Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2014 r. w Łomży

na rozprawie sprawy

z wniosku T. M.

z udziałem D. M., S. M. (1), E. O., E. S. (1), M. S. i A. W.

o zniesienie współwłasności i zasiedzenie

na skutek apelacji uczestniczki D. M., uczestnika E. S. (1) i uczestnika M. S.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z dnia 9 stycznia 2013 r. sygn. akt VI Ns 2/13 oraz zażalenia uczestnika E. S. (1) na postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z dnia 9 stycznia 2013 r. sygn. akt VI Ns 2/13 i zażalenia uczestniczki A. W. na postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z dnia 2 października 2013 r. sygn. akt VI Ns 2/13

postanawia:

I.  oddalić apelację D. M., M. S., E. S. (1);

II.  oddalić zażalenie E. S. (1);

III.  oddalić zażalenie A. W.;

IV.  nakazać ściągnąć od E. S. (1) z zasądzonej na jego rzecz spłaty w pkt. VI postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem – na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zambrowie kwotę 1.040 (jeden tysiąc czterdzieści) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji, od której uczestnik był zwolniony;

V.  nakazać ściągnąć od D. M. i M. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zambrowie kwotę po 1.000 (jeden tysiąc) złotych od każdego z nich tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji;

VI.  przyznać adw. T. B. kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych powiększoną o należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za reprezentowanie E. S. (1) przed Sądem II instancji i kwotę tę zasądzić od E. S. (1) na rzecz adw. T. B.;

VII.  zasądzić od E. S. (1) na rzecz T. M. kwotę 1.800 złotych tytułem kosztów postępowania za II-gą instancję.

Sygn. akt I Ca 23/14 Sygn. akt I Cz 17/14 Sygn. akt I Cz 18/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawca T. M. wniósł o ustalenie, że przedmiotem współwłasności jest nieruchomość o powierzchni 12,9590 ha, położona we wsi Ż. składająca się z działek nr (...) mająca urządzoną księgę wieczystą o numerze (...) w Sądzie Rejonowym w Wysokiem Mazowieckiem z udziałami: ¼ S. M. (1), ¼ T. M., ½ E. S. (1) wraz z zabudowaniami stanowiącymi nakład wnioskodawcy na działce nr (...) oraz nieruchomość o powierzchni 0,30 ha położona we wsi Ż. oznaczona w ewidencji geodezyjnej numerem działki (...), mająca urządzoną księgę wieczystą o numerze (...) w Sądzie Rejonowym w Wysokiem Mazowieckiem z udziałami: ¼ D. M., 1/8 S. M. (1), 1/8 T. M., ¼ E. O., ¼ E. S. (1). Wnosił również o dokonanie zniesienia współwłasności wymienionego majątku w ten sposób, aby jego całość przyznać w naturze wnioskodawcy ze spłatą na rzecz pozostałych uczestników, a także o zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania oraz o nakazanie wydania wnioskodawcy przyznanych jemu nieruchomości. Wskazywał przy tym, że utrzymywanie w dalszym ciągu współwłasności nie jest celowe ze względów gospodarczych, a także na skutek trwających sporów pomiędzy współwłaścicielami.

W trakcie postępowania uczestnik S. M. (1) darował swój udział w powyżej opisanych nieruchomościach wnioskodawcy T. M. i z tego powodu doszło do zmiany żądania wniosku o tyle, że udział T. M. został określony w wysokości ½ w nieruchomości składającej się z działek nr (...) oraz na ¼ w nieruchomości składającej się z działki nr (...).

Uczestnik E. S. (1) zgodził się z wnioskiem jedynie co do żądania zniesienia współwłasności. Wnosił o przyznanie całości majątku na jego rzecz ze spłatą na rzecz pozostałych współwłaścicieli, przy czym wskazywał, że od ponad 40 lat pracuje w gospodarstwie wyposażonym we wszystkie maszyny rolnicze, ma wyższe wykształcenie, kwalifikacje oraz możliwości prowadzenia gospodarstwa na nieruchomościach będących przedmiotem wniosku i jest w stanie spłacić pozostałych współwłaścicieli. Kwestionował wielkość udziałów wnioskodawcy i uczestnika S. M. (1). Zdaniem uczestnika E. S. (1) jego udział w opisanych powyżej nieruchomościach jest większy niż ujawniony w księdze wieczystej, co wynika z prawa dziedziczenia i jego silniejszego prawa moralnego do tej ziemi.

We wniosku z 26 lutego 2008 roku uczestnik E. S. (1) wnosił o stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości o powierzchni około 7 ha, t. j. część działek oznaczonych w ewidencji gruntów wsi Ż. gmina K. nr (...), dla których w Sądzie Rejonowym w Wysokiem Mazowieckiem prowadzone są księgi wieczyste o numerach (...).

Uczestnik M. S. poparł stanowisko uczestnika E. S. (1).

Uczestniczka D. M. poparła wniosek o zniesienie współwłasności działki nr (...) i wskazała, że gotowa jest na przyjęcie spłaty z tej działki. W stosunku do pozostałych działek wskazała, iż brak jest podstaw etycznych i moralnych, by przyznać działki na wyłączną własność wnioskodawcy.

Pozostali uczestnicy nie zajęli stanowiska w sprawie.

Wnioskodawca wnosił o oddalenie wniosku o zasiedzenie.

Postanowieniem z 9 stycznia 2013 roku, sygn. akt I Ns 2/13 Sąd Rejonowy w Zambrowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w W. Mazowieckiem w pkt I oddalił wniosek o zasiedzenie, w pkt II ustalił, że przedmiotem współwłasności E. S. (1), s. S. i E. - z udziałem 1/2 części, T. M., s. R. i B. - z udziałem w 1/2 części jest nieruchomość rolna położona we wsi Ż. złożona z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...)o łącznej powierzchni 12.9590 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w pkt III ustalił, że przedmiotem współwłasności J. M., c. M. i J. - z udziałem 2/16 części, D. M., c. M. i J. - z udziałem 3/16 części, E. O., c. M. i J. - z udziałem 3/16 części, E. S. (1), s. S. i E. - z udziałem 4/16 części, T. M. s. R. i B. - z udziałem w 4/16 części, jest nieruchomość rolna położona we wsi Ż. złożona z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem: (...) o powierzchni 0,3000 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w pkt IV wartość przedmiotu postępowania określił na kwotę 355 687,00 zł, w pkt V dokonał zniesienia współwłasności w ten sposób, że przyznał na własność wnioskodawcy T. M., s. R. i B. nieruchomości szczegółowo opisane w pkt I. i II. postanowienia, w pkt VI zasądził od wnioskodawcy T. M. na rzecz uczestnika E. S. (1) tytułem spłaty kwotę 121 779,25 złotych płatną w dwóch ratach, w pkt VII zasądził od wnioskodawcy T. M. na rzecz uczestniczki D. M. tytułem spłaty kwotę 232,68 złotych, na rzecz uczestniczki J. M. tytułem spłaty kwotę 155,13 złotych, na rzecz uczestniczki E. O. tytułem spłaty kwotę 232,68 złotych, w pkt VIII nakazał uczestnikowi E. S. (1), aby wydał wnioskodawcy T. M. działki opisane w punkcie I. i II. postanowienia w części znajdującej się w jego posiadaniu z dniem uprawomocnienia się postanowienia Sądu I instancji, w pkt IX odstąpił od obciążania wnioskodawcy i uczestników nieuiszczonymi kosztami sądowymi, w pkt X ustalił, że wnioskodawca i uczestnicy sami ponoszą pozostałe koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją Naczelnika Powiatu w W. (...), znak (...) (...)z 29 czerwca 1974 r. właścicielem nieruchomości oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 5,798 ha, położonych na terenie wsi Ż. stała się H. M..

Decyzją Naczelnika Powiatu w W. M., znak (...) (...)z 29 czerwca 1974 r. współwłaścicielami nieruchomości oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 12,958 ha położonych na terenie wsi Ż. w częściach po ½ zostały H. M. i E. S. (2).

Decyzją Naczelnika Powiatu w W. M., znak (...) (...)z 29 czerwca 1974 r. współwłaścicielami nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,3000 ha, położonych na terenie wsi Ż. stali się: J. M., c. J. i L. w 2/16 częściach, D. M., c. M. i J. w 3/16 częściach, E. O., c. M. i J. w 3/16 częściach, E. S. (2) z d. M. c. S. i W. w ¼ części, H. M. w ¼ części.

Decyzją z 27 grudnia 1991 r. znak (...).(...)Kierownik Urzędu Rejonowego w W. M. ustalił ewidencyjne położenie działki nr (...) pomiędzy działkami nr (...), w następstwie czego dotychczasowa działka nr (...) otrzymała nowy numer(...) zaś działka nr (...) odpowiednio nowe nr (...).

Aktem notarialnym, Rep. A Nr (...), sporządzonym w Państwowym Biurze Notarialnym w W. M. w dniu 14 marca 1986 r. H. M. przeniosła na swych następców prawnych: R. i B. małżonków M. oraz na S. M. (1) na współwłasność w równych częściach własność przysługujących jej udziałów w nieruchomości o ogólnej pow. 12,9590 ha stanowiącej siedem działek oznaczonych nr (...) oraz w nieruchomości o powierzchni 3000 m ^{(( 2 ))}oznaczonej numerem 215, położonych we wsi Ż..

Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem postanowieniem z 19 września 2001 r., w sprawie I Ns 10/99, dokonał działu spadku i podziału majątku dorobkowego S. i E. małżonków S., w wyniku czego m. in. przyznał na wyłączną własność E. S. (1) udział w wysokości ½ w nieruchomości położnej we wsi Ż. składającej się z działek o nr (...) o pow. 12,9590 ha.

Aktem notarialnym z 11 kwietnia 2003 r., Rep. A Nr (...), R. i B. M. darowali na rzecz syna T. M. własność gospodarstwa rolnego, w tym udział w wysokości ¼ części w nieruchomości o ogólnej pow. 12,9590 ha stanowiącej siedem działek oznaczonych nr (...) oraz udział wynoszący 1/8 części nieruchomości o powierzchni 3000 m ² oznaczoną numerem 215, położonych we wsi Ż..

W dniu 14 marca 2012 roku S. M. (1) umową darowizny i o dożywocie sporządzoną w formie aktu notarialnego przed notariusz D. P., Rep A Nr (...), darował swój udział w przedmiotowych nieruchomościach na rzecz T. M. w zamian za świadczenia dożywocia.

Ostatecznie działki nr (...) o powierzchni 1,4810 ha; (...) o pow. 1,1950 ha; (...) o pow. 1,0800 ha, (...)o pow. 0, 5980 ha, (...) o pow. 7,9640 ha; (...) o pow. 0,4660 ha i (...) o pow. 0,1750 ha stanowiły współwłasność T. M. w 1/2 części i E. S. (1) w ½ części. Natomiast, działka nr (...) o pow. 0,3000 ha stanowiła współwłasność J. M. w 2/16 części, D. M. w 3/16 części, T. M. w 4/16 części, E. O. w 3/16 części i E. S. (1) w 4/16 części.

Postanowieniem z 18 października 2010 roku, sygn. akt I Ns 146/09 Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem podzielił do użytkowania działkę nr (...). Działki nr (...) wnioskodawca i uczestnik E. S. (1) podzielili do użytkowania w zakresie około po połowie poszczególnych działek, działkę nr (...) użytkuje w całości uczestnik E. S. (1), a działkę nr (...) T. M.. Działka nr (...) jest użytkowana w części przez wnioskodawcę, a w części przez uczestnika E. S. (1). Działka nr (...) nie jest użytkowana.

Wartość działki nr (...) wynosi 192 409,00 zł (164 067,00 zł grunt zabudowany plus 28 342,00 zł grunt orny i łąki); nr (...) - 1 086,00 zł; nr (...)– 21 363,00 zł (13 609,00 zł grunt orny i łąki plus 7 754,00 zł grunt leśny); nr (...)– 17 990,00 zł (16 534,00 zł grunt orny i łąki plus 1 456,00 zł grunt leśny); nr(...)– 6 800,00 zł (5 880,00 zł grunt orny i łąki plus 920,00 zł grunt leśny); nr (...)- 136 674,00 zł (56 971,00 zł grunt orny i łąki plus 79 703,00 zł grunt leśny); nr (...) – 5 563,00 zł, a nr 215 - 1 241,00 zł. Wartość zabudowań posadowionych na działce nr (...) równa się 138 947,00 zł.

T. M. ma niespełna 30 lat, jest kawalerem, prowadzi gospodarstwo rolne w Ż. o powierzchni około 30 ha, pomagają mu rodzice R. i B. M. oraz stryj S. M. (1). Posiada niezbędne wyposażenie w ciągniki i maszyny rolnicze oraz prowadzi chów bydła mlecznego (około 30 sztuk). E. S. (1) ma 61 lat, jest kawalerem. Samotnie prowadzi gospodarstwo o powierzchni około 23 ha w miejscowości P., gdzie też stale zamieszkuje, t. j. w odległości około 12 km od miejscowości Ż.. Ukończył wyższe studia magisterskie w trybie zaocznym na Wydziale Rolniczym (...) w W.. Posiada maszyny i ciągniki rolnicze oraz prowadzi produkcję zwierzęcą (bydło). Prowadzi mało intensywną produkcję w związku z czym osiąga niewielkie dochody. Miał wypadki przy pracy w gospodarstwie (m. in. 22 sierpnia 2009 r.) i był uznawany przez komisję lekarską KRUS za częściowo niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym (ostatnio orzeczeniem z 1 marca 2012 r.). S. M. (1) ma 67 lat, jest kawalerem, nie ma nikogo na utrzymaniu, zamieszkuje wraz z T. M. i rodzicami wnioskodawcy oraz świadczy pomoc w gospodarstwie rolnym wnioskodawcy. Udział należący do T. M. obciąża prawo dożywocia na rzecz tego uczestnika. M. S. zamieszkuje w W.. D. M. ma 68 lat, na stałe zamieszkuje w W., jest emerytką, a własne gospodarstwo wydzierżawia. E. O. zamieszkuje w Z., również jest emerytką. A. W. przebywa poza granicami kraju.

Sąd Rejonowy zważył, że uczestnik E. S. (1) wnosząc o stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie własność części działek oznaczonych w ewidencji gruntów wsi Ż. numerami (...)jako początek okresu zasiedzenia wskazywał dzień 5 marca 1924 roku, a zdaniem uczestnika stan ten istniał do 1990 roku, ponieważ do tego momentu M. ten obszar wydzierżawiali. Działka (...) (po podziale nr (...)), o której zasiedzenie wnosił uczestnik nie jest przedmiotem wniosku o zniesienie współwłasności. Uczestnik E. S. (1) wnosząc o zasiedzenie w istocie kwestionował przyznanie działek na współwłasność w drodze decyzji, które są aktami własności ziemi - prawomocnymi i stanowiącymi tytuły własności. Z tego też względu, jego wniosek o zasiedzenie, jak również kwestionowanie wysokości udziałów we współwłasności przez tegoż uczestnika Sąd Rejonowy uznał za bezzasadne i orzekł jak w pkt I postanowienia.

Nadto, Sąd Rejonowy zważył, że pomiędzy osobami uczestniczącymi w sprawie nie było zgody, co do sposobu zniesienia współwłasności. Zainteresowanymi w przyznaniu im przedmiotu współwłasności byli T. M. i E. S. (1). Sąd rozważał dokonanie podziału fizycznego zarówno wszystkich działek, jak również podział pomiędzy wnioskodawcę i uczestnika E. S. (1) poszczególnymi działkami. Uznał, iż taki podział byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki. Podział fizyczny poszczególnych działek spowodowałby rozdrobnienie i tak niewielkich powierzchni działek, co nie jest, jak wskazali biegli, gospodarczo uzasadnione. Przeciwko podzieleniu poszczególnymi działkami wnioskodawcy i uczestnika E. S. (1) przemawia zaś położenie tychże działek w kontekście wzajemnych relacji pomiędzy wskazanymi współwłaścicielami. Z punktu widzenia geodezyjnego konieczne byłoby zapewnienie dojazdu do nowo utworzonych działek. Biorąc pod uwagę koszt urządzenia takich dojazdów, w szczególności jeśli chodzi o działkę leśną nr (...) do ogólnej wartości tychże gruntów, nie jest to rozwiązanie racjonalne. Sąd nie tracił z pola widzenia relacji istniejących pomiędzy wnioskodawcą a uczestnikiem E. S. (1). Konflikt pomiędzy nimi, a nawet pomiędzy poszczególnymi rodzinami jest bardzo głęboki.

Wobec braku zgody przez zainteresowanych na jedną osobę, której Sąd przyznałby przedmiot współwłasności, Sąd rozważył kolejne kryterium z art. 214 k.c. Przedmiot współwłasności jest użytkowany przez wnioskodawcę i uczestnika E. S. (1). W ocenie Sądu T. M. daje lepszą gwarancję racjonalnego prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz spłaty pozostałych współwłaścicieli - jest młodym rolnikiem, prowadzi około 30 ha gospodarstwo, pomagają mu rodzice oraz S. M. (1), z którymi razem zamieszkuje. Jest kawalerem. Prowadzi hodowlę bydła mlecznego i gwarantuje wysoką produkcyjność, a jednocześnie powiększa obszar swojego warsztatu rolnego, co daje pewność spłaty pozostałych uczestników stosownie do ich udziałów. Nie ponosi dodatkowych kosztów zapewnienia siły roboczej w prowadzonym gospodarstwie, gdyż może liczyć na pomoc rodziny. W gospodarstwie tym z uwagi na duży udział użytków zielonych możliwy jest rozwój jego gospodarstwa w kierunku hodowli bydła mlecznego. Działka siedliskowa, którą zajmuje, stanowi zaplecze dla prowadzenia tego gospodarstwa. Jakkolwiek uczestnik E. S. (1) ma wiedzę w zakresie rolnictwa, przygotowanie do jego prowadzenia i bazę produkcyjną, to jego stosunki osobiste i rodzinne (ma ponad 60 lat, jest kawalerem, sam prowadzi gospodarstwo), dotychczasowe źródło utrzymania (dochód z SM (...), który jest zajmowany z tytułu długów), zamieszkiwanie w odległości około 10-12 km od gruntów stanowiących przedmiot współwłasności, kłopoty ze zdrowiem, ekstensywna produkcja - przemawiają przeciwko przyznaniu mu przedmiotu współwłasności. Sąd uznał, iż większą szansę rozwoju będzie miało gospodarstwo, jeśli zostanie przyznane wnioskodawcy. Biorąc pod uwagę istnienie konfliktu pomiędzy wnioskodawcą a uczestnikiem E. S. (1) powyższe rozwiązanie będzie perspektywiczne, a w świetle zasad doświadczenia życiowego i rolniczego jest do przyjęcia. Potrzeba powstania dużych gospodarstw rolnych jest uzasadniona jako zgodna z zasadami restrukturyzacji polskiego rolnictwa. Działka nr (...) z uwagi na jej obszar nie podlegała podziałowi. Wnioskodawca i uczestnik E. S. (1) byli gotowi spłacić pozostałych współwłaścicieli z tej działki. Uczestniczka D. M. wnosiła o spłatę swego udziału i nie żądała przyznania działki na jej wyłączną własność. Mając powyższe na uwadze, Sąd dokonał zniesienia współwłasności w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy T. M. nieruchomość składającą się z działek będących przedmiotem wniosku (pkt V postanowienia).

Sąd ocenił opinie przedstawione przez biegłego z zakresu szacowania nieruchomości za wiarygodne i zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika E. S. (1) oraz uczestniczek D. M., J. M. i E. O. spłaty w wysokości obliczonej według wartości działek ustalonej przez biegłego rzeczoznawcę (wartość działki nr (...) pomniejszając o wartość posadowionych na niej budynków) i stosownie do udziałów we współwłasności (pkt VI i VII postanowienia).

Wnioskodawca wnosił o rozliczenie nakładów z tytułu posadowienia zabudowań znajdujących się na działce nr (...). Bezsporne w sprawie było, iż na działce nr (...) posadowiony jest budynek mieszkalny wybudowany w 1965 roku, budynek gospodarczy (obora z przybudówką na mleko) wybudowany w 1977 roku oraz budynek gospodarczy (stodoła). Budynki te stanowią zaplecze dla prowadzenia działalności rolniczej przez T. M. i stanowiły część składową nieruchomości w momencie darowania wnioskodawcy udziału w tej nieruchomości przez R. i B. M. w 2003 roku. Budynki te wznieśli rodzice wnioskodawcy. Wnioskodawca objął działkę nr (...) wraz z tymi budynkami. Wnioskodawca T. M. na działce nr (...) nie dokonywał żadnych modernizacji, mimo istnienia takie potrzeby, z uwagi na postawę uczestnika E. S. (1), który uniemożliwia podjęcie jakichkolwiek takich działań. Wartość rynkowa tychże obiektów wynosi według wyliczeń biegłego 138 947,00 zł. Sąd przyjął, iż nie było porozumienia między współwłaścicielami w jakikolwiek sposób co do poczynienia i ewentualnego rozliczenia nakładów, a zarząd nieruchomością wspólną odbywał się na zasadach określonych w art. 207 k.c., poczynione zaś nakłady zostały dokonane za zgodą wszystkich współwłaścicieli (art. 199 k.c.). Sąd przyznając działkę nr (...) na własność wnioskodawcy odliczył od jej wartości wartość budynków posadowionych na tejże działce, gdyż budynki te zostały wybudowane przez rodziców wnioskodawcy. Uwzględnienie wartości budynków byłoby bezzasadnym premiowaniem uczestnika, który nie miał żadnego udziału w ich wzniesieniu, a otrzymałby wyższą spłatę od wnioskodawcy. Wartość tych nakładów należało uwzględnić w wartości przedmiotu postępowania (pkt IV postanowienia).

Uczestnik E. S. (1) wnosił także o zasądzenie od wnioskodawcy T. M. i uczestnika S. M. (1) na jego rzecz kwoty 40 000 zł jako odszkodowania za naruszenie posiadania i pozbawienie pożytków za okres 01.05.1990 r. - 06.10.2009 r. z części działek objętych wnioskiem o zniesienie współwłasności, co uzasadniał tym, iż poprzednicy prawni wnioskodawcy oraz S. M. (1) bezprawnie czerpali pożytki z części działek będących własnością uczestnika E. S. (1) na podstawie aktu notarialnego z 5 marca 1924 r. Brak było podstaw, by uwzględnić to żądanie uczestnika, ponieważ w okolicznościach faktycznych sprawy wnioskodawca T. M. i uczestnik E. S. (1) użytkowali przedmiot współwłasności - czerpali pożytki i ponosili wydatki w zakresie przez siebie użytkowanym.

Część przedmiotu współwłasności znajduje się w posiadaniu uczestnika E. S. (1), dlatego też Sąd nakazał temu uczestnikowi, aby wydał wnioskodawcy T. M. działki opisane w pkt I i II postanowienia w części znajdującej się w jego posiadaniu z dniem uprawomocnienia się orzeczenia (pkt VIII postanowienia).

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 9 stycznia 2013 roku, sygn. akt I Ns 2/13 w przedmiocie zniesienia współwłasności i zasiedzenia złożyła uczestniczka D. M., w której zaskarżyła przedmiotowe postanowienie jako rażąco niesprawiedliwe. Zarzuciła mu przede wszystkim naruszenie art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, art. 1 Protokołu Dodatkowego No 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy. Wniosła w pkt 1 o zmianę zaskarżonego postanowienia i przekazanie na własność wnioskodawcy T. M. i uczestnikowi E. S. (1) fizycznie wyodrębnionych części działek nr (...) z obecnym stanem posiadania, a w pkt 2 o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Apelację złożył również pełnomocnik uczestnika postępowania E. S. (1), w której zaskarżył postanowienie Sądu I instancji w przedmiocie zniesienia współwłasności i zasiedzenia w całości. Zarzucił mu zwłaszcza naruszenie przepisów prawa materialnego, t. j. art. 172 k.c., art. 211 k.c., 214 § 1 i 2 k.c. oraz naruszenie przepisów prawa procesowego, t. j. art. 233 § 1 i 2 k.p.c. Wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie wniosku o zasiedzenie lub dokonanie zniesienia współwłasności zgodnie z wieloletnim stanem posiadania i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów nieopłaconego zastępstwa adwokackiego ustanowionego z urzędu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania, w tym kosztów nieopłaconego zastępstwa adwokackiego ustanowionego z urzędu.

Odrębną apelację złożył również sam uczestnik postępowania E. S. (1) i zaskarżył orzeczenie Sądu Rejonowego jako rażąco niesprawiedliwe, krzywdzące i degradujące uczestnika oraz sprzeczne z obowiązującym prawem. Zarzucił mu przede wszystkim naruszenie norm i gwarancji konstytucyjnych zawartych w art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, art. 1 Protokołu Dodatkowego Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz przepisów prawa materialnego – w szczególności art. 172 k.c., art. 213 k.c. i art. 214 § 2 k.c., a także istotnych przepisów postępowania, a w szczególności art. 227 k.p.c., art. 233 k.p.c., art. 316 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie na własność uczestnikowi E. S. (1) nieruchomości opisanych w punkcie II i III postanowienia, zasądzenie od uczestnika E. S. (1) na rzecz wnioskodawcy T. M. tytułem spłaty wyliczoną przez biegłego kwotę, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie na własność uczestnikowi E. S. (1) fizycznie wydzielonych części zgodnie z prawem dziedziczenia, potwierdzonych postanowieniami Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem z 4 grudnia 2000 roku, sygn. akt I Ns 105/98 zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Łomży z 7 września 2002 roku, sygn. akt I Ca 303/01 oraz czynności prawnych, t. j. aktów notarialnych z 5 marca 1924 roku nr (...) i z 29 stycznia 1926 roku nr (...), ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Uczestnik M. S. także złożył apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 9 stycznia 2013 roku w przedmiocie zniesienia współwłasności i zasiedzenia. Zaskarżył przedmiotowe postanowienie jako niesprawiedliwe i krzywdzące E. S. (1) oraz zarzucił mu przede wszystkim rażące naruszenie art. 21 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP oraz błędne i sprzeczne z rzeczywistością ustalenie stanu faktycznego sprawy. Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie na własność uczestnika E. S. (1) nieruchomości szczegółowo opisanych w pkt II i III postanowienia, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie na własność uczestnikowi E. S. (1) fizycznie wydzielonych części zgodnie z prawem dziedziczenia potwierdzonym postanowieniem Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem z 4 grudnia 2000 roku sygn. akt I Ns 105/98, zmienionym postanowieniem Sądu Okręgowego w Łomży z 7 marca 2002 roku, sygn. akt I Ca 303/01 oraz czynności prawnych, jak aktów notarialnych z 5 marca 1924 roku No 91 i z 29 stycznia 1926 roku No 107, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I instancji.

Uczestnik postępowania E. S. (1) w złożonym piśmie procesowym uzupełnił zgłoszone roszczenie, w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od wnioskodawcy T. M. kwoty 8 000,00 zł na jego rzecz z tytułu użytkowania części działek objętych wnioskiem o zniesienie współwłasności, które zgodnie z aktem notarialnym z 5 marca 1924 roku nr rep. 91 są własnością uczestnika.

Wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji uczestników i utrzymanie wyroku Sądu Rejonowego w mocy.

Ponadto, postanowieniem Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 9 stycznia 2013 roku, sygn. akt I Ns 2/13 wymierzono uczestnikowi postępowania E. S. (1) karę porządkową grzywny w wysokości 300 zł za zachowanie naruszające powagę, spokój i porządek czynności podczas rozprawy w dniu 9 stycznia 2013 roku oraz za ubliżenie biegłemu biorącemu udział w tej czynności.

Zażalenie na postanowienie Sądu I instancji o ukaraniu karą porządkową złożył uczestnik E. S. (1). Zarzucił mu bezpodstawne i niczym nie uzasadnione ukaranie uczestnika. Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Poza tym, postanowieniem z 30 kwietnia 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13 Sąd Rejonowy w Zambrowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w W. Mazowieckiem w pkt 1) oddalił wniosek uczestniczki A. W. o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, a w pkt 2) odrzucił jej apelację. Uczestniczka złożyła zażalenie, które zostało następnie odrzucone postanowieniem Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 5 lipca 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13. A. W. złożyła kolejne zażalenie, tym razem na postanowienie Sądu z 5 lipca 2013 roku, także odrzucone postanowieniem Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 23 sierpnia 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13. Postanowieniem z 2 października 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13 Sąd Rejonowy w Zambrowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w W. Mazowieckiem odrzucił ponowne zażalenie uczestniczki A. W.. W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie z 23 sierpnia 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13 został przesłany na podany przez uczestniczkę adres do doręczeń. Przesyłka ta nie została odebrana i 5 września 2013 roku została powtórnie awizowana. Jako datę doręczenia należy przyjąć zatem dzień 12 września 2013 roku, gdyż z tą datą upłynął siedmiodniowy termin do odebrania przesyłki przez adresata z urzędu pocztowego. Tymczasem, zażalenie zostało wniesione do Sądu 25 września 2013 roku, co wynika ze stempla biura podawczego Sądu. Przesyłka zawierająca zażalenie nie była nadana w polskim urzędzie pocztowym, ani w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, co byłoby równoznaczne z wniesieniem pisma do Sądu, stosownie do art. 165 § 2 k.p.c. Zażalenie jako wniesione po upływie terminu i spóźnione podlegało odrzuceniu.

Uczestniczka postępowania A. W. zaskarżyła postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 2 października 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13 i zarzuciła mu bezpodstawne odrzucenie zażalenia. Wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje uczestniczki D. M., uczestnika E. S. (1), w tym apelacja złożona przez jego pełnomocnika, jak i apelacja uczestnika M. S. jako bezzasadne podlegały oddaleniu.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjął je za własne.

Wniosek o zasiedzenie został złożony przez uczestnika postępowania E. S. (1) i dotyczył nieruchomości o powierzchni około 7 ha, t. j. części działek oznaczonych w ewidencji gruntów wsi Ż. gmina K. nr (...) (...), dla których w Sądzie Rejonowym w Zambrowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w W. (...) prowadzone są księgi wieczyste o numerach (...).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 lutego 2014 roku, sygn. akt IV CSK 271/13 zasiedzenie nieruchomości, jako pierwotny sposób nabycia własności rzeczy przez posiadacza samoistnego na skutek upływu czasu, legalizuje długotrwały stan faktyczny odpowiadający wykonywaniu prawa własności, porządkuje stosunki własnościowe, umożliwia usunięcie niezgodności między stanem faktycznym i stanem prawnym oraz mobilizuje właścicieli wykazujących bierną postawę i brak zainteresowania swoją własnością do wykonywania uprawnień, które wynikają z prawa własności, przez co spełnia doniosłe cele społeczne. Dojście do skutku nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ex lege uzależnione jest od zaistnienia dwóch łącznych przesłanek, a mianowicie posiadania samoistnego, realizowanego przez osobę, która nie jest właścicielem i upływu czasu nieprzerwanego samoistnego posiadania, którego długość zależy od istnienia dobrej lub złej wiary posiadacza samoistnego.

Stosownie do art. 336 k.c. posiadanie jest określonym rodzajem władztwa nad rzeczą. W rozumieniu tego przepisu na posiadanie składają się dwa elementy: element fizyczny (corpus) oraz element psychiczny (animus). C. oznacza, że pewna osoba znajduje się w sytuacji, która daje jej możliwość władania rzeczą w taki sposób, jak mogą to czynić osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo, przy czym nie jest konieczne efektywne wykonywanie tego władztwa (por. m. in. postanowienie SN z 5 listopada 2009 r., I CSK 82/09, Lex nr 578034; postanowienie SN z 30 września 2010 r., I CSK 586/09, Lex nr 630169). A. zaś oznacza wolę wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie. Wola ta wobec otoczenia wyraża się w takim postępowaniu posiadacza, które wskazuje na to, że uważa się on za osobę, której przysługuje do rzeczy określone prawo (por. J. Ignatowicz (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 768 i n.; A. Kunicki (w:) System prawa cywilnego, t. II, 1977, s. 830; postanowienie SN z 25 marca 2011 r., IV CK 1/11, Lex nr 989138). Artykuł 336 k.c. wyróżnia dwa rodzaje posiadania: posiadanie samoistne i posiadanie zależne. Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią włada jak właściciel, wyrażając tym samym wolę wykonywania w stosunku do niej prawa własności (za: Teresa A. Filipiak, Komentarz do art. 336 Kodeksu cywilnego, Lex 2012). Manifestowane przez posiadacza i widoczne na zewnątrz przejawy władania rzeczą pozwalają na ustalenie charakteru posiadania, t. j. czy jest ono samoistne, czy może zależne, jednak zawsze muszą się one odnosić do okoliczności konkretnej sprawy. Do przejawów samoistnego posiadania nieruchomości orzecznictwo zalicza ogrodzenie działki gruntu, jej zabudowanie lub zagospodarowanie w inny sposób, dbanie o jej utrzymanie w stanie niepogorszonym, czynienie innego rodzaju nakładów, pobieranie pożytków, czy uiszczanie należnych od nieruchomości danin publicznych.

Sąd Rejonowy, osądzając niniejszą sprawę, nie miał co do tego wątpliwości, że wniosek o zasiedzenie przedmiotowych nieruchomości nie może być uwzględniony z uwagi na to, że posiadają one uregulowany stan prawny. Wiązało się to z wejściem w życie ustawy z 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. z 4 listopada 1971 r., Nr 27 poz. 250 ze zm., zwana w dalszej części również „ustawą uwłaszczeniową”). Zgodnie z art. 1 ust. 1 w/w ustawy nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stały się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku. Art. 1 ust. 2 w/w ustawy stanowił, że rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie zachodziły warunki określone w ust. 1. Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć.

Podczas prowadzenia na terenie powiatu (...) akcji uwłaszczeniowej babka wnioskodawcy H. M. oraz matka uczestnika postępowania E. E. (2) S. oświadczyły, że użytkują po połowie działki oznaczone wówczas w ewidencji gruntów wsi Ż. numerami (...). Wobec powyższego, w wydanym następnie Akcie własności ziemi z 29 czerwca 1974 roku, nr (...) (...)stwierdzone zostało, że H. M. i E. S. (2) stały się na podstawie art. 1, 5 i 12 ustawy z 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z mocy samego prawa (t. j. z dniem 4 listopada 1971 roku) współwłaścicielkami przedmiotowych działek o łącznej powierzchni 12,958 ha w ½ części. Natomiast, w akcie własności ziemi z 29 czerwca 1974 roku, nr (...) (...)stwierdzono, że właścicielką działek oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 5,798 ha, położonych na terenie wsi Ż. stała się H. M..

W realiach niniejszej sprawy, do czasu wejścia w życie z dniem 4 listopada 1971 roku przepisów ustawy uwłaszczeniowej H. M. i E. S. (2) dokonały nieformalnego podziału działek o numerach (...) do użytkowania i w tym zakresie korzystały z tych działek, zgodnie z ich przeznaczeniem, a także wzajemnie szanując stan powstały w wyniku tego nieformalnego podziału. Dodatkowo H. M. w odniesieniu do działek o numerach (...) realizowała swoje uprawnienia jako ich posiadacz samoistny, bez udziału i sprzeciwu matki uczestnika postępowania E. S. (2). Świadczy to o tym, iż H. M. i E. S. (2) miały wiedzę, co do zakresu samoistnego posiadania poszczególnych działek. Znalazło to w dalszej kolejności odzwierciedlenie w wydanych aktach własności ziemi z 29 czerwca 1974 roku, nr (...) (...)i nr (...) (...). Z samoistnym posiadaniem nieruchomości mamy do czynienia wówczas, gdy wykonywane są czynności faktyczne wskazujące na samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władania nieruchomością. Wszystkie dyspozycje władającego odpowiadają wtedy swoją treścią dyspozycjom właściciela. E. S. (2) nie wykazywała w toku postępowania uwłaszczeniowego, aby czuła się upoważniona do podejmowania wobec nieruchomości lub ich części, które znajdowały się w posiadaniu samoistnym H. M., jakichkolwiek działań, do których uprawniony jest właściciel albo by faktycznie podejmowała czynności, które by manifestowały jej przekonanie (animus), że to ona nimi włada w czasie wskazywanym przez uczestnika E. S. (1) jako uzasadniający stwierdzenie zasiedzenia (por: postanowienie SN z 12 lutego 2014 roku, sygn. akt IV CSK 271/13).

Uczestnik postępowania E. S. (1) nigdy nie chciał się z tym faktem pogodzić i próbował wzruszyć wydane akty własności ziemi na drodze postępowania administracyjnego, co jednak nie przyniosło oczekiwanego przez niego rezultatu i w tej sytuacji tytułami własności dla przedmiotowych nieruchomości są akty własności ziemi z 1974 roku. Sąd Okręgowy zgodził się również ze stwierdzeniem Sądu Rejonowego, że w zakresie złożonego przez uczestnika postępowania E. S. (1) wniosku z 26 lutego 2008 roku o zasiedzenie niedopuszczalna jest również droga sądowa, co związane jest z wejściem w życie ustawy z 26 marca 1982 roku o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. z 1982 roku Nr 11 poz. 81 ze zm.) i dotyczy spraw, które toczyły się przed terenowym organem administracji państwowej oraz zakończyły się przed dniem 6 kwietnia 1982 roku ostatecznymi decyzjami administracyjnymi tego organu, a do takich zaliczają się akty własności ziemi z 29 czerwca 1974 roku, nr (...) (...)i nr (...) (...). Przeprowadzenie postępowania uwłaszczeniowego skutkowało powstaniem nowego stanu prawnego. I słusznie zauważył Sąd I instancji, że rozpoznawanie takich spraw przez sądy oznaczałoby dopuszczenie do kontroli sądowej decyzji administracyjnych i możliwość orzekania przez sądy odmiennie, niż uczyniono to w tychże decyzjach. Dlatego też, zasadnie oddalił wniosek o zasiedzenie złożony przez uczestnika E. S. (1) w pkt I zaskarżonego postanowienia.

Przedmiotem zniesienia współwłasności w przedmiotowej sprawie były nieruchomości rolne, szczegółowo opisane w punktach II i III postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. M. z 9 stycznia 2013 roku, złożone z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...)o łącznej powierzchni 12,9590 ha i nieruchomość rolna złożona z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 215 o powierzchni 0,3000 ha, dla których Sąd Rejonowy w Zambrowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w W. M. prowadzi księgi wieczyste o numerach (...). Nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta numer (...) była współwłasnością E. S. (1) i T. M., natomiast współwłaścicielami nieruchomości wpisanej w księdze wieczystej o numerze (...) byli J. M., D. M., E. O., E. S. (1) i T. M..

Zgodnie z brzmieniem art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Ograniczenia dopuszczalności podziału fizycznego gospodarstwa rolnego w sytuacji, gdy byłby on sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej określa art. 213 k.c. Gdy fizyczny podział gospodarstwa rolnego nie jest możliwy, a równocześnie brak jest zgody wszystkich współwłaścicieli na przyznanie gospodarstwa jednemu z nich, sąd dokonuje wyboru współwłaściciela, któremu zostanie przyznane gospodarstwo rolne. Stosownie do artykułu 214 k.c. gospodarstwo rolne może być przyznane współwłaścicielowi, który je prowadzi albo w nim stale pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za innym wyborem.

Sąd Rejonowy analizował, czy dokonać fizycznego podziału wyżej wskazanych nieruchomości, tym bardziej, że jeszcze za życia poprzednich współwłaścicielek były one podzielone do użytkowania, co funkcjonowało także w momencie wejścia uczestnika E. S. (1) w miejsce jego matki i utrzymuje się do chwili obecnej. Jednakże, pomiędzy obecnymi współwłaścicielami, a zwłaszcza między wnioskodawcą T. M. a uczestnikiem E. S. (1) bez przerwy istnieje spór, co do zakresu tej współwłasności, a działania uczestnika E. S. (1) powodują, że nie można prowadzić na przedmiotowych nieruchomościach prawidłowej gospodarki rolnej. Przykładem są liczne sprawy sądowe, w których stroną aktywną jest uczestnik E. S. (1), który wywodzi sobie więcej praw do przedmiotowych nieruchomości uważając, że korzenie pochodzenia jego rodziny są mocniejsze niż rodziny M.. Jego zdaniem, przysługuje mu udział w większych częściach, niż to wynika z dokumentów. Sąd Rejonowy szczegółowo te wszystkie okoliczności zbadał. Ustalił między innymi, że w dokumentacji geodezyjnej do założenia ewidencji gruntów wsi Ż. znajdują się oświadczenia H. M. i S. M. (2), z których wynika, że działki o numerach (...) są przez nich posiadane w częściach po ½. Ostatecznie Sąd I instancji odrzucił możliwość podziału nieruchomości uznając, że byłby on sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki, ponieważ spowodowałby rozdrobnienie i tak niewielkich powierzchni działek, biorąc przy tym pod uwagę również wzajemne relacje między dotychczasowymi współwłaścicielami.

Sąd Rejonowy rozpatrzył także przesłankę perspektywy należytego wykorzystania przedmiotowych nieruchomości w odniesieniu do wnioskodawcy i uczestnika E. S. (1), którzy wnosili o przyznanie im w naturze nieruchomości, będących przedmiotem zniesienia współwłasności ze spłatą na rzecz pozostałych uczestników. W ocenie Sądu I instancji, to wnioskodawca T. M. daje lepszą gwarancję racjonalnego prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz spłaty pozostałych współwłaścicieli, przy czym miał na uwadze między innymi specjalizację produkcji rolniczej prowadzonej w gospodarstwie wnioskodawcy i charakter tego gospodarstwa, jak również sposób prowadzenia przez uczestnika E. S. (1) własnego gospodarstwa.

Jak się okazało na rozprawie apelacyjnej, nieruchomości będące przedmiotem niniejszego postępowania w części użytkowanej przez uczestnika E. S. (1) nie są uprawiane w taki sposób, jak wymaga tego normalna gospodarka agrarna. Poza tym, uczestnik E. S. (1) jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni około 23 ha z siedliskiem położonym w miejscowości P., oddalonej od przedmiotowych nieruchomości o około 12 km, zatem uprawianie ziemi położonej we wsi Ż. powoduje dla uczestnika dodatkowe uciążliwości, związane z angażowaniem większej ilości czasu i kosztów na dojazd. Dodatkowo, jest to osoba samotna, w określonym już wieku, co ma istotne znaczenie dla możliwości prowadzenia w gospodarstwie intensywnej produkcji rolnej i osiągania z niej zysków w sytuacji, gdy uczestnik sam prowadzi działalność rolniczą i brak jest dodatkowej siły roboczej. Sąd I instancji te wszystkie okoliczności szczegółowo uzasadnił. W sprawie przeprowadzone zostały również dowody z opinii biegłego rolnika, biegłego geodety oraz z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Przy rozpatrywaniu sposobu zniesienia współwłasności w okolicznościach niniejszej sprawy najistotniejsza jest opinia biegłego rolnika. Wprawdzie nie wykluczył on podziału przedmiotowych działek stosownie do zakresu ich użytkowania przez strony, a nawet zasugerował rozważenie rozwiązania polegającego na przysądzeniu wnioskodawcy i uczestnikowi E. S. (1) konkretnych działek, jednakże i on widział fakt, że dla perspektywy właściwego zagospodarowania tych nieruchomości powinno się je przyznać osobie, która tuż obok prowadzi gospodarstwo rolne. I tą osobą jest wnioskodawca, który na jednej z działek, stanowiących przedmiot współwłasności, ma własną bazę dla prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego, w tym budynki siedliskowe, które stanowią nakłady poczynione wyłącznie przez jego rodziców. Analiza dokonana przez Sąd I instancji, jak też ilość dokumentów i wniosków składanych przez uczestnika E. S. (1), pozwoliło zdaniem Sądu Okręgowego uznać, że należy zastosować art. 213 k.c., czyli rozważyć zasady prawidłowej gospodarki rolnej, również w perspektywie właściwego użytkowania przedmiotowych działek w kolejnych latach. Sąd II instancji podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że brak jest przesłanek do dokonania podziału tych nieruchomości stosownie do posiadanych przez strony udziałów we współwłasności. Przepis art. 213 k.c. stanowi uzupełnienie normy wyrażonej w art. 211 k.c., w ten sposób, że kryterium podziału w naturze polegające na zgodności ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, zostało zastąpione pojęciem „zasad prawidłowej gospodarki rolnej”. Sprzeczność podziału gospodarstwa rolnego z tymi zasadami nakazuje wybór pretendenta do objęcia całości według kryteriów wymienionych w art. 213 k.c. i w art. 214 k.c. Treść wskazanego pojęcia nie jest stała, musi bowiem uwzględniać zmieniające się warunki egzystencji sektora rolniczego. Sformułowanie o prawidłowej gospodarce rolnej zawiera treść ekonomiczną i społeczną. W podejściu ekonomicznym, należy dążyć do tworzenia gospodarstw samodzielnych ekonomicznie, zdolnych sprostać konkurencji na rynkach wewnętrznym i zagranicznym. Ustalanie tej zdolności dokonuje się w postępowaniu o zniesienie współwłasności, a podstawą ocen z reguły powinny być opinie biegłych posiadających wiedzę specjalną w tej dziedzinie. Aspekty ekonomiczne związane z gospodarką rolną powinny być poddane ocenie pod kątem zapewnienia uprawnionym ich własności oraz utrzymywania jednostki gospodarczej jako podstawy bytu rodziny (por: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 maja 1998 roku, sygn. akt I CKN 668/97, LEX nr 749984). W przekonaniu Sądu Okręgowego, celowe w świetle zasad prawidłowej gospodarki rolnej będzie przyznanie przedmiotowych działek na własność wnioskodawcy T. M., za czym przemawiają zarówno przesłanki ekonomiczne, jak i społeczne. Jest on bowiem człowiekiem młodym, w pełni sił, prowadzącym specjalistyczne gospodarstwo rolne i je powiększającym, dla którego jest ono źródłem utrzymania. Jedynie z tego powodu, że pomiędzy rodziną M. a uczestnikiem E. S. (1) trwa wieloletni spór, przejawiający się także szeregiem spraw cywilnych i administracyjnych, wnioskodawca ma utrudnioną realizację planów rozbudowy gospodarstwa i dalszego inwestowania w jego rozwój. Nadto, uczestnik E. S. (1) prowadzi własne gospodarstwo rolne o znacznej powierzchni. Sąd Okręgowy kierując się powyższymi argumentami uznał, że nadszedł najwłaściwszy moment, żeby wyjść ze współwłasności stron i przeciąć zażarty spór. Tylko wówczas możliwe będzie prawidłowe użytkowanie ziemi, stanowiącej źródło tego konfliktu, a należy ją przyznać współwłaścicielowi, który zamieszkuje w miejscowości położenia tych gruntów - wsi Ż. i będzie miał możliwość zajmowania się nimi w sposób właściwy, a mianowicie wnioskodawcy T. M..

Stosownie do powyższego, apelacje pozostałych uczestników postępowania, to jest D. M. i M. S. zostały oddalone. Uczestnik M. S. nie jest współwłaścicielem przedmiotowych działek, a do sprawy został dopuszczony ze względu na złożony wniosek o zasiedzenie. D. M., która jest współwłaścicielką działki o numerze (...) nie składała w trakcie postępowania żadnych wniosków o przyznanie jej fizycznej części nieruchomości. Za przysługujący jej udział otrzymała spłatę, a złożona przez nią apelacja odnosi się do nieruchomości, co do której nie jest ona współwłaścicielką, a w zasadzie stanowi powielenie apelacji złożonej przez uczestnika E. S. (1).

Sąd Okręgowy nie podzielił również pozostałych zarzutów i twierdzeń zawartych w złożonych apelacjach.

Ponadto, Sąd Okręgowy w pkt II postanowienia z 25 marca 2014 roku oddalił zażalenie E. S. (1) na postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 9 stycznia 2013 roku, sygn. akt I Ns 2/13 wymierzające temu uczestnikowi karę porządkową grzywny w wysokości 300 zł za zachowanie naruszające powagę, spokój i porządek czynności podczas rozprawy w dniu 9 stycznia 2013 roku oraz za ubliżenie biegłemu biorącemu udział w tej czynności. Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, że Sąd I instancji wielokrotnie zwracał uczestnikowi uwagę na niewłaściwość jego zachowania w czasie rozprawy, co jednak nie odniosło żadnego rezultatu. W tej sytuacji, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że najwłaściwszą formą zdyscyplinowania uczestnika E. S. (1) było ukaranie grzywną. Stosownie do art. 49 § 1 ustawy z 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) w razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny w wysokości do 10 000 złotych lub karą pozbawienia wolności do czternastu dni. Ukaranie uczestnika karą porządkową grzywny w wysokości 300 zł należy uznać za adekwatną do rodzaju naruszeń, jakich się dopuścił. Dodatkowo, jego zachowanie na rozprawie apelacyjnej ugruntowało Sąd Okręgowy w wyobrażeniu, jak odbywały się rozprawy przed Sądem I instancji, podczas których E. S. (1) uważał, że tylko on ma wiedzę, jak sprawa niniejsza powinna być rozstrzygnięta i nie pozwolił z odpowiednią kulturą procedować Sądowi Rejonowemu. Uprawnienia perswazyjne przewodniczącego i sądu w stosunku do osób uczestniczących w czynnościach sądowych nie zawsze są wystarczające dla utrzymania porządku i zapewnienia podczas nich spokoju i powagi. Konieczne jest niekiedy stosowanie przez sąd sankcji w celu utrzymania i przywrócenia ładu oraz ochrony praw wszystkich uczestników postępowania przed poważniejszymi naruszeniami ich praw, jak miało to miejsce wobec uczestnika E. S. (1) (por. J. Kremer, Komentarz do art. 49 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, LEX 2013).

W pkt III postanowienia z 25 marca 2014 roku Sąd Okręgowy oddalił zażalenie uczestniczki A. W. na postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem z 2 października 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13. Ustalenia poczynione przez Sąd I instancji, a skutkujące odrzuceniem zażalenia A. W. na postanowienie tegoż Sądu z 23 sierpnia 2013 roku, sygn. akt VI Ns 2/13 są prawidłowe. Zgodnie z art. 165 § 2 k.p.c. oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Według art. 3 pkt 13 ustawy z 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. z 2012 roku poz. 1529) operatorem wyznaczonym jest operator pocztowy obowiązany do świadczenia usług powszechnych. Zażalenie wniesione przez uczestniczkę przesłane zostało za pośrednictwem przedsiębiorcy świadczącego usługi pocztowe w Nowej Zelandii i do Sądu I instancji wpłynęło 25 września 2013 roku, a zatem już po terminie do złożenia zażalenia, który upłynął 19 września 2013 roku. Sąd Rejonowy zasadnie zatem odrzucił zażalenie uczestniczki na postanowienie z 23 sierpnia 2013 roku.

Sąd Okręgowy w pkt IV postanowienia z 25 marca 2014 roku nakazał ściągnąć od E. S. (1) z zasądzonej na jego rzecz spłaty w pkt VI postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w W. Mazowieckiem na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zambrowie kwotę 1 040,00 zł tytułem kosztów za II instancję, od których uczestnik był zwolniony, na które składają się opłaty sądowe - od apelacji w kwocie 1 000 zł oraz od zażalenia w wysokości 40 zł. W pkt V Sąd Okręgowy nakazał ściągnąć od D. M. i M. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zambrowie kwotę po 1 000 zł od każdego z nich tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji, albowiem byli oni zwolnieni od kosztów, a Sąd II instancji stwierdził, że brak jest podstaw, by to zwolnienie podtrzymać. W pkt VI została przyznana od E. S. (1) na rzecz adw. T. B. kwota 1 800 złotych powiększona o należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za reprezentowanie E. S. (1) przed Sądem II instancji. W pkt VII postanowienia zasądzono od E. S. (1) na rzecz T. M. kwotę 1 800 złotych tytułem kosztów postępowania za II instancję.

Stosownie do art. 113 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2010 roku Nr 90 poz. 594 ze zm.), kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, Sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu, a koszty nieobciążające przeciwnika sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji nakazuje ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz strony, której czynność spowodowała ich powstanie. Jak z kolei mówi art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Zgodnie z art. 520 § 2 k.p.c. jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości, przy czym to samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników.

Koszty zastępstwa procesowego zostały określone na podstawie § 8 pkt 1 i 6 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (T. j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 461). Wynagrodzenie należne pełnomocnikowi uczestnika E. S. (1) zostało powiększone o obowiązującą stawkę podatku VAT na podstawie § 2 ust. 3 w/w rozporządzenia.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelacje uczestniczki D. M., uczestnika E. S. (1) i uczestnika M. S. na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy oddalił zażalenie uczestnika postępowania E. S. (1) oraz uczestniczki postępowania A. W. na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w związku z art. 108, art. 113 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2010 roku Nr 90 poz. 594 ze zm.).