Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Urbaniak

Protokolant: Małgorzata Wąchała

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 roku

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. D.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

I. zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 155 000 zł (sto pięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 100 000 zł od dnia 11 marca 2010 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 55 000 zł od dnia 1 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty;

II. dalej idące powództwo oddala;

III. nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony pozwanej;

IV. nakazuje stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 7 823,30 zł tytułem kosztów sądowych.

I C 1474/12

UZASADNIENIE

Powódka E. D.domagała się w pozwie zasądzenia od strony pozwanej (...) z siedzibą w W.kwoty 500.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 11.03.2010 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Powódka wniosła nadto o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że (...)r. w wyniku wypadku samochodowego poniosła śmierć jej matka M. D. (1). Sprawcą zdarzenia był kierujący samochodem marki F. (...) K. Ś., który został skazany za przestępstwo z art.177 § 2 kk. Pozwane (...)ponosi odpowiedzialność za zdarzenie na podstawie art. 123 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...)i (...). Zmarła była matką ówcześnie małoletniej (13—letniej) powódki E. D.i małoletniego K. D., dla których rodziną zastępczą zostali ustanowieni dziadkowie. Śmierć matki była ogromnym szokiem dla powódki, zwłaszcza, że wydarzyło się to w okresie, kiedy powódka matki potrzebowała najbardziej. Matka była dla powódki największym wsparciem i mogła służyć jej pomocą w okresie dojrzewania. Dziadkowie, którzy zostali ustanowieni rodziną zastępczą są osobami starszymi i schorowanymi i trudno porównywać ich możliwości z tymi, jakie miała kochająca matka powódki. Powódka nie otrzymuje wsparcia także od ojca, który jest alkoholikiem i jeszcze przed śmiercią matki wyprowadził się ze wspólnego domu. Powódka po śmierci matki wpadła w depresję. Tragiczne wydarzenie wywołało traumę oraz spowodowało u niej negatywne przeżycia psychiczne skutkujące m.in zaburzeniami żywienia. Skutkiem wypadku było zerwanie więzi emocjonalnej jaka istnieje pomiędzy matką a córką. Matka M. D. (1)była wparciem psychicznym dla dorastającej córki. Roztaczała nad powódką i jej bratem opiekę, dostarczała też im środki utrzymania. Zmarła miała wyższe wykształcenie i uzyskiwała wysokie dochody. Powódka mogła więc liczyć na wsparcie finansowe pozwalające żyć na przyzwoitym poziomie.

Powódka wskazywała, że w orzecznictwie utrwalił się pogląd, iż najbliższemu członkowi rodziny przysługuje na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 par. 1 kc zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę gdy śmierć nastąpiła w wyniku deliktu, który miał miejsce przed 3.08.2008 r.

Pismem z 3.02.2010 r. (...) S.A. zostało wezwane do zapłaty zadośćuczynienia na rzecz powódki w kwocie 500.000 zł. W związku z tym, że wypłata zadośćuczynienia nie nastąpiła powódka domagała się odsetek od tej kwoty od dnia 11.03.2010 r.

Strona pozwana (...) z siedzibą w W.w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu. Przyznała, że posiada legitymację procesową bierną, jak i potwierdziła, że matka powódki poniosła śmierć w wypadku opisanym w pozwie. Zarzuciła jednak, że powódce nie przysługuje zadośćuczynienie w związku ze śmiercią M. D. (1), albowiem roszczenie nie znajduje uzasadnienia ani w obecnie obowiązującym art. 446§4 kc, ani w art. 448 kc w związku z art 24§1 kc. Strona pozwana stwierdziła, że art. 446§4 kc, który wszedł w życie 3.08.2008 r., tj. już po dacie śmierci matki powódki, nie ma zastosowania w tej sprawie. Nie ma również podstaw roszczenie oparte na art. 448 w zw. 24 kc. Utrata osoby bliskiej nie stanowi naruszenia dobra osobistego, które podlegałoby ochronie w kontekście art. 24 kc ; nie podlega też wyrównaniu przy zastosowaniu art. 448 kc doznana krzywda. Wszelkie roszczenia z tytułu śmierci osoby bliskiej regulował jedynie art. 446§3 k.c. odnoszący się do aspektów materialnych. Przepis ten nie pozwala na przyznanie odszkodowania tylko za samą krzywdę, daje on możliwość naprawienia szkody jedynie o charakterze materialnym, które powinno się wyrażać w znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej uprawnionego. Likwidujący szkodę (...) S.A., wypłacając powódce odszkodowanie w kwocie 45.000 zł, wziął pod uwagę, iż przed nowelizacją kc sądy zasądzały stosowne odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, w której uwzględniono również żałobę, żal, poczucie osamotnienia i inne czynniki niematerialne mające wpływ na wysokość tego świadczenia.

Z ostrożności procesowej strona pozwana podniosła, że powódka nie wykazała dochodzonego roszczenia. Nie udowodniła bowiem, by między nią a matką istniała takiego rodzaju więź, by jej zerwanie spowodowało krzywdę opisaną w pozwie. Nie udowodnione zostały twierdzenia o stwierdzonej depresji u powódki. Z treści pozwu nie wynika też, by linia życiowa powódki w jakikolwiek sposób uległa niekorzystnej zmianie, dodając przy tym, że powódka i tak już dorastała w rodzinie niepełnej. Dalej wyjaśniano, że oczywistym jest fakt, iż po śmierci osoby bliskiej stan emocjonalny ulega obniżeniu, jednak, w ocenie pozwanej, nie są to wystarczające przesłanki do uwzględnienia zadośćuczynienia w kwocie w jakiej dochodzi tego powódka, a która zdaniem pozwanej jest rażąco wygórowana.

W piśmie procesowym datowanym na 9.05.2013 r. powódka rozszerzyła powództwo o kwotę 300.000 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami od dnia zgłoszenia roszczenia przed sądem. Powódka wyjaśniła, że w następstwie śmierci matki sytuacja majątkowa powódki uległa znacznemu pogorszeniu. Powódka przed śmiercią miała wysokie wynagrodzenie i możliwość awansu zawodowego. Powódka mieszkała z matką i to ona pokrywała koszty jej utrzymania. Powódka po tym tragicznym dla niej wydarzeniu nie mogła odnaleźć się w nowej rzeczywistości, zmuszona była przeprowadzić się do dziadków i żyć według norm przez nich narzuconych. Pogorszenie sytuacji życiowej, o której mowa w art. 446 par. 3 kc ma szeroki zakres i obejmuje nie tylko utratę środków utrzymania ale też różnorakie następstwa powodujące gorszą sytuację życiową osoby pokrzywdzonej, w tym powodujące uczucie osamotnienia, osłabienie energii życiowej, brak umiejętności przezwyciężania trudności życia codziennego, co często prowadzi do szeroko rozumianej szkody majątkowej.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa również w części, w której zostało ono rozszerzone o kwotę 300.000 zł. Pozwany wskazał, że (...) SA, który prowadził postępowanie likwidacyjne wypłacił już powódce na podstawie zawartej w dniu 9.09.2010 r. ugody, odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w kwocie 45.000 zł (art. 446 par. 3 kc), a nadto nadal wypłaca na jej rzecz rentę w wysokości po 2.100 zł kwartalnie. Zgodnie z treścią ugody w/w kwota 45.000 zł zaspokoiła roszczenie powódki w całości, a nadto powódka zrzekła się w ugodzie wszelkich dalszych roszczeń w przyszłości. W ocenie pozwanego wypłacone dotychczas odszkodowanie zrekompensowało doznaną szkodę, a zatem dalsze roszczenia są niezasadne i nieudowodnione.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) r. kierujący samochodem marki F. (...)o nr rej. (...), K. Ś., jadąc ul. (...)od strony ul. (...)w kierunku P., w trakcie wykonywania manewru wyprzedzania nie dostosował prędkości do panujących na drodze warunków, utracił panowanie nad kierowanym pojazdem, zjechał na przeciwny pas ruchu i zderzył się z nadjeżdżającym z przeciwka samochodem marki J. (...), w wyniku czego M. D. (1), pasażerka F. (...)doznała ciężkich obrażeń ciała i zmarła.

Samochód marki F. (...)był zarejestrowany na terenie Niemiec i posiadał ważną Zieloną Kartę w ramach ubezpieczenia zagranicznego od odpowiedzialności cywilnej(...), numer polisy (...).

(okoliczności bezsporne)

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej w sprawie o sygn. akt XII K 774/08 prawomocnym wyrokiem z 27.08.2009 r. uznał oskarżonego K. Ś.za winnego tego, że (...) r. we W.nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym i doprowadził do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć na miejscu poniosła M. D. (1), tj. za winnego przestępstwa z art. 177 § 2 kk.

Dowód: odpis wyroku z 27.08.2009r., sygn. akt XII K 774/08, k.13-14.

M. D. (1) (ur. w (...) r.) miała dwoje dzieci ze związku z P. E. D. (która w chwili śmierci matki miała ukończone 13 lat) i K. D. (który w chwili wypadku miał ukończone 10 lat). Przez 3 lata przed śmiercią wychowywała dzieci sama. Choć pozostawała formalnie w związku małżeńskim z P. D. (1) małżonkowie przed śmiercią M. D. (1) nie mieszkali razem już od ok. 2 lat. Powodem rozstania małżonków było nadużywanie alkoholu przez męża oraz stosowanie przemocy wobec żony.

Dowód: opinia Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno- Konsultacyjnego k. 16-22. zeznania świadka R. L. e-protokół z dnia 20.03.2014r. 03:23-12:37, zeznania świadka U. L., e-protokół z dnia 16.01.2014r. 02:28- 13:08, przesłuchanie powódki, e- protokół z dnia 14.03.2013r. 06:05- 18:21.

Do czasu tragicznego zdarzenia z (...) r. matka powódki zamieszkiwała wspólnie z małoletnimi dziećmi: powódką E. D.i K. D.przy ul. (...)we W.. To ona opiekowała się dziećmi. Często pracowała w nadgodzinach, by utrzymać rodzinę. W czasie wyjazdów służbowych M. D. (1)małoletnimi dziećmi opiekowali się jej rodzice oraz siostra. Powód nie łożył na utrzymanie dzieci. W chwili śmierci matki powódka chodziła do gimnazjum. W szkole zawsze radziła sobie bardzo dobrze.

Dowód: zeznania świadka R. L. e-protokół z dnia 20.03.2014r. 03:23-12:37, zeznania świadka U. L., e-protokół z dnia 16.01.2014r. 02:28- 13:08, przesłuchanie powódki, e- protokół z dnia 14.03.2013r. 06:05- 18:21.

M. D. (1) miała wyższe wykształcenie i odbyła zagraniczne szkolenia. Przed śmiercią była zatrudniona na stanowisku kierownika w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.. Zarabiała około 4.000-5.000 zł brutto miesięcznie. Dochody M. D. (1) za rok 2007, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, wyniosły 100.787,66 zł, natomiast za rok 2004 - 32.236 zł, a za rok 2005- 47.076,70zł

Dowód: akta szkody, pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego k. 139.

W dniu 19.02.2008 r. T. i R. L.- dziadkowie powódki (rodzice zmarłej) wnieśli do Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Fabrycznej wniosek o ustanowienie opieki nad małoletnimi wnukami E. D. i K. D.. W toku postępowania stwierdzono, że ojciec małoletnich jest uzależniony od alkoholu i od kilku lat nie w pełni prawidłowo funkcjonuje w roli rodzicielskiej. Prawomocnym postanowieniem z 20.07.2009 r. wydanym w sprawie o sygn. akt R. N. 140/08 Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Fabrycznej Wydział III Rodzinny i Nieletnich ograniczył władzę rodzicielską P. D. (1) w stosunku do małoletnich dzieci E. D. i K. D. poprzez umieszczenie małoletnich w rodzinie zastępczej u T. i R. małżonków L. i miejsce pobytu małoletnich ustalił przy rodzinie zastępczej.

Dowód: postanowienie z dnia 20.07.2009r. – k.15, opinia Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno- Konsultacyjnego k. 16-22.

W wyniku śmierci matki w dniu (...)powódka przebyła poważną traumę, której skutki w jej stanie emocjonalnym można zaobserwować do dzisiaj. Powódka pozostawała w silnej więzi emocjonalnej z matką. Zmarła była dla niej podstawowym źródłem wsparcia, stabilności emocjonalnej i poczucia bezpieczeństwa. Śmierć matki zakłóciła budowę u powódki poczucia własnej wartości, tożsamości, relacji społecznych i ostatecznego kształtu osobowości.

Śmierć matki miała istotny wpływ na rozwoju u powódki bulimii. Powódka była leczona w Poradni Psychologicznej przy ul. (...) we W. w związku ze zdiagnozowaną bulimią. Leczenie trwało około roku. W tym czasie nie przyjmowała leków, nie było konsultowana psychiatrycznie.

Niewątpliwe na skutek tragicznego zdarzenia doszło do zaburzenia procesu dorastania u powódki. E. w dalszym ciągu nie przebyła w pełni żałoby po zmarłej matce i nie pogodziła się z jej śmiercią. Wskazane jest podjęcie psychoterapii.

Na podstawie badania stanu psychicznego powódki stwierdzono, że powódka nie jest chora psychicznie w rozumieniu psychozy ani upośledzenia umysłowego.

Dowód: opinia sądowo psychiatryczno-psychologiczna k. 104- 109, historia choroby k. 89-92, opinia Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno- Konsultacyjnego k. 16-22.

W roku szkolnym 2013 powódka zmieniła liceum ze względy na trudną sytuację emocjonalną związaną z rówieśnikami. Miała trudności z aklimatyzacją w nowej szkole. Nie podeszła do matury. Obecnie – jako 18 latka- mieszka sama wraz ze swoim chłopakiem. Odwiedza dziadków. Czuje się odpowiedzialna za młodszego brata. Samodzielnie podejmuje wszystkie decyzje. Jest niezależna finansowo. Nie utrzymuje kontaktów z ojcem.

Dowód: zeznania świadka R. L. e-protokół z dnia 20.03.2014r. 03:23-12:37, zeznania świadka U. L., e-protokół z dnia 16.01.2014r. 02:28- 13:08, przesłuchanie powódki, e- protokół z dnia 14.03.2013r. 06:05- 18:21.

(...) S.A.z siedzibą w W.jest członkiem (...) S.A. z siedzibą w W.i korespondentem na terenie Polski ubezpieczyciela posiadacza pojazdu, który uczestniczył w wypadku. (okoliczność bezsporna)

Postępowanie likwidacyjne dotyczące szkody powódki prowadził (...) S.A. w W. jako nominowany korespondent zagranicznego ubezpieczyciela.

Pismem z dnia 03.02.3010r. (...) SA zostało wezwane do zapłaty zadośćuczynienia na rzecz powódki w kwocie 500.000 zł. Ubezpieczyciel odmówił wypłaty zadośćuczynienia z uwagi na to, że w stanie prawnym obowiązującym w niniejszym stanie faktycznym nie obowiązywała jeszcze regulacja zawarta w art. 446 § 4 kc.

W dniu 8.09.2010r. doszło do zawarcia ugody pomiędzy powódką, K. D. i P. D. (1) a (...) we W.. Zgodnie z §1 ugody, (...) S.A. zobowiązał się wypłacić powódce, a także synowi zmarłej K. D. i mężowi P. D. (1) kwoty po 45.000 zł tytułem stosownego odszkodowania w związku z pogorszeniem się sytuacji życiowej po śmierci M. D. (2) zgodnie z art. 446 § 3 kc. Zgodnie z treścią ugody w/w kwota 45.000zł zaspokoiła roszczenie powódki w całości, a nadto powódka zrzekła się w ugodzie wszelkich dalszych roszczeń w przyszłości. Ugoda została podpisana w imieniu powódki. jej brata i ojca przez pełnomocnika ustanowionego przez ojca powódki.

Dowód: pismo z dnia 03.02.2010r. k. 25, ugoda z 08.09.2010r. - akta szkody.

Ubezpieczyciel wypłaca do rąk powódki rentę w kwocie po 700 zł miesięcznie.

Powódka otrzymuje rentę rodzinną z ZUS w wysokości (od 01.09.2013r.) - 606,78zł

Dowód: pismo z ZUS k.11-12 i k. 159, dokumenty rentowe - akta szkody.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powódka domagała się w rozpoznawanej sprawie zapłaty od pozwanego zadośćuczynienia i odszkodowania, wywodząc swoje roszczenia z faktu tragicznej śmierci swojej matki M. D. (1), na skutek obrażeń ciała, jakich doznała ona w wyniku wypadku mającego miejsce w dniu (...).

Okoliczności faktyczne związane z wypadkiem komunikacyjnym z dnia (...). pozostawały poza sporem (art. 229 i 230 k.p.c.).

Strona pozwana przyznała, że ponosi odpowiedzialność za skutki tego wypadku na podstawie art. 19 ust. 3 w związku z art. 123 pkt1 ustawy z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...)(Dz.U. z 2003r., Nr 124, poz. 1152 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. O zgłoszonym roszczeniu zakład ubezpieczeń powiadamia niezwłocznie ubezpieczonego (ust.1). Poszkodowany może dochodzić roszczeń bezpośrednio od (...)w przypadkach, o których mowa w art. 123 pkt 1, 2 i 5, a zatem także w przypadku szkód będących następstwem wypadków mających miejsce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i powstałych w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, zarejestrowanych w państwach, których biura narodowe podpisały z Biurem umowy o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych i zaspokajaniu roszczeń, pod warunkiem istnienia ważnej Zielonej Karty wystawionej przez zagraniczne biuro narodowe. Na podstawie tego przepisu pozwany ponosi odpowiedzialność za szkodę powódki, będącą następstwem śmierci matki powódki w wyniku obrażeń, jakich doznała ona w wypadku w dniu (...)., którego sprawca podróżował pojazdem posiadającym ważną Zieloną Kartę w ramach ubezpieczenia zagranicznego od odpowiedzialności cywilnej (...), numer polisy (...).

Powyższe uzasadnia legitymację bierną pozwanego w niniejszym procesie, a samą zasadę odpowiedzialności (...) przyznało w odpowiedzi na pozew.

Pozwany zarzucił jednak, że roszczenia powódki o zapłatę zadośćuczynienia i renty jest nieuzasadnione. Jak wskazuje przepis art. 446 § 4 kc. wszedł w życie w dniu 3 sierpnia 2008r., a więc nie ma zastosowania do następstw zdarzenia z dnia 04.02.2008r. , w wyniku którego śmierć poniosła matka powódki. W obowiązującym wówczas stanie prawnym, wszelkie negatywne następstwa śmierci osoby bliskiej w sferze psychicznej osób bliskich, były uwzględniane w ramach roszczenia o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Zdaniem pozwanego, brak jest również w rozpoznawanej sprawie podstaw do zastosowania art. 448 w zw. z art. 24 § 1 kc., bowiem utrata osoby bliskiej nie stanowi takiego naruszenia prawa osobistego (prawa do życia w pełnej rodzinie), które podlega ochronie na podstawie art. 24 kc. Wynikająca z tego tytułu krzywda nie podlega wyrównaniu na podstawie art. 448 kc. Bez względu na powyższe, pozwany zarzucił, że roszczenia powódki są rażąco wygórowane.

Zdaniem Sądu słuszne co do zasady jest roszczenie powódki o zapłatę na jej rzecz zadośćuczynienia na podstawie art. 24 § 1 kc. w zw. z art. 448 kc.

Sąd zważył, że aktualnie podstawę prawną takiego żądania stanowi art. 446 § 4 k.c., zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Cytowany przepis został wprowadzony do obowiązującego porządku prawnego ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2008 r. Nr 116, poz. 731) z dniem 3 sierpnia 2008 r. Wobec braku przepisów przejściowych w ustawie nowelizującej, na podstawie ogólnych norm intertemporalnych prawa cywilnego wynikających z art. 3 k.c. i art. XXVI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16 poz. 94 ze zm.), przepis powyższy nie może mieć zastosowania do skutków zdarzenia, które nastąpiło w dniu 4 lutego 2008 r. Nie było to sporne między stronami, choć kwestia ta nie czyni roszczenia powódki bezpodstawnym.

Powódka jako podstawę zgłaszanego roszczenia o zadośćuczynienie wskazywała bowiem naruszenie dobra osobistego w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego, obejmującego szeroko rozumiane więzi rodzinne pomiędzy rodzicem a dzieckiem. W ocenie Sądu roszczenie takie powódce przysługuje, a art. 24 w zw. z art. 448 k.c. stanowią podstawę prawną przyznania zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną śmiercią osoby bliskiej, mającą zastosowanie do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. Pogląd powyższy jest zgodny ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11 (Biuletyn SN 2011, nr 7, poz. 9).

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka (…) pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Środki prawne służące ochronie dóbr osobistych wskazuje natomiast art. 24 k.c., z którego - w istotnym dla tej sprawy zakresie - wynika, że w razie dokonanego naruszenia, ten, czyjego dobro zostało naruszone może - na zasadach przewidzianych w kodeksie - żądać również zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Dodatkowo, art. 448 k.c. wskazuje, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Sąd akceptuje pogląd powódki, że śmierć jej matki spowodowała naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci prawa do niezakłóconego życia rodzinnego, obejmującego szeroko rozumiane więzi rodzinne pomiędzy rodzicem i dzieckiem. Jak wskazał Sąd Najwyższy w cytowanej uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., „nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie”.

Zdaniem Sądu, powódka wykazała istnienie pomiędzy nią, a jej tragicznie zmarłą matką tego rodzaju więzi. Już nawet sam rodzaj tej więzi jaka istnieje pomiędzy matką a córką potwierdza jaki silny był to rodzaj zażyłości. Ponadto istnienie silnego związku z matką, nawet w zakresie przewyższającym typowe więzi emocjonalne między rodzicem a dzieckiem, potwierdza całokształt pozostałych okoliczności wykazanych w sprawie, które Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, zeznań świadków R. L. i U. L. oraz przesłuchania powódki. Powódka w chwili śmierci matki była 13-letnią uczennicą gimnazjum. Mieszkała tylko z matką i jej młodszym bratem, albowiem ojciec powódki - mąż zmarłej wyprowadził się z domu rodzinnego około 2 lat przed tragicznym zdarzeniem. Przyczyną rozpadu życia małżeńskiego było nadużywanie alkoholu i przemoc rodzinna stosowana przez P. D. (2) wobec żony. Matka powódki była więc jedyną osobą, która roztaczała codzienną opiekę nad powódką. Matka zginęła w momencie, kiedy powódka była na progu dojrzewania. Ze względu na praktyczny brak ojca E. straciła wówczas jedynego rodzica, tym samym tracąc oparcie, miłość i opiekę, która jest należna dziecku w wieku, w jakim wówczas była. W takim momencie życia rodzic jest gwarantem większości potrzeb psychicznych i bytowych. Utrata rodzica wiąże się z niemożnością zaspokojenia potrzeb takich jak bezpieczeństwo, potrzeba afiliacji, potrzeba uznania. Mama E. zaspokajała jej wszelkie potrzeby przez czas jaki żyła i opiekowała się córką. Śmierć matki zakłóciła budowę u powódki poczucia własnej wartości tożsamości, relacji społecznych i ostatecznego kształtu osobowości. Po śmierci matki powódka miała problemy emocjonalne, i tak na skutek konfliktów z rówieśnikami zmuszona była zmienić liceum, do którego uczęszczała. Nie przystąpiła w terminie do matury. Po utracie matki powódka umieszczona została w rodzinie zastępczej, u swoich dziadków, którzy jednak, ze względu na swój podeszły wiek i trapiące ich choroby, nie byli w stanie zaspokoić wszelkich potrzeb dorastającej powódki. W chwili obecnej powódka - już jako 18-latka - mieszka odrębnie, wynajmuje samodzielnie pokój. Z ojcem swoim nie utrzymuje żadnych kontaktów. Wszelkie decyzje podejmuje samodzielnie. Do dziś wspomnienie o matce wiąże się z żywymi emocjami. Nie przebyła jeszcze w pełni żałoby. Każdego dnia przypomina sobie, jak ważną osobą dla niej była matka i jak niepowetowaną stratę stanowiła jej śmierć. Wieź między matką a córką była nie do przecenienia, była ona podstawowym źródłem wsparcia, stabilności emocjonalnej i poczucia bezpieczeństwa powódki. Miarą tej więzi jest także to, że śmierć matki miała istotny wpływ na rozwój u powódki bulimii. Stwierdzone u niej zaburzenia żywienia wynikały z ogromnych trudności emocjonalnych przekraczających emocje, będące naturalną konsekwencją żałobny.

Całokształt ustalonych przez Sąd okoliczności dotyczących relacji powódki z jej matką wskazuje zatem na istnienie pomiędzy nimi więzi uzasadniającej przyznanie powódce ochrony z tytułu naruszenia dobra osobistego.

Zdaniem Sądu kwota 200.000 zł stanowić powinna słuszne zadośćuczynienie za krzywdę poniesioną przez nią w związku z utratą najbliższej dla niej osoby – matki, z którą była związana silną więzią emocjonalną, która ją wspierała i otaczała należytą troską, z którą dzieliła się swoimi radościami i która stanowiła dla niej oparcie w trudnych momentach ich życia. Śmierć matki niewątpliwie była dla niej wielkim wstrząsem psychicznym, bowiem z taką stratą nie mogła się pogodzić, co jest czymś oczywistym przy śmierci najbliższej osoby. Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 24 § 1 kc. w zw. z art. 448 kc., Sąd zasądził na rzecz powódki od pozwanego kwotę 200.000 zł, którą uznał za „odpowiednią” do poniesionej przez powódkę krzywdy.

Zadośćuczynienie w kwocie 500.000 zł, której domagała się powódka, prowadziłoby do wzbogacenia nieuzasadnionego, zwłaszcza w relacji do istniejących stosunków społecznych i gospodarczych, jakkolwiek Sąd nie deprecjonuje tego, jaką ogromną stratą, była dla powódki śmierć ukochanej osoby. Z tego względu roszczenie w pozostałym zakresie zostało oddalone ( pkt II wyroku).

W ocenie Sądu na częściowe uwzględnienie zasługiwało również wywiedzione z § 3 art. 446 kc roszczenie powódki o zapłatę stosownego odszkodowania.

Generalnie odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szkody, które nie ulegają uwzględnieniu przy zasądzeniu renty i są to szeroko pojęte szkody majątkowe, które pomimo tego, że nieuchwytne lub trudne do wymierzenia i obliczenia, prowadzą do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Z pogorszeniem sytuacji życiowej mamy do czynienia wówczas, gdy śmierć bezpośrednio poszkodowanego wywołuje różnorodne majątkowe następstwa, przejawiające się w uszczerbku poniesionym przez inne podmioty, w postaci przykładowo uczucia osamotnienia i trudności życiowych dziecka pozbawionego troski i opieki matki, osłabienia energii życiowej, przyspieszenia choroby. Pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia, niemniej prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej (wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 149/09, LEX nr 607232. W jednym z orzeczeń Sądu Najwyższego wskazał, że sam ból, poczucie osamotnienia i krzywdy po śmierci osoby bliskiej nie stanowią podstawy żądania odszkodowania, jednakże, jeśli te emocje wywołały osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężenia trudności dnia codziennego, to na zasadzie domniemania faktycznego można przyjąć że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego.

W ocenie Sądu niewątpliwie sytuacja majątkowa powódki w następstwie śmierci matki uległa znacznemu pogorszeniu. Powódka w chwili tragicznego dla niej wydarzenia była małoletnim i niesamodzielnym jeszcze dzieckiem, pozostającym ze zmarłą we wspólnym gospodarstwie domowym. Powódka przed śmiercią miała wysokie wynagrodzenie i możliwość awansu zawodowego. Stale podnosiła swoje zarobki i kwalifikacje. Z chwilą śmierci M. D. (1), jak i jej córka, utraciła możliwość dalszego polepszenia warunków życiowych i materialnych. M. D. (1)jako jedyna troszczyła się o swoje dzieci, tak w zakresie łożenia na ich utrzymanie, jak i ogólnego wychowania. Utrata rodzica wiązała się nie tylko z niemożnością zaspokojenia potrzeb takich jak bezpieczeństwo, potrzeba afiliacji, potrzeba uznania, ale także powódka utraciła wzór, na którym mogła budować swoją tożsamość. Nie ma do kogo odnieść swoich działań, brak jej rad i wsparcia rodzica. Z dużą większą trudnością powódka jest w stanie zaspokoić wyższe potrzeby, takie jak potrzeba samorozwoju i możliwość doskonalenia. Nie ma wsparcia drugiego z rodziców. Powódka po tym tragicznym dla niej wydarzeniu nie mogła odnaleźć się w nowej rzeczywistości, zmuszona była przeprowadzić się do dziadków i żyć według norm przez nich narzuconych. Opuściła dotychczas zajmowane z matką mieszkanie. Wcześniej osiągała bardzo dobre wyniki w szkole, po śmierci matki natomiast miała wiele problemów emocjonalnych, które wpływały na gorsze osiągnięcia edukacyjne. W trakcie roku szkolnego powódka zmieniła szkołę, do której uczęszczała. Nie zdołała też przystąpić do matury. Zabrakło w jej Zycie wówczas matki, która byłby w stanie pokierować dalszym procesem edukacyjnym powódki, służyłaby niezbędną radą i pomocą. Matka, osoba z wyższym wykształceniem, uczestnicząca w licznych wyjazdach szkoleniowych, także poza granicami kraju, znająca języki obce, była dla powódki wzorem do naśladowania. Utrata matki niewątpliwie zatem wywołuje skutki także i w sferze materialnej, choc trudne do uchwycenia.

Zgodnie z poglądami doktryny odszkodowanie z art. 446 § 3 kc obejmuje szkody majątkowe często nieuchwytne lub trudne do obliczenia, prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Ścisłe, pieniężne określenie rozmiarów tych szkód jest niemożliwe i dlatego wchodzi w grę przyznanie „stosownego odszkodowania" na podstawie art. 446 § 3. Sfera zastosowania art. 446 § 3 nie ogranicza się tylko do szkód mających choć częściowo charakter materialny. Pogorszenie sytuacji życiowej zachodzi zarówno wtedy, gdy szkody spowodowane przez śmierć osoby najbliższej mają w pewnym stopniu charakter materialny, wykraczający poza ramy art. 446 § 1 i 2, jak i wówczas, gdy szkody te takiego charakteru wprawdzie nie mają lecz polegają na obiektywnym pogorszeniu pozycji życiowej danej osoby w świecie zewnętrznym. Okoliczność, że w art. 446 § 3 używa się określenia „odszkodowanie", nie stoi na przeszkodzie uznaniu możliwości stosowania art. 446 § 3 kc do szkód niematerialnych, polegających na obiektywnym pogorszeniu pozycji w świecie zewnętrznym, gdyż różnicę terminologiczną między art. 445 a art. 446 § 3 należy przypisać temu, że zadośćuczynienie obejmuje także rekompensatę krzywdy moralnej, a więc krzywdy pozostającej w sferze subiektywnych, wewnętrznych przeżyć danej osoby. Za wykładnią tą przemawia także to, że w art. 446 § 3 mowa jest nie o odszkodowaniu w ogóle, lecz o stosownym odszkodowaniu, co - jak się wydaje - wskazuje na to, że chodzi o zrekompensowanie szkód w zasadzie pieniężnie niewymiernych. Przy takiej wykładni pojęcia odszkodowania z przepisu art. 446 par. 3 kc nie może ulegać wątpliwości, że w ustalonych przez Sąd okolicznościach powódce odszkodowanie to przysługuje.

Reasumując zatem, Sąd, po rozważeniu wszystkich podniesionych okoliczności sprawy uznał, że odpowiednią sumą dochodzonego odszkodowania, która winna wyrównać powstały na skutek śmierci matki uszczerbek majątkowy jest kwota 100.000zł. Biorąc jednak pod uwagę, że częściowo uszczerbek ten został już naprawiony przez wypłatę na rzecz powódki kwoty 45.000zł w postępowaniu likwidacyjnym, Sąd zasądził dalszą kwotę 55.000zł, i oddalił - jako nadmierne - żądanie powódki w pozostałym zakresie (tj. co do kwoty 245.000zł), o czym orzekł w pkt II wyroku.

Reasumując zatem Sąd zasądził łącznie na rzecz powódki, ponad to co wypłacone zostało dotychczas w postępowaniu likwidacyjnym tj. ponad kwotę 45.000zł, dodatkowo kwotę 155.000zł, która obejmuje 100.000zł tytułem zadośćuczynienia oraz dalszą kwotę 55.000zł obejmującą odszkodowanie za straty majątkowe.

O odsetkach od kwoty 100.000 zł Sąd orzekł na podstawie art. 481 kc w zw. z art. 455 kc oraz art. 817 kc. Skoro jak wynika z akt szkodowych dołączonych do akt niniejszej sprawy, powodowie wezwali ubezpieczyciela ponoszącego odpowiedzialność odszkodowawczą do zapłaty zadośćuczynienia w piśmie z dnia 3.02.2010 r. wskazując termin zapłaty do dnia 10.03. 2010r. (ponad miesiąc od dnia wpływu pisma do ubezpieczyciela), to zasadne jest zasądzenie odsetek za opóźnienie od dnia 11.03.2010 r. do dnia zapłaty.

Natomiast odsetki od kwoty 55.000zł w zakresie odszkodowania, roszczenia które zostało zgłoszone w trakcie procesu, Sąd ustalił biorąc pod uwagę dzień doręczenia stronie pozwanej pisma rozszerzającego powództwo (wezwanie do spełnienia świadczenia), które jak wynika z akt sprawy wysłane zostało 13.05.2013 r. Przyjmując 3 dni na doręczenie poczty i 14 dni na realizację roszczenia odsetki od tej kwoty należne są od dnia 1.06.2013r.

Dodać w tym miejscu trzeba, że oświadczenie o zrzeczeniu się dalszych roszczeń, nie mogło odnieść skutku prawnego z punktu widzenia roszczeń dochodzonych w niniejszym procesie. Pomijając fakt na ile ugoda zawarta z (...) S.A.odnosi skutek wobec roszczeń formułowanych do (...), zdaniem Sądu, braku było właściwego umocowania ojca powódki do działania w imieniu powódki w kwestii złożonego oświadczenia woli. Zatem oświadczenie o zrzeczeniu się wszelkich dalszych roszczeń nie było skuteczne albowiem pełnomocnik działał bez umocowania. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej z dnia 20.07.2009r. ustanowiona została dla powódki i jej brata rodzina zastępcza w osobach dziadków T.i R. L., zaś władza rodzicielska ojca została ograniczona. Do podjęcia czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka (zrzeczenie się roszczeń w tym zakresie niewątpliwie taką czynnością było) konieczna byłaby zgoda Sądu Rodzinnego, która nie została udzielona.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punktach III i IV w ten sposób, że:

- na podstawie art. 102 kpc. odstąpił od obciążenia powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego ze względu na to, że nie byłoby słuszne zasądzanie tych kosztów w sprawie o zasądzenie zadośćuczynienia i odszkodowania mającego choćby w minimalnym i niewymiernym stopniu zrekompensować uprawnionej ból i cierpienie związane z utratą osoby najbliższej.

W punkcie IV wyroku, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych Sąd nakazał pozwanemu uiszczenie brakujących kosztów sądowych w części, w jakiej spółka ta przegrała sprawę. Na niezapłacone koszty sądowe składają się kwoty 40.000 zł opłaty sądowej od pozwu + 378,36 zł kosztów opinii biegłego. Pozwana przegrała w 19,37 % tj. winna uiścić na rzecz Skarbu Państwa 7.823,30 zł.

Natomiast, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd nie obciążył powódki brakującymi kosztami sądowymi na rzecz Skarbu Państwa, kierując się tymi samymi motywami, jakie zostały przedstawione w uzasadnieniu punktu III wyroku.