż gdyby obowiązywały go terminy wypowiedzenia przewidziane w kodeksie cywilnym.

Postanowienia wzorca umowy przewidujące możliwość wypowiedzenia umowy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego były już wielokrotnie uznawane za niedozwolone postanowienia umowne przez SOKiK min. w sprawach o sygn. akt XVII AmC 3557/13, XVII AmC 10956/12, czy XVII AmC 8867/12. W wyroku z 19 sierpnia 2014 r. w sprawie XVII AmC 10956/12 Sąd Okręgowy podkreślił, że „Stosowany przez pozwanego zapis rażąco narusza interesy konsumentów. Należy bowiem uznać, iż inkryminowane postanowienie narzuca konsumentom konieczność spełnienia restrykcyjnych warunków umowy, co wypełnia przesłanki określone w art. 385[1] § 1 kc. W szczególności działanie przedsiębiorcy legitymizowane treścią zapisu pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami w obrocie gospodarczym, albowiem wykorzystując swą uprzywilejowaną pozycję kontraktową oraz ograniczając możliwość wypowiedzenia umowy przenosi on ryzyko finansowe prowadzenia działalności gospodarczej na konsumenta poprzez obciążanie go dodatkowymi kosztami. Ponadto w sposób rażący narusza interesy konsumentów zarówno ekonomiczne związane z nałożeniem dodatkowych i nieuzasadnionych opłat (w celu uzyskania zwielokrotnionych korzyści finansowych), jak i te o charakterze nieekonomicznym polegające na wywołaniu poczucia dyskomfortu, zawodu oraz braku satysfakcji ze względu na nieuczciwy charakter postępowania przedsiębiorcy.” Sąd orzekający w pełni zgadza się tym stanowiskiem.

KLAUZULA nr 10

„(...) ma prawo przenieść Ucznia do równoległej klasy lub innej szkoły, bez zmian planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia, w przypadku zmniejszenia liczby uczniów klasy poniżej niezbędnego minimum (…)”.

Postanowienie to jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, ponieważ przyznaje wyłącznie powódce prawo do jednostronnej zmiany istotnych cech przedmiotu umowy, nie przyznając jednocześnie konsumentowi prawa do wypowiedzenia umowy, jeśli zaproponowana zmiana mu nie odpowiada. Ponadto posługuje się pojęciem niedookreślonym „poniżej niezbędnego minimum” a zatem powódka tym samym przyznaje sobie prawo do jednostronnego i autorytarnego wypełnienia tego pojęcia treścią. Podobnie trudno jest stwierdzić co kryje się pod stwierdzeniem „bez zmiany planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia”, a tym samym konsument będzie miał poważne trudności z ustaleniem, czy przeniesienie go do równoległej klasy lub innej szkoły, będzie się wiązało, czy też nie ze zmianą „planu rozwoju predyspozycji i kompetencji Ucznia”, co z kolei będzie go stawiało w słabszej pozycji w stosunku do powódki, w przypadku rozbieżności co do interpretacji tego pojęcia.

KLAUZULE nr 11, 12 i 13.

(11) „(...) nie odpowiada za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli nie uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem”

(12) „(...) nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione przez Ucznia na teren (...), które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób”

(13) „(...) nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna prawnego lub Ucznia, z przyczyn niezależnych od (...) i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od (...) i jej pracowników”

Wszystkie omawiane klauzule są sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdyż ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy względem konsumenta i to w sposób odbiegający na niekorzyść, dla tego ostatniego, od rozwiązań przyjętych w kodeksie cywilnym, które to przepisy jak już wcześniej wspomniano przewidują optymalne rozłożenie wzajemnych praw i obowiązków.

Zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Z kolei stosownie do przepisu art. 474 zd. 1 k.c. dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Na podstawie art. 415 k.c., kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Ponadto za niedozwolone postanowienia umowne uznaje się w razie wątpliwości te, które w szczególności wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie (art. 385 ³ pkt 1 k.c.).

W tej sytuacji uznanie postanowienia o treści „(...) nie odpowiada za szkody wyrządzone na mieniu lub na osobie, jeżeli nie uchybiła obowiązkowi nadzoru nad Uczniem” za niedozwolone było prawidłowym działaniem ze strony pozwanego.

Z kolei postanowienie nr 12 o treści „(...) nie odpowiada za rzeczy wartościowe wniesione przez Ucznia na teren (...), które uległy zniszczeniu, zagubieniu lub utracie w inny sposób” jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów z przyczyn wskazanych powyżej oraz dlatego, iż posługuje się określeniem niejednoznacznym „rzeczy wartościowe”, które może być wypełnione dowolnie treścią przez powoda, co z kolei jest sprzeczne z przepisem art. 385 ³ pkt 9 k.c.

Zaś postanowienie nr 13 „(...) nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie wynikających z niniejszej Umowy zobowiązań względem Rodzica/Opiekuna prawnego lub Ucznia, z przyczyn niezależnych od (...) i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od (...) i jej pracowników”, jak słusznie zauważył pozwany, wyłącza odpowiedzialność Spółki za wykonanie zobowiązania z przyczyn niezależnych od niej albo „bądź niewyłącznie zależnych od (...) i jej pracowników”. Jak z tego wynika, wystarczy, że choć częściowo przyczyna niewykonania jakiegokolwiek zobowiązania wynikającego z umowy jest niezależna od Spółki i jej pracowników, a powódka zwalnia się z odpowiedzialności za wykonanie umowy.

Sprzeczność z dobrymi obyczajami polega w tym przypadku na ukształtowaniu sytuacji konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z ogólnych przepisów prawa, określających zasady odpowiedzialności stron umowy za jej wykonanie, na ustaleniu zasad odpowiedzialności Przedsiębiorcy w sposób niezgodny z ogólnymi zasadami odpowiedzialności, określonymi w kodeksie cywilnym tj. w art. 471 k.c. i art. 474 zd. 1 k.c.

Możliwe jest zaistnienie różnych stanów faktycznych, które są niezależne od powódki, ale za które ponosi on odpowiedzialność na podstawie przepisów prawa. Przykładowo brak przeprowadzenia zajęć edukacyjnych może być spowodowany chorobą lub inną nieobecnością prowadzącego, co jest przyczyną od powódki niezależną, ale nie zwalniającą jej automatycznie z odpowiedzialności za brak świadczenia usługi.

Innymi słowy powódka nie może z góry, w treści wzorca umownego, przesądzać o wyłączeniu swojej odpowiedzialności w każdym przypadku, gdy nie wykonanie zobowiązania będzie wynikać z przyczyn niezależnych od Spółki i jej pracowników bądź niewyłącznie zależnych od Spółki i jej pracowników.

Zgodnie z art. 385 ³ pkt 2 Kodeksu cywilnego w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

Na zakończenie trzeba dodać, że powódka nie wykazała istnienia żadnych szczególnych okoliczności, które uzasadniałby odstąpienie od rozwiązań przyjętych w kodeksie cywilnym a dotyczących zasad ponoszenia odpowiedzialności za szkody wyrządzone na mieniu i osobie.

KARA PIENIĘŻNA

Ustalenie, że powódka dopuściła się naruszenia zakazu z art. 23a u.o.k.i.k. aktualizowało również możliwość nałożenia na nią kary pieniężnej. Zgodnie bowiem z treścią

art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.i.k. Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 23a.

Kara pieniężna określona w ww. przepisie ma charakter fakultatywny, jednakże w zdaniem Sądu, Prezes UOKIK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kar powódce, biorąc pod uwagę charakter i skutki stosowanych przez nią niedozwolonych postanowień umownych. W tym kontekście wymierzenie kar zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności. Nałożenie kar pieniężnych służyć będzie jako środek odstraszający powódkę od naruszania zakazu stosowania niedozwolonych postanowień w przyszłości (prewencja indywidualna), będzie również wyznacznikiem dla innych profesjonalnych uczestników rynku, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna).

Nie ma przy tym na tym etapie znaczenia, czy powódka dopuściła się naruszeń umyślnie czy nieumyślnie, na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa bowiem obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa, w szczególności jeśli funkcjonuje publicznie dostępny rejestr klauzul niedozwolonych prowadzony przez Prezesa UOKiK, po zapoznaniu się z którym przedsiębiorca może uzyskać wiedzę, które postanowienia i dlaczego zostały uznane za niedozwolone. Lektura tych postanowień może uchronić przedsiębiorcę przed zamieszczeniem w stosowanych przez niego wzorcach klauzul niedozwolonych.

Zgodnie z art. 106 ust. 3 pkt 1 u.o.k.i.k. obrót, który jest podstawą do obliczenia kary pieniężnej, oblicza się jako sumę:

1) przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat - w przypadku przedsiębiorcy sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości;

2) przychodów wykazanych w rocznym sprawozdaniu finansowym równoważnym do rachunku zysków i strat sporządzanym na podstawie przepisów o rachunkowości lub w innym dokumencie podsumowującym przychody w roku obrotowym, w tym w sprawozdaniu z wykonania budżetu - w przypadku przedsiębiorcy, który nie sporządza rachunku zysków i strat na podstawie przepisów o rachunkowości;

3) udokumentowanych przychodów uzyskanych w roku obrotowym w szczególności ze sprzedaży produktów, towarów lub materiałów, przychodów finansowych oraz przychodów z działalności realizowanej na podstawie statutu lub innego dokumentu określającego zakres działalności przedsiębiorcy, a także wartości uzyskanych przez przedsiębiorcę dotacji przedmiotowych - w przypadku braku dokumentów, o których mowa w pkt 1 i 2;

4) dochodów własnych pomniejszonych o wpływy z podatków - w przypadku gmin, powiatów i województw.

Wobec powyższego twierdzenia powódki, iż spośród pozycji przedstawionych w oświadczeniu odnośnie wysokości uzyskanego obrotu tylko pierwsza z nich „Przychody z działalności podstawowej” odpowiada obrotowi w rozumieniu art. 106 ust. 1 u.o.k.i.k. czyli kwocie (...) zł należy uznać za niezasadne. Analiza treści ww. przepisu jednoznacznie prowadzi do wniosku, że ustalając wysokość obrotu, pozwany powinien w przypadku powódki, wziąć pod uwagę przychody uzyskane ze sprzedaży pozostałych usług, dotacje, przychody finansowe, pozostałe przychody operacyjne oraz sprzedaż środków trwałych i wyposażenia czyli kwotę(...)zł wskazaną przez powódkę w piśmie z 17 lutego 2021 roku.

Sąd zważył, iż jak wynika z treści art. 111 u.o.k.i.k., Prezes UOKiK przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 3a, powinien uwzględnić w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Oprócz tego w myśl art. 106 ust. 2 u.o.k.i.k., ustalając wysokość kar pieniężnych zgodnie z ust. 1 Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Okoliczności łagodzące zostały wymienione w art. 106 ust. 3 u.o.k.i.k., zaś okoliczności obciążające w art. 106 ust. 4 u.o.k.i.k.

W uzasadnieniu Decyzji w pkt IV pppkt od 1 do 9 Prezes UOKiK precyzyjnie wskazał w jaki sposób ustalił wysokość kwoty bazowej, a następnie które okoliczności przemawiały na korzyść powódki np.: dobrowolne zaprzestanie stosowania postanowienia, a które na jej niekorzyść - znaczny zasięg terytorialny naruszenia.

Natomiast za okoliczność łagodzącą nie może być uznany fakt współpracy powódki z pozwanym w toku postepowania administracyjnego, albowiem taka współpraca jest obowiązkiem przedsiębiorcy (art. 50 u.o.k.i.k.). Ponadto analiza akt postępowania administracyjnego prowadzi do wniosku, iż powódka poprzez udzielanie informacji ogólnych lub niepełnych wcale nie przyczyniła się do szybkiego zebrania materiału dowodowego i zakończenia postępowania w krótkim czasie.

Sąd nie zgadza się z powódką co do zarzutu naruszenia art. 23c ust. 1 u.o.k.i.k. zgodnie z którym „Jeżeli przedsiębiorca przed wydaniem decyzji, o której mowa w art. 23b ust. 1, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a, lub usunięcia skutków tego naruszenia, Prezes Urzędu może, wydając decyzję, o której mowa w art. 23b ust. 1, zobowiązać przedsiębiorcę do wykonania tych zobowiązań.”.

Z powyższego wynika, iż decyzja ta ma charakter uznaniowy, co oznacza, że Prezes UOKiK nie ma obowiązku jej wydania w każdym przypadku, gdy wniesie o to przedsiębiorca. Przepis ten nie nakłada na organ ochrony konsumentów obowiązku wydania decyzji zobowiązującej, a jedynie stwarza mu prawną możliwość wydania takiej decyzji. Prezes UOKiK w odpowiedzi na odwołanie wyjaśnił, że powódka miała czas na złożenie propozycji zobowiązań w oparciu o ww. przepis, takie zobowiązania przedstawiała jednakże się z nich nie wywiązywała. Jak wynika z akt postępowania pozwany musiał wielokrotnie wzywać Powódkę do udzielenia odpowiedzi, czy już zrealizowała zobowiązania, których się podjęła (patrz odpowiedź na odwołanie str. 10).

Odnośnie natychmiastowej zmiany klauzuli zastrzegającej karę umowną w wysokości 600,00 zł z tytułu niezłożenia w sekretariacie szkoły określonych dokumentów przez ucznia i wydania przez dyrektorów poszczególnych szkół, zarządzenia dotyczącego umarzania kwestionowanych przez pozwanego kar umownych, to korzyść z tego tytułu działań odnieśli przede wszystkim konsumenci, a nie jak twierdzi powódka pozwany, który jej zdaniem nie musiał rozszerzać postepowania o dodatkowy zarzut, co przyczyniło się do sprawnego zakończenia postępowania. W ocenie Sądu, powódka też odniosła korzyść z tego działania, a mianowicie uniknęła nałożenia kary pieniężnej za stosowanie kolejnego 15 niedozwolonego postanowienia wzorca umowy.

Nieuzasadnione w świetle obowiązujących przepisów i utrwalonego stanowiska judykatury jest stanowisko powódki, która odnosi się do wysokości kary jako sumy wszystkich kar nałożonych za poszczególne czyny i w związku z tym wywodzi, iż na powódkę została nałożona kara w wysokości(...) % obrotu. Tymczasem każde postanowienie uznane w Decyzji za niedozwolone stanowi naruszenie zakazu określonego w art. 23a u.o.k.i.k. a tym samym odrębny czyn, który mógłby być objęty odrębną decyzją i za który mogłaby być nałożona odrębna kara pieniężna.

Sąd Apelacyjny w Warszawie, w uzasadnieniu do wyroku z 30 czerwca 2017r. sygn. akt VII ACa 199/16 jednoznacznie stwierdził, że „Zidentyfikowane przez Prezesa Urzędu naruszenia nie zachodzą na siebie. Każde z nich zachowałoby bezprawny charakter nawet w razie wyeliminowania wszystkich pozostałych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszym składzie, uzasadnia to stwierdzenie, iż Prezes Urzędu nie popełnił błędu przyjmując, iż każde z nich ma odrębną tożsamość oraz, że rozwiązaniem prawidłowym było nałożenie za każde z nich odrębnej kary. Należy również zauważyć, że nawet hipotetyczne stwierdzenie, iż w niniejszej sprawie powinna zostać nałożona jedna kara nie skutkowałaby zmniejszeniem dolegliwości sankcji dotykających powoda. Konsekwencją uznania, że przedmiotowe zachowania konstytuują jedno naruszenie byłoby stwierdzenie, iż jego szkodliwość jest równa zsumowanej szkodliwości praktyk zidentyfikowanych w zaskarżonej decyzji, co zgodnie z zasadą proporcjonalności, powinno znaleźć przełożenie na wysokość kary.”. Innymi słowy, gdyby nawet zaakceptować stanowisko powódki, iż wszystkie klauzule razem wzięte stanowią jeden czyn, to z uwagi na ilość postanowień uznanych za niedozwolone – 14, wysokość kary w kwocie łącznej 354 249,00 zł byłaby uzasadniona skalą naruszenia przepisów ustawy.

Na marginesie można jedynie zauważyć, że wysokość kar za stosowanie poszczególnych klauzul nie przekracza (...), w większości przypadków kształtują się one na poziomie (...)% obrotu spółki, a zatem w granicach uzasadnionych okolicznościami sprawy.

Nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym, twierdzenia powódki o pogorszeniu się sytuacji finansowej powódki w związku z pandemią COVID-19, przeczy temu analiza treści sprawozdania finansowego, z której wynika, że w 2020 roku sytuacja finansowa powódki była lepsza niż w 2019 roku, bowiem w roku poprzedzającym wydanie Decyzji, powódka osiągnęła zysk w wysokości (...) zł, a rok wcześniej poniosła stratę (k.310 akt sąd.).

USUNIĘCIE TRWAJĄCYCH SKUTÓW NARUSZENIA

Stosownie do przepisu art. 23b ust. 2- 4 u.o.k.i.k „W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 23a, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do:

1) poinformowania konsumentów , będących stronami umów zawartych na podstawie wzorca, o którym mowa w ust. 1, o uznaniu za niedozwolone postanowienia tego wzorca - w sposób określony w decyzji;

2) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji.

3. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może nakazać publikację decyzji w całości lub w części, z zaznaczeniem, czy decyzja ta jest prawomocna, w określonej w niej formie, na koszt przedsiębiorcy.

4. Środki, o których mowa w ust. 2, powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.”.

Z treści omawianego przepisu wynika, że ustawodawca poprzez użycie słów „w szczególności” upoważnił Prezesa UOKIK do zastosowania wszelkich możliwych środków, których celem będzie usunięcie trwających skutków naruszenia interesów konsumentów, a nie tylko tych polegających na zobowiązaniu przedsiębiorcy do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji.

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że chodzi o wybór takiego środka, aby jego zastosowanie rzeczywiście było konieczne do usunięcia skutków praktyki z uwzględnieniem wagi i rodzaju naruszenia. Zatem zastosowany środek powinien być jak najmniej uciążliwy dla przedsiębiorcy. Wybierając środek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, organ antymonopolowy musi uwzględnić charakter oraz skutki dla konsumentów praktyki przedsiębiorcy. Zastosowane środki muszą być adekwatne do rodzaju naruszenia stwierdzonego w decyzji wydanej przez Prezesa UOKiK (ust. 4 art. 26 u.o.k.k.). Podobna regulacja obowiązuje w odniesieniu do praktyk ograniczających konkurencję (zob. art. 10 ust. 6 u.o.k.k.) ( tak Małgorzata Sieradzka, Ochrona konkurencji i konsumentów. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, LEX/el., 2016). Zdaniem Sądu zobowiązanie powódki do przekazania konsumentom listem poleconym treści Decyzji oraz skutków jakie dla nich z niej wynikają, jest adekwatne do stwierdzonego naruszenia i jego skutków, bowiem praktyki wymierzone były w liczną grupę konsumentów z terenu całego kraju oraz dotyczyły istotnych z punktu widzenia konsumentów interesów ekonomicznych (zwrot ulgi promocyjnej, obowiązek zwrotu kwoty dotacji). Forma przekazania informacji konsumentom, czyli list polecony, jest adekwatna do pisemnego sposobu zawarcia umowy i umożliwia konsumentom prawidłowe zapoznanie się z istotną informacją, zapewniając jednocześnie skuteczność doręczenia wiadomości.

Odnosząc się do argumentu powódki, iż sprawie w sprawie o sygn. akt XVII AmA 36/20 SOKiK uznał iż nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku poinformowania konsumentów o treści decyzji listem poleconym było niezasadne i stanowiło w rzeczywistości dodatkową karę pieniężną nałożoną na przedsiębiorcę, to Sąd przede wszystkim pragnie podkreślić, że orzeczenie w tej sprawie zapadło w innym stanie faktycznym, bowiem Sąd w uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził "Co więcej poniesienie tych kosztów nie jest niezbędne dla osiągnięcia celu jaki przyświecał pozwanemu przy wydawaniu decyzji. Należy mieć przy tym na uwadze, że Spółka w przeważającej części kontaktuje się z klientami za pośrednictwem korespondencji mailowej.”. W rozpoznawanej sprawie, jak już wcześniej wspomniano, umowy były sporządzane na piśmie, a powódka nie wykazała, aby kontaktowała się z konsumentami w inny niż tradycyjny sposób. Z kolei odnośnie stwierdzenia „Sąd miał także na uwadze koszt tego typu przesyłek, co stanowiłoby ukrytą karę pieniężną wobec spółki.”, to Sąd rozpoznający sprawę nie zgadza się z nim, bowiem obowiązek poinformowania konsumentów o treści decyzji listem poleconym wiąże się z koniecznością wydatkowania środków pieniężnych, ale nie może być uznany za karę pieniężną, tym bardziej, że rozwiązanie takie zostało przewidziane przez samego ustawodawcę, który przewidział oprócz nałożenia na przedsiębiorcę kary umownej, możliwość zobowiązania go do przekazania treści decyzji konsumentom, z którymi łączyły lub łączą przedsiębiorcę stosunki zobowiązaniowe, a to zawsze będzie się wiązało z koniecznością poniesienia wydatków przez przedsiębiorcę.

Podniesione przez powódkę zarzuty odnośnie naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie mogły odnieść skutku, albowiem do kognicji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie należy kontrola prawidłowości postępowania prowadzonego przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 13/05/2004 r., sygn. akt III SK 44/04, Lex nr 137437),, jest to bowiem postępowanie sądowe pierwszoinstancyjne, w którym strona może przedstawić wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na potwierdzenie zasadności swojego stanowiska, tak więc co do zasady ewentualne uchybienia postępowania administracyjnego nie miały znaczenia dla rozpoznania sprawy przed tym Sądem. Jednakże Sąd zbadał zasadność zarzutu o najwyższym ciężarze gatunkowym dotyczący niedopuszczalności zaliczenia w poczet materiału dowodowego informacji uzyskanych w trybie art. 49a ust. 1 u.o.k.i.k.

Stosownie do przepisu art. 49a u.o.k.i.k. „1. Prezes Urzędu, bez wszczynania postępowania, może wystąpić do przedsiębiorcy w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów. 2. Przedsiębiorca, do którego Prezes Urzędu skierował wystąpienie, może w terminie określonym przez Prezesa Urzędu przekazać stanowisko w sprawie, której dotyczy wystąpienie. 3. Termin, o którym mowa w ust. 2, nie może być krótszy niż 14 dni, licząc od dnia otrzymania przez przedsiębiorcę wystąpienia.”.

W rozpoznawanej sprawie tak się stało, a mianowicie pismem z 10 października 2017 roku pozwany zwrócił się do powódki o przedstawienie statutu szkoły oraz wzorców umownych stosowanych przez powódkę. W odpowiedzi powódka przedstawiła dwa pisma z 30 października 2017 roku, do którego dołączyła 12 wzorców umów oraz 15 listopada 2017 roku do którego dołączyła jeden wzorzec umowy i statut. Następnie Postanowieniem nr 2 wydanym w toku niniejszego postępowania oba pisma zostały włączone na podstawie art. 73 ust. 6 u.o.k.i.k. w poczet dowodów.

Zdaniem powódki, przepis art. 73 ust. 6 u.o.k.i.k. określa tryb zaliczania w poczet dowodów informacji uzyskanych w trakcie innego postępowania prowadzonego przez Prezesa Urzędu, brak jest natomiast podstawy prawnej do takiego zaliczenia informacji zebranych w trybie art. 49a u.o.k.i.k. Zgodnie bowiem z tym przepisem wystąpienie ma charakter miękki tzn. jego celem jest wyeliminowanie naruszenia przepisów ustawy bez konieczności wszczynania postępowania.

W ocenie Sądu z powyższą konstatacją nie można się zgodzić, albowiem żaden przepis ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie zakazuje wykorzystania przez Prezesa UOKiK dokumentów uzyskanych na podstawie art. 49a u.o.k.i.k. w postępowaniu prowadzonym przeciwko przedsiębiorcy. Należy podkreślić, że wystąpienie z art. 49a u.o.k.i.k. ma charakter dobrowolny i nie udzielenie informacji nie może spowodować nałożenia na przedsiębiorcę kary, w przeciwieństwie do obowiązku wynikającego z art. 50 u.o.k.i.k. Zatem włączenie pism i dokumentów uzyskanych na tej podstawie do dowodów w postępowaniu prowadzonym przeciwko przedsiębiorcy w żaden sposób nie narusza jego praw. W uzasadnieniu odwołania powódka nie wyjaśniła, w jaki sposób wykorzystanie materiałów pozyskanych na podstawie wystąpienia miękkiego mogło zagrozić jej prawom w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone.

Dodatkowo należy pamiętać, że powódka została poinformowana przez pozwanego o zaliczeniu w poczet materiału dowodowego dokumentów uzyskanych na podstawie art. 49a u.o.k.i.k., a zatem miała pełną wiedzę o tym, które dokumenty zostaną wykorzystane w postępowaniu i mogła się do nich odnieść, jak również złożyć kolejne dowody.

Za naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść decyzji nie można również uznać braku poinformowania powódki przez Prezesa UOKiK o planowanym rozstrzygnięciu. Trzeba bowiem podkreślić, że pozwany jest uprawniony a nie zobowiązany do poinformowania przedsiębiorcy o planowanym rozstrzygnięciu (dalej IPR). W dokumencie zatytułowanym „ Wyjaśnienie dotyczące realizacji przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów obowiązku przekazania stronom postepowań z zakresu ochrony konsumentów informacji o podstawach faktycznych i prawnych zarzutów naruszenia przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów” Prezes UOKiK wskazał, że „Przedstawienie stronie postępowania Informacji o planowanym rozstrzygnięciu uzasadnione będzie zwłaszcza w przypadkach, w których ustalenia postępowania dowodowego w ramach danego postępowania odbiegają w istotny sposób od stanu faktycznego będącego podstawą do sformułowania zarzutów znajdujących się w postanowieniu o wszczęciu postępowania lub też znaczącej zmianie uległa argumentacja prawna Prezesa UOKiK względem ustalonego stanu faktycznego, a zapoznanie się z tymi informacjami przez stronę postępowania jest celowe w kontekście zasad sprawiedliwości proceduralnej, m.in. z uwagi na prawo do wyczerpującej informacji o stawianych jej zarzutach i ich uzasadnieniu prawnym i faktycznym.”. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie takie okoliczności nie zaszły, gdyż stan faktyczny będący podstawą do wszczęcia niniejszego postępowania był tożsamy z tym ustalonym w zaskarżonej Decyzji. Nie może również ujść uwadze fakt, że pismem z 21 kwietnia 2021 roku pozwany poinformował powoda o braku zamiaru przedstawienia informacji o planowanym rozstrzygnięciu.

Za niezasadne Sąd uznał również twierdzenie powódki, iż uznanie wszystkich 14 postanowień za niedozwolone stanowi rozstrzygniecie precedensowe i w konsekwencji powinno zostać uznane za tzw. nową praktykę, do której znajdą zastosowanie wytyczne Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt III SK 21/15 a zatem w takiej sytuacji nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej jest niedopuszczalne w świetle obowiązujących standardów konstytucyjnych.

W tym miejscu trzeba podkreślić, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, iż niewłaściwe z punktu widzenia zasad wynikający z art. 2 Konstytucji RP jest nakładanie kary pieniężnej na przedsiębiorcę za naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w sytuacji, gdy wykładania przepisów mających zastosowanie w sprawie jest rozbieżna i brak jednego przeważającego poglądu wyrażonego w orzecznictwie czy literaturze. W takiej bowiem sytuacji trudno wymagać od racjonalnego przedsiębiorcy, że powinien kształtować swoje relacje z kontrahentami w sposób wynikający z decyzji Prezesa Urzędu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 26 września 2017 roku, sygn. akt III SK 64/15, LEX nr 2397585).

Również w literaturze przedmiotu prezentowany jest pogląd, że organ antymonopolowy powinien powstrzymać się od nałożenia kary pieniężnej, jeżeli jego rozstrzygnięcia mają charakter precedensowy lub opierają się na nowej interpretacji przepisów prawa ( tak Emilia Wardęga w Komentarzu do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów pod red. Aleksandra Stawickiego i Edwarda Stawickiego, Wolters Kluwer 2016 oraz Małgorzata Król- Bogomilska Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów pod red. Tadeusza Skocznego, C.H. Beck 2014 ).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że rozpoznawana sprawa nie ma charakteru precedensowego. Zagadnienie niedozwolonych postanowień umownych było w ostatnim czasie szeroko komentowane w literaturze podmiotu, jak również sądy powszechne wielokrotnie wypowiadały się na ten temat, stanowisko Prezesa UOKiK też jest przedsiębiorcom znane. Należy podkreślić, że jeśli chodzi o klauzule dotyczące okresu wypowiedzenia i ograniczenia odpowiedzialności za szkody na mieniu i osobie, to tożsame albo zbliżone postanowienia do tych stosowanych przez powódkę zostały wpisane do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK, a zatem decydując się na ich umieszczenie w swoich wzorcach, powódka musiała liczyć się z możliwością poniesienia odpowiedzialności administracyjnej za ich stosowanie. Odnośnie zaś pozostałych postanowień, to powódka jako przedsiębiorca, od którego oczekuje się staranności i dbałości o własne interesy, jak również poszanowania praw konsumentów, powinna była przed przygotowaniem wzorca, skonsultować jego treść z prawnikami, którzy po zapoznaniu się z dostępnym orzecznictwem i literaturą, mogliby zasugerować usunięcie lub przeredagowanie zakwestionowanych postanowień. Ponadto powódka miała szansę na uniknięcie wydania w stosunku do niej zaskarżonej Decyzji, gdyby w odpowiednio szybkim czasie przedstawiła pozwanemu propozycje zmian w stosowanych wzorcach i niezwłocznie wprowadziła je w życie, tak jak w przypadku klauzuli dotyczącej zastrzeżenia kary umownej w wysokości 600,00 zł za niezłożenie w sekretariacie szkoły określonych dokumentów.

Biorąc powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił wniesione przez powódkę odwołanie na podstawie art. 479 ^31a § 1 kpc.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, powódkę należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niej na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 z zm.).

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

(...)

(...)

(...)

Sędzia SO Anna Maria Kowalik