Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Powódka – (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty obowiązku zapłaty przez pozwanego na jej rzecz kwoty 246.391, 98 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty. Domagała się także zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, iż na podstawie umowy o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń zawartej dnia 8 listopada 2012 r. z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. spłaciła za pozwanego jako poręczyciel zobowiązania pozwanego względem w/w spółki, obejmujące kwoty należności głównych z tytułu faktur VAT pomniejszone o należną powódce prowizję.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 28 listopada 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach procesu (k. 212 akt).

Pozwany złożył sprzeciw od nakazu zapłaty i wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Pozwany zakwestionował ważność zawartej umowy o współpracy, jak również legitymację powódki do dochodzenia przedmiotowych wierzytelności. Podniósł, że dochodzone przez powódkę wierzytelności objęte są umową zawartą przez pozwanego z (...), z której wynika, że Wykonawca zobowiązuje się, że bez zgody Zamawiającego wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności nie dokona cesji wierzytelności wynikających lub związanych z realizacją umowy, nie udzieli pełnomocnictwa do dochodzenia wierzytelności wynikających lub związanych z realizacją umowy na drodze sądowej lub pozasądowej, za wyjątkiem pełnomocnictwa dla radcy prawnego lub adwokata oraz nie zawrze umowy poręczenia dotyczącej wierzytelności wynikających lub związanych z realizacją niniejszej umowy. Pozwany wskazał, że czynności podejmowane przez powódkę zmierzają do obejścia zarówno zapisu powołanego w umowach łączących go z w/w spółkami i przepisów zawartych w ustawie o działalności leczniczej, tj. art. 54 ust. 5 i 6, zgodnie z którymi czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot tworzący, przy czym czynność prawna dokonana z naruszeniem tej normy jest nieważna. Pozwany podkreślił, że jego organ założycielski – C. M. im. L. R. w B. nie wydał zgody na dokonanie żadnych z poruszanych w niniejszym postępowaniu czynności prawnych. Zdaniem pozwanego określona powyżej umowa o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń de facto stanowi umowę poręczenia, której celem było doprowadzenie do zmiany wierzyciela poprzez ukrycie rzeczywistej umowy przelewu wierzytelności z podmiotem profesjonalnie zajmującym się obrotem wierzytelnościami i pozasądową windykacją wierzytelności, co w konsekwencji stanowi naruszenie postanowień umów zawartych między pozwanym a wspomnianymi spółkami. Powołując się na orzecznictwo sądowe, pozwany wskazywał m.in. iż w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2008 roku, sygn. akt IV CSK 39/08 wywodzono, że zawarcie umowy poręczenia w podobnym stanie faktycznym stanowi działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto pozwany podnosił, iż w podobnej sprawie, zapadł już inny prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, z dnia 4 kwietnia 2013 r. o sygn. akt II Ca 864/12, którym Sąd całkowicie oddalił roszczenie powoda z uwagi na brak legitymacji do dochodzenia roszczeń. Pozwany zakwestionował także terminy rozpoczęcia naliczania odsetek od należności głównej. Ponadto pozwany wskazywał na brak wykazania zapłaty przez powódkę kwot o łącznej wysokości 46.656, 50 zł. Jednocześnie wniósł o nieobciążanie go kosztami postępowania na zasadzie art. 102 k.p.c. uzasadniając to trudną sytuacją finansową. Pozwany wniósł też o przekazanie sprawy do rozpoznania do Sądu Okręgowego w Bydgoszczy. Ponadto pozwany wniósł o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 §1 pkt 1 k.p.c., uzasadniając wniosek toczącymi się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi – Widzewa i Sądem Okręgowym w Łodzi między tymi samymi stronami postępowań cywilnych o sygnaturach: I Nc 407/13, I Nc 553/13 (I C 643/13) oraz I Nc 320/13, I Nc 367/13, I NCc 457/13, I Nc 541/13, I Nc 533/13, I Nc 536/13, I Nc 535/13, których przedmiotem jest zasądzenie kwot zapłaconych przez powódkę w ramach umowy poręczenia.

Postanowieniem z 27 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi przekazał niniejszą sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy (k. 242 akt).

W piśmie z dnia 11 marca 2014 r. powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie, a nadto powódka wniosła o nieuwzględnianie wniosku pozwanego o nieobciążanie pozwanego kosztami na podstawie art. 102 k.p.c. oraz o oddalenie wniosku o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177§1 pkt 1k.p.c.

W pozostałym zakresie stanowiska procesowe stron w toku procesu nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje.

Powódka - (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. jest wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Do przedmiotu jej działalności należy m.in. „pozostała finansowa działalność usługowa, gdzie indziej niesklasyfikowana, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych".

Pozwany - Szpital (...) im. dr. A. J. w B. jest wpisany do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). Celem działania pozwanego jest realizacja zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia.

(okoliczności bezsporne, nadto odpisy z KRS powódki i powoda – k. 13 - 26 akt)

Pozwany współpracował ze spółką (...) sp. z o.o. w W. w ramach umowy o nr (...) z dnia 1 lutego 2012 r., na podstawie której spółka ta sprzedawała i dostarczała (...)sprzęt medyczny.

(okoliczność bezsporna, a ponadto umowa, k. 221-223 akt)

W dniu 8 listopada 2012 r. (...) Sp. z o.o. zawarła z powódką umowę o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń. Na mocy przedmiotowej umowy powódka poręczyła istniejące i niewymagalne, jak również przyszłe zobowiązania szpitali wymienionych w załączniku nr 1 do umowy, w tym również pozwanego do górnej granicy określonej w tej umowie wynoszącej 19.290.000,00 zł, przy czym poręczenie obejmowało zobowiązania pozwanego wyłącznie z tytułu należności głównej (§ 1 ust. 3 i 4 umowy). W § 3 umowy strony postanowiły, że w przypadku niespłacenia zobowiązania przez pozwanego na rzecz dostawcy, dostawca - (...) sp. z o.o. w W. zawiadomi powódkę, która jako poręczyciel spłaci to zobowiązanie i w zakresie spłaconego zobowiązania stanie się wierzycielem pozwanego z prawem do naliczania dalszych odsetek za opóźnienie. Powódce z tytułu przedmiotowego poręczenia należała się określona w § 4 umowy prowizja.

(dowód: umowa o wsp ółpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń z dnia 8 listopada 2012 r. wraz z załącznikami – k. 27 – 49 akt)

W dniu 15 kwietnia 2013 r. powódka spłaciła za pozwanego kwotę należności głównej wynikającej z faktur VAT nr (...) pomniejszoną o należną powódce prowizję, w konsekwencji czego na rachunek dostawcy wpłynęła kwota 33.125,53 zł. Jednocześnie w tym samym dniu powódka zawiadomiła pozwanego o dokonanej zapłacie, wzywając go do uiszczenia zaległości. O zapłacie zobowiązań przez Spółkę (...) pozwany został poinformowany również przez dostawcę. Na sumę należności powódki składają się kwoty: 33.888,01 zł - tytułem należności głównej oraz 2.619,13 zł - tytułem należnych powódce odsetek ustawowych, wyliczonych na dzień 18 listopada 2013 r.

( dowód: dokument wyliczenia do płatności na dzień 15 kwietnia 2013 r. – k. 94 akt, pismo powódki informujące dłużnika o spłacie poręczonego zobowiązania wraz z potwierdzeniem wysłania pisma faksem oraz potwierdzeniem odbioru pisma – k.95-98 akt, potwierdzenie przelewu kwot objętych poręczeniem na rachunek dostawcy wraz z rozliczeniem do płatności – k. 99-100 akt, informacja o spłacie zobowiązań wysłana przez dostawcę – k. 101 akt, faktura VAT nr (...) – k. 102-113 akt)

W dniu 16 maja 2013 r. powódka spłaciła za pozwanego kwotę należności głównej wynikającej z faktur VAT nr (...) pomniejszoną o należną powódce prowizję – wierzytelność dostawcy została potrącona z wierzytelnością powódki przysługującej jej z innego tytułu. Jednocześnie w tym samym dniu powódka zawiadomiła pozwanego o dokonanej zapłacie, wzywając go do uiszczenia zaległości. O spłacie zobowiązań przez Spółkę (...) pozwany został poinformowany również przez dostawcę. Na sumę należności powódki składają się kwoty: 15.919, 20 zł - tytułem należności głównej oraz 1.054, 59 zł - tytułem należnych powódce odsetek ustawowych, wyliczonych na dzień 18 listopada 2013 r.

(dowód: dokument wyliczenia do p łatności na dzień 16 maja 2013 r. – k. 114 akt, pismo pow ódki informujące dłużnika o spłacie poręczonego zobowiązania wraz z potwierdzeniem wysłania pisma faksem oraz potwierdzeniem odbioru – k. 115-117 akt, rozliczenie do p łatności – k. 118 akt, informacja o sp łacie zobowiązań wysłana przez dostawcę - k. 119 akt, faktura VAT nr (...) – k. 120-126 akt, zeznania świadka P. K. – k. 577-578 akt)

W dniu 24 maja 2013 r. powódka spłaciła za pozwanego kwotę należności głównej wynikającej z faktur VAT nr (...) pomniejszoną o należną powódce prowizję - wierzytelność dostawcy została potrącona z wierzytelnością powódki przysługującej jej z innego tytułu. Jednocześnie w tym samym dniu powódka zawiadomiła pozwanego o dokonanej zapłacie, wzywając go do uiszczenia zaległości. O spłacie zobowiązań przez Spółkę (...) pozwany został poinformowany również przez dostawcę.

Na sumę należności powódki składają się kwoty: 30.737,39 zł - tytułem należności głównej oraz 1.948,65 - tytułem należnych powódce odsetek ustawowych, wyliczonych na dzień 18 listopada 2013 r.

(dowód: dokument wyliczenia do p łatności na dzień 24 maja 2013 r. - k. 127 akt, pismo pow ódki informujące dłużnika o spłacie poręczonego zobowiązania wraz z potwierdzeniem wysłania pisma faksem oraz potwierdzeniem odbioru pisma – k. 128-131 akt, rozliczenie do p łatności – k. 132 akt, informacja o sp łacie zobowiązań wysłana przez dostawcę – k. 133 akt, faktura VAT nr (...) – k. 134-148 akt, zeznania świadka – P. K. – k. 577-578 akt)

W dniu 5 lipca 2013 r. powódka spłaciła za pozwanego kwotę należności głównej wynikającej z faktur VAT nr (...) pomniejszoną o należną powódce prowizję, w konsekwencji czego na rachunek dostawcy wpłynęła kwota 57.588,45 zł. Jednocześnie w tym samym dniu powódka zawiadomiła pozwanego o dokonanej zapłacie, wzywając go do uiszczenia zaległości. O spłacie zobowiązań przez Spółkę (...) pozwany został poinformowany również przez dostawcę. Na sumę należności powódki składają się kwoty: 58.914,00 zł - tytułem należności głównej oraz 2.853,69 - tytułem należnych powódce odsetek ustawowych, wyliczonych na dzień 18 listopada 2013 r.

(dowód: dokument wyliczenia do p łatności na dzień 5 lipca 2013 r. – k. 149 akt, pismo pow ódki informujące dłużnika o spłacie poręczonego zobowiązania wraz z potwierdzeniem wys łania pisma faksem oraz potwierdzeniem nadania listem poleconym – k. 150- 154 akt, potwierdzenie przelewu kwot obj ętych poręczeniem na rachunek dostawcy wraz z wyliczeniem do p łatności – k. 155- 156 akt, informacja o spłacie zobowiązań wysłana przez dostawcę - k. 157 akt, faktury VAT nr (...) – k. 158- 171 akt)

W dniu 26 sierpnia 2013 r. powódka spłaciła za pozwanego kwotę należności głównej wynikającej z faktur VAT nr (...) pomniejszoną o należną powódce prowizję, w konsekwencji czego na rachunek dostawcy wpłynęła kwota 95.399, 39 zł. Jednocześnie w tym samym dniu powódka zawiadomiła pozwanego o dokonanej zapalcie, wzywając go do uiszczenia zaległości. O spłacie zobowiązań przez spółkę (...) pozwany został poinformowany również przez dostawcę.

(dowód: dokument wyliczenia do p łatności na dzień 26 sierpnia 2013 r. – k. 172 akt, pismo pow ódki informujące dłużnika o spłacie poręczonego zobowiązania wraz z potwierdzeniem wysłania pisma faksem oraz potwierdzeniem odbioru – k. 173-175 akt, potwierdzenie przelewu kwot obj ętych poręczeniem na rachunek dostawcy wraz z rozliczeniem do płatności – k. 176-177 akt , informacja o sp łacie zobowiązań wysłana przez dostawcę – k. 178 akt, faktury VAT nr (...) – k. 179- 206 akt)

Pismem z dnia 14.06.2013 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty m.in. należności dochodzonych niniejszym postępowaniem w kwocie 246.391, 98 zł.

(dowód: wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania i saldem należności – k. 207-210 akt)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił za pomocą dokumentów przedstawionych przez strony oraz zeznań świadka P. K.. Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania powołanych dokumentów, które zostały zaliczone w poczet materiału dowodowego, zwłaszcza iż same strony nie zgłaszały zastrzeżeń co do ich autentyczności i prawdziwości treści w nich zawartych. Ponadto Sąd dał wiarę zeznaniom świadka P. K. na okoliczność dokonania przez powódkę potrąceń względem B. S. kwot 15.919, 20 zł oraz 30.737, 39 zł, jako że zdaniem Sądu zeznania te były spójne, logiczne oraz korespondowały z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

W przedmiotowej sprawie pozwany zaskarżył nakaz zapłaty z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt I Nc 571/13 w całości. W efekcie, na skutek prawidłowego wniesienia sprzeciwu, nakaz zapłaty utracił w całości moc (art. 505 § 1 k.p.c.).

Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2014 r. Sąd oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania (k.418 akt). W świetle powołanego przez skarżącego w sprzeciwie od nakazu zapłaty przepisu art. 177 § 1 pkt 1 kpc, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego.

Należy podkreślić, iż zależność prejudycjalna postępowania cywilnego od wyniku innego postępowania (cywilnego, a także administracyjnego, karnego lub dyscyplinarnego) występuje wtedy, gdy kwestia będąca lub mająca być przedmiotem innego postępowania (prejudycjalnego) stanowi element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu cywilnym (chodzi tu o fakty lub dowody faktów). Charakter relacji zachodzącej pomiędzy zagadnieniem prejudycjalnym oraz przedmiotem postępowania cywilnego jest taki, że bez uprzedniego rozstrzygnięcia kwestii prejudycjalnej niemożliwe jest rozstrzygnięcie sprawy w toczącym się postępowaniu. Zależność ta musi zatem być tego rodzaju, że orzeczenie, które ma zapaść w innym postępowaniu cywilnym będzie prejudykatem, czyli podstawą rozstrzygnięcia sprawy przedmiotowej, tj. tej w której ma być zawieszone postępowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2005 r., V CK 407/05, LEX nr 462935). Wynik jednej z wielu spraw opartych na podobnym, czy nawet takim samym stanie faktycznym, toczących się równocześnie w danym sądzie, nie stanowi prejudycjalności dla pozostałych spraw. Przepis art. 177 § 1 pkt 1 kpc znajduje bowiem zastosowanie, gdy wynik jednego postępowania cywilnego zależy od wyniku innego postępowania cywilnego.

W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie nie było podstaw do uwzględnienia wniosku o zawieszenie postępowania do czasu, jak chciałby tego pozwany, zakończenia kilkunastu postępowań toczących się przed Sądem Rejonowym i Okręgowym w Ł.. Pozwany sam przyznał w sprzeciwie, że stan faktyczny w powoływanych sprawach, jest odmienny od rozpoznawanego w sprawie niniejszej. W ocenie zaś Sądu Okręgowego, względy celowościowe nie uzasadniały zawieszenia postępowania w sprawie, gdyż Sąd może samodzielnie dokonywać ustaleń niezbędnych do jej rozstrzygnięcia. Zawieszenie postępowania dokonywane z urzędu, ale mające charakter fakultatywny, powinno być uzasadnione przede wszystkim względami celowości.

Przechodząc w tym miejscu do merytorycznych rozważań, należy wskazać, iż w przedmiotowej sprawie stan faktyczny był co do zasady między stronami bezsporny, bowiem pozwany nie kwestionował ani zasadności wystawienia przez dostawcę i załączonych do pozwu faktur VAT, ani też wierzytelności z nich wynikających. Nie kwestionował również faktu dostarczenia towarów objętych fakturami, a zatem wykonania przez nich świadczenia wzajemnego. Strony sporu koncentrowały się wokół zarzutów nieważności umów poręczenia oraz braku legitymacji czynnej powódki w tym zakresie. Rozstrzygnięcie co do tych kwestii było zatem kluczowe dla sprawy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż Sąd w niniejszej sprawie podziela zasadniczo argumentację prawną zawartą m. in. w licznych orzeczeniach sądów dołączonych przez powoda do odpowiedzi na sprzeciw. W szczególności , w ocenie Sądu Okręgowego, za niezasadny uznać należało zarzut podniesiony przez stronę pozwaną o braku legitymacji czynnej powódki. Pozwany powołał się przy tym na treść aktualnie obowiązujących przepisów art. 54 ust. 5 i ust. 6 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej oraz zapisy umów zawartych z dostawcami, w których w § 9 sformułowano zakaz dokonywania cesji wierzytelności wynikających lub związanych z realizacją umowy, udzielania pełnomocnictwa do dochodzenia wierzytelności wynikających lub związanych z realizacją umowy na drodze sądowej lub pozasądowej, za wyjątkiem pełnomocnictwa dla radcy prawnego lub adwokata, jak również zawierania umowy poręczenia dotyczącej realizacji umowy, bez zgody pozwanego pod rygorem nieważności. Zgodnie z treścią art. 54 ust. 5 i ust. 6 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela (...) może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot tworzący. Podmiot tworzący wydaje zgodę albo odmawia jej wydania, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ciągłości udzielania świadczeń zdrowotnych oraz w oparciu o analizę sytuacji finansowej i wynik finansowy (...) za rok poprzedni. Zgodę wydaje się po zasięgnięciu opinii kierownika (...). Czynność prawna dokonana z naruszeniem tego przepisu jest nieważna.

W ocenie Sądu Okręgowego umowa o współpracy zawarta pomiędzy powódką a spółką (...) nie może być jednak zaliczona do czynności wymienionych w powyższych przepisach. Umowa ta odpowiada bowiem treści umowy poręczenia, nie zaś umowie cesji wierzytelności, stąd podnoszony przez stronę pozwaną zarzut nieważności wskazanej umowy jest niezasadny. Treścią zawartych umów o współpracy w zakresie obsługi wierzytelności i udzielania poręczeń jest spłata zobowiązań dłużnika, za którego powódka poręczyła w przypadku nie wywiązania się przez dłużnika z obowiązku zapłaty wymagalnych zobowiązań, nie zaś bezpośredni przelew wierzytelności na inny podmiot przez wierzyciela (art. 65 k.c.). Przepis art. 509 k.c. nie ma bowiem zastosowania w sytuacji, gdy strony zawarły umowę poręczenia. W przypadku umowy poręczenia nie dochodzi do przeniesienia wierzytelności na skutek czynności prawnej wierzyciela, ale do nabycia wierzytelności z mocy samego prawa przez osobę trzecią (poręczyciela), która spłaca wierzyciela (art. 518 § 1 k.c.). Nie można bowiem utożsamiać dwóch odrębnych instytucji prawa cywilnego w sytuacji, gdy ustawodawca w sposób wyraźny je różnicuje (por. wyrok z 24 kwietnia 2008 r., sygn. akt IV CSK 39/08, LEX 424361).

Umowa poręczenia bez wątpienia nie jest umową mającą na celu zmianę wierzyciela, nie wymaga ona zatem opisanej w przepisie zgody. Celem umowy poręczenia nie jest zmiana wierzyciela i sama powinność świadczenia, ale gwarancja, że poręczyciel wykona zobowiązanie, gdyby dłużnik go nie wykonał (wyrok SN z 12 stycznia 2006 r., II CK 347/05, LEX Nr 172184). Poręczenie służy zatem zabezpieczeniu wierzytelności, co jest zasadniczym zamiarem stron takiej umowy. Zmiana wierzyciela, w określonych w umowie poręczenia okolicznościach, może oczywiście być pośrednim skutkiem tej umowy, ale jest to z założenia zdarzenie przyszłe i niepewne, niezależne od woli czy też zamiaru poręczyciela lub wierzyciela. Obowiązek zapłaty poręczyciela aktualizuje się z chwilą braku zapłaty w terminie wymagalności przez dłużnika. W myśl art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Zawierając umowę poręczenia, można też poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej (art. 878 § 1 k.c.). O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika (879 § 1 k.c.), zaś w braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny (art. 881 k.c.). Spełnienie świadczenia przez poręczyciela zwalnia zatem dłużnika głównego z obowiązku świadczenia wobec wierzyciela, zaś poręczyciel w takiej sytuacji wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela do wysokości spełnionego świadczenia, uzyskując roszczenie do dłużnika głównego o spełnienie świadczenia, chyba że co innego wynika ze stosunku, jaki łączy wierzyciela z dłużnikiem głównym lub z umowy poręczenia. Konsekwencją spełnienia świadczenia przez poręczyciela jest zatem wstąpienie poręczyciela w miejsce zaspokojonego wierzyciela. Stosownie do art. 518 § 1 pkt. 1 k.c. osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi. Powodowa spółka ponosiła osobistą odpowiedzialność jako poręczyciel pozwanego szpitala i spłaciła wierzytelność pozwanego względem jego kontrahenta. Na skutek zapłaty przez powódkę długu pozwanego, za który odpowiadała osobiście, nabyła ona spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty. Należy podkreślić nadto, iż pozwany przedkładając w sprawie potwierdzenia przelewów, wykazał w ocenie Sądu fakt zapłaty dochodzonych w sprawie kwot należności głównych. Co zaś tyczyło się kwot 15.919, 20 zł oraz 30.737, 39 zł fakt rozliczenia tych kwot za pomocą wzajemnych potrąceń pomiędzy powódką a spółką (...) potwierdził zeznający w sprawie świadek P. K. (k. 577-578 akt).

W zakresie omawianych wierzytelności należy rozważyć znaczenie umownych ograniczeń wynikających z umowy zawartej przez pozwanego z dostawcą. Zapis zawarty w § 9 umowy stanowi, iż bez pisemnej zgody zamawiającego wierzytelności wynikające z umowy nie mogą stanowić przedmiotu m.in. poręczenia, przy czym naruszenie tego zakazu miało skutkować nieważnością tych czynności. Należy jednak podkreślić, iż brak zgody pozwanego nie mógł takiego skutku wywrzeć względem powódki. Powódka nie była stroną umów zawartych przez wierzycieli z pozwaną i nie wiążą jej powołane zapisy umowne. Z istoty bowiem stosunku zobowiązaniowego wynika , iż łączy on co do zasady tylko strony tego stosunku. Naruszenie przez wierzycieli pozwanego postanowień § 9 w/w umów może oczywiście rodzić dla pozwanego roszczenie odszkodowawcze wobec wierzycieli, lecz nie wpływa na ważność zawartych umów między powódką a wierzycielami pozwanego. Wynika to chociażby z treści art. 57 § 2 kc , gdzie wyraźnie mówi się wyłącznie o zobowiązaniu do niedokonania rozporządzeń prawem. Poza sporem jest, że owe zobowiązanie wywiera tylko skutki obligacyjne. Podkreślić należy, że w niniejszej umowie strony nie zawarły zapisów wyłączających w ogóle możliwość poręczenia, lecz przewidziały możliwość dokonania poręczeń, tyle że za zgodą pozwanego. Zatem umowa poręczenia jest ważna i skuteczna względem powódki.

Na uwzględnienie nie zasługuje też zdaniem Sądu Okręgowego zarzut pozwanego, że umowy poręczenia łączące stronę powodową i spółki, będące kontrahentami pozwanego (...), naruszają zasady współżycia społecznego. Na uzasadnienie powyższego zarzutu pozwany powołał się na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 kwietnia 2008 r., sygn. akt IV CSK 39/08 ( LEX nr 424361). Zdaniem Sądu, nie może odnieść skutku powtórzenie przez stronę pozwaną za Sądem Najwyższym, że sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie dające się pogodzić z zasadą rzetelności i lojalności wobec kontrahenta i naruszające jego uzasadniony interes, jest takie zabezpieczenie wierzytelności, w wyniku którego - w przypadku opóźniania się przez dłużnika ze spełnieniem świadczenia i przy jednoczesnym spełnieniu tego świadczenia przez poręczyciela - nastąpi bez udziału dłużnika głównego skutek w postaci wejścia osoby trzeciej w miejsce dotychczasowego wierzyciela. Nie jest bowiem naruszeniem tych zasad skutek w postaci wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela osoby, która spłaciła dług w wyniku umowy poręczenia, gdyż zmiana wierzyciela w żaden sposób nie pogorszyła sytuacji dłużnika, nie zmienił się bowiem zakres jego zobowiązania. Wierzyciel miał prawo zabezpieczyć swoją wierzytelność, natomiast realizacja umowy poręczenia, która doprowadziła ostatecznie do wstąpienia powódki w prawa wierzyciela, zależała wyłącznie od zachowania dłużnika. Argumentem tym nie może być w szczególności oczekiwanie, że w przypadku nie spełnienia przez dłużnika świadczenia pieniężnego, jego umowni kontrahenci nie wystąpią z wnioskami egzekucyjnymi. Każdy wierzyciel ma bowiem prawo do ściągnięcia swoich wierzytelności i dłużnik nie może z góry zakładać , iż wierzyciel z tego prawa nie skorzysta. Nie można także odmówić zasadności twierdzeniu strony powodowej, że skoro strona pozwana sama narusza zasady współżycia społecznego nie regulując wierzytelności i nie wykonując przyjętych na siebie w umowie zobowiązań, to nie może skutecznie żądać ochrony wynikającej z art. 5 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 października 2012 r., sygn. akt I ACa 747/12, portal orzeczeń: www.orzeczenia.ms.gov.pl).

Na marginesie należy zaznaczyć, iż przytoczony przez pozwaną wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt II Ca 864/12 nie zapadł w identycznym stanie faktycznym, gdyż dotyczył sytuacji gdy umowa poręczenia zawarta przez powódkę obejmowała wierzytelności już wymagalne. Było to podstawą do uznania przez Sąd Okręgowy owej umowy za nieważną jako umowy pozornej, co wynika wprost z uzasadnienia wyroku. Zatem argumentacja zawarta w uzasadnieniu owego wyroku nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie.

Ponadto należy podkreślić, iż w ocenie Sądu Okręgowego, na gruncie niniejszej sprawy pozwany nie wykazał, aby oświadczenia woli powódki i dostawcy, wyrażone w umowie, miały charakter pozorny. Pozorność umowy jest okolicznością faktyczną i jako taka podlega ustaleniu przez sądy meriti. Strona, która powołuje się na tę okoliczność obowiązana jest ją udowodnić (art. 6 k.c.). Przez „cel” umowy rozumieć należy to, do czego strony dążyły zawierając dany stosunek zobowiązaniowy. Innymi słowy, za nieważną należałoby uznać czynność, której celem byłoby ukrycie rzeczywistej umowy przelewu wierzytelności, dążenie stron do zmiany wierzyciela. Z punktu widzenia przedmiotowej sprawy istotnym jest zatem to, czy umowy łączące powoda z dostawcami, były czynnościami tego rodzaju, a więc czy strony ją zawierając, kierowały się „ukrytym celem”. W ocenie Sądu Okręgowego pozwany(...) kwestii tej nie udowodnił. Przede wszystkim nie zaoferował Sądowi dowodu z osobowych źródeł, czy to przesłuchania powoda, czy zeznań swoich wierzycieli w charakterze świadków na okoliczność celu, jaki przyświecał stronom umowy poręczenia przy ich zawarciu. Ciężar udowodnienia okoliczności faktycznych skutkujących nieważnością czynności prawnej spoczywał zgodnie z ogólnymi regułami jego rozkładu (art. 6 k.c. i art. 232 zd. I k.p.c.) na pozwanym, albowiem on powoływał się na taki skutek.

Przechodząc do zarzutu pozwanego dotyczącego naliczenia odsetek stwierdzić należało, iż powódka prawidłowo naliczyła odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości 13% od należności wynikających z w/w faktur VAT, przyjmując za termin początkowy dzień wymagalności każdej z nich. Uprawnienie do naliczania przez powódkę odsetek, począwszy od dnia wymagalności poszczególnych faktur, uzasadnione jest tym, iż poręczyciel wstępując w prawa zaspokojonego wierzyciela, kontynuuje ten sam stosunek obligacyjny i więź prawną łączącą dłużnika z pierwotnym wierzycielem w zakresie wynikającym z art. 518 § 1 pkt 1 kc.

Z powyżej wskazanych względów Sąd Okręgowy uznał podnoszony przez stronę pozwaną zarzut nieważności wskazanej umowy zawartej ze spółką (...) za niezasadny. Powódka skutecznie wstąpiła w prawa wierzyciela na podstawie art. 518 § 1 pkt. 1 k.c., dlatego legitymowana była do dochodzenia wskazanych w pozwie należności.

Mając zatem na uwadze powyższe okoliczności i dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w trybie art. 233 k.p.c., w ocenie Sądu roszczenie powódki o zapłatę kwoty 246.391, 98 zł zasługiwało na uwzględnienie. O odsetkach orzeczono w myśl art. 482 § 1 k.c., zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którymi strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W związku z powyższym pozwany zobowiązany jest zwrócić powódce kwotę 19.537 zł, na którą złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 12.320 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, które zgodnie z § 6 pkt. 7 w zw. z § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 j.t.) wyniosło za postępowanie przed sądem I instancji kwotę 7.200 zł oraz kwota 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Na uwzględnienie nie zasługiwał bowiem wniosek pozwanego o nieobciążanie go kosztami postępowania na zasadzie art. 102 k.p.c., w uzasadnieniu którego wskazał on na trudną sytuację (...) wynikającą z faktu, że jako podmiot prowadzący działalność leczniczą boryka się z ciągłymi i znacznymi problemami finansowymi. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury sama niekorzystna sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nie stanowi podstawy zwolnienia na podstawie art. 102 k.p.c. od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. Pozwany takich okoliczności nie przedstawił, powołując się jedynie na wysokość zadłużenia szpitala i ogólną sytuację służby zdrowia. Stosowanie art. 102 k.p.c. może mieć zatem miejsce tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach, natomiast z ocenie Sądu w niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodziła.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec, jak w sentencji wyroku.