Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka du Château

Protokolant: sekretarz Małgorzata Jedlińska

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko P. W.

o zapłatę kwoty 147.565,47 złotych

1.  Umarza postępowanie w sprawie w zakresie kwoty 21.693,31 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt trzy złote i 31/100) złotych.

2.  Oddala powództwo.

3.  Stwierdza, że powód przegrał proces i szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawia referendarzowi sądowemu.

sędzia Agnieszka du Château

Sygn. akt XX GC 460/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 grudnia 2022 r. powód (...) sp. z o.o. w W. wniósł o zasądzenie w postępowaniu upominawczym od pozwanej P. W. kwoty 147.565,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż strony łączyła umowa pożyczki. Przedmiotem była kwota 441.639,35 zł. Środki służyły zakupowi minikoparki (...) o wartości 354.627,17 zł netto. Należność miała być spłacana w ratach. W związku z brakiem spłaty pożyczki przez pozwaną i zaległość w kilku ratach, powód wypowiedział umowę pożyczki, wezwał pozwaną do uregulowania zadłużenia. (pozew k. 3-5)

Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w dniu 26 stycznia 2023 r. w sprawie XX GNc 2723/22. (nakaz k. 53)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana, która zaskarżyła nakaz w całości, wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu. (sprzeciw k. 63-66)

Pozwana podniosła zarzut zastosowania w umowie niedozwolonych postanowień umownych. Zapisy umowne w zakresie oprocentowania są dotknięte nieważnością, są niejasne, nie dają podstawy wyliczenia wysokości raty odsetkowej, pozwana nie znała wysokości marży ani złożoności metody annuitetowej, czytelnych kryteriów naliczania odsetek, zasad wyliczania wskaźnika referencyjnego. Zapisy umowne pozostawiły tylko w rękach pożyczkodawcy jednostronnie, bez udziału pożyczkobiorcy, zasady i wysokości ustalania oprocentowania. Pozwana została pozbawiona informacji nt stosunku prawnego i wysokości zobowiązania, sposobu naliczenia wysokości rat. Wskaźnik Wibor 3M stosowany w umowie jest wskaźnikiem nierynkowym. Dodatkowo okoliczności podpisania umowy nie dały możliwości analizy treści umowy i zapoznania się z treścią jej postanowień, umowy nie podpisano w oddziale powoda, ale w domu pozwanej.

W dalszych pismach procesowych i na rozprawie strony podtrzymały swoje stanowiska co do zasady w zakresie zasadności roszczenia.

W piśmie z dnia 13 grudnia 2023 r. powód zmodyfikował żądanie, cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia ponad kwotę 125.872,16 zł, w zakresie której kwota 101.738, 36 zł to należność główna, kwota odsetek umownych to 20.483,80 zł oraz koszty powódki w związku ze sprzedażą maszyny 3.650 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana P. W. jest przedsiębiorcą, prowadzi działalność w zakresie przygotowania terenu budowy.

(wydruk z CEDiG k. 14)

Powód (...) sp. z o.o. jest spółką kapitałową świadczącą usługi finansowe, w tym udzielania pożyczek.

(odpis KRS k. 9-13)

Wnioskiem z dnia 8 lutego 2021 r. powódka zwróciła się o pożyczkę na zakup minikoparki (...) z udziałem własnym 5%.

(wniosek k.. 26-28)

W dniu 3 marca 2021 r. strony zawarły umowę pożyczki, na mocy której powód jako pożyczkodawca udzielił pozwanej - pożyczkobiorcy pożyczki pieniężnej w kwocie 441.639,72 zł na okres 60 miesięcy z udziałem własnym 35.482,72 zł. Pozwana otrzymała OWU pożyczki, harmonogram. Pożyczka była przeznaczona na zakup minikoparki (...) wartości netto 354.627,17 zł. Pojazd podlegał ubezpieczeniu przez pożyczkobiorcę. Spłata miała nastąpić w równych półrocznych ratach po 31.144,89 zł. Dodatkowe dwie raty wyniosły 80.000 zł i 50.000 zł. Oprocentowanie określiły strony na zmienne, stawka bazowa Wibor 3M. Raty kapitałowo-odsetkowe wyliczane są metodą annuitetową w oparciu o wewnętrzną stopę zwrotu równą w skali roku stawce bazowej powiększonej o stałą marżę ponad stawkę bazową. Przy oprocentowaniu zmiennym stawka bazowa stosowana do ustalania odsetek w przypadku wskaźnika Wibor 3m to stawka obowiązująca w banku (...) S.A. z 13-tego dnia kalendarzowego miesiąca poprzedzającego miesiąc wystawienia faktury dotyczącej odsetek lub dokonania kapitalizacji odsetek za dany okres odsetkowy, przy czym stawka bazowa ustalana będzie dla trzech kolejnych okresów odsetkowych. Wymagalność rat określono w harmonogramie.

Zabezpieczeniem było przewłaszczenie rzeczy na zabezpieczenie należności. Strony zawarły w tym przedmiocie umowę w dniu 3 marca 2021 r.

Poręczycielem długu był B. W. (1).

W razie opóźnienia w płatności rat, pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek za opóźnienie jako odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych. W przypadku uchybienia terminowi spłaty co najmniej jednej raty pożyczka w zakresie niespłaconych rat staje się wymagalna.

Po wypowiedzeniu umowy pożyczkobiorca obciążona była obowiązkiem zwrotu przedmiotu zakupu ze środków pożyczki.

(umowa pożyczki k. 15-16, owu k. 17-21, harmonogram k. 22-23, umowa przewłaszczenia k. 23v-24, oferta ubezpieczenia k. 25, zeznania świadka B. W. k. 120-121, 168-170, zeznania powódki w charakterze strony k. 164)

Powód w okresie trwania i rozliczenia umowy wystawił pozwanej faktury Vat zgodnie z terminami wymagalności z harmonogramu oraz obsługi zadłużenia, wyceny maszyny o nr: (...) na kwotę 80.433,44 zł brutto, (...) na kwotę 100 zł netto, (...) na kwotę 30.227,14 zł brutto, (...) na kwotę 100 zł netto, (...) na kwotę 1000 zł brutto, (...) na kwotę 100 zł netto, (...) na kwotę 8.610 zł brutto.

(faktury k. 36-42)

Powód przedstawił pozwanej całą kwotę pożyczki do dyspozycji.

(okoliczność bezsporna)

Pozwana zapłaciła na rzecz powoda tytułem spłaty pożyczki kwotę 50.000 zł.

(opinia biegłego dziadziny księgowości k. 104-108, 147-150)

Pozwana popadła w zwłokę w spłacie należności ratalnych i powód wypowiedział pozwanej w dniu 29 grudnia 2021 r. umowę pożyczki. Zaległości należności głównej wraz z należnościami ubocznymi na dzień wystawienia wypowiedzenia umowy pożyczki wynosiły 297.399, 15 zł.

(wypowiedzenie umowy pożyczki, k. 31, dowód nadania k. 32, nota obciążeniowa k. 33,34, lista rozrachunków k. 35, zeznania świadka B. W. k. 120-121, 168-170, zeznania powódki w charakterze strony k. 164)

8 grudnia 2021 r. powód skierował do pozwanej wezwanie do zapłaty, wyznaczając termin na świadczenie do 15 grudnia 2021 r.

(wezwanie k. 29, dowód nadania k. 30)

Przedsądowe wezwanie do zapłaty powód skierował do pozwanej 29 lipca 2022 r. na kwotę 127.866,81 zł.

(korespondencja k. 47, dowód nadania k. 48-49, wykaz należności k. 50)

Wysokość zobowiązania umownego na dzień wypowiedzenia umowy wynosiła 122.222,16 zł, gdzie kwota zobowiązania głównego to 101.738,36 zł, odsetek 20.483,80 zł.

(opinia biegłego z dziedziny rachunkowości k. 104-108, 147-150)

Po zwrocie maszyny powodowi nastąpiła jego wycena. Przedmiot po wycenie był sprzedany w dniu 23 czerwca 2022 r. i na poczet zaległości pozwanej powód zaliczał cenę. Obciążył pozwaną umownymi kosztami wyceny, sprzedaży. Cena sprzedaży minikoparki (...) osobie trzeciej wyniosła 280.908 zł netto.

(faktura k. 43,44,45, 46, opinia biegłego dziadziny księgowości k. 104-108, 147-150)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane wyżej dowody z dokumentów na okoliczności wskazane przez strony. Autentyczność przedstawionych dowodów nie była kwestionowana przez którąkolwiek ze stron postępowania. W ocenie Sądu nie zachodzą żadne okoliczności podające w wątpliwość ich autentyczność. Dowody z dokumentów są wiarygodne.

Sąd uwzględnił dowód z zeznań świadka B. W. (1). Świadek zeznawał na okoliczność zawarcia umowy, jej treści, celu pożyczki. Zeznania te Sąd ocenił jako wiarygodne, świadek uczestniczył w czynności zawarcia i przebiegu wykonania umowy przez strony. Zeznania korespondują z dokumentami, są logiczne.

Zeznania powódki nie były szczegółowe, ale wypowiedź była logiczna i korespondowała z umową. Sąd pocztuje je za wiarygodne.

Opinia biegłej podstawowa i uzupełniająca zasługują na wiarę. Opinie zawierają pełny, logiczny, jasny wywód i rzeczowe wnioski. Biegła dysponowała wiedzą w zakresie rachunkowości, dokonała szczegółowej analizy materiału dowodowego, udzieliła odpowiedzi na wszystkie zagadnienia. W opiniach nie ma sprzeczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Mając na uwadze reguły postępowania dowodowego wskazać należy, że obowiązek przedstawienia dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne – art. 6 k.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c.

W niniejszej sprawie powód domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 125.872,16 zł, w zakresie której kwota 101.738, 36 zł to należność główna, kwota odsetek umownych to 20.483,80 zł oraz koszty powódki w związku ze sprzedażą maszyny 3.650 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Żądanie powód wywodził ze stosunku prawnego pożyczki.

Sąd nie podziela stanowiska strony powodowej w zakresie zawarcia ważnej w zakresie wszystkich postanowień umowy pożyczki w dniu 3 marca 2021 r.

Podstawa prawna roszczenia dochodzonego pozwem na gruncie stosunku podstawowego opiera się na treści art. 720 k.c. i nast.

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. (art. 720 k.c.)

Zawarcie ważnej przez strony umowy pożyczki było kwestionowane przez pozwaną w sprzeciwie. Zarzuty pozwanej dotyczyły zastosowania w umowie niedozwolonych postanowień umownych, podpisania umowy w okolicznościach, które nie dały możliwości analizy treści umowy gdyż umowy nie podpisano w oddziale powoda, ale w domu pozwanej. Również zapisy umowne w zakresie oprocentowania nie dają podstawy wyliczenia wysokości raty odsetkowej, pozwana nie znała wysokości marży ani stosowanej metody annuitetowej, umowa nie zawierała czytelnych kryteriów naliczania odsetek, zasad wyliczania wskaźnika referencyjnego, wskaźnik Wibor 3M stosowany w umowie jest wskaźnikiem nierynkowym. Zapisy umowne pozostawiły tylko w rękach pożyczkodawcy jednostronnie, bez udziału pożyczkobiorcy, zasady i wysokości ustalania oprocentowania. Pozwanej nie przedstawiono informacji odnośnie stosunku prawnego i wysokości zobowiązania, sposobu naliczenia wysokości rat.

Część z nich Sąd ocenił jako zasadne, mające wpływ na ocenę ważności umowy.

Zgodnie z art. 58 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Sąd podziela stanowisko pozwanej w zakresie oceny spornego stosunku prawnego jako nieważnego, sprzecznego z art. 58 § 1, 2 k.c. w zakresie roszczenia odsetkowego.

Ciężar udowodnienia okoliczności z art. 58 k.c. obciąża pozwaną, która wywodzi z tego faktu korzystne dla siebie skutki prawne, żądając oddalenia powództwa (art. 6 k.c.)

Pozwana wykazała okoliczności, na które powoływała się dokonując oceny stosunku prawnego obligacyjnego jako naruszającego przepisy prawa, stojącego w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Pozwana wskazała, jakie klauzule generalne i zasady współżycia społecznego powód naruszył w postanowieniach umownych.

Pozwana wywodziła, że zapisy umowne w zakresie oprocentowania nie dają podstawy wyliczenia wysokości raty odsetkowej, pozwana nie znała wysokości marży ani stosowanej metody annuitetowej, umowa nie zawierała czytelnych kryteriów naliczania odsetek, zasad wyliczania wskaźnika referencyjnego, wskaźnik Wibor 3M stosowany w umowie jest wskaźnikiem nierynkowym. Zapisy umowne pozostawiły tylko w rękach pożyczkodawcy jednostronnie, bez udziału pożyczkobiorcy, zasady i wysokości ustalania oprocentowania. Pozwanej nie przedstawiono informacji odnośnie stosunku prawnego i wysokości zobowiązania, sposobu naliczenia wysokości rat.

Z opinii biegłej z dziedziny księgowości (k. 104-108, 147-150) wynika, że umowa pożyczki i załączniki do umowy nie zawierają wskazania w jaki sposób ustalana jest stawka bazowa Wibor 3M, przez kogo jest ustalana i jak ją można sprawdzić. OWU określają sposób obliczania rat kapitałowo-odsetkowych oraz wyjaśniają sposób obowiązywania wskaźnika trzymiesięcznego dla obliczania odsetek w trzech kolejnych okresach odsetkowych. Umowa i OWU oraz harmonogram nie wskazują wysokości stałej marży pożyczkodawcy. W harmonogramie pozwana mogła sprawdzić kwoty miesięcznych odsetek należnych z tytułu korzystania z pożyczki, bez wskazania wysokości marży i wysokości stawki bazowej Wibor 3M. Brak wskazanej marży uniemożliwia pożyczkobiorcy wyliczenie raty odsetkowej, określenia stopy procentowej. Umowa i OWU nie wyjaśniają pojęcia „metoda annuitetowa” służąca do wyliczenia wysokości raty kapitałowo-odsetkowej. Brak wysokości marży w umowie uniemożliwia pożyczkobiorcy kontrolę wysokości wyliczonej przez kontrahenta raty odsetkowej.

W ocenie Sądu umowy zawarta przez strony była zawarta w sposób nieważny w zakresie obciążenia należnością odsetkową, także sprzeczna z naturą stosunku prawnego łączącego strony w postaci umowy pożyczki oraz z zasadami współżycia społecznego. Sposobem rozliczenia raty i wpłat powoda było zastosowanie metody annuitetowej, nieznanej pozwanej, co prowadziło do skutku, iż pozwana nie miała wpływu na treść i wartość raty odsetkowej i jej wysokość nie była jej znana. Na powodzie spoczywał obowiązek informacyjny, lojalności wobec klientki – pozwanej.

Umowa pożyczki jest sprzeczna z naturą stosunku prawnego pożyczki (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. art. 58 1,2 k.c.) z uwagi na naruszenie zasady równości i słuszności kontraktowej poprzez dowolne kształtowanie przez powoda oprocentowania pożyczki. W umowie brak było ekwiwalentności świadczeń wzajemnych, a ukształtowanie kontraktu było sprzeczne z naturą stosunku prawnego, utrwalonymi zwyczajami. Samo zawarcie umowy było poza oddziałem powoda, w miejscu zamieszkania, co utrudniało korzystanie przez powódkę z uprawnień informacyjnych które mogła pozyskać od pracowników powoda.

Przepis art. 353 ¹ k.c. wyraża fundamentalną zasadę prawa zobowiązań, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nic sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Ustawodawca nie przyznaje omawianej zasadzie charakteru absolutnego, wyznaczając jej granice w oparciu o właściwość (naturę) stosunku prawnego, ustawy i zasady współżycia społecznego. Możliwe są pewne modyfikacje i złagodzenie zasady swobody umów na podstawie zgodnej woli stron, nie w zakresie essentialia negotii umów nazwanych. Swoboda umów sięga do granic konkretnego przepisu imperatywnego. Sąd Najwyższy w jednym ze swoich wyroków wskazał, że swoboda umów nie może sięgać tak daleko, by naruszała przepisy o charakterze iuris cogentis (zob. wyrok SN z dnia 5 czerwca 2002 r., II CKN 701/00).

Do nadużycia prawa może dojść w stosunkach pomiędzy osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, co Sąd Najwyższy potwierdził w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 r. sygn. akt II CKN 604/00.

W świetle uregulowania art. 353 ¹ k.c. bez znaczenia jest, z którym z wymienionych kryteriów sprzeczna będzie ustalona przez kontrahentów treść umowy lub jej cel. Przekroczeniem granic swobody umów jest naruszenie choćby jednego z nich, co spowoduje uruchomienie sankcji bezwzględnej nieważności przewidzianej w art. 58 k.c.

Do essentialia negolii umowy pożyczki należą oddanie do dyspozycji pieniędzy, rzeczy na czas oznaczony w umowie oraz zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu środków pieniężnych, rzeczy wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

W zakresie elementów konstrukcyjnych umowy pożyczki, umowa stron w niniejszej sprawie zawiera uchybienia, mianowicie brakuje w niej szczegółowej oznaczalności świadczenia pożyczkobiorcy w zakresie odsetek i sposobu ich obliczenia.

Umowa naruszała zasady lojalności i uczciwości kupieckiej. Wykorzystanie metody annuitetowej przy obliczaniu odsetek w sposób nieopisany w umowie szczegółowo, prowadzi do wniosku o sprzeczności tych postanowień nie tylko z art. 353 ¹ k.c. ale i ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Powód nie określił szczegółowo okoliczności mających wpływ na wysokość oprocentowania. Odwołanie się do wskaźnika Wibor 3M, świadczy o nieprecyzyjnym określeniu parametrów zmiany stopy procentowej pożyczki, nie zdefiniowano zmiennej stawki bazowej i tego od czego zależy jej zmiana. Warunki zmiany oprocentowania powinny być określane w sposób zrozumiały i przejrzysty dla strony, która zawodowo nie zajmuje się prowadzenia działalności finansowej. Powyższe wykluczało precyzyjne wyliczenie przez pozwaną wysokości odsetek miesięcznie, od jakiej wysokości kapitału, którą powód wyliczał dowolnie.

W przekonaniu Sądu tak skonstruowana klauzula w zakresie wyliczenia odsetek od kapitału, obciążająca w całości pożyczkobiorcę (słabszą stronę umowy), nie daje możliwości pogodzenia z zasadami współżycia społecznego rozumianymi jako powszechnie akceptowane w społeczeństwie wartości moralne, reguły uczciwego, rzetelnego, lojalnego postępowania, zasady słuszności, dobrych obyczajów, a w niniejszej sprawie między przedsiębiorcami, z zasadą uczciwości kupieckiej.

Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie I CSK 46/11, sformułowanie „jednoznaczny” oznacza dopuszczający tylko jedną możliwą interpretację, niebudzący wątpliwości, dokładnie określony, wyraźny, oczywisty, niedwuznaczny. W tym samym wyroku Sąd Najwyższy wyraził też pogląd, że samo odwołanie się do wskaźników Libor/Wibor, podobnie jak ogólnikowe odwołanie się stóp procentowych NBP (skoro występują różne ich rodzaje w postaci stopy referencyjnej, lombardowej, depozytowej czy redyskonta weksli), stanowi w istocie nieprecyzyjne określenie parametrów zmiany stopy procentowej. Kwestionowane przez pozwaną postanowienia z całą stanowczością nie są jednoznaczne, bowiem nic wiadomo czym jest jak jest ustalana wskazana w umowie „zmienna stawka bazowa”, ani od czego zależą jej ewentualne zmiany.

O ile ramach zasady swobody umów może dojść do faktycznej nierówności stron, w tym nieekwiwalentności ich wzajemnej sytuacji prawnej, więc umowa obiektywnie niekorzystna dla jednej ze stron stosunku kontraktowego zasługiwać będzie na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzić do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, gdy do takiego ukształtowania stosunków umownych, który jest dla niej w sposób widoczny krzywdzący, doszło przy świadomym wykorzystywaniu przez drugą stronę swojej dominującej, silniejszej pozycji. Umowa zawarta przez stronę działającą pod presją faktycznej przewagi kontrahenta nie może być bowiem uznana za wyraz w pełni swobodnej i rozważnie podjętej przez nią decyzji (zob.. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 478/07; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 ., I CSK 651/12).

W uchwale z 6 marca 1992 r. w sprawie III CZP 141/91 Sąd Najwyższy stwierdził, że dowolne określanie wysokości odsetek w czasie trwania stosunku prawnego jest sprzeczne z zasadami słuszności kontraktowej i w konsekwencji dla skutecznego zastrzeżenia możliwości jednostronnej zmiany tych odsetek zastrzegł konieczność wskazania konkretnych okoliczności, od których ta zmiana jest uzależniona. Bez tego warunku umowa byłaby nieważna ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego.

Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nieważne uznaje się postanowienie umowy przyznające jednej ze stron kompetencję do jednostronnego kształtowania oraz dowolnego zmieniania treści stosunku prawnego (zob. uzasadnienie uchwały SN (7) z dnia 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSN 1992. Nr 1, poz. 1; uzasadnienie uchwały SN z dnia 6 marca 1992 r., III CZP 141/91, OSN 1992. Nr 6. poz. 90).

Stanowiska te Sąd ten podziela.

Na gruncie niniejszej sprawy umowa została zawarta przez profesjonalistów w obrocie gospodarczym i oczywiste jest, że obu stron dotyczył wymóg należytej staranności z art. 355 § 2 k.c. ocenianej z uwzględnieniem zawodowego charakteru tej działalności, zatem w zakresie obrotu pieniężnego nie można jednakowo oceniać profesjonalizmu powoda oraz przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność i trudniącego się robotami budowlanymi, który w przedmiocie swojej działalności gospodarczej nie ma obrotu finansowego. Powód tak ukształtował treść umowy pożyczki, że całe ryzyko związane z jej wykonywaniem (ryzyko związane z waloryzacją świadczenia) spoczywa wyłącznie na pozwanej, a jednocześnie powód nie poinformował kontrahenta o tej dysproporcji świadczeń. W realiach niniejszej sprawy kontrahenci nie mieli jednakowej wiedzy co do znaczenia poszczególnych postanowień o obiektywnie nieekwiwalentnych wzajemnie świadczeniach, pozycji dominującej powoda w kształtowaniu wysokości zobowiązania, a w konsekwencji różna była ich świadomość co do stopnia ryzyka ponoszonych świadczeń.

Zastosowaną przez powoda konstrukcję Sąd uznaje za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z uczciwością i rzetelnością kupiecką oraz kształtującą wzajemne stosunki stron w sposób uchybiający zasadom słuszności, więc w konsekwencji nieważną. Wynika to z okoliczności poniższych:

a)  Miernik wartości, do którego strony odnoszą wysokość świadczenia musi mieć charakter obiektywny i zewnętrzny, w tym sensie, że nic może być jednostronnie ustalany przez, jedną ze stron kontraktu.

b)  Zapisy klauzuli odsetkowej wg zasady annuitetowej mają charakter blankietowy, ponieważ nie wskazują w jaki sposób dochodzi do ustalenia wysokości marży, stopy bazowej.

c)  Wyłącznie powód jest w stanie zweryfikować zasad, według których następuje wyliczenie odsetek. Kontrahent nie ma wiedzy w tym zakresie i nie jest w stanie samodzielnie dokonać weryfikacji tego mechanizmu.

d)  Sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest umowa, która zastrzega na rzecz jednej ze stron możliwość niczym nieograniczonego kształtowania jej własną decyzją prawu wyrażania zobowiązania w spłacie raty (zob. uchwała SN z dnia 6 maja 1998 r., II CKN 737/97.)

Świadczenia stron nie są ekwiwalentne w rozumieniu art. 487 § 2 k.c., którą to ekwiwalentność uzasadnia uczciwość przedsiębiorców. W Kodeksie handlowym była to uczciwość kupiecka podniesiona do rangi zasady obrotu handlowego, zaś obecnie łączyć ją należy z zasadami zawierania i wykonywania zobowiązań zgodnie z ich społeczno- gospodarczym przeznaczeniem, zasadami współżycia społecznego i ustalonymi zwyczajami (art. 353 § 1 k.c., art. 353 ¹ k.c., art. 354 k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 58 k.c. i art. 65 k.c.).

Jako nietrafne Sąd ocenił zarzuty pozwanej odnośnie zastosowania w umowie niedozwolonych postanowień umownych i podpisania umowy nie dały możliwości analizy treści umowy i zapoznania się z treścią jej postanowień, umowy nie podpisano w oddziale powoda, ale w domu pozwanej.

Pozwana nie jest konsumentem w świetle definicji z art. 22 ¹ k.c., ale przedsiębiorcą, była nim w czasie nawiązania umowy pożyczki z powodem, prowadziła stale działalność gospodarczą. Pożyczka służyła celom rozwijania działalności gospodarczej. Nie mają zastosowania do pozwanej jako przedsiębiorcy skutki zastrzeżenia w umowie klauzul niedozwolonych (art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 384 § 1 k.c.)

Pozwana jako prowadząca działalność gospodarczą, nie jest objęty podwyższonymi standardami ochrony przysługującymi konsumentom zgodnie z art. 385 ¹ k.c. Ustawodawca nie przewidział podobnej „opieki” dla przedsiębiorców, niezależnie od rozmiaru prowadzonej działalności gospodarczej słusznie przyjmując, że w istotę działalności gospodarczej wkomponowane jest wymaganie posiadania niezbędnej wiedzy fachowej, obejmującej nie tylko czysto formalne kwalifikacje, ale także doświadczenie wynikające z praktyki zawodowej oraz ustalone zwyczajowo standardy wymagań.

Sąd stwierdza, że umowa zawarta między stronami w zakresie roszczenia należności głównej i odsetek jest nieważna.

Powołując się na treść art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Nietrafne byłoby przyjęcie przez Sąd ważności umowy w zakresie kapitału, czyli części postanowień umowy.

Biorąc pod uwagę naturę zawartego przez strony stosunku prawnego polegającego na udostępnieniu do korzystania kontrahentowi sumy pieniężnej i pobierania za korzystanie z niej pożytków w postaci odsetek, jeśli przyjąć, iż odsetek powód były pozbawiony, umowy o takiej treści nie zawarłby z pozwaną wcale. Zdaniem Sądu treść tego przepisu, treść umowy i okoliczności sprawy wskazują, iż czynność prawna pożyczki nie może pozostać w mocy co do kwestii rozliczenia kapitału, bowiem bez postanowień dotkniętych nieważnością w zakresie odsetek czynność nie zostałaby zawarta przez strony.

Powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono w na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., pozostawiając wyliczenie referendarzowi sądowemu, wskazując, iż powód w całości proces przegrał.

sędzia Agnieszka du Château

ZARZĄDZENIE

(...)

sędzia Agnieszka du Château