Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2014 r. w Szczecinie

sprawy F. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 lipca 2013 r. sygn. akt VI U 37/13

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 937/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 listopada 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił F. M. prawa do emerytury w wieku obniżonym uznając, że ubezpieczony do dnia 1 stycznia 1999 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

F. M. w odwołaniu od tej decyzji wniósł o przyznanie mu prawa do świadczenia. Podniósł przy tym, że od lipca 1980 r. do 31 lipca 1996 r. zatrudniony był na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego w (...) Spółdzielni (...) w R.. Jeździł cysternami S. (...), (...) i J. mającymi ładowność powyżej 5 ton. Pracował zatem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania i podniósł, że ubezpieczony nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Natomiast zachowana dokumentacja szczątkowa nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że praca wykonywana we wskazanym okresie była pracą w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie F. M. od decyzji z dnia 23 listopada 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony (ur. (...)) w dniu 10 października 2012 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. F. M. posiada okres ubezpieczenia wynoszący 25 lat, 1 miesiąc i 7 dni, nie jest członkiem OFE.

Ubezpieczony w okresie od 1 października 1973 r. do 30 czerwca 1976 r. był zatrudniony w Spółdzielni (...) w Z. jako stażysta. Od 24 października 1973 r. do 15 października 1975 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową., a w okresie od 16 października 1975 r. do 4 listopada 1975 r. przebywał na urlopie. Od 5 listopada 1975 r. do 31 marca 1976 r. ubezpieczony był dyspozytorem oddziału, a następnie starszym dyspozytorem. Na skutek reorganizacji zakładu od 1 lipca 1976 r. do 31 grudnia 1981 r. został zatrudniony jako kierowca. Po kolejnej reorganizacji został od 1 stycznia 1982 r. do 31 lipca 1990 r. zatrudniony w Spółdzielni Usług (...) w G. Oddział w R. (po reorganizacji) również na stanowisku kierowcy. W okresie od 1 sierpnia 1990 r. do 31 lipca 1996 r. był zatrudniony w (...) Spółdzielni (...) w R. jako kierowca.

Na podstawie art. 32 i art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako „ustawa emerytalna”) oraz § 2 ust. 1, § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej jako „rozporządzenie z 1983 r.”); Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji miał na uwadze to, że w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych wypełnionym przez ubezpieczonego do celów ustalenia przez organ rentowy kapitału początkowego, F. M. wskazywał, że od 1 lipca 1976 r. do 31 grudnia 1981 r. pracował w Spółdzielni (...) w G., Oddział w S. jako dyspozytor. Oświadczenie ubezpieczonego pozostawało w sprzeczności ze świadectwem pracy z dnia 12 stycznia 1982 r., zgodnie z którym F. M. pracował w okresie od 1 lipca 1976 r. do 31 grudnia 1981 r. jako kierowca. Zawartych w świadectwie pracy informacji nie potwierdziły również zeznania samego ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy nie podzielił również argumentacji ubezpieczonego, że posiadanie prawa jazdy kategorii C jest dowodem na to, że we wskazanym okresie prowadził pojazdy o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Uwzględniając tę okoliczność sąd pierwszej instancji nie podjął analizy zeznań zawnioskowanych przez ubezpieczonego świadków.

Wobec tych okoliczności sąd pierwszej instancji nie uznał, aby ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach, o jakich stanowi rozporządzenie z 1983 r. i odwołanie oddalił.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł F. M., który zaskarżył rozstrzygnięcie w całości zarzucając mu:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, iż ubezpieczony pracował w latach 01.07.1976 - 31.12.1981 w Spółdzielni (...) w G.wyłącznie jako dyspozytor;

2.  uchybienia procesowe mające wpływ na wynik sprawy przez:

- nierozważenie w sposób należyty całokształtu okoliczności sprawy i niewyjaśnienie istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów związanych ze stanowiskami pracy zajmowanymi przez ubezpieczonego w latach 01.07.1976 - 31.12.1981 w Spółdzielni (...) w G.

- niedokładne przeprowadzenie postępowania dowodowego, a zwłaszcza niezasadne pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy, zeznań słuchanych na rozprawie świadków.

Stawiając powyższe zarzuty F. M. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienia w całości jego roszczeń, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpo­znania przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. Ponadto ubezpieczony wniósł o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji F. M. podniósł, że wypełniając wniosek o ustalenie kapitału początkowego złożony w dniu 3 grudnia 2003 r. wypełnił również kwestionariusz zawierający dane o okresach zatrudnienia i zajmowanych stanowiskach. Podał również dane dotyczące zatrudnienia w latach 01.07.1976 - 31.12.1981 w Spółdzielni (...) w G. oddział S., baza O. na dwóch stanowiskach dyspozytora i kierowcy. W tym kwestionariuszu znajdują się jeszcze inne zapisy odnośnie okresów i stanowisk pracy: dyspozytor (okres 01.06.1973 - 30.06.1976), kierowca (okres 01.01.1982 - 31.07.1990) i jeszcze raz kierowca (okres 01.08.1990 - 31.07.1996). Oznacza to, że sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, iż w okresie 01.07.1976 - 31.12.1981 F. M. zatrudniony był tylko i wyłącznie jako dyspozytor.

Skarżący podkreślił, iż zarówno dane z wypełnionego w dniu 3 grudnia 2003 r. wniosku o ustalenie kapitału początkowego, jego wyjaśnienia złożone na rozprawie, jak i zeznania słuchanych świadków, potwierdzają w sposób jednoznaczny, iż w okresie 01.07.1976 - 31.12.1981 zajmował oprócz stanowiska dyspozytora również stanowisko kierowcy samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t. Stanowisko to objął po uzyskaniu kategorii C prawa jazdy. Fakt ten potwierdza również pośrednio i świadectwo pracy ze Spółdzielni (...) w G.. z dnia 12 stycznia 1982 r.

F. M. wyjaśnił, że był faktycznie zatrudniony w jednym i tym samym zakładzie pracy, który ulegał wielokrotnym przekształceniom. Wystawiane cząstkowe świadectwa pracy odzwierciedlały więc stan istniejący w chwili przekształcenia. W okresie przekształcania zakładu pracy i wystawiania świadectwa pracy z dnia 12 stycznia 1982 r. ubezpieczony zatrudniony był w Spółdzielni (...) w G., oddział S., baza O. już jako kierowca.

Ponadto F. M. wskazał, że prawo jazdy kategorii C zdobył już w trakcie zatrudnienia jako dyspozytor w dniu 4 czerwca 1980 r. Istotą nabycia nowych uprawnień była chęć wykonywania pracy lepiej płatnej niż dyspozytor. W krótki czas po zdaniu na kategorię C przeszedł na stanowisko pracy kierowcy samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t. Okoliczność tę potwierdzili także przesłuchani w sprawie świadkowie.

Zdaniem skarżącego dokładna i rzetelna analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie pozwalała na przyjęcie, że udowodnił on w sposób logiczny i nie budzący wątpliwości wymagany dla przyznania emerytury w wieku obniżonym okres co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach jako kierowca samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja F. M. okazała się nieuzasadniona.

Sąd drugiej instancji podziela zarówno ustalenia faktyczne jak i rozważania prawne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Po ponownej analizie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także zarzutów podniesionych w apelacji, sąd odwoławczy za prawidłowe uznał ustalenie sądu pierwszej instancji, że ubezpieczony nie spełnił ustawowego wymogu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, co uzasadniało oddalenie jego odwołania od decyzji organu rentowego.

Ubezpieczony powinien mieć świadomość, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy emerytalnej, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 r., sygn. I UK 258/06, OSNP 2008/5-6/81 oraz z 17 września 2007 r., sygn. III UK 51/07, OSNP 2008/21-22/328). Jako świadczenie szczególne, emerytura w wieku obniżonym wymaga zatem dowodów pewnych i jednoznacznie wskazujących na stałe, pełnowymiarowe wykonywanie pracy w warunkach, które wpływały na pogorszenie stanu zdrowia pracownika. Zasadnicze znaczenie dla zakwalifikowania danego okresu pracy, jako wykonywanej w warunkach szczególnych, ma świadectwo pracy w warunkach szczególnych wystawiane przez zakład pracy zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r. Przepis ten stanowi, że wymagany ustawą okres pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r., lub w świadectwie pracy. Przy czym dowód z takiego dokumentu nie jest w sprawie przesądzający, jeśli stwierdzone zostaną podstawy do kwestionowania jego prawidłowości. W szczególności sytuacja taka ma miejsce, jeżeli pomiędzy świadectwem pracy, a pozostałą dokumentacją pracowniczą, istnieją poważne rozbieżności.

Dokonując ponownej analizy materiału dowodowego sprawy, sąd drugiej instancji przede wszystkim miał na względzie, że F. M. nie przedstawił dokumentu w postaci świadectwa pracy w warunkach szczególnych w ogóle. Skarżący uzyskał każdorazowo jedynie zwykłe świadectwo pracy: z 12 stycznia 1982 r. wystawione przez Spółdzielnię (...), Oddział S., w którym stwierdzono, że w okresie 01.07.1976 – 31.12.1981 r. wykonywał obowiązki kierowcy; z 31 lipca 1990 r. wystawione przez Spółdzielnię Usług (...) w G., w którym stwierdzono, że w okresie 01.01.1982 – 31.07.1990 r. wykonywał obowiązki kierowcy oraz z 1 sierpnia 1996 r. wystawione przez (...) Spółdzielnię (...) w R., w którym stwierdzono, że w okresie 01.08.1990 – 31.07.1996 r. także wykonywał obowiązki kierowcy. Świadczy to o tym, że w chwili rozwiązywania stosunku pracy pracodawca nie dostrzegał tego, aby F. M. przysługiwały szczególne uprawnienia w związku ze świadczeniem pracy w warunkach szczególnych.

Także pozostała szczątkowa dokumentacja pracownicza nie zawierała wskazania kierowcą jakich samochodów był ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w reorganizowanym kilkukrotnie zakładzie pracy. W zachowanej umowie o pracę z 1 sierpnia 1990 r. F. M. powierzono obowiązki kierowcy, stawka płacy zasadniczej – 2.270 zł miesięcznie (k. 7 pliku I akt emerytalnych). Angaż z 31 grudnia 1990 r. ujawnia, że skarżący pracował jako kierowca w Oddziale (...), płaca zasadnicza 3.40 zł miesięcznie (k. 8 pliku I akt emerytalnych). Takie też stanowisko zawarte jest w wypowiedzeniu umowy o pracę z 25 kwietnia 1996 r. (k. 9 pliku I akt emerytalnych). Również w zaświadczeniu o wynagrodzeniu z 11 marca 2003 r. Związek (...) w Z. wskazał, że ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku kierowcy (k. 6 pliku I akt emerytalnych). Co istotne składając wniosek o ustalenie kapitału początkowego i dołączając do niego wypełniony kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych z 9 grudnia 2003 r. F. M. podał, że w okresie 01.07.1976 – 31.12.1981 r. pełnił obowiązki zarówno dyspozytora jak i kierowcy, a w dalszych okresach kierowcy.

Sam fakt, że ubezpieczony w 1980 r. zdobył uprawnienia kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony nie oznacza automatycznego przyjęcia, że od chwili zdobycia uprawnień F. M. zaczął wykonywać wyłącznie obowiązki kierowcy i to wyłącznie samochodów o tych parametrach.

Ubezpieczony za pomocą zeznań świadków starał się wykazać, że w okresie od lipca 1980 r. do 31 lipca 1996 r. jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (Dział VIII, pkt 2, Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983 r.) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych. Tymczasem składając zeznania A. Ż. podał, że ubezpieczony codziennie od godz. 5:00-6:00 pracował przy skupie mleka, tzn. jeździł cysterną do obór w PGR-ach i zwoził mleko do zlewni w mleczarni. W ten sposób był w 4-6 punktach. Następnie od godz. 10:00-12:00 jeździł do rolników indywidualnych, po powrocie rozładowywał mleko, zdawał, pilnował na wadze, był odpowiedzialny finansowo. Z kolei P. Ł. podał, że oprócz cystern w zakładzie pracy były też używane samochody dostawcze, Ż.. J. S. podał zaś, że w zakładzie pracy były samochody dostawcze, było ich 10-15, były Ż., jeżdżono nimi do rolników.

Pozwalało to ustalić, że w mleczarni kierowcy jeździli samochodami ciężarowymi (...), S. (...), S. (...), (...) i (...) z przyczepą (cysterną) do dużych zakładów produkujących mleko – PGR-ów; a także mniejszymi samochodami, Ż. do rolników indywidualnych. W ramach obowiązków pracowniczych F. M. mógł zatem obsługiwać samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, jednak nie robił tego w ciągu całego dnia pracy, bowiem zakład pracy używał do odbioru mleka z mniejszych gospodarstw samochodów dostawczych.

W § 2 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r., ustawodawca określił, że „okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy”. W utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego (przede wszystkim w wyrokach z dnia 10 lutego 2012 r., sygn. II UK 125/11, OSNP z 2013 r., nr 1-2, poz. 18 oraz z dnia 4 czerwca 2008 r., sygn. II UK 306/07, LEX nr 494129) stwierdzono, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2011 r. (sygn. III UK 174/10, LEX nr 901652): „praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (...)”. Ustalenie zatem, że F. M. poza prowadzeniem samochodów ciężarowych prowadził także samochody o dopuszczalnej masie całkowitej poniżej 3,5 tony oznacza, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy, a to uniemożliwia zaliczenie całego tego okresu jako uprawniającego do nabycia wcześniejszej emerytury.

W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowo zatem Sąd Okręgowy uznał, że zebrany materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do przyjęcia, że F. M. zatrudniony na stanowisku kierowcy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności określone w pozycji 2, Działu VIII w transporcie, Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983 r. W szczególności zaakcentowania wymaga argumentacja organu rentowego podniesiona w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, iż nie uwzględniono okresu zatrudnienia od 1.10.1973 r. do 31.07.1996 r. jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, ponieważ brak jest formalnego świadectwa pracy, natomiast na podstawie przedłożonych dokumentów nie można wyczytać masy ciężarowej samochodu oraz przynależności resortowej zakładu ….. Niewątpliwie z załączonych do akt emerytalnych dokumentów wynika, iż w zakwestionowanym okresie ubezpieczony był zatrudniony w spółdzielczości, głównie transportu mleczarskiego. Zatem należy podkreślić, iż obowiązująca od 1 stycznia 1983 r. uchwała Nr 16/83 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni (...) z dnia 27 czerwca 1983 r. w sprawie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach w spółdzielczości mleczarskiej (Biuletyn CZSM nr 5 poz. 34) m.in. w §3 - §5 określała, że w umowie o pracę zakład pracy stwierdza rodzaj, charakter i wymiar czasu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na stanowisku wymienionym w wykazie; zakład pracy prowadzi ewidencję stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach oraz odnotowuje w aktach osobowych okresy wykonywania tych prac; okresy pracy w szczególnych warunkach zakład pracy stwierdza w zaświadczeniach wystawionych według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do uchwały.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO del. Beata Górska SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSA Barbara Białecka