Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka – J. D. domagała się zasądzenia od pozwane – (...) S.A. z siedzibą w Ł. kwoty 922,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 03.10.2012 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że prowadzi działalność gospodarczą związaną m.in. z zarobkowym wynajmem oraz naprawą pojazdów. W związku ze szkoda komunikacyjną poszkodowany w wypadku –B. N., wynajął od powódki pojazd zastępczy. Okres najmu wyniósł 5 dni na łączną kwotę 922,50 zł i został potwierdzony fakturą o numerze (...). Z uwagi na fakt, iż poszkodowany zgłosił szkodę w pozwanym towarzystwie i przysługiwało mu prawo refundacji tychże kosztów, rachunek został wysłany do ubezpieczyciela, który nie uznał roszczenia. Korzystanie z pojazdu służącego do zaspokajania bieżących potrzeb było, zdaniem powódki, niezbędne i w okolicznościach konkretnej sprawy uzasadnione.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenia od powódki na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu odpowiedzi pozwana wskazała, że przyznaje zgłoszenie szkody z dnia 28.08.2012 r. przez poszkodowanego. Postępowanie likwidacyjne pozwoliło na wypłatę odszkodowania na rzecz poszkodowanego z tytułu poniesionych kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu oraz odmowę wypłaty odszkodowania z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego na podstawie decyzji z dnia 03.10.2012 r., co nastąpiło z uwagi na niewskazanie konieczności i celowości najmu pojazdu zastępczego. Według pozwanej nie wystąpiły okoliczności uzasadniające najem pojazdu zastępczego przez okres 5 dni i zasadność najmu pojazdu nie wynika ani z faktury z dnia 5 września 2012 r., ani z umowy najmu pojazdu z dnia 03.09.2012 r. Pozwana podniosła, że zlecenie naprawy pojazdu nastąpiło w dniu 03.09.2012 r., zaś faktura wystawiona została w dniu 05.09.2012 r. Odbiór pojazdu po naprawie nastąpił w dniu wystawienia faktury zgodnie z treścią przedłożonego przez powódkę dokumentu – zlecenie wykonania naprawy z dnia 03.09.2012 r. Z treści przedłożonych dokumentów przez powódkę wynika sprzeczność co do czasookresu naprawy i najmu. Zdaniem pozwanej wyjaśnienia wymaga też okoliczność czy poszkodowany posiadał inne pojazdy, czy miał możliwość wykorzystania tych pojazdów oraz w jakim okresie rzeczywiście wykorzystywał pojazd zastępczy.

Pozwana w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew wskazała również, że powódka nie wykazała faktu zapłaty przez poszkodowanego należności za fakturę VAT nr (...). Zlecając naprawę poszkodowany dokonał cesji „prawa do odszkodowania" na rzecz warsztatu wynajmującego pojazd, co również potwierdza, że koszty nie były zapłacone na rzecz firmy wynajmującej pojazdy. W ocenie pozwanej, treść tzw. cesji z dnia 03.09.2012 r. budzi poważne wątpliwości co do przedmiotu cesji i jej wartości oraz odpłatności, co wskazuje na brak legitymacji czynnej powódki. Z dokumentu tego wynika, że powódka nabyła od poszkodowanego własną przyszłą wierzytelność w nieokreślonej wysokości i na nieokreślonych zasadach. Pozwana podniosła, że powódka nie mogła nabyć więcej praw do odszkodowania niż posiadał poszkodowany, zaś fakt poniesienia szkody z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego nie został wykazany przez poszkodowanego.

Pozwana zakwestionowała również wysokość dochodzonego odszkodowania, albowiem w pozwie w ogóle nie wskazano podstawy faktycznej i prawnej dochodzonego roszczenia, w szczególności nie wskazano za jaki okres powódka dochodzi odszkodowania. Powódka powinna zdaniem pozwanej dążyć do minimalizacji szkody - co do czasookresu i wysokości stawki dziennej, wyjaśnienia zatem wymaga, czy poszkodowany potrzebował pojazdu bez limitu kilometrów. Pozwana zakwestionowała ponadto roszczenie o odsetki ustawowe od dnia 03.10.2012 r. z uwagi na brak poniesienia tych kosztów.

W piśmie procesowym z dnia 25 kwietnia 2013 r. powódka podtrzymała swe żądanie sformułowane w pozwie i podniosła, że zapłata za wynajęty pojazd nie jest warunkiem wypłaty odszkodowania, albowiem szkoda powstaje z dniem nadejścia wymagalności roszczenia z tytułu umowy najmu.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo, a ponadto zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 197 zł tytułem kosztów procesu i jednocześnie nakazał zwrócić powódce ze Skarbu Państwa kwotę 119,52 zł tytułem pozostałej zaliczki na dowód z opinii.

Sąd Rejonowy oparł rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i wnioskach.

Sąd I instancji ustalił, że poszkodowany B. N. zgłosił pozwanej szkodę z dnia 28.08.2012 r. Postępowanie likwidacyjne doprowadziło do wypłaty odszkodowania na rzecz poszkodowanego z tytułu poniesionych kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu, pozwana odmówiła natomiast wypłaty odszkodowania z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego na podstawie decyzji z dnia 03.10.2012 r., co nastąpiło według pozwanej z uwagi na niewskazanie konieczności i celowości najmu pojazdu zastępczego.

Poszkodowany, który nie prowadzi działalności gospodarczej, zlecił w dniu 03.09.2012 r. naprawę uszkodzonego pojazdu w warsztacie prowadzonym przez powódkę. Poszkodowanemu uszkodzony pojazd służył do codziennych dojazdów do pracy. Co prawda posiada on z żoną drugi pojazd, ale żona również pracuje poza B. (w S.) i potrzebny jest jej pojazd na dojazdy do pracy. Poszkodowany pracuje w P., pracę rozpoczyna o godzinie 6.00 rano, a pomiędzy P. a N. n. N. nie ma połączeń komunikacji publicznej. W związku z powyższym, w dniu 3 września 2012 r. poszkodowany podpisał umowę wynajmu samochodu z powódką, która przekazała mu do użytkowania pojazd marki R. (...), natomiast poszkodowany zobowiązał się do zapłaty kwoty 160 zł netto za dobę użytkowania. Poszkodowany odebrał pojazd po naprawie w dniu 12 września 2012 r. i wtedy zwrócił pojazd zastępczy, który jego żona wykorzystała w celu dojazdu do i z miejsca pracy. Poszkodowany dojeżdżał do pracy drugim posiadanym pojazdem. Pojazd zastępczy był tej samej klasy co uszkodzony. Zlecając naprawę poszkodowany dokonał cesji na rzecz powódki prawa do odszkodowania m.in. w zakresie ewentualnego wynajmu pojazdu zastępczego na czas naprawy. Powódka wystawiła fakturę VAT nr (...) z dnia 05.09.2012 r. określając jako nabywcę poszkodowanego, przy czym w punkcie 6 faktury ujęto należność za wynajem pojazdu zastępczego za 5 dób w kwocie brutto 922,50 zł, tj. 150 zł netto za dobę i określono sposób zapłaty – przelew w terminie 7 dni (termin płatności 12.09.2012 r.). Poszkodowany B. N. nie zapłacił na rzecz powódki należności za wynajem pojazdu zastępczego.

Sąd Rejonowy ustalił, że okres niezbędny na naprawę pojazdu pokrzywdzonego wynosił około 6,5 dni roboczych. Ceny wypożyczenia samochodu klasy B na lokalnym rynku wahają się w granicach 80-92 zł za dobę netto. Wynajmujący z reguły uiszcza kaucję zwrotną.

Sąd Rejonowy w całości dał wiarę zeznaniom świadka – poszkodowanego B. N. (k. 39-40 akt). Zdaniem tego Sądu z zeznań świadka wynika celowość i konieczność używania pojazdu zastępczego przez okres 5 dni.

Sąd I instancji stwierdził, że w zakresie dokumentów, w istocie fakturę VAT wystawiono jeszcze w okresie używania pojazdu zastępczego. Nie budzi wątpliwości Sądu w świetle przedstawionych dokumentów, że pojazd do naprawy został oddany w dniu 3 września a odebrany po naprawie w dniu 12 września 2012 r. Z treści zlecenia wynika, iż doszło do cesji wierzytelności przyszłej - wierzytelności obejmującej koszty najmu pojazdu zastępczego. Okoliczności wynikające z dokumentów w tym zakresie nie budzą wątpliwości i są tożsame z treścią zeznań świadka.

Sąd ten w całości podzielił wnioski opinii biegłego A. M., które uznał za rzeczowe i jednoznaczne, zwłaszcza, że biegły wnioski opinii pisemnej w pełni podtrzymał na rozprawie, a swoje stanowisko należycie uzasadnił.

Sąd I instancji zważył, iż w niniejszej sprawie bezsporne było, że pozwana wypłaciła odszkodowanie tytułem zwrotu kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu, a sprawca zdarzenia miał zawartą z pozwanym towarzystwem ubezpieczeń umowę w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (polisa OC), odmówił zaś wypłaty dochodzonej pozwem należności jako kwoty kosztów wynajmu pojazdu zastępczego.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w świetle przedstawionych dowodów należało uznać, że pomiędzy poszkodowanym a powódką doszło do zawarcia umowy cesji obejmującej odszkodowanie w zakresie m.in. kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Zdaniem tego Sądu, powódka udowodniła konieczność i celowość najmu pojazdu zastępczego na okres 5 dni i korzystanie z niego. Taki czasokres nie budzi również wątpliwości w świetle opinii biegłego. Sąd I instancji zważył, iż sporna pomiędzy stronami nie była tylko zasada odpowiedzialności pozwanej, ale także wysokość przyjętej stawki najmu. W tym zakresie w ocenie tego Sądu należy wskazać, iż średnia stawka na rynku lokalnym była niższa (ok.80-92 zł netto za dobę) od stawki przyjętej ostatecznie pomiędzy poszkodowanym a powódką (150 zł netto za dobę). Zdaniem Sądu Rejonowego, pomimo, iż poszkodowany nie musiał płacić kaucji, to kwota 150 zł jako stawka odbiega od wskazanych średnich cen. Nie było sporne, że kwota wskazana w fakturze jako należność za najem nie została przez poszkodowanego zapłacona.

Sąd I instancji uznał, iż nie jest zasadne stanowisko jakoby zapłata za wynajęty pojazd nie była warunkiem wypłaty odszkodowania a szkoda miała powstać z dniem nadejścia wymagalności roszczenia z tytułu umowy najmu i nie wynika to z uzasadnienia uchwały SN z dnia 17 listopada 2011 r., w której to wprost wskazuje się na poniesienie przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego i to poniesione wydatki tu można uznać za stratę. W w/w uzasadnieniu wprost wskazuje się też, że zwrotowi mogą podlegać tylko wydatki rzeczywiście poniesione na taki najem.

W tym stanie rzeczy wobec braku wykazania rzeczywistego poniesienia przez powódkę kosztów najmu pojazdu zastępczego a tym samym wobec braku powstania szkody z art. 361 § 2 k.c., w ocenie Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu jako niezasadne ( art. 361 § 2 k.c. a contrario w zw. z art. 805 §1 i 2 k.c. a contrario - punkt I formuły sentencji wyroku).

W punkcie II sentencji wyroku Sąd I instancji orzekł o kosztach postępowania, opierając swoje rozstrzygniecie o przepisy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. - zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty poniesione przez pozwaną składają się: wynagrodzenie pełnomocnika - 180 zł (§ 2 w zw. z § 6 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.) oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa - 17 zł.

W punkcie III formuły sentencji wyroku, na podstawie art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) Sąd meriti zarządził zwrócić powódce kwotę 119,52 zł jako część niewykorzystanej zaliczki na dowód z opinii biegłego (powódka uiściła zaliczkę w kwocie 600 zł a biegłemu przyznano kwotę 480,48 zł tytułem wynagrodzenia).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła powódka, zaskarżając wyrok w całości i domagając się jego zmiany w pkt.1 i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 922,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 października 2012 r. do dnia zapłaty, jak również zmiany zaskarżonego wyroku w pkt.2 poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki pełnych kosztów procesu, co więcej zasądzenia pełnych kosztów postępowania apelacyjnego. Wyrokowi Sądu I instancji powódka zarzuciła:

-

naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 361 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

-

naruszenie prawa procesowego, tj. przepisu art. 232 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

-

naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

W odpowiedzi na apelację pozwana domagała się oddalenia apelacji i zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.

Na wstępie zważyć należy, że Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne, dokonane w sprawie przez Sąd I instancji, czyniąc je podstawą swojego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji, w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego, ustalił wszystkie okoliczności mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, które znajdowały odzwierciedlenie w całokształcie przedstawionego przez strony materiału dowodowego.

Sformułowane w apelacji zarzuty dotyczą naruszenia art. 232 k.p.c., art. 361 § 2 k.c. oraz art. 6 k.c. i zasadniczo opierają się na twierdzeniu, iż za szkodę uznać należy określony uszczerbek w majątku, rozumiany jako zestawienie aktywów i pasywów. Na tej podstawie apelująca wywodziła zasadność roszczeń o zwrot kosztów najmu samochodu zastępczego, zachodzącą już z momentem wykazania istnienia wymagalnego zobowiązania z tego tytułu, a tym samym brak konieczności faktycznej zapłaty. Z niniejszym stanowiskiem, w ocenie Sądu Okręgowego, nie można się zgodzić.

W tym miejscu Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela pogląd Sądu Najwyższego zawarty w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r . (III CZP 5/11, LEX nr 1011468,) przytoczony również w uzasadnieniu Sądu Rejonowego, iż zwrotowi za najem samochodu zastępczego podlegać mogą tylko wydatki rzeczywiście poniesione z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Chodzi tu zatem o sytuację, w której doszło już do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego w okresie remontu uszkodzonego pojazdu albo przez okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu, co prowadzi do zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2 k.c.). Odwrotnie niż w przypadku naprawy samochodu, która nie jest warunkiem wypłaty odszkodowania (istotne znaczenie ma tu fakt powstania szkody), w sytuacji najmu pojazdu zastępczego, strata majątkowa jak wyżej wskazano powstaje dopiero z chwilą rzeczywiście poniesionych kosztów z tego tytułu. Tym samym, w ocenie Sądu, zarzut naruszenia przepisu art. 361 § 2 k.c., poprzez przyjęcie, iż zwiększenie pasywów wchodzi w zakres pojęciowy szkody już z momentem wykazania istnienia wymagalnego zobowiązania z tego tytułu, uznać należało za bezzasadny.

Podkreślić przy tym należy, iż w przedmiotowej sprawie, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji, nie zostało wykazane, iż koszty najmu samochodu zastępczego zostały przez poszkodowanego faktycznie poniesione. W niniejszym postępowaniu powódka opierała swe roszczenie w zakresie żądania zasądzenia odszkodowania z tytułu najmu pojazdu zastępczego w kwocie 922,50 zł, na podstawie zawartej umowy najmu pojazdu zastępczego i przedstawionej faktury VAT nr (...) z dnia 05.09.2012 r. Bezspornym było natomiast, iż nie doszło do faktycznej zapłaty przez poszkodowanego – B. N. należności z tego tytułu. Skoro zatem poszkodowany nie uiścił należności z tytułu najmu auta zastępczego, oznacza to, iż w świetle prezentowanych powyżej rozważań nie poniósł on szkody w tym zakresie, albowiem strata majątkowa (szkoda) powstaje dopiero z chwilą rzeczywistego poniesienia kosztów najmu pojazdu zastępczego. W związku z tym, że nie było straty po stronie poszkodowanego, w konsekwencji nie powstała także wierzytelność względem pozwanego towarzystwa ubezpieczeniowego stanowiąca przedmiot umowy cesji z dnia 03.09.2012 r. pomiędzy poszkodowanym – B. N., a powódką.

Warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa, dlatego wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania. Jakkolwiek przelew wierzytelności przyszłej jest dopuszczalny, niemniej pełny skutek wywiera on dopiero z chwilą powstania wierzytelności (por. wyrok SN z dnia 16 października 2002 r. IV CKN 1471/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003 r. V CKN 345/01). Tymczasem poszkodowany w niniejszej sprawie nie poniósł kosztów najmu pojazdu zastępczego przed zawarciem umowy przelewu, co więcej przedmiotowa umowa wyłączała w praktyce poniesienie przez niego kosztów z tego tytułu. Tym samym cesja wierzytelności pomiędzy B. N. a powódką nie mogła stanowić skutecznej podstawy dochodzenia roszczenia przez stronę powodową.

W świetle powyższych rozważań, bezzasadne okazały się również zarzuty naruszenia art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. Zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 232 k.p.c. to same strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Z kolei art. 6 k.c. stanowi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten odnosi się do materialnoprawnego aspektu zagadnienia ciężaru udowodnienia faktu (ciężaru dowodu). Instytucja ciężaru dowodu w tym znaczeniu (materialnym), służy do kwalifikacji prawnej negatywnego wyniku postępowania dowodowego. Przepis regulujący rozkład ciężaru dowodu określa, jaki wpływ na wynik procesu ma nieudowodnienie pewnych faktów, inaczej mówiąc, kto poniesie wynikające z przepisów prawa materialnego negatywne konsekwencje ich nieudowodnienia. Zgodnie z ogólnymi regułami rozkładu ciężaru dowodzenia wynikającymi z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., ciężar wykazania tych przesłanek spoczywa na powodzie.

Nieuzasadniony jest więc zarzut apelującej, iż dopóki strona przeciwna w toku procesu nie wykaże, że poszkodowany został zwolniony z obowiązku zapłaty należności z tytułu zawartej umowy najmu, dopóty takie zobowiązanie na nim ciąży. Jak było bowiem podnoszone powyżej, dla możliwości skutecznego domagania się odszkodowania od ubezpieczyciela z tytułu najmu pojazdu zastępczego, niezbędne jest wykazanie przez stronę zainteresowaną faktycznego poniesienia przez poszkodowanego kosztów z tego tytułu.

W kontekście powyższych uwag uznać należało, że Sąd Rejonowy po dokonaniu ustaleń w oparciu o przeprowadzone dowody doszedł do słusznego wniosku, iż wobec braku rzeczywistego poniesienia kosztów najmu przez poszkodowanego, powództwo podlegało oddaleniu.

Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności, wyrok Sądu I instancji należało uznać za prawidłowy i apelacja jako bezzasadna - na mocy art. 385 k.p.c. - podlegała oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono w myśl art. 98 k.p.c., tj. na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy, stosownie do stawek rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.