Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Sędziowie: SSA Jacek Zajączkowski

del. SSO Sylwestra Przybysz

Protokolant: stażysta Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2013 r. w Łodzi

sprawy R. I. przy udziale zainteresowanego Fabryki (...) S.A. w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi
w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt V U 1112/11;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 769/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił R. I. prawa do emerytury z uwagi na niespełnienie przesłanki 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu z dnia 3 listopada 2011 roku R. I. wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury przez zaliczenie pracy w wykonywanej w szczególnych warunkach na stanowisku, na którym pracował przy spawaniu, wycinaniu, nitowaniu i szlifowaniu w latach 1968-1999. ZUS Oddział w T. domagał się oddalenia odwołania.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 28 lutego 2012 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał R. I. prawo do emerytury od dnia 12 listopada 2011 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca, urodzony (...), w dniu 12 października 2011 roku złożył do ZUS wniosek o emeryturę. Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił łączny staż pracy w wymiarze 31 lat 3 miesięcy i 19 dni. Na dzień złożenia wniosku ubezpieczony miał rozwiązany stosunek pracy, nie był członkiem OFE. Organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy okresów pracy w szczególnych warunkach w Fabryce (...) w P.: od 24 czerwca 1968 roku do 21 kwietnia 1971 roku, od 4 maja 1973 roku do 14 czerwca 1993 roku i od 16 lutego 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że odwołujący był zatrudniony w Fabryce (...) w P. od 1967 roku do 2000 roku przy montażu górniczych urządzeń szybowo-wyciągowych, tj. klatek i skip, służących górnikom do zjeżdżania pod ziemię oraz wywożenia urobku. Do obowiązków wnioskodawcy należało spawanie elektrycznie, tzw. sczepianie, cięcie przy pomocy palnika acetylenowo-tlenowego i nitowanie. Składając głowicę klatki, która miała szerokość około 3,5 - 4 m, wnioskodawca najpierw sczepiał elementy przy pomocy spawania, następnie wykonywał rozwierty pod nity przy pomocy wiertarki pneumatycznej. Nitowanie odbywało się przy pomocy młotka pneumatycznego, nity musiały być rozgrzane przy pomocy palnika, praca przebiegała w dużym hałasie i wibracjach. Szlifowanie konstrukcji odbywało się przy pomocy pneumatycznych szlifierek. W ciągu miesiąca R. I. wykonywał dwie klatki albo skipy.

Z dalszych ustaleń wynika, że wnioskodawca w Wydziale M-43 Fabryki (...) pracował przy:

- przycinaniu blach, dopasowywaniu i wyrównywaniu elementów składowych, wypalaniu wadliwych spoin (spawanie gazowe) oraz wstępnym punktowym łączeniu (sczepianiu) części składowych elementów obudów przy użyciu spawarek elektrycznych - tj. wykonywał prace określone w poz. 12 działu XIV wykazu A załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, gdzie wymieniono prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym;

- szlifowaniu powierzchni wyrobów - tj. wykonywał prace określone w poz. 78 działu III tego załącznika, gdzie wymieniono prace przy szlifowaniu lub ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym;

- nitowaniu na gorąco przy pomocy młotów pneumatycznych - tj. wykonywał prace określone w poz. 18 działu XIV tego załącznika, gdzie wymieniono prace przy obsłudze urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych;

- nawiercaniu otworów przy użyciu wiertarki pneumatycznej - tj. również prace określone w poz. 18 działu XIV wymienionego załącznika.

W tych okolicznościach i z powołaniem się na treść art. 184 ust. 1 i art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za uzasadnione. Ubezpieczony wykazał bowiem, że spełnił przesłanki uprawniające do emerytury w postaci wieku, stażu ogólnego, jak też warunek posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Stosownie do § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, okresami pracy, uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnych charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji. W postępowaniu sądowym okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi, w tym zeznaniami świadków.

Dokonując oceny dowodów Sąd pierwszej instancji podkreślił wiarygodność dowodów z dokumentów zawartych w aktach osobowych odwołującego, jak też dowodów z zeznań świadków, którzy bezpośrednio z ubezpieczonym pracowali w spornych okresach. Świadkowie mieli pełną wiedzę na temat charakteru zatrudnienia odwołującego, a ich zeznania korespondują z dowodami zawartymi w aktach osobowych wnioskodawcy. Z zeznań tych, które w toku procesu nie zostały przez organ rentowy podważone, wynika, że R. I. przez cały okres pracy w (...), będąc zatrudnionym na stanowisku ślusarza wykonywał czynności wskazane w stanie faktycznym, przy czym każda z tych czynności jest kwalifikowana w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku jako praca w szczególnych warunkach. Praca ślusarzy w Wydziale M-43 była bardziej złożona od pracy spawaczy, gdyż oprócz czynności samego spawania wykonywali oni nitowanie na gorąco przy pomocy młotów pneumatycznych, natomiast nazwa stanowiska nie może przesądzać o charakterze pracy, tylko rodzaju wykonywanych czynności. Biorąc pod uwagę osiągnięcie wieku Sąd Okręgowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 12 listopada 2011 roku. Procesowa podstawa zmiany decyzji lokuje się w treści art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Apelację od tego rozstrzygnięcia w całości wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T..

Sformułował zarzuty:

- naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego (…) poprzez błędne przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury, podczas gdy nie spełnia on warunków do jej przyznania;

- naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 233 4 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że występują przesłanki uzasadniające przyznanie ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 12 listopada 2011 roku.

W świetle tych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Zdaniem skarżącego Sąd pierwszej instancji dokonał błędnych ustaleń, gdyż stanowisko wskazane w świadectwie nie zostało wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, figuruje tylko w zarządzeniu resortowym Ministra Górnictwa i Energetyki. Upoważnienie dla właściwych ministrów do wydania aktów wykonawczych nie obejmuje ustanawiania nowych stanowisk pracy, nie ujętych w rozporządzeniu. R. I., oprócz czynności spawalniczych, wykonywał także inne czynności np. przygotowanie elementów do spawania, a zatem nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy spawaniu. Prace wymienione w dziale III poz. 78 są zaliczone do warunków szczególnych tylko wtedy, gdy są wykonywane w hutnictwie i przemyśle metalowym, do którego Fabryka (...) nie była zaliczana, toteż prawo do emerytury nie powinno być odwołującemu przyznane.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie jest zasadna.

Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że zawarty w przepisach przejściowych ustawy z dnia ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) art. 184 dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, którzy w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) osiągnęli: 1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym, niż 65 lat (w przypadku mężczyzn); 2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn). Prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stanowi w systemie emerytalnym uprawnienie wyjątkowe, związane z ujemnym oddziaływaniem zdrowotnym warunków pracy na pracownika, co uzasadnia przyjęcie obniżonego wieku emerytalnego. Zgodnie z § 4 rozporządzenia z dnia 4 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) prawo do takiej emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Natomiast w myśl § 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku - okresy pracy uzasadniające prawo do świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu pierwszej instancji, że R. I. spełnił wszystkie przesłanki uprawniające do emerytury w obniżonym wieku, w tym udowodnił wymagany staż pracy w szczególnych warunkach wykazując w procesie, że pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach wymienionych w wykazie A załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. W sprawie o prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach sąd winien dążyć do ustalenia charakteru pracy rzeczywiście wykonywanej, a nie opierać się jedynie na nazewnictwie ujętym w dokumentacji pracowniczej, gdyż ostatecznie to sąd, a nie pracodawca dokonuje kwalifikacji poszczególnych okresów zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych. Samo świadectwo pracy w szczególnych warunkach nie przesądza o uznaniu wykonywanej pracy za pracę w szczególnych warunkach, świadectwo nie jest bowiem dokumentem abstrakcyjnym i musi znajdować oparcie w dokumentacji pracowniczej, jak też odpowiadać faktycznym obowiązkom pracownika. Zasadnie zatem Sąd Okręgowy badał, jakie były rzeczywiste obowiązki odwołującego, zatrudnionego w wydziale produkcyjnym przy montażu urządzeń dla górnictwa. Materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, że R. I. pracował wprawdzie w sąsiedztwie stanowisk spawalniczych, lecz nie z tego powodu jego zatrudnienie zaliczyć należy do warunków szczególnych, albowiem sam wykonywał prace przy spawaniu, wycinaniu, nitowaniu i szlifowaniu metalowych urządzeń szybowo-wyciągowych. Wszystkie czynności, szczegółowo opisane w stanie faktycznym, odpowiadają pracom na stanowiskach wskazanych w wykazie A dział XIV poz. 12 i 18 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, jak też w wykazie zawartym w zarządzeniu nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 roku w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (Dz.Urz. Nr 8, poz. 12). W wykazie tym pod poz. 12 działu XIV wymieniono prace przy spawaniu oraz wycinaniu elektrycznym i gazowym, a pod poz. 18: obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych - prace szlifierza szlifierkami pneumatycznymi oraz prace ślusarza przy obsłudze młotów i wiertarek udarowych. Zatem szlifowanie szlifierkami pneumatycznymi, które wchodziło w zakres obowiązków wnioskodawcy, stanowi jedną z form obsługi urządzeń i narzędzi z poz. 18 działu XIV zarządzenia resortowego, toteż kwalifikowanie tej pracy przez dział III (dla hutnictwa i przemysłu metalowego) nie było konieczne i właściwe.

Jurydycznie utrwalony jest pogląd, iż przepisy resortowe, o których traktuje § 1 ust. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku nie stanowią źródła prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP, a określenie stanowisk w tych aktach ma znaczenie techniczne i nie jest rezultatem tworzenia, tylko stosowania prawa. Zarządzeniom resortowym przypisuje się charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Mogą one więc być pomocne przy dokonywaniu wykładni oraz kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia (post. SN z dnia 22 marca 2012r., I UK 403/11. LEX nr 1214549, z dnia 14 lutego 2008r., I UK 313/07, niepubl., wyrok SA w Gdańsku, III AUa 573/09, OSA Gdańsk 2010/1/5/139). Tak też należy rozumieć odwołanie się do zarządzenia resortowego w rozpatrywanej sprawie. Nie znaczy to, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazie A załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku, uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o e. i r. z FUS. Jednakże w przypadku, gdy rozporządzenie określa stanowisko pracy w sposób ogólny (obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych), a zarządzenie resortowe uściśla charakter pracy lub urządzenie (nitowanie, szlifowanie szlifierkami pneumatycznymi), to oczywiście nie dochodzi do przekroczenia granic regulacji wskutek ustalenia, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku wskazanym w rozporządzeniu, a stypizowanym w przepisach resortowych.

Nie można także podzielić zarzutów apelującego, iż Sąd Okręgowy błędnie uznał, że wnioskodawca pracował przy spawaniu, skoro nie pracował wyłącznie jako spawacz, wykonując także inne czynności przy spawaniu. Jak prawidłowo zważył Sąd Okręgowy tylko „prace przy spawaniu i wycinaniu” elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, uprawniają do emerytury w obniżonym wieku, jako wymienione w dziale XIV poz. 12 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. W orzecznictwie od wielu lat dominuje pogląd, że zawarte w dziale XIV, poz. 12 określenie „prace przy spawaniu” obejmuje nie tylko zatrudnienie na stanowisku spawacza, ale i prace wykonywane w przebiegu procesu spawania (por. wyrok z dnia 29 stycznia 2008r., I UK 192/07, OSNP 2009/5-6/79). Rozszerzająco w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 czerwca 2011 roku (I UK 393/10, LEX nr 950426) Sąd Najwyższy wywiódł, że prace ślusarskie, polegające na przygotowaniu materiałów do spawania, mogą być uznane za prace „przy spawaniu i wycinaniu” pod warunkiem, że w toku tych czynności przygotowawczych są wykonywane prace spawalnicze lub wycinanie metalu, bowiem to praca przy spawaniu i wycinaniu została uznana za pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia, a nie jakakolwiek inna praca, składająca się na ostateczny rezultat całego procesu produkcyjnego. Sąd Apelacyjny w pełni zapatrywania te podziela stojąc na stanowisku, że do czynności związanych ze spawaniem należą prace ślusarskie, jakie - zgodnie z poczynionymi przez Sąd Okręgowy ustaleniami - ubezpieczony wykonywał w ramach obowiązującego go czasu pracy, gdyż czynności te były objęte procesem spawania i wycinania. Nadto wnioskodawca nitował i szlifował szlifierkami pneumatycznymi. Wszystkie te prace w warunkach szczególnych wykonywał stale i zajmowały mu one w pełny wymiar czasu pracy.

W tych okolicznościach Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że R. I. spełnił wszystkie przesłanki uprawniające do emerytury w obniżonym wieku. Stwierdzając powyższe Sąd drugiej instancji bezzasadną apelację organu rentowego oddalił, z mocy art. 385 k.p.c.