Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 października 2014r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Longina Góra

SR Łukasz Kozakiewicz (del.)

Protokolant: Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2014r. w Świdnicy na rozprawie sprawy z wniosku U. O. i M. D. przy udziale (...) SA w W., (...) Spółki z o.o. w W. o ustanowienie służebności przesyłu na skutek apelacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 25 marca 2014r., sygn.akt I Ns 1106/13 postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić solidarnie od wnioskodawców na rzecz uczestnika postępowania (...) Spółki z o.o. w W. 120 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn..akt II Ca 627/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25.03.2014r Sąd Rejonowy w Kłodzku I Wydział Cywilny w sprawie z wniosku U. O. i M. D. przy udziale (...) SA w W. oddalił wniosek o ustanowienie służebności przesyłu, obciążył wnioskodawców kosztami sądowymi w kwocie 1.554,58 zł i ustalił, że uczestnicy ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawcy U. O. i M. D. są właścicielami nieruchomości niezabudowanej położonej w K. obręb L., dla której Sąd Rejonowy w Kłodzku prowadzi księgę wieczystą (...)/.

Na nieruchomości zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, podziemna sieć gazowa o długości około 239 m. Powołany przez Sąd na wniosek zainteresowanych biegły sądowy R. M. dokonał określenia wartości służebności przesyłu, w pasie służebności na działce wnioskodawców, wyceniając ją na kwotę 2633 złote.

Nieruchomość jest działką niezabudowaną , co do której brak ustaleń planu, a w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta K. zatwierdzonego uchwałą nr (...) z dnia 27 stycznia 2011 roku wskazuje, z działka jest przeznaczona jako tereny gospodarki rolnej.

Pełnomocnik wnioskodawców zwrócił się do uczestnika (...) Spółka Akcyjna w W. o uregulowanie korzystania z działki wnioskodawców, ale do zawarcia umowy ustanawiającej służebność przesyłu nie doszło.

Właścicielem gazociągu przebiegającego w działce wnioskodawców jest od roku 2008 (...) Sp. Z o.o. we W..

Wnioskodawcy nabyli przedmiotową nieruchomość na mocy umowy darowizny z dnia 13 października 1997 roku. Podarowana działka była dzierżawiona od 1996 roku na cele rolnicze. Usytuowanie w działce gazociągu zostało oznaczone słupkami. Działka wcześniej wykorzystywana była rolniczo przez stryja wnioskodawców, z którym wspólnie gospodarzyła rodzina. Wnioskodawczyni U. O. dowiedziała się o istnieniu gazociągu w 2013 roku, kiedy starała się o wynagrodzenie za służebność przesyłu energii elektrycznej. Wnioskodawczyni na działce bywa rzadko, nie zauważyła słupków oznaczających gazociąg, działki od kilku lat nie uprawia.

Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu złożyli wnioskodawcy w dniu 23 lipca 2013 roku, a w toku sprawy 6 września 2013 roku wezwali (...) sp. z o.o. w W. do zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu za wypłatą wynagrodzenia w kwocie 2840 zł lub odszkodowaniem z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przez okres nieprzedawniony.

Uczestnik w odpowiedzi na wezwanie wskazał, że działka nie została jednoznacznie określona, wobec nie dołączenia aktualnego wyrysu z mapy ewidencyjnej i wypisu z rejestru gruntów oraz nie dołączenia dowodu nabycia działki przez wnioskodawców, co uniemożliwia zajęcie stanowiska.

W roku 1974 została podjęta decyzja o lokalizacji gazociągu K.-L.- S.. W roku 1977 cały gazociąg, w części przebiegający przez działkę wnioskodawców, został przekazany do eksploatacji w marcu 1977 roku i przejęty aportem jako środek trwały 18 stycznia 2008 roku przez (...) Sp. Z o.o. we W., a wcześniej będący środkiem trwałym Zakładu (...) od roku 1977.

Poprzednik prawny wnioskodawców, ich stryj L. D., kupił w 1984 roku, udziały w działce , którą następnie w 1997 roku podarował wnioskodawcom.

Zarządzeniem nr (...) z 1975 roku, Minister Górnictwa i Energetyki w dniu 31 grudnia 1975 roku utworzył przedsiębiorstwo państwowe :” (...) Zakłady (...) we W.”, przekształcone w 1982 roku w przedsiębiorstwo:” (...), poprzednika prawnego uczestników.

Gazociąg przebiegający w działce wnioskodawców(...) relacji M.-S. jest kontrolowany przez (...) Sp. z o.o. Jest on używany i obsługiwany przez Spółkę od 1977 roku, od chwili wybudowania i oznakowany od zakończenia budowy betonowymi słupkami o wysokości 1,20 i wymiarach 15X 15 cm. Gazociąg jest ważny strategicznie i zasila okolice S., w tym Hutę (...).

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że wniosek podlega oddaleniu, ponieważ na podstawie art.292 kc w związku z art.172 § 1 i 2 kc doszło do zasiedzenia służebności gruntowej na prawach przesyłu. Poprzednicy prawni uczestnika korzystali z trwałych urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości wnioskodawców od 1977r. uznając złą wiarę posiadacza Sąd Rejonowy przyjął, że zasiedzenie służebności gruntowej na prawach przesyłu nastąpiło nie później niż w marcu 2007r. Ustalenia stanu faktycznego Sąd Rejonowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów, zeznaniach świadków, opinii biegłego i zeznaniach wnioskodawców. Sąd Rejonowy przytoczył bogate orzecznictwo SN potwierdzające dopuszczalność nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyła na rzecz przedsiębiorstwa przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu w art. 305 ¹ – 305 ⁴ kc.

Sąd Rejonowy powołał się również na postanowienie SN z dnia 9.02.2012r
III CZP 93/11, według którego osoba prawna, która przed 7 lutego 1989r miała status państwowej osoby prawnej i nie mogła nabyc ( też w wyniku zasiedzenia) własności nieruchomości Skarbu Państwa może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po tej dacie zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa przed 1 lutego 1989r, jeżeli w tym czasie nastąpiło przeniesienie posiadania. Sąd Rejonowy powołał się także na postanowienie SN z 13.10.2011 V CSK 502/10, w którym stwierdzono, że posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń na cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art.352 kc i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art.520 § 1 kpc w zakresie kosztów zastępstwa procesowego i na podstawie art.520 § 2 kpc w zakresie kosztów sądowych mając na względzie różny stopień zainteresowania uczestników i sprzeczność ich interesów.

Od postanowienia Sądu pierwszej instancji apelację złożyli wnioskodawcy, zaskarżając postanowienie w całości i zarzucając:

1.  rażące naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów przez dowolne przyjęcie początku biegu terminu zasiedzenia na rok 1977 - brak bowiem było jakichkolwiek dowodów, że we wskazanej dacie poprzednik prawny Uczestniczki w jakikolwiek sposób zamanifestował objęcie służebności w posiadanie, albo by Wnioskodawca wiedział o rozpoczęciu eksploatacji sieci,

2.  naruszenie przepisów o dowodach z dokumentów, przez przyjęcie, że niepoświadczone za zgodność z oryginałem kserokopie stanowią dokument w rozumieniu przepisów K.p.c,

3.  naruszenie art. 233 § 2 przez nieuwzględnienie przy ocenie wiarygodności dowodów faktu niezłożenia przez Uczestniczkę oryginałów dokumentów, pomimo obowiązku wynikającego z art. 129 par 1 K.p.c,

4.  naruszenie art. 129 § 4 K.p.c. przez nieuwzględnienie wniosku strony o zobowiązanie przeciwnika do złożenia oryginałów przedłożonych odpisów dokumentów, mimo zaistnienia okoliczności uzasadniających taki wniosek,

5.  rażące naruszenie zasady bezpośredniości przez ustalanie stanu faktycznego w sprawie na podstawie zeznań świadków ograniczających się do referowania dokumentów Uczestniczki.

Niezależnie od powyższego, zaskarżonemu orzeczeniu zarzucili także obrazę prawa materialnego, przez:

1.  uznanie, że bieg okresu zasiedzenia rozpoczął się z chwilą dokonania odbioru technicznego linii - a nie z chwilą, gdy rozpoczęto jej eksploatację i początek ich eksploatacji stał się wiadomy właścicielowi nieruchomości, przez którą urządzenie to przebiega (tj. naruszenie art. 285 § 1 wzw. z art. 292 w zw. z art. 172 K.c. – przez orzeczenie zasiedzenia w zakresie, w jakim nie zostało udowodnione posiadanie);

2.  rażące naruszenie zasady numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych przez przyjęcie, że można zasiedzie

3.  służebność gruntową, nie posiadając chociażby potencjalnej nieruchomości władnącej

Z uwagi na powyższe zarzuty wnieśli o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Nadto wnieśli o zasądzenie od Uczestniczki zwrotu kosztów postępowania za obie instancje - wg przynajmniej potrójnych stawek wynikających z norm przepisanych, co uzasadnione jest nakładem pracy koniecznej w niniejszym postępowaniu -oraz opłaty od apelacji.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń podstawy faktycznej rozstrzygnięcia – znajdujących oparcie w przeprowadzonych dowodach i właściwie zastosował prawo materialne. Nietrafne są zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego podniesione w apelacji. Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera zamkniętego katalogu dopuszczalnych dowodów. Dowodem są wszelkie środki nazwane i nienazwane. W związku z tym środkiem dowodu może być nawet środek nie wymieniony w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego lub w innych przepisach ( art.309 kpc). Dowodem jest to, co ma oddziaływać, na przekonanie sędziego i skłonić go w racjonalny, dający się obiektywnie skontrolować sposób – do logicznej i zgodnej z rzeczywistym stanem rzeczy rekonstrukcji faktów, które stanowić będą elementy stanu faktycznego rozstrzygnięcia. Nie ma zatem przeszkód aby w określonych warunkach uznać kserokopię za dowód w sprawie, świadczący o istnieniu oryginału dokumentu. Zasadnicze ustalenie stanu faktycznego dotyczące przekazania w marcu 1997r do eksploatacji gazociągu posadowionego na nieruchomości wnioskodawców Sąd Rejonowy dokonał na podstawie kserokopii protokołu przekazania – przyjęcia do eksploatacji gazociągu z dnia 31.03.1997r. W ocenie Sądu Okręgowego ta kserokopia dokumentu mogła stanowić dowód w sprawie. Nietrafny jest zarzut, że kserokopia była niejednorodna i nieczytelna. Wszystkie zasadnicze informacje w niej zawarte można odczytać, Poczynione odręczne zapiski na stronie pierwszej dokumentu nie mają wpływu na jej treść. Należy też zauważyć, że na końcu kserokopii znajduje się potwierdzenie jej zgodności z oryginałem dokonane przez pracownika (...) we W. co wskazuje na istnienie oryginału dokumentu.

Sąd Rejonowy nie naruszył przepisu art. 129 § 4 kpc, ponieważ w sytuacji gdy uczestnik postępowania poinformował ,że z uwagi na upływ czasu i brak obowiązku przechowywania dokumentacji w zasobach archiwalnych oraz liczne zmiany organizacyjne, nie dysponuje oryginałem przedmiotowej kserokopii, wzywanie go do przedłożenia oryginału dokumentu było by nonsensem. Niezłożenie oryginału dokumentu przez stronę mimo zobowiązania Sądu może mieć dla niej negatywne skutki przy ocenie dowodów, ale tylko wówczas gdy strona w sposób świadomy i celowy przeciwdziała w przeprowadzeniu dowodu wbrew postanowieniu sądu. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji gdy ze względów obiektywnych ( brak posiadania oryginału dokumentu) strona nie przekłada dowodu.

Nietrafny, a wręcz niezrozumiały jest zarzut wnioskodawców naruszenia przez Sąd Rejonowy zasady bezpośredniości przez ustalenie faktów na podstawie zeznań świadków ograniczających się do referowania dokumentów. Sąd przesłuchał wnioskowanych przez uczestnika świadków, a zatem było to zgodne z zasadą bezpośredniości. Zgodnie z art.233 § 1 kpc Sąd Rejonowy dokonał oceny zeznań świadków uznając, że na podstawie tych zeznań można dokonać ustaleń faktów. Skarżący nie zarzuca na czym miałaby polegać wadliwość w ocenie tego dowodu.

Nietrafny jest również zarzut naruszenia przepisu art.233 § 1 kpc przez dokonanie ustalenia, że termin zasiedzenia rozpoczął bieg od 1997r. Skoro z protokołu przekazania – przyjęcia do eksploatacji wynikało, że zakończenie inwestycji nastąpiło w marcu 1997r, to prawidłowo tą datę Sąd Rejonowy uznał za początek biegu zasiedzenia. Jest oczywiste, że zakończenie inwestycji i przekazanie gazociągu do eksploatacji oznacza przesyłanie gazu. Nie sposób przyjąć za logiczny wniosek, że zakończenie inwestycji i przekazania gazociągu do eksploatacji nie oznacza rozpoczęcia przesyłu gazu. Należy również zauważyć, że z pkt III ust 2 protokołu wynikało uzgodnienie usuniecie wad, ale takich które mogą być zrealizowane bądź usunięte po rozpoczęciu eksploatacji. Wymieniono takie wady do usunięcia jak zakończenie robót melioracyjnych, zakończenie robót ziemnych i plantowanie terenu, uzupełnienie znakowania trasy gazociągu. Były to więc wady, które nie miały wpływu na rozpoczęcie eksploatacji gazociągu.

Nietrafne są zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego w szczególności art.285 § 1 kc w związku z art.292 kc i w związku z art.172 kc oraz zasady numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, według którego przed 3 sierpnia 2008r ( data wejścia w życie przepisów o służebności przesyłu) możliwe było nabycie przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, ustanowionej nie na rzecz każdego właściciela nieruchomości władnącej, bo tej w ogóle nie należy identyfikować, ale bezpośrednio na rzecz Skarbu Państwa ( do 31.01.1989) albo przedsiębiorcy przesyłowego ( od 1 lutego 1989r) por. np. uchwały SN z 7.10.2008r III CZP 89/08, z 27.06.2013r III CZP 31/13, z 22.05.2013r III CZP 18/13, wyrok z 12.12.2008r II CSK 120/12, z 6.02.2013 V CSK 129/12. W postanowieniu z dnia 23.10.2013r IV CSK 30/13 SN wyjaśnił, że należy wyraźnie odróżnić od siebie dwie instytucje prawne – służebność przesyłu uregulowaną aktualnie w art.305 ¹ – 305 ⁴ kc oraz służebnośc gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Oba prawa posiadają wprawdzie podobną treść oraz pełnią te same funkcje, nie oznacza to jednak by można je utożsamiać. Sąd Okręgowy w Świdnicy w składzie rozpoznającym apelację w pełni akceptuje tą linię orzecznictwa Sądu Najwyższego i nie widzi żadnych podstaw by kwestionować możliwość zasiedzenia służebności gruntowej na prawach przesyłu. Tylko na marginesie można zaznaczyć, że nie jest trafny pogląd skarżącego jakoby w postanowieniu z dnia 16.01.2013r II CSK 289/12 SN prezentował odmienne stanowisko. Skarżący albo nie zrozumiał stanowiska SN wyrażonego w tym postanowieniu albo próbuje je interpretować niezgodnie z jego treścią.

W ocenie Sądu Okręgowego oddanie do eksploatacji gazociągu oznacza przejęcie go przez przedsiębiorstwo przesyłowe i rozpoczęcie przesyłu gazu. Z tym zdarzeniem należy łączyć początek biegu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Sąd Rejonowy prawidłowo zatem uznał, że przyjmując złą wiarę posiadania, przy zaliczeniu okresu posiadania poprzedników prawnych uczestnika, uczestnik (...) spółka z o.o. w W. nabyła w 2007r przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawców.

Z powyższych względów apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art.385 kc w związku z art.13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art.520 § 3 kpc uznając że w sprawie o ustanowienie służebności interesy są sprzeczne. Wysokość kosztów radcy prawnego stanowiących koszty postępowania apelacyjnego ustalono na podstawie § 12 ust.1 pkt 1 w związku z § 7 pkt 2 rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych /…/