Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze

Sędziowie:SSA Lucyna Guderska

SSO del. Beata Michalska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Przemysław Trębacz

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2014 r. w Łodzi

sprawy S. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o wypłatę świadczenia,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 21 czerwca 2013 r., sygn. akt: V U 458/13;

1.  oddala apelację w części dotyczącej prawa do odsetek za okres od 19 lutego 2014 roku do dnia wypłaty świadczenia;

2.  umarza postępowanie apelacyjne w pozostałym zakresie.

Sygn. akt III AUa 1394/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 21 czerwca 2013r., w sprawie o sygn. akt VU 458/13, Sąd Okręgowy w Kaliszu zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W.. z 20 marca 2013 r. i przyznał S. P. prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011r. do 31 sierpnia 2012r.z odsetkami od 25 stycznia 2013r. (pkt 1 wyroku), oddalając odwołanie w pozostałym zakresie ( pkt 2).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po następujących ustaleniach faktycznych i prawnych:

Odwołująca się S. P., ur. (...), decyzją z 25 września 2009 r. nabyła prawo do emerytury od 1 września 2009 r. Następnie organ rentowy decyzją z 12 października 2011r. na podstawie art.103 a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. jedn. Dz. U. z 2009r. nr 153, poz.1227 ze zm.) wstrzymał wypłatę emerytury, począwszy od 1 października 2011r., z powodu nierozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą . Odwołująca się rozwiązała stosunek pracy z dniem 31 sierpnia 2012r. W następstwie tego decyzją z 6 września 2012r. przeliczono emeryturę i podjęto jej wypłatę od 1 września 2012r. W dalszej kolejności S. P. 29 listopada 2012r. złożyła w ZUS wniosek o podjęcie wypłaty zawieszonej emerytury , powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012r. Zaskarżoną decyzją z 20 marca 2013r. organ rentowy odmówił uchylenia decyzji z 12 października 2011r. w części, w jakiej zawiesza prawo do emerytury od 1 października 2011r. do 31 sierpnia 2012r.

Sąd Okręgowy uznał, że powyższa decyzja ZUS jest wadliwa. Powołał treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. w sprawie K2/12, który uznał, że art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dodany przez art. 6 pkt. 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji. Trybunał dokonał oceny, czy ustawodawca, rozciągając obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji prawa do emerytury - na osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., nie naruszył zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. W tym okresie bowiem treścią ryzyka emerytalnego było wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego (i stażu ubezpieczeniowego), co znaczy, że realizacja świadczenia następowała niezależnie od dalszego zatrudnienia.

S. P., która uzyskała prawo do emerytury od 1 września 2009 r., mieści się w grupie osób, w odniesieniu do której Trybunał uznał zmianę wprowadzoną do przepisu art. 103a za niezgodną z zasadą zaufania obywatela do państwa. W momencie składania wniosku o emeryturę i nabycia do niego prawa spełniała kryteria, wśród których nie było konieczności rozwiązania stosunku pracy. Zmiana stanu prawnego z mocą wsteczną zmieniła jej sytuację, bowiem pozbawiła ją prawa do pobierania świadczenia, do którego spełniała wszystkie warunki w momencie jego nabycia.

Sąd rozstrzygając niniejszą sprawę, w pełni podzielił linię orzecznictwa Sądu Najwyższego, który zdecydowanie opowiadał się za przyznaniem orzeczeniom Trybunału Konstytucyjnego skutków sięgających w przeszłość (ex tunc) m.in. w uchwale z 23 stycznia 2001 ., III ZP 30/00, w wyroku z 10 listopada 1999r.,I CKN 204/98 , w postanowieniu z 7 grudnia 2000r., III ZP 27/00 .

W ocenie Sądu Okręgowego odwołująca zachowała prawo do odsetek za okres po złożeniu wniosku o wypłatę zawieszonych świadczeń i upływie 30-dniowego terminu od wyjaśnienia ostatniej okoliczności . Skoro wniosek taki złożony został 29 listopada 2012r. , to w najbliższym terminie płatności świadczenia (25 grudnia 2012 r.) nie minęło 30 dni. Oznacza to, iż w następnym terminie płatności ( 25 stycznia 2012 r.) ZUS popadł w zwłokę i od tego terminu winny być naliczane odsetki.

W rezultacie powyższych ustaleń faktycznych i rozważań prawnych Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku. Oddalił odwołanie co do żądania odsetek za okres przed 25 stycznia 2013r. na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy , zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. (sygn. akt K 2/12) oraz art.118 ust.4 i 5 ww. ustawy z uwagi na zmianę zaskarżonej decyzji z 20 marca 2013 r. i ustalenie, iż odwołująca się ma prawo do wypłaty emerytury za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 31 sierpnia 2012r. wraz z odsetkami począwszy od dnia 25 stycznia 2013r. do dnia wypłaty świadczenia.

W ocenie apelującego, utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego następuje z chwilą wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego i orzeczenie ma w tym zakresie charakter konstytutywny. Ponadto utrata mocy obowiązującej nie oznacza unieważnienia istniejącego wcześniej stanu prawnego, które prowadziłoby do automatycznego unicestwienia z tą chwilą wszystkich wcześniejszych konsekwencji prawnych. Co więcej poważanie dla pewności obrotu i dążenie do uniknięcia negatywnych konsekwencji dla całości systemu poprzez natychmiastowe wejście w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, przeważają w pewnych sytuacjach nad konsekwentnym poszanowaniem gwarancji konstytucyjnych, skoro sama Konstytucja dopuszcza przedłużone obowiązywanie niekonstytucyjnej normy w wypadku odroczenia wejścia życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

W ocenie apelującego Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 r. stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisu art.103a tylko w pewnym zakresie, tj. w związku z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o finansach publicznych w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r. Co więcej art. 103a nie został wyeliminowany z porządku prawnego, gdyż jest wciąż normą obowiązującą. Organ rentowy nie zgodził się z interpretacją Sądu Okręgowego, który przyznał ubezpieczonej prawo do wypłaty od dnia wstrzymania świadczenia tj. od dnia 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. Powołane bowiem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. jest w tej sprawie konstytutywne, obowiązuje od dnia wejścia w życie, zaś skutki prawne wywołuje tylko do przodu tj. od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, w szczególności w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny bezpośrednio w wyroku nie określił skutków czasowych swojego orzeczenia tj. momentu utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz oddalenie odwołania .

W piśmie procesowym z 7 kwietnia 2014r. organ rentowy cofnął apelację w części dotyczącej należności głównej, tj. zobowiązania ZUS do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011r. do 31 sierpnia 2012r. oraz odsetek do 19 lutego 2014r. i wniósł o umorzenie postępowania apelacyjnego w tym zakresie. Podtrzymał zarzuty apelacji co do żądania odsetek od 19 lutego 2014r. bez wyjaśnienia swojego stanowiska ( pismo procesowe -k. 28 akt) . Odwołująca S. P. nie zajęła stanowiska co do oświadczenia organu rentowego o cofnięciu apelacji w części .

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 391 § 2 k.p.c., w razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach, jak przy cofnięciu pozwu. Natomiast na podstawie art. 469 k.p.c. sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego. W ustalonych okolicznościach sprawy uznać należy, że cofnięcie apelacji nie jest sprzeczne z prawem i nie narusza słusznego interesu ubezpieczonej, ponieważ mocą wyroku Sądu Okręgowego, co do którego apelację cofnął organ rentowy, zaspokojono żądanie odwołującej się co do należności głównej w całości .

Rozważeniu podlegały natomiast zarzuty apelacji w zakresie, w jakim organ rentowy podtrzymał wniesiony środek zaskarżenia, tj. co zasądzenia odsetek za okres od 19 lutego 2014r.W pierwszej kolejności należy podkreślić, że ani z treści apelacji, ani z pisma procesowego zawierającego oświadczenie Zakładu o częściowym cofnięciu apelacji nie wynikają zarzuty uzasadniające żądanie apelującego , aby zmienić zaskarżony wyrok i oddalić odwołanie co do odsetek należnych stronie za okres od 19 lutego 2014r. Sąd Apelacyjny może zatem tylko teoretycznie zakładać ,że ma to związek z datą wejścia w życie ustawy z 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytury , do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r. (Dz.U. z 2014r., Nr 169 ). Zgodnie z treścią art. 7 ust.1-4 ustawy, dotyczy ona trybu i warunków ubiegania się przez emerytów, o których mowa w art.2 pkt 1 i 2 tej ustawy, o wypłatę zawieszonej emerytury przed organem rentowym. Potwierdzeniem tego jest treść art.9 ustawy, zgodnie z którym organ rentowy zawiesza postępowanie, w przypadku gdy emeryt przed dniem wejścia w życie ustawy złożył odwołanie do sądu od decyzji tego organu w przedmiocie wypłaty kwoty zawieszonej emerytury ( ust.1 ). Organ rentowy podejmuje na wniosek emeryta postępowanie zawieszone z przyczyny określonej w ust. 1, w przypadku gdy sąd wydał prawomocne orzeczenie kończące postępowanie w tej sprawie.

W rezultacie należało dokonać oceny zaskarżonego wyroku Sądu I instancji w zakresie objętym apelacją , tj. co do odsetek za okres od 19 lutego 2014r., na gruncie art.85 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Ponadto zgodnie z § 2 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( Dz.U. Nr 12, poz.104), odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. W oparciu o powołane przepisy brak podstaw prawnych do ograniczenia prawa ubezpieczonej do wypłaty odsetek, do których prawo nie jest w sporze, do jakiejkolwiek daty przed dniem wypłaty świadczenia .

W rezultacie wyrok Sądu I instancji w zaskarżonej części uznano za prawidłowy, zgodny z ustalonym stanem faktycznym, jak też obowiązującymi przepisami prawa i dlatego na podstawie art.385 k.p.c. apelacja organu rentowego, jako pozbawiona uzasadnionych podstaw, podlegała oddaleniu (pkt 1 wyroku) . W oparciu o art. 391 § 2 k.p.c. umorzono postępowanie apelacyjne w zakresie, w jakim organ rentowy cofnął apelację (pkt 2).