Pełny tekst orzeczenia

WYROK ŁĄCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku A. M. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. P. Terenowa w T.

o wysokość składki na ubezpieczenie społeczne rolników i podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek odwołań A. M. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. P. Terenowa w T.

z dnia 10 maja 2013 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 10 maja 2013 roku, (...) nr (...) , znak (...) (...), w ten sposób, że ustala iż A. M. (1) podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od dnia 1 kwietnia 2005 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku,

2.  umarza postępowanie w przedmiocie odwołania od decyzji z dnia 10 maja 2013 roku, (...) nr (...) , znak (...) (...)- (...),

3.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. P. Terenowej w T. na rzecz A. M. (1) kwotę 60,00 zł (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sygn. akt VU 972/13

UZASADNIENIE

Pierwszą zaskarżoną decyzją z dnia 10 maja 2013 roku, znak (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego A. M. (1) okresie od 1 kwietnia 2005 roku do 31 grudnia 2012 roku. W uzasadnieniu wskazał, że wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i dodatkowo prowadził działalność gospodarczą, w związku z tym był zobowiązany po rozliczeniu roku podatkowego do złożenia Kasie zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku za miniony rok w terminie do dnia 14 lutego każdego roku. Ponieważ wymaganego zaświadczenia wnioskodawca nie złożył do dnia 14 lutego 2005 roku i nadal była prowadzona pozarolnicza działalność gospodarcza, to spowodowało to ustanie ubezpieczenia z końcem kwartału, tj. od dnia 1 kwietnia 2005 roku.

Od powyższej decyzji złożył odwołanie w dniu 25 sierpnia 2013 roku odwołanie A. M. (1).

Drugą zaskarżoną decyzją z dnia 10 maja 2013 roku, znak(...) (...)- (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził, że A. M. (1) ma obowiązek opłacenia kwartalnej składki na ubezpieczenie społeczne rolników w podwójnej wysokości za okres od 1 lutego 2004 roku do 31 stycznia 2005 roku. W uzasadnieniu wskazał, że w okresie tym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i jednocześnie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą, a zatem w myśl art. 8 ust. 3a i art. 17 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2009 roku był zobowiązany do opłacania składki w podwójnej wysokości.

Od powyższej decyzji złożył odwołanie w dniu 25 sierpnia 2013 roku odwołanie A. M. (1).

KRUS wnosiła o oddalenie odwołań.

Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2013 roku Sąd połączył sprawy z odwołań od obu wskazanych na wstępie decyzji celem ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W piśmie procesowym z dnia 13 czerwca 2014 roku pełnomocnik wnioskodawcy wycofał odwołanie wnioskodawcy od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego dnia 10 maja 2013 roku, znak (...) (...)- (...) ustalającej obowiązek opłacenia kwartalnej składki na ubezpieczenie społeczne rolników w podwójnej wysokości za okres od 1 lutego 2004 roku do 31 stycznia 2005 roku.

Na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 roku pełnomocnik KRUS wyraził zgodę na cofnięcie odwołania od ww. decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

A. M. (1) jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 15,13 ha fizycznego położonego we wsi P., gm. B.. Z tego tytułu od dnia 15 grudnia 1994 roku podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy jako rolnik. Wcześniej w okresie od 1 stycznia 1993 roku do 14 grudnia 1994 roku podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik.

(dowód: zgłoszenie do ubezpieczenia k. 5, decyzja KRUS z dnia 23 stycznia 1995 roku k. 7, zaświadczenie k. 25 w aktach KRUS)

Wnioskodawca prowadzi gospodarstwo rolne, w którym hoduje krowy mleczne, uprawia zboża i kukurydzę. Dochód z gospodarstwa rolnego wynosi około 5.000 złotych miesięcznie. Praca w gospodarstwie rolnym stanowi główne źródło dochodu wnioskodawcy.

(dowód: zeznania wnioskodawcy k. 37, 38, 39 w zw. z k. 18, 19 w aktach sprawy)

W latach 2004-2012 A. M. (1) składał wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych. W latach tych zostały mu przyznane następujące płatności obszarowe:

- w 2004 w wysokości – 6.468,95 złotych;

- w 2005 w wysokości – 6.651,36 złotych;

- w 2006 w wysokości – 7.825,72 złotych;

- w 2007 w wysokości – 8.327,82 złotych;

- w 2008 w wysokości – 8.362,77 złotych;

- w 2009 w wysokości – 11.650,79 złotych;

- w 2010 w wysokości – 11.641,13 złotych;

- w 2011 w wysokości – 13.385,99 złotych;

- w 2012 roku w wysokości – 12.575,97 złotych.

(dowód: zaświadczenie (...) k. 42 w aktach sprawy)

W okresie od 1 stycznia 2003 roku do 31 grudnia 2012 roku A. M. (1) oprócz pracy w gospodarstwie rolnym prowadził dodatkowo pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie transportu towarów, tj. przewozu mleka od rolników do zlewni.

(dowód: informacja z (...) k. 37, wniosek o wykreślenie wpisu w (...) k. 35-36 w aktach KRUS, zeznania wnioskodawcy k. 37, 38, 39 w zw. z k. 18, 19 w aktach sprawy)

Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wnioskodawca był opodatkowany zryczałtowanym podatkiem dochodowym w formie karty podatkowej. Należny podatek wyniósł w spornym okresie:

- od 9 stycznia 2003 roku do 31 grudnia 2013 roku – 470,70 złotych;

- za rok 2004 – 480 złotych;

- za rok 2005 – 492 złotych;

- za rok 2006 – 504 złote;

- za rok 2007 – 504 złote;

- za rok 2008 – 504 złote;

- za rok 2009 – 516 złotych;

- za rok 2010 – 528 złotych;

- za rok 2011 – 540 złotych;

- za rok 2012 – 552 złote.

(dowód: zaświadczenie Naczelnika Urzędu Skarbowego w T.. z dnia 25 czerwca 2014 roku k. 41 w aktach sprawy)

W dniu 9 stycznia 2013 roku do KRUS wpłynął wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w przedmiocie zaprzestania prowadzenia przez A. M. (2) pozarolniczej działalności gospodarczej. Z wniosku tego organ rentowy powziął informację o fakcie prowadzenie przez wnioskodawcę działalności gospodarczej we wskazanym wyżej okresie i wydał zaskarżone w niniejszej sprawie decyzje.

(dowód: wniosek o wykreślenie wpisu w (...) k. 35-36, ww. decyzje k. 49-50, k. 54 w aktach KRUS)

A. M. (1) nie zawiadomił KRUS o rozpoczęciu działalności gospodarczej, albowiem nie wiedział, że ma taki obowiązek. Po rozpoczęciu działalności gospodarczej opłacał cały czas opłacał składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Wnioskodawca zgłosił podjęcie działalności gospodarczej w Urzędzie Gminy i w Urzędzie Skarbowym.

(dowód: zeznania wnioskodawcy k. 37, 38, 39 w zw. z k. 18, 19 w aktach sprawy)

KRUS nie poinformowała wnioskodawcy o obowiązku informowania jej o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu rolniczemu i o zmianach tych okoliczności.

(okoliczność niesporna)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie od decyzji z dnia 10 maja 2013 roku, znak (...) zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie niesporne jest, że A. M. (1) podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników rolniczemu od 1 stycznia 1993 roku, prowadząc działalność rolniczą na gruntach o powierzchni 15,3 ha fizycznego.

Poza sporem pozostaje także, że od 1 stycznia 2003 roku do 31 grudnia 2012 roku A. M. (1) oprócz pracy w gospodarstwie rolnym prowadził dodatkowo pozarolniczą działalność gospodarczą polegającą na przewozie mleka od rolników do punktu skupu i z tego tytułu uiszczał podatek w formie karty podatkowej. Wnioskodawca nie kwestionował przy tym faktu, że nie poinformował KRUS o podjęciu działalności gospodarczej, jak też, tego że do dnia 14 lutego 2005 roku nie złożył Kasie zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku za rok ubiegły.

Istota sporu w sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy z dniem 1 kwietnia 2005 roku, doszło do ustanie ubezpieczenia rolniczego wnioskodawcy stosownie do treści art. 5a ust. 7 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2008r. Nr 50, poz. 291 ze zm.)

Wskazany przepis w ówczesnym brzmieniu stanowił, że niezachowanie terminu, o którym mowa w ust. 5 (tj. niezłożenie w terminie do dnia 14 lutego zaświadczenia właściwego organu podatkowego należnego podatku za miniony rok), o ile nadal prowadzona jest pozarolnicza działalność gospodarcza, jest równoznaczne z zaistnieniem okoliczności powodujących ustanie ubezpieczenia z końcem kwartału, w którym rolnik lub domownik zobowiązany był złożyć zaświadczenie.

W ocenie Sądu Okręgowego mimo, że wnioskodawca nie poinformował KRUS o fakcie rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, ani też nie złożył w terminie do dnia 14 lutego 2005 roku zaświadczenia właściwego organu podatkowego należnego podatku za miniony rok, to w świetle okoliczności faktycznych sprawy nie było podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczenie społeczne rolników, któremu podlegał, ustało poczynając od dnia 1 kwietnia 2005 roku.

Należy przypomnieć, że wnioskodawca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej z dniem 1 stycznia 2003 roku. Obowiązujący w tej dacie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników nie wprowadzał obowiązku wyboru typu ubezpieczenia poprzez składanie stosownych oświadczeń, tak jak jest to w stanie prawnym istniejącym od dnia 2 maja 2004 roku. Przepis art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 maja 2004 roku stanowił, że rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.

A zatem wnioskodawca jako rolnik prowadzący gospodarstwo rolne i podlegający w związku z powyższym z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników przez okres dłuższy niż jeden rok (od 1993 roku) przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej (1 stycznia 2014 roku) była uprawniona do podlegania w dalszym ciągu ubezpieczeniom społecznym rolników z mocy ustawy zgodnie z art. 5a ustawy. Bezspornym bowiem jest, że nie był nigdy pracownikiem ani nie pozostawała w stosunku służbowym. Nie był zatem zobowiązany w dacie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej do zgłaszania tego faktu Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Zmiana stanu prawnego w kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym rolniczym nastąpiła z dniem 2 maja 2004 roku po nowelizacji art. 5a ustawy przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873). Znowelizowany art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników uzależnił możliwość wyboru rolniczego ubezpieczenia, w razie zbiegu z obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, od spełnienia innych warunków. Przepis ten wykluczył możliwość pozostania w rolniczym ubezpieczeniu społecznym rolników, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. Natomiast rolnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem ryczałtowym nie wyższym niż 2.528 złotych, zamierzający nadal podlegać rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, powinni byli – stosownie do przejściowego przepisu art. 5 ustawy zmieniającej – wykazać spełnianie nowych warunków. Mianowicie do dnia 30 września 2004 roku powinni przedstawić Kasie zaświadczenie właściwego urzędu skarbowego o opodatkowaniu prowadzonej działalności gospodarczej w 2003 roku podatkiem ryczałtowym. Niedostarczenie tego dokumentu powodowało wyłączenie z ubezpieczenia rolniczego z końcem trzeciego kwartału 2004 roku, zgodnie z art. 5 ust. 3 powołanej wyżej ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 roku. Przepisy art. 5 ustawy nowelizującej z 2 kwietnia 2004 roku były przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, a także wykładni Sądu Najwyższego. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował konstytucyjność przepisu zawartego w art. 5 ust. 2 ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 roku jedynie w zakresie wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego ze względu na formę opodatkowania (wyrok TK z dnia 13 marca 2006 r., P 8/05 (OTK 2006-A nr 3, poz. 28, Dz.U. Nr 46, poz. 335 z dnia 21 marca 2006 r.). Forma opodatkowania prowadzonej przez rolnika działalności gospodarczej nie ma zatem znaczenia dla dalszego podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. O możliwości kontynuowania ubezpieczenia rolniczego decyduje tylko wysokość należnego podatku dochodowego od prowadzonej działalności.

Organ rentowy nigdy nie poinformował wnioskodawcy o zmianie przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw, mimo że taki obowiązek wypływał z treści art. 62 ust. 1 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W myśl tego bowiem przepisu na KRUS nałożony został nowy obowiązek „informowania ubezpieczonych w sprawach dotyczących objęcia ubezpieczeniem oraz składek na to ubezpieczenie”. Ustanowienie obowiązku informacyjnego, równoczesne ze zmianą zasad ubezpieczenia polegającą na wprowadzaniu racjonalnego, szczelnego mechanizmu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez osoby, dla których działalność rolnicza nie stanowi głównego źródła utrzymania, jasno wskazuje, jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2012 roku w sprawie I UK 269/12, że ubezpieczonym powinna być po dniu 2 maja 2004 roku udzielona informacja o treści art. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz uprzedzenie o skutkach uchybienia terminu upływającego z dniem 30 września 2004 roku. Obowiązek informowania ubezpieczonych rolników w tym przedmiocie mieścił się w pojęciu „spraw dotyczących objęcia ubezpieczeniem”.

Faktem jest też, że wnioskodawca nie zgłosił faktu prowadzenia działalności gospodarczej bezpośrednio w KRUS, ale nie można zapominać, że w dacie rozpoczęcia tej działalności nie miał takiego obowiązku w myśl art. 5a ustawy. Jednocześnie o rozpoczęciu działalności gospodarczej został zawiadomiony Urząd Gminy, gdzie skarżący złożył wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz ZUS, do którego Urząd Gminy przesłał taką informację, a także Urząd Skarbowy, gdzie skarżący co roku składał zeznania podatkowe. Mimo że, wnioskodawca nie ukrywał faktu prowadzenia działalności gospodarczej, żaden z tych organów (Urząd Gminy, Urząd Skarbowy ani ZUS), nie pouczył go o obowiązku złożenia zaświadczenia o rozpoczęciu działalności gospodarczej w KRUS i składania zaświadczeń o należnym podatku z tej działalności. Tymczasem organy administracji publicznej oraz rentowe powinny ze sobą współdziałać, a zatem dokonanie zgłoszenia choćby jednemu z nich powinno być wystarczające do możliwości kontynuowania ubezpieczenia rolniczego. Wymaganie przez ustawodawcę wypełniania obowiązków przez dużo słabszą stronę ubezpieczeniowego stosunku prawnego powinno rodzić zwiększone, a co najmniej takie same obowiązki organów rentowych.

Wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy pominął przy tym w zupełności okoliczność, że wnioskodawca nigdy nie został pouczony przez KRUS nawet o obowiązku informowania jej o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu rolniczemu i o zmianach tych okoliczności. Jak wynika bowiem z materiału dowodowego sprawy w stosunku do wnioskodawcy nie była wydana decyzja obejmująca go rolniczym ubezpieczeniem społecznym z pouczeniem o treści art. 37 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Pouczenia takiego nie zawiera decyzja KRUS z dnia 23 stycznia 1995 roku obejmująca go ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 15 grudnia 1995 roku.

W związku z powyższym nie powinno budzić wątpliwości, że wnioskodawca, wobec braku stosownego pouczenie, nie ze swej winy nie poinformował KRUS o podjęciu działalności gospodarczej, a tym samym nie powinien ponosić dotkliwych konsekwencji wynikających z obowiązującego w spornym okresie art. 5a ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Tożsamy pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2008 roku, w sprawie I UK 238/07, LEX nr 448177, w którym stwierdzono, że osiąganie przez ubezpieczonego rolnika dochodów z tytułu wznowionej pozarolniczej działalności gospodarczej, od których podatek dochodowy za poprzedni rok podatkowy nie przekraczał rocznej kwoty granicznej (2.528 złotych w 2005 roku), nie może prowadzić do pozbawienia go rolniczego tytułu ubezpieczenia społecznego, jeżeli nie został wyraźnie pouczony o skutkach prawnych nieterminowego złożenia zaświadczenia o wysokości należnego podatku od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Stanowisko takie znajduje także pełne potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 lipca 2013 roku w sprawie III AUa 453/13, LEX nr 1335717.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w punkcie „1” sentencji.

Postępowanie w zakresie odwołania od decyzji z 10 maja 2013 roku, znak (...) (...)- (...) podlegało natomiast umorzeniu na podstawie art. 355 § 1 k.p.

Sąd ocenił oświadczenie pełnomocnika wnioskodawcy w przedmiocie cofnięcia odwołania według kryteriów zgodności z prawem, zasadami współżycia społecznego oraz tego czy nie zmierza ono do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.) i nie narusza słusznego interesu ubezpieczonego (art. 469 k.p.c.). Zdaniem Sądu dokonana przez pełnomocnika wnioskodawcy czynność procesowa w postaci cofnięcia odwołania jest prawnie dopuszczalna i nie narusza wskazanych wyżej przepisów.

Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w punkcie „2” sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. oraz przepisach oraz przepisach § 2 w zw. z § 12 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461).