Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący: Sędzia SO Katarzyna Kwilosz – Babiś

Sędzia SO Tomasz Białka (sprawozdawca)

Sędzia SR del. Katarzyna Romańczyk

Protokolant: staż. Kinga Burny

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2014 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. R.

przeciwko M. D., H. D.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 9 czerwca 2014 r., sygn. akt III RC 77/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustanawia z dniem 12 marca 2014 roku rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami M. D. i H. D., którzy zawarli związek małżeński w dniu 1 sierpnia 1987 roku w N., zarejestrowany w USC w N. za nr (...) i zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 577 zł (pięćset siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów procesu;

2.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych ) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

sygn. akt III Ca 466/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu oddalił powództwo S. R. o ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy M. D. i H. D. wynikającej z zawartego przez nich małżeństwa (pkt I) i uiszczonymi kosztami postępowania w kwocie 200 zł obciążył powódkę (pkt II).

W uzasadnieniu wskazał Sąd Rejonowy, iż pozwani M. D.
i H. D. zawarli związek małżeński w dniu 1 sierpnia 1987 r. przed kierownikiem USC w N. i nie zawierali małżeńskich umów majątkowych. Jedynym ich majątkiem wspólnym była nieruchomość położona w N. przy ul. (...), objęta KW Nr (...), zabudowana domem o pow. ok. 250 m ², w którym mieszkają. Jej wartość oszacowali na ok. 1,5 mln zł. Wyposażenie domu stanowiło majątek odrębny pozwanej. Poza tym jest ona właścicielem 4-letniego samochodu O. (...) oraz udziału wynoszącego ½ części w nieruchomości położonej w N. szacowanej na ok. 300.000 zł. Była zatrudniona jest na ½ etatu za wynagrodzeniem 750 zł miesięcznie. Pozwany za wyjątkiem pamiątkowego zegarka nie posiadał żadnego majątku odrębnego. Za świadczoną pracę na ½ etatu otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 750 zł miesięcznie.

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia
28 września 2011 r., sygn. akt I C 55/11 zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę 44.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 września 2010 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 7.011 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Powódka w tym postępowaniu dochodziła zwrotu pożyczki udzielonej pozwanemu. Prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu A. K. pod sygn. akt Km 1284/12 postępowanie w celu wyegzekwowania powyższych kwot okazało się bezskuteczne i postanowieniem z dnia 31 grudnia 2012 r. zostało umorzone. Pod sygnaturą akt Km 1284/13 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu J. J. prowadził egzekucję z ruchomości pozwanego wycenionych na 2000 zł.

Wobec powyższych ustaleń dokonanych m.in. w oparciu o akta spraw sygn.
I C 55/11 i sygn. I C 187/13 uznał Sąd I instancji, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Wskazał bowiem, iż aby żądanie wierzyciela o którym mowa w art. 52 § 1a k.r.o. było zasadne konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek tj. wskazanie istnienia stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego
z małżonków oraz uprawdopodobnienie, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Powódka tymczasem spełniła tylko pierwszą z tych przesłanek. Do zaistnienia drugiej konieczne było bowiem wykazanie braku podstawy do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową (art. 787 i 787 ¹ k.p.c.), czego powódka nie wykazała. Twierdzenie,
że wierzyciel nie był w stanie wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym,
że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika i tym samym nie mógł otrzymać rozszerzonej klauzuli wykonalności na małżonka dłużnika, nie jest wystarczające. Wierzyciel mógł bowiem podjąć działania prawne zmierzające do uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko małżonkowi dłużnika w postępowaniu rozpoznawczym, w którym udzielenie zgody może być udowodnione za pomocą innych niż dokumenty środków dowodowych.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy orzekł jak na wstępie, a o kosztach postępowania rozstrzygnął zgodnie z art. 98 § 2 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, która zaskarżając go
w całości zarzuciła mu naruszenie art. 52 § 1a k.r.o. w zw. z art. 787 k.p.c., poprzez uznanie, iż nieuprawdopodobniła ona, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków co było sprzeczne z ustalonym stanem faktycznym. Powódka czyniła już bowiem starania o uzyskanie klauzuli wykonalności rozszerzonej na małżonka, jednakże
z uwagi na brak dokumentu prywatnego lub urzędowego potwierdzającego,
że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika, były one bezskuteczne. Również wytoczone przez nią pozwanej powództwo o zapłatę (sygn. akt I C 187/13) mające na celu wykazanie, iż przedmiotowy dług został zaciągnięty także przez pozwaną, okazało się niezasadne.

W oparciu o powyższe wniosła o uwzględnienie powództwa i przyznanie jej od strony pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie i przyznanie im od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja była uzasadniona.

Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia nie były kwestionowane przez apelującą. Sąd Okręgowy podziela te ustalenia, wobec czego nie zachodzi potrzeba ich powtarzania.

Skuteczny okazał się podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 52 § 1a k.r.o., który przewiduje, że wierzyciel jednego z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej jeżeli uprawdopodobni,
że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Dla uwzględnienia wytoczonego przez wierzyciela powództwa jest, poza istnieniem stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego z małżonków, także uprawdopodobnienie, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego małżonków. Zauważenia wymaga, że wierzyciel jest obowiązany jedynie do uprawdopodobnienia okoliczności konieczności podziału majątku wspólnego małżonków celem zaspokojenia jego należności. Zaspokojenie wierzytelności przysługującej w stosunku do jednego z małżonków wymaga dokonania podziału majątku wspólnego wówczas, gdy nie ma możliwości zaspokojenia tej wierzytelności z majątku osobistego dłużnika i składników majątku wspólnego małżonka wymienionych w art. 41 § 2 k.r.o., a także gdy brak podstaw do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków (brak podstaw do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową – art. 787
i 787 ¹ k.p.c.), natomiast możliwe będzie jej zaspokojenie z udziału w majątku wspólnym małżonków, który w wyniku podziału przypadnie temu małżonkowi, który jest dłużnikiem.

Powódka bez wątpienia jest wierzycielką pozwanego H. D.. Wierzytelność ta objęta jest, zaopatrzonym klauzulą wykonalności, wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 28 września 2011 r. o sygn. I C 55/11. Spełniona jest więc pierwsza z wymienionych przesłanek.

W ocenie Sądu Okręgowego zachodzi także i drugi z powołanych warunków. Wierzytelność objęta tytułem wykonawczym wydanym przeciwko dłużnikowi nie może zostać zaspokojona z jego majątku osobistego, ani z jego wynagrodzenia za pracę. Prowadzona w tym zakresie egzekucja okazała się bezskuteczna z uwagi na szczupłość majątku pozwanego i jego niewielkie dochody.

Wbrew twierdzeniom Sądu I instancji wątpliwie wydaje się też nadanie rozszerzonej klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonce, co umożliwiałoby egzekucję z majątku wspólnego pozwanych małżonków. W art. 787 k.p.c. wyrażony został obowiązek wykazania przez wierzyciela zgody małżonka dłużnika, poprzez załączenie do wniosku oryginału dokumentu urzędowego lub prywatnego, pochodzącego od małżonki dłużnika, z którego wynika udzielenie zgody na dokonanie czynności prawnej lub potwierdzenie zawarcia tej umowy przez małżonka dłużnika. Dokument taki bezspornie nie istnieje, co wyklucza możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego pozwanych w ten sposób.

Jeżeli zgoda taka została udzielona bez zachowania wspomnianej formy,
to wierzyciel może uzyskać tytuł egzekucyjny przeciwko małżonkowi dłużnika
w postępowaniu rozpoznawczym, w którym fakt udzielenia zgody może być udowodniony także osobowymi środkami dowodowymi (P. Telenga, Komentarz do art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex). Powołał się na to również Sąd Rejonowy słusznie wskazując, że dla przyjęcia zasadności niniejszego powództwa, konieczne jest uprawdopodobnienie, że w ten sposób nie może dojść do zaspokojenia wierzytelności. Sąd I instancji wśród wymienionych dowodów na podstawie, których ustalono stan faktyczny sprawy, wymienia akta sprawy o sygn.
I C 187/13, jednakże zdaje się pomijać wynikające z nich okoliczności. Tymczasem
w ramach tego postępowania powódka domagała się zapłaty od pozwanej tej samej kwoty zasądzonej od pozwanego, a stanowiącej udzieloną przez powódkę pożyczkę. Próba wykazania, iż stroną tej pożyczki był nie tylko pozwany, ale także i jego żona okazała się nieskuteczna. W wydanym w tamtej sprawie wyroku z dnia 12 lipca 2013r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu oddalił powództwo i wskazał,
że pożyczkobiorcą był wyłącznie H. D.i tylko on zawarł umowę
z powódką. Pieniądze zostały pożyczone na jego działalność gospodarczą, którą prowadził sam, a więc bez udziału pozwanej. M. D., co prawda miała wiedzę na temat pożyczek zaciągniętych przez męża, akceptowała je, lecz sama nie była stroną umowy. Apelację od tego wyroku oddalił tutejszy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 20 lutego 2014 r. o sygn. III Ca 958/13. Rozstrzygnięcie to z uwagi na art. 365 § 1 kpc wiąże strony i Sąd. Powaga rzeczy osądzonej, o której mowa
w art. 366 kpc związana jest z podstawą rozstrzygnięcia. Przedmiot ten zależy zaś od żądania powoda zindywidualizowanego przytoczonymi przez niego okolicznościami faktycznymi. Nie ma podstaw do twierdzenia, że powódka może wystąpić z ponownym powództwem o zapłatę przeciwko małżonce dłużnika powołując się na te same okoliczności faktyczne, które były podstawą zakończonej już sprawy. Ewentualne powoływanie się na odmienną ocenę prawną zachowania pozwanej wskazującą obecnie, że wyrażała ona zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez męża nie sprawia, że podstawę takiego powództwa stanowiłby odmienny stan faktyczny.

Powódka nie może zatem obecnie w postępowaniu rozpoznawczym,
w sprawie o zapłatę, powoływać się na wyrażenie przez pozwaną zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez jej męża. Wątpliwym wydaje się też możliwość domagania się zobowiązania pozwanej do wyrażenia w formie pisemnej zgody na zaciągnięcie pożyczki przez jej męża. Sąd Okręgowy nie dostrzega podstaw takiego obowiązku po stronie pozwanej.

W takim wypadku żądanie ustanowienia rozdzielności majątkowej między pozwanymi było więc uzasadnione. Pozwoli ono bowiem na przekształcenie przysługującej małżonkom współwłasności nieruchomości z łącznej na współwłasność ułamkową, co umożliwi powódce skierowanie egzekucji do udziału pozwanego w tym majątku. Udział ten stanowić będzie jedyny istotny składnik majątku pozwanego, z którego możliwe będzie zaspokojenie wierzytelności powódki.

Wobec powyższego istniały podstawy do uwzględnienia powództwa
i ustanowienia z dniem wytoczenia powództwa (art. 52 § 2 kro) rozdzielności majątkowej pomiędzy pozwanymi małżonkami.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok
w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. O kosztach postępowania za obie instancje rozstrzygnął za zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na ich wysokość w postępowaniu pierwszoinstancyjnym złożyła się opłata od pozwu (200 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) i koszty zastępstwa procesowego (360 zł) ustalone w oparciu o § 7 ust. 1 pkt. 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.). Koszty postępowania apelacyjnego zostały ustalone na podstawie § 7 ust. 1 pkt. 9
w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 przywołanego rozporządzenia.