Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuraturze Rejonowej w Wadowicach

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 czerwca 2012 r. sygn. akt I C 2001/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata A. K. kwotę 6.642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote) w tym 1.242 zł podatku od towarów i usług, tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I A Ca 1175/12

UZASADNIENIE

Powód A. S. wystąpił przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Rejonowej w Wadowicach z żądaniem zapłaty kwoty 500 000 zł, wskazując u podstaw faktycznych, iż toczące się z jego udziałem postępowania karne były prowadzone w ten sposób, że powód był lekceważony, co naruszało jego dobra osobiste. Postępowania były umarzane lub odmawiano wszczęcia postępowania, mimo że w sposób oczywisty były naruszane prawa powoda, a działania sprawców wyczerpywały znamiona przestępstwa. Dotyczy to spraw karnych prowadzonych przez Prokuraturę Rejonową w Wadowicach o sygn. akt 1 Ds. (...)2 Ds. (...), Ds.(...)

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu zostało podniesione, że ewentualne roszczenia wynikające z prowadzenia sprawy 2 Ds. (...) uległy przedawnieniu. Niezależnie od tego wskazano, że wszystkie sprawy były prowadzone prawidłowo.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami procesu na rzecz pełnomocnika pozwanego w osobie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

U podstaw faktycznych wskazał Sąd Okręgowy na następujące okoliczności;

Sprawa 2 Ds. (...)to postępowanie wszczęte wskutek zawiadomienia B. i D. G.. W trakcie przesłuchania w tej sprawie, powód najpierw złożył zeznania, podpisał protokół, a potem zabrał z biurka protokół, zmiął go i zabrał (k.62-63). Potem wyszedł z komisariatu, wrócił i najpierw groził policjantom, a potem dopuścił się czynnej napaści na policjantów i obrażał ich. Powód był ponownie przesłuchiwany (k.67-68) potem odbyło się postępowanie w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania (k.69-70) i zastosowano tymczasowe aresztowanie (k.71-72). Sprawa zakończyła się skazaniem powoda zarówno za przestępstwo popełnione na szkodę B. i D. G. jak i za przestępstwo, którego dopuścił się względem policjantów (k.80-97). W trakcie tego postępowania powód nie był lekceważony przez pracowników Prokuratury Rejonowej w Wadowicach.

Sprawa zakończyła się utrzymaniem w mocy wyroku Sądu Rejonowego przez Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 2.10.2008r. (k.98-112). Sprawa była prowadzona prawidłowo.

W sprawie 1 Ds. (...)powód złożył zawiadomienie o popełnionym przestępstwie – składanie fałszywych zeznań przez B. G..

W trakcie prowadzonego postępowania powód został przesłuchany w charakterze świadka. Prokuratura w W. odmówiła wszczęcia postępowania (k.46). Prokuratura analizowała zeznania, które były przedmiotem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Powód złożył zażalenie na postanowienie prokuratury. Sąd nie uwzględnił zażalenia i utrzymał w mocy postanowienie Prokuratury (k.47). Sprawa była prowadzona prawidłowo.

W sprawie Ds. (...)zawiadomienie przez powoda Prokuratury dotyczyło zniszczenia ogrodzenia. Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania (k.50). Powód złożył zażalenie, które nie zostało uwzględnione przez Sąd, który utrzymał w mocy postanowienie prokuratora (k.51). Postanowieniem z dnia 19.04.2011r. prokurator na nowo podjął postępowanie (k.53). Po przeprowadzeniu dalszych czynności ponownie odmówiono wszczęcia postępowania (k.56). Powód złożył zażalenie, które nie zostało uwzględnione (k.56)

Sąd Okręgowy pominął dowód z przesłuchania powoda, albowiem przeprowadzenie tego dowodu było zbędne. Wszystkie okoliczności konieczne do wyjaśnienia sprawy zostały wyjaśnione za pomocą dokumentów.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie nie doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda, co wyklucza zasadność roszczenia.

W szczególności postępowanie funkcjonariuszy publicznych w sprawach objętych pozwem było prawidłowe. Funkcjonariusze działali na podstawie prawa i w granicach prawa. Analizując akta opisanych przez powoda spraw Sąd Okręgowy nie stwierdził, aby powód był lekceważony lub traktowany w sposób niewłaściwy. Wszystkie jego wnioski, zarzuty były rozpatrywane z należytą powagą.

Odnosząc się szczegółowo do dokumentów, które zostały wskazane i z których miało wynikać postępowanie naruszające dobra osobiste powoda wskazał Sąd Okregowy, że większość z tych dokumentów to decyzje procesowe z uzasadnieniami (k.46-48, 50-51, 53, 80-112). Część z nich była objęta kontrolą instancyjną. Część dokumentów to protokoły przesłuchań (k.62-63, 67-68), jeden protokół posiedzenia (k.69-70). Z tych dokumentów nie wynika – zdaniem Sądu Okręgowego - nic co mogłoby sugerować naruszenie dóbr osobistych powoda. Należy podkreślić, że niekorzystna decyzja procesowa sama w sobie nie oznacza bezprawnego naruszenia dóbr osobistych. Z kolei fakt, że miedzy zdarzeniami z 2007r. (które opisano pozwem), a datą wszczęcia postępowania w niniejszej sprawie upłynęły trzy lata usprawiedliwia w tym zakresie zarzut strony pozwanej o przedawnieniu części roszczenia powoda.

Sąd Okręgowy zasądził do powoda na rzecz strony pozwanej koszty procesu na zasadzie art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku złożył powód zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo oraz obciążającej go kosztami postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił;

- naruszenie prawa materialnego, a to art. 445§ 1 w zw. z art.23 i 24 k.c. przez ich niezastosowanie i nie zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 500 000zł tytułem zadośćuczynienia;

- obrazę przepisów prawa procesowego, a to: art. 227 k.p.c. ; 98 § 1 k.p.c. i 102k.p.c. przez ich błędne zastosowanie albo niezastosowanie.

Na tych podstawach domagał się uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania ewentualnie zmiany orzeczenia i uwzględnienia powództwa.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i o zasadzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył;

apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu z konsekwencjami w postaci obciążenia powoda kosztami postępowania odwoławczego na rzecz strony pozwanej.

Należy wskazać, że w każdej sprawie o ochronę dóbr osobistych przedmiotem oceny sądu są dwie podstawowe okoliczności, a to: czy pokrzywdzony może powołać się na prawnie chronione dobro osobiste, jak również, czy sprawca może powołać się na okoliczności usprawiedliwiające jego wkroczenie w zakres cudzego prawa lub dobra. Dopiero pozytywna dla pokrzywdzonego i negatywna dla sprawcy odpowiedź na odpowiednie z obu pytań otwiera drogę do wyjaśniania okoliczności związanych ze skutkami w sferze zdrowia pokrzywdzonego, jak i innych wartości życia psychicznego pokrzywdzonego, które wymagałyby pieniężnej rekompensaty. A z taką sytuacją w sprawie nie mamy do czynienia, co wyklucza zasadność zarzutu apelacji pominięcia dowodów na okoliczności związane ze skutkami naruszenia dobra osobistego powoda. W szczególności Sąd I instancji wyjaśnił podstawowe dla sprawy okoliczności związane z prowadzonymi postępowaniami przygotowawczymi. Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji wynika, że w opisanych pozwem sprawach podejmowane były czynności procesowe organu prokuratorskiego w granicach określonych prawem (pochodziły od osoby prawnie upoważnionej do określonego działania); że działanie to było rzeczowe, obiektywne i ostrożne; miało także odpowiednią formę i brak jest świadectw, by zmierzało ono do dyskryminacji, czy szykany powoda. W szczególności stanowiące dokument urzędowy protokoły przesłuchań i orzeczenia wraz z uzasadnieniami nie usprawiedliwiają oceny powoda zaprezentowanej pozwem. A zatem – w ocenie Sadu Apelacyjnego - uznać należy, ze bezprawność zachowania pozwanego została wyłączona skutecznie przez działanie pozwanego w ramach porządku prawnego.

Fakt, że w subiektywnym przekonaniu powoda jest inaczej - oceny prawnej zdarzeń opisanych pozwem nie zmienia, gdyż jak trafnie zwraca uwagę Sąd I instancji dla przypisania odpowiedzialności cywilnej istotne znaczenie posiada ocena obiektywna. A w tym aspekcie należy stwierdzić, że sam fakt prowadzenia w ramach prawem przewidzianego trybu postępowania karnego ( a co wynika z treści zaoferowanych dowodów w postaci protokołów i orzeczeń wraz z ich uzasadnieniami) przeciwko określonej osobie lub z inicjatywy tej osoby, którego efektem jest naruszenie dotychczasowego stanu psychicznego tej osoby (przy przyjęciu najszerszej z możliwych wykładni pojęcia dobra osobistego) nie jest zachowaniem bezprawnym, co wyklucza ochronę prawną tej osoby w ramach art.23 i 24 k.c. Także negatywne dla powoda wyniki opisanych postępowań nie stwarzają podstaw dla przyjęcia odpowiedzialności pozwanego, skoro jest to działanie zgodne z prawem, a nadto prawo to stwarzało (zresztą wykorzystane przez powoda) podstawy dla kontroli prawidłowości podjętych rozstrzygnięć prokuratorskich w odpowiednim trybie i przez określony organ władzy państwowej. Stwierdzenie to - wyklucza wręcz dopuszczalność oceny prawidłowości w ramach niniejszego postępowania wydanych orzeczeń, a jedyną okolicznością mogącą stanowić przedmiot oceny mogła być kwestia konkretnego zdarzenia (jako ekscesu) świadczącego o szykanie (dyskryminacji) powoda. Takiego zdarzenia powód wszakże nie wskazał, a i analiza treści zaoferowanych dokumentów urzędowych takiej oceny nie usprawiedliwia. Sąd Apelacyjny za własne uznał ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji. W konsekwencji powyższego nie ma też podstaw dla rozważania przesłanek z art. 445 czy art. 448 k.c. (brak bezprawności wyklucza winę).

Także zarzut naruszenia art. 98 k.p.c. i niezastosowania art. 102 k.p.c. nie jest usprawiedliwiony. Zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Fakt, że powód jest osobą niezamożną, przebywa w zakładzie karnym i nie posiada oszczędności stały się przyczyną przyznania jej zwolnienia od kosztów sądowych na mocy postanowienia z dnia 17 listopada 2010 r. (k.12 akt Sądu Rejonowego w Wadowicach sygn. akt I Co (...)) i spowodowały, że prowadzenie procesu nie wiązało się dla powoda z koniecznością ponoszenia opłat i wydatków. Zwolnienie to jednak, jak wynika z treści art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie uchyla odpowiedzialności za wynik sporu w stosunku do przeciwnika procesowego. Oznacza to, że przyczyny usprawiedliwiające ubieganie się przez stronę o zwolnienie od kosztów sądowych nie wystarczą, by wyłączyć działanie ustanowionej w art. 98 § 1 k.p.c. reguły, że ten kto przegrał spór zwraca koszty procesu temu, czyje racje zostały uznane za słuszne. Sąd może uwolnić stronę od obowiązku zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 102 k.p.c., jeśli stwierdzi, że zachodzi "wypadek szczególnie uzasadniony". Okoliczności, które uprawniają do zastosowania tego przepisu, ocenia sąd, i ocena ta następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych (por. postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, niepubl. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07 niepubl.).

Szczególne znaczenie dla możliwości jego zastosowania ma ocena zachowania się stron z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Podstawą do takiej oceny może być zachowanie się strony w procesie, jak i jej sytuacja pozaprocesowa. Trzeba mieć również na uwadze, że zakres zastosowania unormowania z art. 102 k.p.c. ogranicza wykładnia funkcjonalna, nakazująca go stosować wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

W przedmiotowej sprawie powód wskazuje, że za nieobciążaniem kosztami postępowania przemawia sytuacja materialna, zdrowotna i życiowa, oraz specyfika niniejszej sprawy. Taka argumentacja, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy (typowej i łączącej się wyłącznie z subiektywnym przekonaniem powoda o własnej racji z pominięciem argumentów innych osób), a także stanu majątkowego powoda nie uzasadniają traktowania sytuacji powoda jako szczególnie uzasadnionej w rozumieniu art. 102 k.p.c. Co więcej przyjecie za usprawiedliwione stanowisko powoda czyniłoby z wyjątku zasadę, gdyż każdy kto znajdowałby się w podobnej do powoda ( a typowej dla orzecznictwa) sytuacji znajdowałby usprawiedliwienie w żądaniu zastosowania art. 102 k.p.c.(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia z dnia 27 stycznia 2010 r. sygn. II CZ 88/09). Okoliczności te zachowały także swoją doniosłość przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 98 k.p.c. przy braku nowych faktów mogących wpływać na nieuwzględnienie wniosku procesowego strony pozwanej (złożonego w odpowiedzi na apelację).

Mając na uwadze powyższe orzekł Sąd Apelacyjny jak w wyroku na podstawie wskazanych przepisów oraz art. 385 k.p.c.