Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2023 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko Miastu (...)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy- Mokotowa w Warszawie

z dnia 5 maja 2022 r., sygn. akt I C 447/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od D. S. na rzecz Miasta(...) kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt: XXVII Ca 2553/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 grudnia 2023 r.

Pozwem powód D. S. wniósł o ustalenie, że wypowiedzenie umowy najmu lokalu socjalnego z dnia 18 sierpnia 2020 roku, położonego w W. przy ul. (...) oficyna (...), dokonane przez Miasto (...) w dniu 4 stycznia 2021 roku było bezskuteczne. Powód wniósł nadto o zwrot kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że nie doszło do spełnienia przesłanek wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego określonych w art. 11 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, a zatem wypowiedzenie umowy było bezpodstawne. (pozew – k. 1-9)

W odpowiedzi na pozew pozwany Miasto(...) wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasadzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł brak interesu prawnego w wytoczeniu przedmiotowego powództwa oraz wskazał, że złożone wypowiedzenie umowy najmu lokalu socjalnego było zgodne z prawem. (odpowiedź na pozew – k. 61-62)

W dalszych pismach strony podtrzymały dotychczasowe stanowisko w sprawie. (pismo pozwanego – k. 133-133v., pismo powoda – k. 148-157, pismo pozwanego – k. 180-181)

Wyrokiem z dnia 5 maja 2022 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie Wydział I Cywilny:

1.  oddalił powództwo,

2.  zasądził od D. S. na rzecz Miasta(...) 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na poniższych ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Strony 18 sierpnia 2020 roku zawarły umowę najmu lokalu socjalnego nr (...) przy ul. (...) w W.. Umowa została zawarta na czas oznaczony, tj. do dnia 17 sierpnia 2021 roku.

(bezsporne)

W dniu 4 stycznia 2021 roku pozwany wypowiedział ww. umowę najmu lokalu socjalnego, wskazując w uzasadnieniu na podstawę prawną wypowiedzenia, tj. art. 11 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią wypowiedzenia miało ono skutek na dzień 28 lutego 2021 roku. Do tego czasu powód miał opróżnić przedmiotowy lokal.

(bezsporne)

30 lipca 2021 roku pozwany wytoczył przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie powództwo o nakazanie powodowi opróżnienie i opuszczenie lokalu mieszkalnego o nr (...) przy ul. (...) w W.. Przedmiotowe postępowanie toczy się pod sygn. I C 2721/21.

(bezsporne)

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu.

Powód żądał ustalenia bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego na podstawie art. 189 k.p.c. Pozwany w toku postępowania zakwestionował istnienie po stronie powoda interesu prawnego w ustaleniu bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego. Pozwany podniósł, że umowa najmu lokalu socjalnego została zawarta na czas określony, tj. do 17 sierpnia 2021 roku, a zatem uległaby rozwiązaniu w ww. terminie. Wskazywał nadto, że o braku interesu prawnego po stronie powoda świadczy również fakt, że pomiędzy stronami toczy się dalej idące postępowanie eksmisyjne, w którym powód broni się tożsamymi zarzutami. Pozwany natomiast wskazywał, że ma interes prawny w ustaleniu bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego, gdyż pomimo tego, że umowa została zawarta na czas oznaczony, to zgodnie z § 7 przedmiotowej umowy mogła zostać ona przedłużona na kolejny okres.

Interes prawny istnieje wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony. Interes prawny istnieje zatem tylko wtedy, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Należy wskazać, iż brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa o ustalenie, jeżeli w czasie orzekania przez Sąd powód utracił interes prawny. Interes prawny jest bowiem przesłanką materialnoprawną, która określa legitymację czynną powoda i podlega ocenie według stanu sprawy w chwili orzekania (art. 316 § 1 k.p.c.).

Powód w toku niniejszego postępowania utracił interes prawny w ustaleniu bezskuteczności wypowiedzenia istnienia stosunku najmu lokalu socjalnego z uwagi na rozwiązanie ww. umowy 17 sierpnia 2021 roku (umowa została zawarta na czas oznaczony i jej obowiązywanie nie zostało przedłużone) oraz będące w toku, skierowane przeciwko niemu, postępowanie eksmisyjne.

Nie można zgodzić się z powodem, że pomimo zawarcia umowy najmu na czas oznaczony i upływu określonego tam terminu ma on interes prawny w ustaleniu bezskuteczności wypowiedzenia umowy, gdyż mogła ona zostać przedłużona (§ 7 umowy). Zgodnie z dyspozycją art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego umowę najmu socjalnego lokalu można po upływie oznaczonego w niej czasu przedłużyć na następny okres, jeżeli najemca nadal znajduje się w sytuacji uzasadniającej zawarcie takiej umowy. Z powyższego nie wynika, że umowa ulega automatycznemu przedłużeniu, kontynuowanie najmu zależy od woli obu stron. Gdyby pozwany nie wypowiedział umowy najmu lokalu, uległaby ona rozwiązaniu z dniem 17 sierpnia 2021 roku. Bez względu na to, czy wypowiedzenie było zgodne z prawem, czy też nie, umowa nie wiąże stron od 17 sierpnia 2021 roku. Z uwagi na powyższe, należy skonstatować, że ew. wyrok ustalający nie zapewniłby powodowi żadnej ochrony i nie zakończyłby sporu istniejącego pomiędzy nim a pozwanym.

Nadto, należy zważyć, że w postępowaniu eksmisyjnym, Sąd jest zobligowany do zbadania tytułu prawnego do lokalu. Kognicja Sądu w sprawie o eksmisję z lokalu jest szersza niż kognicja Sądu w sprawie o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego. Powód w postępowaniu eksmisyjnym podniósł tożsame zarzuty jak w niniejszej sprawie, co potwierdza brak interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

Z uwagi na stwierdzenie braku interesu prawnego po stronie powoda Sąd nie dokonał oceny zasadności twierdzeń stron procesu co do skuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego na podstawie art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tak również Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 11 stycznia 2022 roku, sygn. I ACa 725/20). Merytoryczna zasadność żądania lub jej brak nie miała w tej sytuacji znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tych względów, Sąd pominął dowód ze świadków wskazanych w pozwie i w odpowiedzi na pozew.

Mając na względzie powyższe, Sąd oddalił powództwo w pkt I wyroku na podstawie art. 189 k.p.c. a contrario.

O kosztach procesu w punkcie II wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., a zatem zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik. Powód przegrał niniejszą sprawę, w związku z czym zobowiązany jest do zapłaty na rzecz pozwanego poniesionych przez niego kosztów procesu w kwocie 240 zł, tj. wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika reprezentującego pozwanego, ustalonego na podstawie § 7 pkt 1 w zw. z § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się powód, zaskarżając wyrok w całości. W ramach wywiedzionej apelacji zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadka E. M. i innych świadków wskazanych w pozwie i odpowiedzi na pozew, co doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy;

W powołaniu na powyższe wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi I instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności należało zaznaczyć, iż Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i na jego podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własną podstawę rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy powołał też właściwe przepisy prawne i przeprowadził ich prawidłową wykładnię. Uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji zawiera zatem jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 387 § 2 ¹ k.p.c.).

Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do zakwestionowania pominięcia wniosku dowodowego z zeznań świadka E. M. i innych świadków wskazanych w pozwie i w odpowiedzi na pozew. Wskazać należy, że art. 235 ² § 1 k.p.c. uprawnia sąd do pominięcia dowodu nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy. Faktem nieistotnym (§ 1 pkt 2) jest fakt, który nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Ocena, czy określone fakty mają do rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, zależy od tego, jaki to jest fakt oraz od sformułowania i pojmowania normy prawa materialnego, która będzie zastosowana do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie dokonanych ustaleń faktycznych.

Jak wynika z orzecznictwa, przepis art. 227 k.p.c. uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, na skutek przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Oznacza to, że nie każde fakty przedstawiane przez stronę powinny być przedmiotem dowodu, gdyż sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową. Istotność faktów wiąże się zaś z podstawą faktyczną powództwa, przez co istotne znaczenie mają tylko fakty odpowiadające hipotezom tych przepisów prawa materialnego, które mają zastosowanie w sprawie.

W niniejszej sprawie powód wnosił o przesłuchanie świadków celem wykazania faktu przestrzegania przez powoda wszelkich norm oraz regulaminów obowiązujących na nieruchomości jak i niezakłócania porządku mieszkańcom budynku. Niemniej wskazać należy, że powyższe fakty odnosiły się do przyczyny wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego, natomiast Sąd Rejonowy nie był zobowiązany do badania skuteczności wypowiedzenia, ponieważ powództwo zostało oddalone z przyczyny braku interesu prawnego powoda co do ustalenia bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego. W związku z powyższym dowody z zeznań świadków na powyższe fakty są nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Należy zauważyć, że podstawą powództwa o ustalenie jest przepis art. 189 k.p.c., zgodnie z którym strona powodowa może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w rozumieniu powyższego przepisu to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku. Interes prawny istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej w jakiej znajduje się strona powodowa. W ocenie Sądu odwoławczego w przedmiotowej sprawie interes prawny nie został przez stronę powodową wykazany, a zatem słusznie Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 marca 2018 r., I ACa 915/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 grudnia 2019 r., I ACa 697/18).

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku ustalającego oraz istnienie określonego stosunku prawnego lub prawa. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (zob. wyr. SN z 27.6.2001 r., II CKN 898/00, Legalis). Obie te przesłanki musi wykazać powód (zgodnie z zasadą ciężaru dowodu wynikającą z art. 6 KC) i muszą być spełnione w czasie zamknięcia rozprawy przez sąd, z uwagi na treść art. 316 § 1 k.p.c.

Jak prawidłowo stwierdził Sąd Rejonowy, skuteczność wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego jest nieistotna dla niniejszego rozstrzygnięcia, albowiem powyższa umowa została zawarta na czas oznaczony i uległa rozwiązaniu z upływem 17 sierpnia 2021 roku. Co prawda, umowa najmu mogła zostać przedłużona na kolejny okres, jeśli najemca nadal znajdował się w sytuacji uzasadniającej zawarcie takiej umowy. Natomiast w przedmiotowej sprawie brak jest dowodu potwierdzającego złożenie oświadczeń woli obu stron do kontynuowania umowy najmu. Zatem należy stwierdzić, że powód nie ma interesu prawnego w stwierdzeniu bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu lokalu socjalnego, skoro umowa nie istnieje już w obrocie prawnym. Nawet jeśliby hipotetycznie uznać, że wypowiedzenie było nieskuteczne, to i tak powód nie uzyskałby żadnej ochrony prawnej wydanym wyrokiem, albowiem umowa rozwiązała się samoczynnie wraz z upływem wskazanego w umowie czasu, zaś orzeczenie sądu w tym przypadku nie mogłoby zastąpić oświadczenia stron co do przedłużenia okresu obowiązywania umowy najmu lokalu socjalnego.

Ze względu na stwierdzenie braku spełnienia przesłanki istnienia interesu prawnego powoda w żądaniu udzielenia ochrony prawnej przez wydanie wyroku, nie było potrzeby badania dalszej zasadności powództwa, w tym przeprowadzania dowodów z zeznań świadków, na okoliczność zachowania powoda w lokalu socjalnym.

Mając powyższe na uwadze apelacja podlegała oddaleniu a to na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono z mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, obciążając nimi powoda, jako stronę przegrywającą postępowanie apelacyjne.

Zasądzona z tego tytułu na rzecz pozwanego kwota stanowi zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Wysokość tych kosztów została ustalona w oparciu o przepisy § 7 pkt 1 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. O odsetkach należnych od zasądzonych kosztów orzeczono z urzędu na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.