Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2014 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z wniosku E. R., R. R., A. Ł. i J. Ł.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Rejonowego

w Mrągowie z dnia 20 marca 2014 r., sygn. akt I Ns 23/13

p o s t a n a w i a :

I.  oddalić apelację,

II.  koszty postępowania za instancję odwoławczą wnioskodawcy oraz uczestniczka postępowania ponoszą każdy w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt IX Ca 293/14

UZASADNIENIE

E. R., R. R., A. Ł.i J. Ł.wnieśli o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnejz siedzibą w G.polegającej na obciążeniu nieruchomości wnioskodawców, oznaczonej numerem działki (...)położonej w N.obręb (...) N.gmina P.prawem wstępu osób upoważnionych przez uczestnika postępowania na nieruchomośc wnioskodawców w celu dokonania czynności związanych z konserwacją, remontem, modernizacją, przebudową lub usuwaniem awarii linii, obowiązku znoszenia przez współwłaścicieli obciążonej nieruchomości ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia pasa technologicznego linii elektroenergetycznej o szerokości 6 metrów ( po 3 metry po każdej stronie linii). Nadto wnieśli o zasądzenie z powyższego tytułu na ich rzecz od uczestnika kwoty corocznej opłaty ustalonej przez biegłego.

Uczestniczka poparła wniosek co do ustanowienia służebności , zgadzając się na jednorazowe wynagrodzenie z tytułu służebności przesyłu w wysokości 5.630 zł. Wniosła o oddalenie wniosku ponad tę kwotę oraz o zasądzenie kosztów postępowania od wnioskodawców na rzecz uczestnika.

Postanowieniem z dnia 20 marca 2014 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie ustanowił na rzecz uczestniczki służebność przesyłu na czas nieograniczony na nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...)położonej w N.obręb (...) N., gmina P., stanowiącej współwłasność wnioskodawców A. Ł.i J. Ł.na zasadach wspólności ustawowej do ½ części, polegającej na prawie dostępu do linii energetycznych napowietrznych średniego napięcia 15kV i niskiego napięcia 0,4kV dwóch podziemnych kabli energetycznych niskiego napięcia 0,4 kV oraz stacji transformatorowej, znajdujących się na działce (...)w celu niezbędnym do ich eksploatacji, a w szczególności możliwości przeprowadzenia wszelkich prac remontowych, konserwacji, modernizacji, kontroli i usuwania ewentualnych awarii zarówno napowietrznych linii i podziemnych kabli, jak również posadowionego na działce słupa stacji transformatorowej wraz z graniczeniami w korzystaniu z nieruchomości wynikającymi ze stref ochronnych zgodnie z opiniami biegłego elektroenergetyka J. S.k.60-71 oraz biegłego geodety J. K.k.236-269 stanowiącymi integralne załączniki niniejszego postanowienia.

Z powyższego tytułu zasądzono od uczestniczki na rzecz wnioskodawców E. R. i R. R. kwotę 2.949,50 zł, oraz na rzecz A. Ł. i J. Ł. kwotę 2.949,50 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowioną służebność płatnych w terminie tygodnia od uprawomocnienia się postanowienia w sprawie z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po upływie terminu płatności do dnia zapłaty. Rozstrzygnięto także o zasadzie poniesienia kosztów postępowania.

W toku postępowania Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawcy są współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości objętej wnioskiem. Przez teren ich nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) przebiega napowietrzna linia energetyczna średniego i niskiego napięcia oraz dwa podziemne kable niskiego napięcia. Ponadto znajduje się tam słupowa stacja transformatorowa. Sąd ustalił także szczegółowe usytuowanie linii energetycznych naziemnych i podziemnych. Powierzchnię obszaru służebności przesyłu określono na 217m ², obszar trwale wyłączony z użytkowania na 11 m ², natomiast obszar ograniczonego użytkowania w granicach 206 m ².

Ustalono także przeznaczenie nieruchomości i możliwości jej zabudowania. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności określono w oparciu o opinię biegłego. Uzasadniono to uwzględnieniem okoliczności danej sprawy, interesem stron, społeczno gospodarczym przeznaczeniem służebności, przeznaczenie nieruchomości i konieczność zapewnienia rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości. Nadto uwzględniono, że za pośrednictwem urządzeń przesyłowych realizuje się cel społeczny w postaci dostawy prądu dla nieograniczonej liczby osób w tym także dla właścicieli nieruchomości obciążonej. Dlatego też przyznano jednorazowe wynagrodzenie określone opinią biegłego. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc .

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżyli apelacją wnioskodawcy w części dotyczącej wysokości przyznanego wynagrodzenia oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach, zarzucając:

1.  błędne ustalenia faktyczne skutkujące błędnym zastosowaniem przepisów prawa materialnego do nieprawidłowo ustalonego stanu faktycznego to jest błędne ustalenie, że zamierzenia inwestycyjne wnioskodawców jako współwłaścicieli obciążonej nieruchomości są ograniczone w związku z umiejscowieniem urządzeń elektroenergetycznych podczas gdy linie przesyłowe i podziemne kable usytuowane przy granicy działki uniemożliwiają wnioskodawcom swobodne wybudowanie budynku i odgrodzenie działki przez posadowienie na jej obrzeżach drzew,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego to jest art. 305 ² § 2 kc poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w niniejszej sprawie odpowiednie wynagrodzenie powinno stanowić opłatę jednorazową, mimo że ustanowienie opłaty w formie świadczenia jednorazowego nie stanowi dla wnioskodawców ekwiwalentu za ustanowioną na rzecz uczestnika służebność,

3.  naruszenie przepisów postępowania to jest art. 520 § 2 kpc poprzez jego niezastosowanie i brak stosunkowego rozdzielania obowiązku zwrotu kosztów postępowania mimo iż interesy uczestników były sprzeczne, wnioskodawcy dążyli do ustanowienia jak najwyższego wynagrodzenia, uczestnik żądał natomiast ustanowienia wynagrodzenia w jak najniższej wysokości.

W tak przedstawionych zarzutach skarżący domagali się zasądzenia od uczestnika na rzecz E. R. i R. R. kwoty 177 zł, oraz na rzecz A. Ł. i J. Ł. kwoty 177 zł tytułem opłaty rocznej, powiększoną o wskaźnik inflacji ogłaszany przez GUS w Dzienniku urzędowym RP Monitor Polski w roku poprzedzającym obowiązek zapłaty, w terminie do końca stycznia każdego roku z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, że pierwsza płatność zostanie dokonana w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie. Nadto domagali się stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania pomiędzy uczestników postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy po rozpoznaniu całokształtu sprawy, w tym po analizie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie uznał, że zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe. Odpowiada ono prawu, oraz faktycznym okolicznościom, które zostały ustalone przez Sąd I Instancji prawidłowo, zgodnie z regułami postępowania cywilnego. Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa, na podstawie, których wyciągnął właściwe wnioski.

Ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu owego orzeczenia oceny każdego ze zgromadzonych dowodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji.

Służebność przesyłu ustanowiona na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego na cudzym gruncie stanowi przysporzenie majątkowe na rzecz przedsiębiorstwa. Dlatego regulacja ustawowa przewiduje w tym zakresie wynagrodzenie dla właściciela obciążanej nieruchomości by wyrównać dysproporcję powstałą w wyniku ustanowienia służebności. Zasada odpłatnego ustanawiania służebności przesyłu oznacza, że określenie wysokości i rodzaju wynagrodzenia jest elementem koniecznym orzeczenia kształtującego, a ustanowienie służebności i obciążenie obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia musi nastąpić jednocześnie.

Z uwagi na brak ustawowych wskazań według ,których należy ustalić wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu zasadnym jest jego określenie per analogium do dorobku orzecznictwa i doktryny dotyczących wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości obciążonej za ustanowienie służebności drogi koniecznej.

Jednakże nie oznacza to ,że oceny te przyjmuje się bezkrytycznie, nie uwzględniając specyfiki ustanowienia dwóch różnych służebności.

Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego, które podziela Sąd Okręgowy podkreśla się różnice obu sytuacji w zakresie ingerencji w treść prawa własności, wynikającą stąd, że przy ustanowieniu drogi koniecznej uprawniony zostaje całkowicie pozbawiony władztwa nad nieruchomością, a przy ustanowieniu służebności przesyłu z reguły doznaje w tym jedynie ograniczenia / tak Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 3 lutego 2010 r. II CSK 444/09, z dnia 5 kwietnia 2012 r. II CSK 410/11/.

Należy wziąć pod uwagę, że ustanowienie służebności drogi koniecznej w postępowaniu sądowym jest ograniczeniem prawa własności jednakże nie ze względu na cel publiczny a prywatny. Skutkiem ustanowienia tej służebności jest w istocie pozbawienie dotychczasowego właściciela możności wykorzystywania gruntu zajętego pod drogę, natomiast skutkiem ustanowienia służebności przesyłu wyłącznie ograniczenie użytkowania polegające na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 kc. Stąd wynagrodzenie powinno być proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść prawa własności, uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście mieć na względzie straty właściciela z uszczuplenia prawa własności.

Sięgając do literalnej wykładni przepisu art. 305 ² § 2 kc wskazać należy, że ustawodawca posłużył się pojęciem wynagrodzenia, zatem ekwiwalentu pieniężnego odczuwanego dla właściciela nieruchomości obciążonej, stanowiącego pewną równowartość uszczuplenia prawa własności polegającego na zalegalizowanym odtąd znoszeniu wykonywania ograniczonego prawa rzeczowego przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Oceniając jakie kryteria będą właściwe dla określenia wysokości wynagrodzenia odczuwalnego w powyższy sposób, należy dojść do przekonania, że znaczenie będzie mieć rodzaj, powierzchnia, przeznaczenie nieruchomości obciążonej, zakres ograniczeń własności nieruchomości, w tym uciążliwość ustanawianego prawa dla właściciela nieruchomości obciążonej, rozmiar, położenie, właściwość i sposób eksploatacji urządzeń przesyłowych.

Poza tym, należy uwzględnić uwagę, podniesioną wyżej, że służebność przesyłu, przybiera taką postać, że nie pozbawia w zupełności faktycznego władztwa właściciela nad nieruchomością obciążoną. Dlatego muszą zawodzić kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oparte wyłącznie na układzie odpowiednich cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy gruntu, które są adekwatne w sytuacjach, kiedy wynajmujący lub wydzierżawiający zostają zupełnie pozbawieni fizycznego władztwa nad rzeczą.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że wynagrodzenie powinno być ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności, w tym zakresu, charakteru i trwałości obciążenia, jego uciążliwości, wpływu na ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela i zmniejszenia jej wartości. Przy wyborze charakteru wynagrodzenia trzeba mieć na względzie okoliczności sprawy i interes stron. Zdaniem Sądu Odwoławczego powyższe kryteria oceny znalazły odzwierciedlenie w wynagrodzeniu ustalonym przez Sąd Rejonowy.

Sąd Okręgowy dopuszcza możliwość ustalenia wynagrodzenia okresowego , jednakże to okoliczności konkretnej sprawy, a zwłaszcza usytuowanie linii energetycznych ograniczające w określonym zakresie prawo własności decydują o rodzaju wynagrodzenia. Jak wskazano bowiem w orzecznictwie, podzielanym przez Sąd meriti inwestycja na nieruchomości obciążonej służąca w gruncie rzeczy celom publicznym jest zdarzeniem nieodwracalnym w pewnym przedziale czasu. Przewidywany okres trwałości urządzeń ma również wpływ na wysokość wynagrodzenia, którego suma nawet w odległej perspektywie nie powinna przekraczać wartości obciążonej nieruchomości, a jeśli nieruchomość ze względu na posadowienie urządzeń przesyłowych może być nadal wykorzystywana, suma wynagrodzenia w takiej perspektywie powinna być odpowiednio niższa od wartości nieruchomości / tak postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012 r. II CSK 401/11 lex 1211144/.

Oznacza to, że należy uwzględniać fakt, iż świadczenie periodyczne może w perspektywie czasu oznaczać nie tyle wynagrodzneie odpowiednie a odszkodowanie, co stoi w sprzeczności z literalna wykładnią art. 305 ² kc.

Różnica w sposobie zapłaty nie zmienia faktu ,że jest to jedno wynagrodzenie, ustalane przy uwzględnieniu wszystkich czynników wpływających na jego wysokość i mające równoważyć w całości konsekwencje obciążenia nieruchomości. Zakres ograniczeń własności zależy przecież od rozmiaru i przeznaczenia nieruchomości, oraz od rodzaju, usytuowania i sposobu korzystania z urządzeń przesyłowych / tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 września 2012 r. IV CSK 56/12 Lex 1227856/.

Mając na uwadze powyższe, oraz opinie biegłego, który dokonał wyliczenia wysokości wynagrodzenia w kontekście uszczuplenia prawa własności uczestników, Sąd Okręgowy uznał, że ustalone przez Sąd Rejonowy wynagrodzenie jest prawidłowe.

Na marginesie należy zaznaczyć, że opinia biegłego w oparciu ,o którą Sąd dokonywał ustaleń odnośnie wynagrodzenia nie została ostatecznie zakwestionowana. W dniu 13 marca 2013 r. przed zamknięciem rozprawy wnioskodawcy nowych wniosków nie zgłosili, oświadczyli nadto, że zgadzają się z opinią biegłego, wnosząc jedynie o ustalenie wynagrodzenia rocznego (k.312).

Z powyższych względów zaskarżone orzeczenie w zakresie wynagrodzenia było prawidłowe.

Zobowiązaniem strony, która zgłasza zarzut naruszenie art. 233 § 1 kpc jest wskazanie konkretnych dowodów, których zarzut dotyczy, a nadto skarżący powinien wykazać, że sąd przekroczył granice swobodnej oceny dowodów, co miało wpływ na wynik postępowania. Samo zatem zakwestionowanie ustaleń, z powołaniem odmiennych jako tych ,które zdaniem skarżących są prawidłowe stanowi jedynie polemikę z ustaleniami faktycznymi. Takie stanowisko nie może być poczytywane za skuteczne zgłoszenie zarzutu naruszenia prawa procesowego.

W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania według wyrażonej w art. 520 § 1 kpc zasady każdy uczestnik postępowania nieprocesowego ponosi koszty, które sam wydatkował bezpośrednio lub, które powstały na skutek uwzględnienia przez sąd jego wniosku o przeprowadzenie określonych czynności procesowych, z czego wynika, że wedle tej reguły nikt nikomu nie zwraca poniesionych kosztów. Artykuł 520 § 2 kpc stanowi wyjątek od zasady ustanowionej w § 1, stanowiąc że przesłanką jego zastosowania jest stopień zainteresowania uczestników wynikiem postępowania lub sprzeczność ich interesów. Zatem z treści całego art. 520 kpc wynika, że ustawodawca zakłada, że w zasadzie uczestnicy postępowania są w tym samym stopniu zainteresowani jego wynikiem, a orzeczenie sądu udziela ochrony prawnej każdemu uczestnikowi.

Mając na uwadze treść wniosku o ustanowienie służebności, który w zasadzie nie podlegał kwestionowaniu przez uczestniczkę należało przyjąć, że interesy uczestników były wspólne. Wysokość wynagrodzenia z tego tytułu stanowiła kwestię drugorzędną, choć oczywiście nie pozbawioną znaczenia. Należy mieć na uwadze, że na etapie negocjacji przesądowych uczestnik zaproponował kwotę wynagrodzenia niewiele odbiegającą od tego jakie zasądził Sąd Rejonowy. W tych okolicznościach, w tej konkretnej sprawie nie można przyjmować sprzeczności interesów, które odzwierciedliły treść rozstrzygnięcia Sądu.

Wobec powyższego apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13§2 kpc , a o kosztach tego postępowania orzeczono stosownie art. 520 § 1 kpc, nie znajdując podstaw do odstąpienia od tej reguły.