Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XXV C 1893/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ


Dnia 18 października 2023 r.


Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Paweł Duda

Protokolant: Adam Darnikowski

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Ministra Rozwoju i Technologii

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę


oddala powództwo;

zasądza od Skarbu Państwa – Ministra Rozwoju i Technologii na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 14.417 zł (czternaście tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

nakazuje pobrać od Skarbu Państwa – Ministra Rozwoju i Technologii na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 3.811,93 zł (trzy tysiące osiemset jedenaście złotych dziewięćdziesiąt trzy grosze) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.







Sygn. akt XXV C 1893/16


UZASADNIENIE

wyroku z 18 października 2023 r.

Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa (obecnie Minister Rozwoju i Technologii) pozwem z dnia 26 października 2016 r. wniósł o zasądzenie od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w M. kwoty 5.458.414,03 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 30 września 2015 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu (...) r. między Skarbem Państwa – Ministrem Skarbu Państwa a (...) Sp. z o.o. zawarta została umowa nr (...), której przedmiotem była sprzedaż na rzecz pozwanej spółki (...) akcji zwykłych imiennych (...) S.A. (stanowiących łącznie (...)
w kapitale zakładowym). W art. 4 § 1 ust. 1 umowy kupujący zobowiązał się wobec sprzedawcy do wykonania zobowiązania w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy na warunkach określonych w załączniku nr (...)do umowy (stanowiącym integralną część umowy) przez okres 5 lat od zawarcia umowy, zaś w przypadku uzgodnienia
z przedstawicielami pracowników spółki zmian w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy w spółce (układ zbiorowy pracy), zobowiązania kupującego miały być zastąpione przez zmienione warunki zatrudnienia i płacy. W punkcie 2 części II załącznika nr (...) do umowy postanowiono, że w spółce będzie przeprowadzana coroczna indeksacja płacy zasadniczej polegająca na podniesieniu wysokości indywidualnych wynagrodzeń pracowników co najmniej o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podanych przez Prezesa GUS – od dnia 1 lutego każdego roku na podstawie wzrostu wskaźnika w roku poprzedzającym (przy czym pierwsza indeksacja miała być przeprowadzona w 2011 r.
i dotyczyć wszystkich pracowników). Natomiast art. 6 umowy stanowi zaś, że w przypadku niewykonania zobowiązań kupujący zapłaci na rzecz sprzedawcy kwotę w wysokości określonej w Załączniku(...) do umowy, należnej pracownikowi. Powód wskazał, że
w wyniku kontroli z 21 października 2013 r. stwierdzono, iż od momentu zawarcia umowy nie została w spółce przeprowadzona indeksacja płac. W związku z tym w 2015 r. powód zlecił przeprowadzenie szczegółowej kontroli prawidłowości sprawozdań z realizacji zobowiązania pracowniczego w postaci indeksacji płac, jednak ani pozwana (...) sp. z o.o. ani (...) S.A. nie udostępniły dokumentacji, wobec czego kontrola ta była niemożliwa. Pozwana spółka nie wykonała zatem zobowiązania z art. 4 § 1 ust. 1 umowy
w zakresie corocznej indeksacji płac i zobowiązana jest do zapłaty na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem, która została ona obliczona jako suma iloczynów: liczby pracowników zatrudnionych w sprywatyzowanej spółce na dzień 31 grudnia roku kalendarzowego, wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podanego przez Prezesa GUS za dany rok i przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za dany rok. Zgodnie z art. 6 § 1 ust. 8 umowy, zapłata kwoty gwarancyjnej za niewykonanie zobowiązania określonego w art. 4 ust. 1 umowy powinna nastąpić w terminie 7 dni od doręczenia sprawozdania z realizacji zobowiązań pracowniczych, zaś ostatnie sprawozdanie obejmujące okres od 24 czerwca 2010 do 30 czerwca 2015 wpłynęło 22 września 2015 r.
W związku z tym, wymagalność kwoty dochodzonej pozwem należy ustalić na 30 września 2015 r. i od tej daty powodowi należne są odsetki ustawowe za opóźnienie. Pomimo wezwania do zapłaty z dnia 2 grudnia 2015 r., pozwana nie uiściła jednak żądanej przez powoda kwoty.

(...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w M.
w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że po stronie spółki (...) nie istniało zobowiązanie w przedmiocie gwarancji indeksacji wynagrodzeń zasadniczych pracowników (...) w O., ponieważ zobowiązanie w przedmiocie gwarancji płacy z art. 4 § 1 ust. 1 umowy dotyczyło tylko takich obowiązków, które były jednocześnie przedmiotem układu zbiorowego pracy obowiązującego w (...) w O., a skoro w układzie zbiorowym pracy obowiązującym w (...) w O. nie było postanowień odpowiadających treściowo Załącznikowi nr (...) do umowy, to jego postanowień nie można było stosować. Nawet gdyby uznać, że spółka (...) zaciągnęła względem Skarbu Państwa zobowiązanie, że (...)
w O. będzie dokonywać indeksacji płacy zasadniczej jego pracowników, to zobowiązanie takie byłoby nieważne z uwagi na naruszenie art. 391 k.c. w zw. z art. 353 ( 1) k.c. Zobowiązanie takie można by traktować jako tzw. umowę o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 k.c.). Kiedy zobowiązanie gwaranta polega tylko na przyrzeczeniu, że osobą trzecia (tu: (...) w O.) spełni określone świadczenie, konieczne jest, aby istniał stosunek prawny miedzy beneficjentem gwarancji (wierzycielem – tu: Skarbem Państwa) a osobą trzecią, z którego świadczenie to wynika. Ani pomiędzy pracownikami (...) w O.
a Skarbem Państwa, ani między (...) w O. a jej pracownikami nie istniał i nie istnieje żaden stosunek obligacyjny, z którego płynąłby obowiązek świadczenia polegającego na indeksacji płacy zasadniczej. Pozwany podniósł również, że nawet gdyby przyjąć, iż istniałaby możliwość wyliczenia „klauzul gwarancyjnych” w niniejszej sprawie to postanowienie nakładające na M. obowiązek zapłaty należności na rzecz Skarbu Państwa uznać należałoby za nieważne jako sprzeczne z art. 483 § 1 k.c., albowiem konstrukcyjnie odpowiadają one karom umownym przewidzianym na wypadek niespełnienia świadczenia pieniężnego. Brak jest też podstaw do konstruowania odpowiedzialności odszkodowawczej (...)względem Skarbu Państwa w oparciu o art. 391 k.c., albowiem Skarb Państwa nie poniósł szkody w związku z rzekomym brakiem indeksacji. Ponadto pozwany wskazał, że nawet gdyby przyjąć, iż zobowiązanie (...) wynikające z art. 4 § 1 ust. 1 umowy dotyczyło także indeksacji wynagrodzeń pracowników (...) w O., to i tak nie doszło do jego naruszenia. Zobowiązanie takie zostało bowiem zastąpione na mocy porozumień zawartych między (...) Sp. z o.o. a organizacją związkową reprezentującą pracowników, na mocy którego każdy z pracowników (...) w O. miał otrzymać po (...) zł brutto, oraz wygasło na skutek wykonania tych porozumień. W latach 2012-2015 pracownikom (...)
w O. wypłacone zostały tytułem indeksacji płatności na łączną kwotę brutto (...) zł na pracownika. Z ostrożności procesowej pozwany zakwestionował wysokość roszczenia zgłoszonego przez powoda wskazując, że Skarb Państwa nie wyjaśnił, dlaczego przy przeprowadzanych wyliczeniach przyjął przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw i wskaźnik wzrostu cen towarów i usług, skoro te wskaźniki nie wynikały
z umowy. W ocenie pozwanego, powód niesłusznie przyjmuje również jako pierwszy rok indeksacji rok 2011, a nie rok 2012.

Powód w piśmie procesowym z dnia 21 marca 2017 r. podważył twierdzenia pozwanej spółki, jakoby załącznik (...)do umowy miał znaczenie wyłącznie informacyjne,
a art. 4 § 1 umowy stanowił puste postanowienie, z którego nie wynikało zobowiązanie pozwanej do indeksacji płac. Zdaniem powoda załącznik (...)w sposób precyzyjny i jasny określa zobowiązania stron, zaś art. 391 k.c. ma charakter dyspozytywny i strony mogą ułożyć swój stosunek prawny inaczej od wynikającego z przepisu. W ramach swobody umów strony mogą zatem uregulować stosunek prawny odnoszący się do przyszłego zachowania osoby trzeciej w sposób odmienny od przyjętego kodeksowo. Mając na uwadze charakter i cel kary umownej, tym bardziej rozszerzenie odpowiedzialności dłużnika mogło nastąpić na podstawie art. 473 § 1 k.c. Według powoda, klauzula gwarancyjna jest postanowieniem ważnym, wiążącym i nie stanowi kary umownej w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Powód podniósł nadto, że nie sposób przyjąć, aby wypłacona pracownikom jednorazowa kwota na podstawie zawartego przez pozwanego porozumienia podlegała zaliczeniu na poczet indeksacji płac i zastępowała z mocą wsteczną obowiązek corocznej indeksacji płac dokonanej w sposób określony w części (...) załącznika nr (...)do umowy.

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 18 kwietnia 2017 r. podtrzymał stanowisko
i wszystkie twierdzenia zgłoszone w odpowiedzi na pozew.


Sąd ustalił następujący stan faktyczny:


W dniu (...) r. między Skarbem Państwa Rzeczypospolitej (sprzedawcą)
a (...) Sp. o.o. z siedzibą w M. (kupującym) zawarta została Umowa
Nr (...) sprzedaży akcji spółki Przedsiębiorstwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w O. (zwana dalej również „umową”). Umowa została zawarta w następstwie negocjacji z kupującym przeprowadzonych na podstawie publicznego zaproszenia. Na podstawie umowy sprzedawca sprzedał a kupujący kupił (...) akcji zwykłych imiennych spółki (...) S.A. (zwanej dalej również jako „Spółka” lub „PKS”) serii(...) o numerach od (...) do (...) o wartości nominalnej (...) zł każda (których właścicielem jest sprzedawca), stanowiących łącznie (...) w kapitale zakładowym spółki (§ 1 ust. 1 umowy).

W art. 4 („Zobowiązania dotyczące pracowników spółki”) § 1 (Gwarancje zatrudnienia”) ust. 1 umowy kupujący zobowiązał się wobec sprzedawcy, że Spółka wykona zobowiązania w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy (Układ Zbiorowy Pracy)
w Spółce w zakresie i na warunkach określonych w Załączniku nr (...) do umowy przez okres 5 lat od dnia zawarcia umowy. W przypadku uzgodnienia z przedstawicielami pracowników spółki zmian w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy (Układ Zbiorowy Pracy)
w Spółce zobowiązania kupującego, o których mowa powyżej zostają zastąpione przez zmienione warunki zatrudnienia i płacy.

W art. 4 § 2 umowy kupujący zobowiązał się wobec sprzedawcy, że spowoduje, że Spółka będzie sporządzała przez okres 60 miesięcy od dnia zawarcia umowy, za okres każdych pełnych 6 miesięcy kalendarzowych, sprawozdania dotyczące realizacji zobowiązań, o których mowa w § 1, przy czym pierwsze takie sprawozdanie obejmować będzie okres sprawozdawczy od dnia zawarcia umowy do 31 grudnia 2010 r., a ostatnie takie sprawozdanie obejmować będzie okres sprawozdawczy od 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r. Spółka dostarczy sprawozdania sprzedawcy nie później niż w ciągu 30 dni po upływie każdego okresu sprawozdawczego, z wyjątkiem ostatniego sprawozdania, które dotyczyć będzie również wszystkich okresów sprawozdawczych czyli 60 miesięcy od dnia zawarcia umowy
i które zostanie na koszt spółki zweryfikowane przez niezależny podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych wybrany przez kupującego z listy załączonej do umowy jako Załącznik nr (...) Ostatnie sprawozdanie Spółka dostarczy sprzedawcy nie później niż w ciągu 90 dni od końca dnia upływu okresu 60 miesięcy od dnia zawarcia umowy.

Zgodnie z art. 6 („Odpowiedzialność kupującego za zobowiązania wynikające
z umowy”) § 1 („Klauzule gwarancyjne wykonania zobowiązań”) ust. 2 umowy, w przypadku niewykonania przez kupującego zobowiązania, o którym mowa w art. 4 § 1 ust. 1 umowy stwierdzonego na podstawie sprawozdań, o których mowa w art. 4 § 2 umowy lub w wyniku kontroli przeprowadzonej przez sprzedawcę zgodnie z ust. 9 lub art. 5 § 6 umowy, kupujący zapłaci na rzecz sprzedawcy kwotę w wysokości określonej w Załączniku nr(...) do umowy, należnej pracownikowi, chyba, że pracownik otrzymał zapłatę zgodnie z Załącznikiem nr (...)do umowy.

Według art. 6 § 1 ust. 8 umowy, zapłata kwot, o których mowa w ust. 2-6 powyżej nastąpi bez osobnego wezwania na podstawie stwierdzenia niewykonania zobowiązań określonych w art. 4 § 1 lub art. 5 § 1-4 umowy w sprawozdaniach, o których mowa odpowiednio w art. 4 § 2 lub art. 5 ust. 5 umowy, w terminie 7 dni od dnia doręczenia sprawozdania, a w przypadku stwierdzenia niewykonania zobowiązań określonych w art. 4
§ 1 lub art. 5 § 1-4 umowy, w wyniku kontroli przeprowadzonej przez sprzedawcę zgodnie
z ust. 9 lub art. 5 § 6 umowy, w terminie 30 dni od dnia zawiadomienia kupującego
o wynikach kontroli przeprowadzonej przez sprzedawcę, zgodnie z ust. 9 lub z art. 5 § 6 umowy bądź w przypadku niedostarczenia przez Spółkę sprawozdania, w terminie 30 dni od końcowego dnia, w którym powinno zostać dostarczone sprawozdanie za dany okres sprawozdawczy, chyba że kupujący zawiadomi sprzedawcę w terminie 14 dni od dnia otrzymania powyższych wyników kontroli, że nie zgadza się z wynikami kontroli przeprowadzonej przez sprzedawcę zgodnie z ust. 9 lub z art. 5 § 6 umowy. W tym przypadku sprzedawca ma prawo zlecenia na koszt Spółki sporządzenia przez podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych, wskazany przez Sprzedawcę z listy załączonej do umowy jako Załącznik nr 10 umowy, opinii co do potwierdzenia wyników kontroli wykonanej zgodnie z ust. 9 lub z art. 5 § 6 umowy w zakresie niewykonania przez kupującego któregokolwiek zobowiązania określonego w art. 4 § 1 lub art. 5 § 1-4 umowy. Jeżeli opinia, o której mowa powyżej potwierdzi niewykonanie przez kupującego zobowiązania określonego w art. 4 § 1 lub art. 5 § 1-4 umowy, kupujący zapłaci na rzecz sprzedawcy bez osobnego wezwania kwotę, o której mowa powyżej w terminie 7 dni od dnia otrzymania powyższej opinii.

W myśl art. 6 § 1 ust. 9 umowy, sprzedawca ma prawo na swój koszt skontrolować prawidłowość każdego z otrzymanych zgodnie z umową sprawozdań, o których mowa w art. 3 § 2 umowy, art. 4 § 2 umowy oraz w art. 5 § 5 umowy, a kupujący zobowiązuje się do udostępnienia sprzedawcy dokumentacji niezbędnej mu do realizacji tego uprawnienia. Sprzedawca zawiadomi kupującego o wynikach kontroli niezwłocznie po jej zakończeniu, przesyłką poleconą na adres wskazany w art. 7 § 5 umowy. Uniemożliwienie sprzedawcy przez kupującego przeprowadzenia kontroli sprawozdań, o których mowa w art. 3 § 2 umowy, art. 4 § 2 umowy lub art. 5 § 5 umowy będzie równoznaczne z całkowitym

Strony postanowiły dalej w umowie, że w przypadku, gdy kupujący nie zapłaci sprzedawcy którejkolwiek z kwot (klauzul gwarancyjnych), o których mowa w ust. 1-7,
w terminie określonym w umowie, kupujący (bez osobnego wezwania) zapłaci sprzedawcy należną kwotę wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczonymi od daty wymagalności takiej kwoty określonej w umowie (art. 6 § 1 ust. 10 umowy) oraz że kupujący zobowiązany jest do zapłaty kwot, o których mowa w ust. 1-7 również wtedy, gdy niewykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które kupujący nie ponosi odpowiedzialności. Powyższe nie dotyczy przypadków siły wyższej. Kupujący zobowiązany jest do zapłaty kwot, o których mowa w ust. 1-7 również wtedy, gdy w wyniku niewykonania zobowiązania sprzedawca lub Spółka nie poniesie szkody (art. 6 § 1 ust. 11 umowy). Kwoty, o których mowa w ust. 1-7 stanowią ostateczne i całkowite zobowiązanie kupującego z tytułu zobowiązania do zapłaty kwot określonych w ust. 1-7 powyżej i kupujący nie będzie zobowiązany do zapłat jakichkolwiek innych odszkodowań z tytułu niewykonania zobowiązań stanowiących przyczynę zapłaty tej/tych kwoty/kwot. Z zastrzeżeniem właściwych przepisów praw kwoty, o których mowa w ust. 1-7 nie stanowią kary umownej,
o której mowa w art. 483 i następnych Kodeksu cywilnego (art. 6 § 1 ust 12 umowy).

W umowie postanowiono, że integralna jej część stanowi m.in. Załącznik (...) „Gwarancja zatrudnienia” (§ 8 umowy).

(Umowa nr (...) sprzedaży akcji spółki Przedsiębiorstwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w O., zawarta w dniu (...) r. – k. 11-19v.)

W Załączniku nr (...) do umowy wskazano, że przez „Pracowników” rozumie się wszystkie osoby zatrudnione w Spółce ( Przedsiębiorstwie (...)
w (...) S.A.) w dniu nabycia przez Inwestora ( (...) sp. z o.o.) (...) akcji Spółki, bez względu na wymiar czasu pracy na podstawie umów o pracę zawartych przez nich ze Spółką, zaś przez (...) rozumie się Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy obowiązujący w Spółce w dniu 14.06.2010 r.

Załącznik nr (...) do umowy obejmował dwie części: I. – Gwarancje Zatrudnienia oraz II. – Gwarancje Płacowe.

W części dotyczącej Gwarancji Zatrudnienia zapisano m.in., że Spółka nie rozwiąże
z Pracownikami umowy o pracę za wypowiedzeniem ani nie wypowie żadnemu
z Pracowników warunków umowy o pracę, w szczególności w zakresie wysokości wynagrodzenia, stanowiska i miejsca pracy, przez okres 5 lat od dnia nabycia przez Inwestora (...) akcji Spółki z wyjątkami określonymi w ust. 2-3, 5-11 („Gwarancja Zatrudnienia”) (część I ust. 1 Załącznika nr (...)).

W części dotyczącej Gwarancji Płacowych zapisano m.in., że Układ Zbiorowy Pracy nie zostanie wypowiedziany przez Spółkę ze skutkiem wcześniejszym niż na koniec piątego roku od dnia nabycia przez Inwestora (...) akcji Spółki. Nie stanowi naruszenia powyższego postanowienia dokonanie przez strony danego Układu Zbiorowego Pracy przeglądu treści Układu Zbiorowego Pracy i uzgodnienia ewentualnych zmian w tym zakresie. Jednocześnie strony zobowiązują się do przystąpienia do rokowań w sprawie zmian w treści Układu Zbiorowego Pracy na wniosek każdej ze stron. Rozpoczęcie rokowań powinno nastąpić
w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku przez drugą stronę. (…) W przypadku wypowiedzenia przez Spółkę (...) z naruszeniem powyższych postanowień, Spółka wypłaci każdemu pracownikowi całkowite odszkodowanie brutto
w wysokości równej wartości utraconych świadczeń, które otrzymałby pracownik gdyby Układ Zbiorowy Pracy obowiązywał do końca okresu, o którym mowa powyżej (część II ust. 1 Załącznika nr(...)).

W Spółce przeprowadzana będzie coroczna indeksacja płacy zasadniczej polegająca na podniesieniu wysokości indywidualnych wynagrodzeń Pracowników co najmniej
o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podany przez Prezesa GUS („Wskaźnik”). Wynagrodzenie będzie indeksowane od dnia 1 lutego każdego roku na podstawie wzrostu Wskaźnika w roku poprzedzającym. Pierwsza indeksacja będzie dotyczyć 2011 roku (część II ust. 2 Załącznika nr (...)).

(Załącznik nr (...) do umowy – k. 20-23)

Według Załącznika nr(...)do umowy, podmiotami uprawnionymi do badania sprawozdań finansowych były:

(...) Sp. z o.o.

(...) Sp. z o.o.

(...) Sp. z o.o.

(...) Sp. z o.o. Spółka komandytowa

(...) Sp. z o.o.

(...)

(...)

(Załącznik nr (...) do umowy – k. 525)

Przy zawieraniu umowy z dnia (...) r. kwestia indeksacji wynagrodzeń pracowników nie była przedmiotem negocjacji między stronami. Negocjacje dotyczyły ceny akcji i tego jak ma być zabezpieczona inwestycja. Pozostałe kwestie zostały pozostawione spółce do uzgodnienia ze związkami zawodowymi poszczególnych (...) Ministerstwo oczekiwało, że sprawy socjalne zostaną załatwione osobno w tzw. pakiecie socjalnym. Związki zawodowe z (...) O. nie uczestniczyły jednak z własnej woli w rozmowach między stroną związkową a (...) sp. z o.o., które miały na celu podpisanie pakietu socjalnego. W momencie kiedy wiadome było, że nie ma możliwości porozumienia się przez inwestora ze związkami zawodowymi z (...) w O., oczekiwaniem Skarbu Państwa było to, że zobowiązania zostaną przeniesione do umowy i ich projekt zostanie przygotowany przez (...) sp. z o.o. Po to, aby przedmiotowa umowa prywatyzacyjna została podpisana
w takim samym brzmieniu jak w przypadku pozostałych (...), (...) sp. z o.o. zadeklarowała, że pracownicy (...) O. nie będą traktowani gorzej niż pracownicy innych (...) i że będzie kontynuowała negocjacje z (...) O. dotyczące pakietu socjalnego. Załącznik nr (...) do umowy stanowił fragment z ustaleń poczynionych przez (...) sp. z o.o. z pozostałymi pięcioma(...) (zeznania świadka M. M. –
k. 1070v.-1071; zeznania świadka E. S. – k. 565-567;).

W dacie zawarcia przedmiotowej umowy sprzedaży akcji, w (...) S.A. obowiązywał Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy zawarty w dniu (...) r., uzupełniany protokołami dodatkowymi, określający m.in. zasady wynagradzania pracowników(rozdział V). W tym Układzie Zbiorowym Pracy brak było postanowień przewidujących coroczną indeksację wynagrodzeń pracowników (...) (Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy (...) Przedsiębiorstwa Państwowej (...)
w O. zawarty w dniu 18.10.1996 r. wraz z załącznikami i protokołami dodatkowymi– k. 148-209)

W dniu 21 października 2013 r. na podstawie decyzji Podsekretarza Stanu Ministerstwa Skarbu Państwa w (...) S.A przeprowadzona została przez zespół złożony z pracowników Ministerstwa Skarbu Państwa kontrola prawidłowości sprawozdań
z realizacji zobowiązań inwestycyjnych, dotyczących pracowników i tzw. kapitałowych, wynikających z umowy z dnia (...) r. zawartej pomiędzy Skarbem Państwa
a (...) sp. z o.o. Kontrolą objęto w zakresie zobowiązań inwestycyjnych okres od
24 czerwca 2010 r. do 24 czerwca 2013 r., a w zakresie zobowiązań dotyczących pracowników i tzw. kapitałowych okres od 24 czerwca 2010 r. do 30 czerwca 2013 r.
W wyniku kontroli stwierdzono prawidłowość sprawozdań z realizacji zobowiązań inwestycyjnych i tzw. kapitałowych oraz wątpliwości co do realizacji zobowiązań dotyczących pracowników w zakresie gwarancji płacy. Z powodu tych wątpliwości zespół kontrolujący wskazał na konieczność wystąpienia do Departamentu Prawnego i Procesowego o zajęcie stanowiska w kwestii istnienia podstaw do naliczenia kwoty na rzecz sprzedawcy od kupującego oraz jej wysokości, wynikających z umowy. W trakcie kontroli kontrolujący zapoznawali się z fakturami dotyczącymi inwestycji, oglądali przeprowadzone inwestycje
i rozmawiali z pracownikami. Spółka nie robiła problemów z przekazaniem dokumentów,
o które występowali kontrolujący. Kontrolerom nie została jednak przedstawiona dokumentacja dotycząca indeksacji (protokół z kontroli z dnia (...)r. – k. 25-28; zeznania świadka A. D. – k. 560-561; zeznania świadka M. P. – k. 1069-1070v.).

W piśmie z dnia 27 listopada 2013 r. Ministerstwo Skarbu Państwa zwróciło się do (...) sp. z o.o. o wyjaśnienie przyczyn braku indeksacji wynagrodzeń pracowników (...) S.A. W odpowiedzi na to, w piśmie z dnia 17 grudnia 2013 r. pozwana spółka wskazała, że nie można mówić z brakiem waloryzacji płac, a tylko o jej niepełnej realizacji spowodowanej opóźnieniem redukcji przerostów zatrudnienia (pismo powoda z 27.11.2013 r. – k. 51; pismo pozwanego z 17.12.2013 r. – k. 332)

W piśmie doręczonym Ministerstwu Skarbu Państwa w dniu 22 maja 2014 r. przedstawiciele związków zawodowych działających w (...) S.A. poinformowali o niewywiązywaniu się zarówno przez Spółkę, jak i jej właściciela z zobowiązań zawartych
w Załączniku nr (...) i Załączniku nr (...)do umowy z dnia (...)r., wskazując
m.in. na brak indeksacji płac za rok 2011, 2012, 2013 i 2014 (pismo z 22.05.2014 r. – k. 52).

W piśmie z 16 października 2014 r., Ministerstwo Skarbu Państwa poinformowało (...) Sp. z o.o., że czynności kontrolne przeprowadzone na podstawie sprawozdań otrzymywanych zgodnie z art. 4 § 2 umowy oraz podjęte działania wyjaśniające pozwalają na sformułowanie stwierdzeń o: a) wykonywaniu zobowiązań inwestycyjnych i kapitałowych,
b) niewykonywaniu zobowiązań dotyczących pracowników (...) S.A. w części dotyczącej gwarancji płacy poprzez coroczną indeksację płacy zasadniczej polegającej na podniesieniu wysokości indywidualnych wynagrodzeń pracowników co najmniej o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podany przez Prezesa GUS. Jednocześnie poinformowano pozwaną spółkę o obowiązku wynikającym z art. 6 § 1 ust. 8 umowy do zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kwoty naliczonej stosownie do postanowień art. 6 § 1 ust. 2 umowy (pismo powoda z 16.10.2014 r. – k. 50).

W odpowiedzi (...) Sp. z o.o. w piśmie z dnia 30 października 2014 r. wskazała, iż nie zgadza się z wynikami kontroli. Spółka podniosła, że brak jest zobowiązania spółki względem Skarbu Państwa z tytułu gwarancji indeksacji płac. Niezależnie od tego, wbrew stanowisku powoda, w okresie od 1 lipca 2012 r. do 30 czerwca 2013 r. indeksacja została dokonana. Podobne stanowisko pozwana spółka zajęła w kolejnym piśmie z dnia 22 grudnia 2014 r. (pisma pozwanego z 30.10.2014 r. – k. 211-215 i z 22.12.2014 r. – k. 217-220).

W dniu 5 lutego 2015 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. a Prezydium (...) zawarte zostało Porozumienie, w którym postanowiono, że dla rozwiania wszelkich wątpliwości i zakończenia tematu wypłaty zaległego wynagrodzenia z tytułu indeksacji za lata 2011, 2012, 2013 i 2014 strony zgodnie ustaliły, że w sześciu (...) spółkach (...) zaległa indeksacja za w/w lata zostanie wypłacona w ratach:

do końca marca 2015 r. w kwocie (...)zł brutto na każdego zatrudnionego,

do końca kwietnia 2015 r. w kwocie (...) zł brutto na każdego zatrudnionego,

do końca maja 2015 r. w kwocie(...) zł brutto na każdego zatrudnionego.

W Porozumieniu wskazano nadto, że zgoda na kwotową wypłatę zaległego wynagrodzenia
z tytułu corocznej indeksacji płac nastąpiła w porozumieniu i uzgodnieniu stron niniejszego porozumienia w związku z zapewnieniem, że nowe stawki osobistego zaszeregowania
w nowym Zakładowym Układzie Zbiorowym Pracy dla pracowników sześciu (...) woj. (...) będą uwzględniały wypłaconą indeksację za lata 2011 do
2014 r. Porozumienie to było podsumowaniem kilkuletnich ustaleń spółki (...) ze związkami zawodowymi sprywatyzowanych (...) ( Porozumienie z 05.02.2015 r. – k. 240; zeznania świadka E. S. – k. 566-566v.).

W piśmie z dnia 1 czerwca 2015 r. Ministerstwo Skarbu Państwa ponownie poinformowało spółkę (...) o stwierdzeniu w wyniku kontroli naruszenia zobowiązań wynikających z umowy sprzedaży akcji (...) w O. z 24 czerwca 2010 r., dotyczących indeksacji płac, oraz planowanym zleceniu dodatkowej kontroli na koszt spółki, zgodnie z art. 6 § 1 ust. 8 umowy, podmiotowi wyłonionemu w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych z uwagi na brak zainteresowania podmiotów wskazanych w Załączniku nr (...) do umowy do podjęcia się takiego zlecenia. Jednocześnie powód zobowiązał pozwaną do wskazania
w terminie 7 dni czy udostępni dokumentację niezbędną do ustalenia kwoty gwarancyjnej biegłemu powołanemu w trybie art. 6 § 1 ust. 9 umowy. W odpowiedzi (...) Sp. z o.o.
w piśmie z dnia 12 czerwca 2015 r. podtrzymała swoje stanowisko co do niezasadności twierdzeń w zakresie niewykonania zobowiązania w zakresie indeksacji, podważyła tryb i podstawy prawne planowanej kontroli oraz wskazała na brak przeszkód co do udostępnienia dokumentacji (pismo powoda z 01.06.2015 r. – k. 279; pismo pozwanego z 12.06.2015 r. –
k. 281-284).

W dniu 10 sierpnia 2015 r. Skarb Państwa zawarł z (...)sp. z o.o. z siedzibą w W. (zwanym dalej (...)) umowę, której przedmiotem było sporządzenie sprawozdania z przeprowadzonej w spółce (...)
w (...) S.A. kontroli prawidłowości sprawozdań z realizacji zobowiązania pracowniczego w postaci indeksacji płac określonego w art., 4 § 1 ust. 1 umowy z dnia
(...) r. w zw. z Załącznikiem nr(...) (umowa nr (...) – k. 53-57).

Proces pozyskiwania przez (...) dokumentacji niezbędnej do przeprowadzenia czynności kontrolnych był utrudniony z uwagi na brak udostępnienia przez (...) S.A. dokumentacji, o którą dwukrotnie kontrolujący zwracał się do spółki. Ze strony spółki (...) padła prośba do (...) w O. o nieudostępnianie dokumentacji kontrolującym. W związku z powyższym, w dniu 17 września 2015 r. (...) odstąpił od umowy zawartej z powodem w dniu 10 sierpnia 2015 r., z uwagi na brak współdziałania ze strony (...) S.A., polegający na nieprzekazaniu do dnia 16 września 2015 r. dokumentów i danych wskazanych w pismach z dnia 12 sierpnia i 19 sierpnia 2015 r. (pisma (...)
z 12.08.2015 r. – k. 34, z 19.08.2015 r. – k. 35-37, z 02.09.2015 r. – k. 32-33, z 10.09.2015 r. – k. 43-44 i k. 45, pismo pozwanego z 27.08.2015 r. – k. 286-289, pismo powoda
z 07.09.2015 r. – k. 46, pismo powoda z 07.09.2015 r. – k. 48, odstąpienie od umowy – k. 31, pismo pozwanego z 21.09.2015 r. – k. 291-295; zeznania świadka W. S. –
k. 561-562)

Spółka (...) S.A. przedłożyła Skarbowi Państwa sprawozdania
z realizacji zobowiązań wynikających z umowy za okresy: od 24 czerwca 2010 r. do
31 grudnia 2010 r., od 1 stycznia 2011 r. do 30 czerwca 2011 r., od 1 lipca 2011 r. do
31 grudnia 2011 r., od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r., od 1 lipca 2012 r. do
31 grudnia 2012 r., od 1 stycznia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r., od 1 lipca 2013 r. do
31 grudnia 2013 r., od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., od 1 lipca 2014 r. do
31 grudnia 2014 r. oraz zbiorcze sprawozdanie za okres od 24 czerwca 2010 r. do 30 czerwca 2015 r. W żadnym z tych sprawozdań nie odniesiono się do kwestii indeksacji płac (sprawozdanie za okres od 24.06.2010 r. do 31.12.2010 r.- k. 94-96; sprawozdanie za okres od 01.01.2011 r. do 30.06.2011 r – k. 90-96; sprawozdanie za okres od 01.07.2011 r. do 31.12.2011 r. – k. 86-89; sprawozdanie za okres od 01.01.2012 r. do 30.06.2012 r – k. 79-82; sprawozdanie za okres od 01.07.2012 r. do 31.12.2012 r. – k. 83-85v; sprawozdanie za okres od 01.01.2013 r. do 30.06.2013 r – k. 75-78; sprawozdanie za okres od 01.07.2013 r. do 31.12.2013 r. – k. 70-74; sprawozdanie za okres od 01.01.2014 r. do 30.06.2014 r – k. 65-69; sprawozdanie za okres od .01.07.2014 r. do 31.12.2014 r. – k. 60-64; sprawozdanie za okres od 24.06.2010 r. do 30.06.2015 r. – k. 38-42; pismo pozwanego z 23.10.2015 r. – k. 222-238).

Wezwaniem do zapłaty z dnia 2 grudnia 2015 r. Skarb Państwa (Minister Skarbu Państwa) wezwał (...) sp. z o.o. do uregulowania należności w kwocie (...) zł, na którą składają się: 1) kwota (...) zł tytułem niewykonania zobowiązania określonego
w art. 4 § 1 ust. 1 umowy z dnia (...)r. dotyczącego indeksacji płacy zasadniczej określonej w Załączniku nr (...), 2) kwota (...) zł wynikająca z art. 6 § 1 ust. 2 umowy, w związku z niewykonaniem zobowiązania określonego w art. 4 § 1 ust. 1 umowy z dnia
(...) r. dotyczącego gwarancji zatrudnienia, 3) kwota (...) zł tytułem odsetek na dzień 2 grudnia 2015 r. – w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Wezwanie powyższe zostało doręczone pozwanej spółce 4 grudnia 2015 r. (wezwanie do zapłaty – k.29, pocztowe potwierdzenie odbioru – k. 30-30v.)

Spółka (...) wypłacała pracownikom, niezależnie od miesięcznych wynagrodzeń, dodatkowe jednorazowe kwoty tytułem indeksacji płac, w tym w 2013 r. (...) zł każdemu pracownikowi, w 2014 r. (...) zł brutto i (...) zł brutto każdemu pracownikowi,
w 2015 r. zł (...) zł brutto każdemu pracownikowi ( zeznania świadka A. S. –
k. 567-567v.; zeznania świadka J. G. – k. 567-568v.).

Spółka Przedsiębiorstwo (...) w O. nie dokonywała corocznego podwyższenia o wskaźnik inflacji wynagrodzeń dla wszystkich pracowników od 1 lutego danego roku – w okresie od 2011 r. do 2015 r. – tzn. Spółka nie dokonywała regularnej indeksacji w miesiącu lutym (o wskaźnik inflacji), w sposób usystematyzowany obejmujący wszystkich pracowników. Jednocześnie, w większości przypadków pracownikom wypłacono wyższe wynagrodzenie niż wynagrodzenie przeliczone wskaźnikiem inflacji. Wobec 257 pracowników suma wynagrodzenia wypłaconego była wyższa od wynagrodzenia należnego wyliczonego w z uwzględnieniem indeksacji o wskaźnik inflacji (globalna różnica między wynagrodzeniem należnym a wynagrodzeniem wypłaconym wynosiła (...) zł). Natomiast wobec 78 pracowników suma wynagrodzenia należnego wyliczonego
z uwzględnieniem wskaźnika inflacji była wyższa od wynagrodzenia wypłaconego (globalna różnica między wynagrodzenie należnym a wypłaconym wynosiła (...) zł) (dokumentacja płacowa z (...) w O. – k. 242-275, k. 575-1051, k. 1083-1189,
k. 1228-1248, k. 1263-1371, k. 1952-1963, k. 2075-2091; opinia biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów P. B., wraz z opiniami uzupełniającymi – k. 1380-1934, k. 1991-2031, k. 2101-2507, k. 2581-2972;),


Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne i obiektywne dowody z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Nie budziły wątpliwości co do wiarygodności zeznania przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków: M. P., W. S., A. D., A. S., J. G., M. M. i E. S., w których świadkowie ci przedstawili okoliczności związane z negocjowaniem i zawieraniem przedmiotowej umowy z dnia (...) r. (M. M., E. S.), porozumień zwieranych z organizacjami związkowymi w przedmiocie wynagrodzeń pracowników prywatyzowanych (...) i realizacji uzgodnień w tym zakresie w (...) O. (E. S.), przebiegu kontroli przeprowadzonej w (...) w O.
w zakresie realizacji zobowiązań płacowych wobec pracowników przez kupującego (A. D., M. P., W. S.), wypłat dokonywanych na rzecz pracowników (...) w O. tytułem indeksacji wynagrodzeń (A. S., J. G.). Zeznania te korespondowały z dowodami z dokumentów, uzupełniając informacje stwierdzone dokumentami, wraz z którymi tworzyły spójną i logiczną całość, przedstawiającą opisany wyżej stan faktyczny sprawy.

Jako wiarygodną Sąd ocenił opinię biegłego sądowego z zakresu rachunkowości
i finansów P. B., dotyczącą wykonania zobowiązania co do przeprowadzenia corocznej indeksacji płac pracowników (...) w O.. Biegły opinię kilka razy uzupełniał ze względu na trudności w uzyskaniu dokumentów źródłowych potrzebnych do dokonać obliczeń. Opinia biegłego w ostatecznym kształcie stanowiła jednak wyczerpującą odpowiedź na zadane biegłemu pytania. Autor opinii to osoba posiadająca specjalistyczne wykształcenie i doświadczenie zawodowe w dziedzinie objętej przedmiotem sporządzonej przez niego opinii. Opinia została sporządzone w sposób charakterystyczny dla tego rodzaju dokumentów, na podstawie analizy przedstawionej dokumentacji źródłowej, a biegły w opinii szczegółowo wyjaśnił zastosowane przez siebie metody obliczeniowe i uwzględnione wskaźniki oraz zaprezentował przeprowadzone wyliczenia. Pozwala to ocenić opinię jako rzetelną, nie budzącą wątpliwości co do wiedzy i fachowości jej autora.

Nie było potrzeby prowadzenia dowodu z przesłuchania w charakterze strony postepowania przedstawiciela strony pozwanej na okoliczności związane z negocjowaniem
i zawarciem spornej umowy w zakresie indeksacji wynagrodzeń pracowników prywatyzowanej spółki (...) w O., ponieważ wszelkie fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione na podstawie zeznań świadków zgłoszonych przez obydwie strony postępowania, tj. M. M. (świadek strony powodowej) i E. S. (świadek strony pozwanej), biorących udział w negocjacjach, których zeznania były zgodne: obydwoje świadkowie twierdzili, że kwestia indeksacji wynagrodzeń pracowników nie była przedmiotem dyskusji i negocjacji w procesie zawierania umowy.


Sąd zważył, co następuje:


Przy ocenie dochodzonego pozwem roszczenia wskazać trzeba w pierwszym rzędzie, że z przeprowadzonego postępowania dowodowego (m.in. z zeznań świadka strony powodowej M. M. i z zeznań świadka strony pozwanej E. S.), wynika, że postanowienia przedmiotowej umowy sprzedaży akcji z dnia (...) r. dotyczące kwestii socjalnych odnoszących się do pracowników (...) w O., w tym indeksacji ich wynagrodzeń, wprowadzone zostały do umowy w postaci Załącznika nr (...)
z uwagi na niemożność porozumienia się w tej kwestii przez spółkę (...) ze związkami zawodowymi reprezentującymi pracowników (...) w O.. Projekt postanowień zawartych w Załączniku nr (...) przygotowany został przy tym przez spółkę (...),
a Załącznik zawierał fragment z ustaleń poczynionych przez pozwaną spółkę ze związkami zawodowymi innych prywatyzowanych spółek (...). Brak jest podstaw do stwierdzenia, że postanowienia te miały wyłącznie charakter „informacyjny” czy „deklaratywny” i że zamiarem stron umowy nie było zaciągnięcie przez pozwanego zobowiązania względem powoda, jak twierdziła strona pozwana. Z całą pewnością na taką interpretację nie wskazuje zgodna wola stron przy zawieraniu umowy sprzedaży akcji, którą potwierdza stanowisko zajmowane przez Skarb Państwa zarówno w niniejszym procesie, jak i przed jego wszczęciem, skoro powód żądał od (...) w O. składania sprawozdań z wykonania obowiązku indeksacji wynagrodzeń pracowniczych i prowadził kontrole w tym przedmiocie.

Do takich samych wniosków prowadzi literalna wykładnia spornego art. 4 § 1 ust. 1 umowy. Postanowienie to stanowi, że: „Kupujący zobowiązuje się wobec Sprzedawcy, że Spółka ( (...) w O. ) wykona zobowiązania w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy (Układ Zbiorowy Pracy) w Spółce w zakresie i na warunkach określonych
w Załączniku nr (...) do umowy przez okres 5 lat od dnia zawarcia umowy. W przypadku uzgodnienia z przedstawicielami pracowników Spółki zmian w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy (Układ Zbiorowy Pracy) w Spółce zobowiązania Kupującego,
o których mowa powyżej zostają zastąpione przez zmienione warunki zatrudnienia i płacy”. Użyte w tym postanowieniu umownym w odniesieniu do Kupującego zwroty: „zobowiązuje się” oraz „zobowiązania Kupującego” jednoznacznie wskazują na to, że wolą stron było ustanowienie stosunku obligacyjnego między Skarbem Państwa a spółką (...), którego przedmiotem było doprowadzenie przez pozwaną spółkę do indeksacji wynagrodzeń pracowników w (...) w O.. Sformułowanie „zobowiązuje się” jest jednoznaczne i nie budzące wątpliwości interpretacyjnych. Oceny powyższej nie zmienia fakt, że w Układzie Zbiorowym Pracy obowiązującym wówczas w (...) w O. brak było regulacji zobowiązujących pracodawcę do dokonywania corocznej indeksacji wynagrodzeń pracowników. W przytoczonym wyżej art. 4 § 1 ust. 1 umowy (...) Sp. z o.o. zobowiązała się, że (...) w O. wykona zobowiązania w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy w tej Spółce w zakresie i na warunkach określonych w Załączniku nr (...) do umowy. Natomiast w pkt. II ust. 2 Załącznika nr (...) wskazano, że: „W Spółce ( (...) w O. ) przeprowadzana będzie coroczna indeksacja płacy zasadniczej polegająca na podniesieniu wysokości indywidualnych wynagrodzeń pracowników co najmniej o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podany przez Prezesa GUS („Wskaźnik”). Wynagrodzenie będzie indeksowane od dnia 1 lutego każdego roku na podstawie wzrostu Wskaźnika w roku poprzedzającym. Pierwsza indeksacja będzie dotyczyć 2011 roku.”. Oznacza to, że zakres zobowiązania spółki (...) został określony w przywołanym postanowieniu Załącznika nr (...)do umowy, do którego odsyła art. 4 ust. 1 pkt 1 umowy. Określenie tych zobowiązań
w Załączniku do umowy nastąpiło z tej właśnie przyczyny, że brak było odpowiednich regulacji dotyczących indeksacji wynagrodzeń w Układzie Zbiorowym Pracy. Nie można było wobec tego podzielić stanowiska strony pozwanej, że art. 4 § 1 ust. 1 umowy i Załącznik nr (...) do umowy miały wyłącznie charakter informacyjny i że wolą stron nie było zaciągnięcie zobowiązania przez spółkę (...) wobec Skarbu Państwa.

Natomiast odmienną kwestią jest to, czy (...) Sp. z o.o. zaciągnęła ważne
i skuteczne zobowiązanie gwarancyjne wobec Skarbu Państwa, którego przedmiotem było doprowadzenie do indeksacji płacy zasadniczej pracowników przez (...) w O.. Artykuł 4 § 1 pkt 1 umowy sprzedaży akcji w spółce (...) zawiera przyrzeczenie nabywcy akcji ( spółki (...)), że spółka (...) w O. spełni świadczenia wskazane
w Załączniku nr (...)do umowy, określone jako gwarancje zatrudnienia i płacy. Oznacza to, że w tym zakresie zawarta przez strony umowa jest umową o świadczenie przez osobę trzecią,
o której mowa w art. 391 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten, kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od obowiązku naprawienia szkody spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia.

Z umowy o świadczenie przez osobę trzecią, uregulowanej art. 391 k.c., wynika zobowiązanie gwarancyjne przyrzekającego, które zabezpiecza inne zobowiązanie – podstawowe, będące przedmiotem zabezpieczenia. Przepis ten oparty jest na założeniu, że osoby trzeciej bez jej zgody nie można obciążyć obowiązkiem zaciągnięcia zobowiązania lub spełnienia świadczenia. Dopuszcza się wszystkie sposoby zaciągnięcia zobowiązania, w którym osoba trzecia będzie dłużnikiem tj. zawarcie umowy, złożenie jednostronnego oświadczenia woli. Spełnieniem świadczenia będzie zadośćuczynienie obowiązkowi wynikającemu z długu, natomiast nie będzie zachowanie niewynikające z istniejącego stosunku prawnego. Przyjęta w art. 391 k.c. formuła prawna „spełni określone świadczenie” zakłada istnienie stosunku obligacyjnego pomiędzy wierzycielem (beneficjentem zastrzeżenia) a osobą trzecią, w którym wyrażone zostało takie świadczenie (art. 353 k.c.) ( tak SN w orz. z 12.02.2010 r., I CSK 311/09 i w orz. z 09.10.2014 r., IV CSK 29/14).

Artykuł 4 ust. 1 pkt 1 umowy zawiera gwarancję spółki (...) wobec Skarbu Państwa, że (...) w O. (osoba trzecia) spełni świadczenie („wykona zobowiązanie”)
w postaci indeksacji płacy zasadniczej na rzecz pracowników (...) w O. (innej osoby trzeciej). Jednakże ani pomiędzy (...) w O. a jego pracownikami, ani pomiędzy Skarbem Państwa a pracownikami (...) w O., nie istniał stosunek obligacyjny,
z którego płynąłby obowiązek świadczenia polegającego na dokonywaniu corocznej indeksacji wynagrodzeń za pracę. W szczególności postanowień takich nie zawierał Układ Zbiorowy Pracy obowiązujący w (...) w O.. Nie doszło też do uzgodnienia pomiędzy (...) Sp. z o.o. a związkami zawodowymi w (...) w O. w żadnej innej formie pakietu socjalnego dla pracowników prywatyzowanego (...), który przewidywałby indeksację wynagrodzeń, gdyż organizacje związkowe nie przystąpiły do rozmów
z inwestorem. Z tego względu nie mogła powstać odpowiedzialność gwarancyjna pozwanej spółki wobec Skarbu Państwa za brak spełnienia przez (...) w O. świadczenia
w postaci indeksacji płacy zasadniczej pracowników. Umowa z art. 391 k.c. może się odnosić także do świadczenia z nieistniejącego jeszcze zobowiązania i wówczas obejmuje także gwarancję jego zaciągnięcia. Przyrzeczenie nie musi zatem dotyczyć już istniejącego zobowiązania i strony mogą oznaczyć obowiązek zaciągnięcia określonego zobowiązania
i spełnienia świadczenia stanowiącego jego przedmiot, ale z treści klauzuli § 4 ust. 1 pkt 1 umowy łączącej strony żaden taki obowiązek nie wynika. W tym postanowieniu mowa jest bowiem o „wykonaniu zobowiązania” (czyli spełnieniu świadczenia – według nomenklatury
z art. 391 k.c.) a nie o „zaciągnięciu zobowiązania”. W konsekwencji klauzula gwarancyjna
z art. 4 ust. 1 pkt. 1 umowy nie może być uznana za skuteczną.

Ponadto zwrócić trzeba uwagę, że na gruncie art. 391 k.c. sankcją za niezaciągnięcie określonego zobowiązania albo niespełnienie określonego świadczenia przez osobą trzecią jest odpowiedzialność gwaranta za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Sąd stoi na stanowisku, że art. 391 k.c. w zakresie, w jakim uzależnia odpowiedzialność gwaranta od zaistnienia szkody ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Odpowiedzialność gwaranta jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka a więc niezależną od winy gwaranta, ale uzależnioną od zaistnienia szkody. W sytuacji, gdy nie doszło do szkody, odpowiedzialność
z art. 391 k.c. nie ma miejsca. Szkoda może mieć różny charakter i zakres, ale musi zaistnieć, ponieważ gwarancja jest rodzajem ubezpieczenia. Gwarant ponosi ryzyko naprawienia szkody, jaką wierzyciel może ponieść przez to, że osoba trzecia nie zachowa się w sposób,
w jaki według zapewnień dłużnika powinna się zachować ( tak też: Sąd Apelacyjny
w Warszawie w wyroku z 11.04.2013 r., I ACa 1290/12).

W związku z tym postanowienie zawarte w art. 6 § 1 ust. 13 umowy, w którym wskazano, że kupujący zobowiązany jest do zapłaty na rzecz sprzedawcy kwoty określonej
w Załączniku nr (...) do umowy (w zw. z art. 6 § 1 ust. 2 umowy) również wtedy, gdy
w wyniku niewykonania zobowiązania sprzedawca lub spółka ( (...) w O. ) nie poniesie szkody, sprzeciwia się naturze stosunku zobowiązaniowego i jako takie narusza zasadę swobody umów określoną w art. 353 ( 1) k.c., co pociąga za sobą skutek w postaci jego nieważności (art. 58 § 1 k.c.). Skoro w niniejszej sprawie Skarb Państwa nie był zobowiązany – ani wobec (...) w O., ani wobec pracowników tego (...)– do dokonywania indeksacji płacy zasadniczej pracowników, to nie mógł ponieść żadnej szkody na skutek braku dokonania takiej indeksacji. Na gruncie zawartej przez strony umowy sprzedaży akcji spółki, odpowiedzialność gwarancyjna kupującego ( (...) Sp. z o.o.) nie znajduje ekwiwalentu w świadczeniu sprzedawcy (Skarbu Państwa), a oderwanie tej odpowiedzialności od szkody prowadziłoby do uzyskania przez wierzyciela świadczenia, które nie tylko nie znajduje ekwiwalentu w świadczeniu dłużnika, ale też nie wyrównuje żadnego uszczerbku po stronie wierzyciela, a zatem prowadzi do jego nieuzasadnionego wzbogacenia. W konsekwencji nie można uznać, że ważne jest zastrzeżone w art. 6 § 1 ust. 2 umowy zobowiązanie spółki (...) do zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kwoty pieniężnej,
w wysokości określonej w Załączniku nr(...) do umowy. Postanowienie takie jest bowiem sprzeczne z art. 353 ( 1) k.c. w zw. z art. 391 k.c.

Z tych wszystkich przyczyn, roszczenie Skarbu Państwa dochodzone w niniejszej sprawie – o zapłatę kwoty 5.458.414,03 zł – było bezpodstawne już co do samej zasady, co skutkować musiało oddaleniem powództwa.

Niezależnie od tego wskazać trzeba, że gdyby nawet klauzula gwarancyjna była ważna
i zostałaby skutecznie zastrzeżona w umowie, to żądana przez stronę powodową kwota musiałby być uznana za znacznie zawyżoną. Z treści art. 6 § 1 ust. 2 umowy w zw.
z ust. 2 części II Załącznika nr (...) do umowy wynika, że w przypadku niewykonania zobowiązania, o którym mowa w art. 4 § 1 ust. 1 do umowy, kupujący zapłaci sprzedawcy kwotę w wysokości odpowiadającej kwocie, o którą winna być podwyższona płaca zasadnicza pracowników na skutek indeksacji o wskaźnik wzrostów cen towarów i usług konsumpcyjnych podanych przez prezesa GUS, chyba że pracownik otrzymał zapłatę.
Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie wynika, że (...) w O. nie dokonywała co prawda corocznego podwyższenia o wskaźnik inflacji płacy zasadniczej wszystkich pracowników od 1 lutego danego roku (w okresie od 2011 r. do 2015 r.) w sposób usystematyzowany, jednak w większości przypadków pracownikom wypłacono wyższe wynagrodzenie niż wynagrodzenie przeliczone wskaźnikiem inflacji. Wobec 257 pracowników suma wynagrodzenia wypłaconego była wyższa od wynagrodzenia należnego wyliczonego w z uwzględnieniem indeksacji o wskaźnik inflacji, a globalna różnica między wynagrodzeniem należnym a wynagrodzeniem wypłaconym wynosiła (...) zł. Natomiast wobec 78 pracowników suma wynagrodzenia należnego wyliczonego
z uwzględnieniem wskaźnika inflacji była wyższa od wynagrodzenia wypłaconego,
a globalna różnica między wynagrodzeniem należnym a wypłaconym wynosiła (...) zł. W większości przypadków pracownicy (...) w O. otrzymali więc w spornym okresie zapłatę wyższych kwot wynagrodzenia niż wynagrodzenie przeliczone wskaźnikiem inflacji. Suma niewypłacona pracownikom przez (...) w O. tytułem indeksacji wynagrodzeń
w okresie od 2011 r. do 2015 r. wyniosła (...) zł i tylko co do takiej kwoty mogłoby się ograniczać roszczenie Skarbu Państwa przeciwko spółce (...). Jednak z uwagi na fakt, że dochodzone pozwem żądanie było bezpodstawne co do samej zasady, to nie mogło być uwzględnione w żadnej części.

W tej sytuacji już tylko dla porządku odnieść należy się co do pozostałych zarzutów strony pozwanej przeciwko żądaniu powoda. W ocenie Sądu, nie można było uznać spornej klauzuli umownej za sprzeczną z art. 483 § 1 k.c., co zarzucała strona pozwana. W art. 6 § 1 ust. 12 umowy wprost wskazano, że kwoty, o których mowa w ust. 1- 7 (a więc i w ust. 2) nie stanowią kary umownej w myśl art. 483 i nast. k.c. Strony w umowie wyłączyły zatem możliwość potraktowania zobowiązania pozwanego względem powoda do zapłaty kwoty pieniężnej jako kary umownej. Abstrahując jednak nawet od przywołanego postanowienia umownego, już na podstawie samej analizy łączącego strony stosunku prawnego i treści postanowień umownych należy przyjąć, że z uwagi na to, iż zobowiązanie pozwanej względem powoda miało charakter gwarancji (klauzuli gwarancyjnej), to obowiązek zapłaty
z tytułu niewykonania tego zobowiązania nie może być traktowany jako kara umowna (będąca formą zabezpieczenia wykonania roszczeń niepieniężnych). Ponadto nie można byłoby uznać, że zapłata kwoty określonej w art. 6 § 1 ust. 2 umowy zabezpiecza wykonanie zobowiązania pieniężnego. Przewidziane w umowie zobowiązanie pozwanej spółki służyć miało wyłącznie zagwarantowaniu, że spółka (...) wykona zobowiązania
w przedmiocie gwarancji zatrudnienia i płacy pracowników. Zakres zobowiązania (...)
w O. obejmował zobowiązanie pieniężne związane z indeksacją, a polegające na wypłacie pracownikom zwaloryzowanego wynagrodzenia. Jednakże nie można uznać, że to zobowiązanie pieniężne stanowiło również bezpośrednie zobowiązanie pozwanego (gwaranta). Rolą pozwanego było jedynie doprowadzenie do tego, żeby (...) w O. zastosował indeksację wynagrodzeń. Opisanego w umowie zobowiązania gwarancyjnego pozwanej spółki względem powoda nie można zatem traktować jako zobowiązania pieniężnego. Konstrukcja umownej klauzuli gwarancyjnej i związanej z nią odpowiedzialności jest konstrukcją odmienną co do swej istoty i charakteru od konstrukcji kary umownej, w związku z czym niezasadne jest ich utożsamianie w jakimkolwiek zakresie. Brak było zatem podstawie do uznania, że klauzula z art. 6 § 1 ust. 2 umowy jest nieważna dlatego, że obowiązek zapłaty kwoty pieniężnej (traktowanej jako kara umowna) został zastrzeżony na wypadek niewykonania zobowiązania pieniężnego.

Sąd nie podzielił także stanowiska pozwanej spółki, jakoby porozumienie zawarte
z organizacją związkową w dniu 5 lutego 2015 r. zastąpiło zobowiązanie do przeprowadzenia indeksacji płac w (...) w O. (jeśliby uznać, że takie zobowiązanie powstało).
W porozumieniu tym wskazano, że dla rozwiązania wszelkich wątpliwości i zakończenia tematu wypłaty zaległego wynagrodzenia z tytułu indeksacji za lata 2011, 2012, 2013 i 2014, strony zgodnie ustaliły, że w sześciu (...) spółkach (...) zaległa indeksacja za w/w lata zostanie wypłacona w ratach: do końca marca 2015 r. w kwocie (...)zł brutto na każdego zatrudnionego, do końca kwietnia 2015 r. w kwocie (...) zł brutto na każdego zatrudnionego oraz do końca maja 2015 r. w kwocie (...) zł brutto na każdego zatrudnionego. Zwrócić trzeba uwagę, że konsekwencji mechanizmu indeksacji, który wprowadzany byłby od 2011 r. w stosunku do wszystkich ówczesnych pracowników spółki (...) w O., nie sposób zrównać ze skutkami przyznanych wypłat wyrównawczych
w 2015 r. Na uwadze należy mieć w tym względzie chociażby to, że stan zatrudnienia
w spółce na przestrzeni lat zmieniał się, w związku z czym wyrównaniem z 2015 r. nie objęto pracowników, którzy w 2015 r. już w spółce nie pracowali, a którzy skorzystaliby na indeksacji płac wprowadzanej w latach 2011-2014. Podkreślić też trzeba, że w art. 4 § 1 ust. 1 umowy sprzedaży akcji wskazano, iż w przypadku uzgodnienia z przedstawicielami pracowników spółki zmian w przedmiocie gwarancji zatrudnienia oraz płacy (układ zbiorowy pracy) w spółce, zobowiązania kupującego, o których mowa powyżej, zostają zastąpione przez zmienione warunki zatrudnienia i płacy”. Porozumienia z dnia 5 lutego 2015 r. nie sposób jednak traktować jako zmieniającego warunki zatrudnienia i płacy, albowiem zawarte w nim postanowienia nie zostały ujęte w układzie zbiorowym pracy, regulaminie ani nawet
w indywidualnych umowach z pracownikami.

Mając na uwadze wszystkie opisane okoliczności, Sąd w pkt. I sentencji wyroku oddalił powództwo jako bezzasadne, na podstawie powołanych wyżej przepisów.

Orzekając o kosztach postępowania w pkt II sentencji wyroku, Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Powód, jako przegrywający sprawę, obowiązany jest zwrócić pozwanemu koszty niezbędne do celowej obrony w kwocie 14.417 zł, na którą składają się opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego
w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w stawce 14.400 zł, ustalonej na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w pierwotnym brzmieniu, obowiązującym w dacie wniesienia pozwu (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800). Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanego o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości wielokrotności stawki minimalnej uznając, że niniejsza sprawa nie wymagała ponadstandardowego nakładu pracy ze strony pełnomocnika procesowego. Długotrwałość postępowania wynikała z trudności w uzyskaniu pełnej dokumentacji źródłowej w celu sporządzenia rzetelnej opinii przez biegłego sądowego. Okoliczność ta nie skutkowała jednak dodatkowym zaangażowaniem po stronie pełnomocnika procesowego pozwanego. Wobec tego Sąd uznał, że przewidziana przez ustawodawcę stawka podstawowa wynagrodzenia adwokata we wskazanej wyżej kwocie była adekwatna do nakładu pracy pełnomocnika pozwanego w niniejszej sprawie.

Nieuiszczone przez strony i wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie koszty sądowe z tytułu wydatków na opinię biegłego sądowego wyniosły łącznie 3.811,93 zł. Ze względu na wynik sprawy, Sąd na podstawie art. 83 ust. 2
w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r., poz. 1144) w pkt. III sentencji wyroku nakazał pobrać powyższą kwotę od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.


Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13