Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Magdalena Kostro-Wesołowska (spr.)

Sędziowie: SA Maria Gleixner-Dyk

SA Małgorzata Micorek-Wagner

Protokolant: sekr. sądowy Marta Brzezińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 października 2014 r. w W.

sprawy M. S.

przeciwko Dyrektorowi Biura Emerytalnego Służby Więziennej w W.

o wysokość emerytury funkcjonariusza Służby Więziennej

na skutek apelacji M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt XIII U 1666/12

oddala apelację.

Sygn. III AUa 1711/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. S. odwołał się od decyzji Dyrektora Biura Emerytalnego Służby Więziennej w W. z dnia 12 kwietnia 2012 r. przyznającej mu emeryturę Służby Więziennej w wysokości 54,73% podstawy wymiaru z tytułu wysługi emerytalnej wynoszącej 20 lat, 8 miesięcy i 22 dni służby w Służbie Więziennej oraz podwyższającej świadczenie o 15% podstawy jego wymiaru z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą. Do wysługi emerytalnej nie został zaliczony okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca domagał się jej zmiany i zaliczenia do wysługi emerytalnej okresu od 1 stycznia 1984 r. do 30 maja 1991 r. ubezpieczenia społecznego rolników, za który zostały opłacone składki. Organ emerytalny wnosił o oddalenie odwołania. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 4 kwietnia 2013 r. odwołanie oddalił. Ustalił, że wnioskodawca pełnił służbę w Służbie Więziennej od 1 czerwca 1991 r. do 22 lutego 2012 r. Zaskarżona decyzja została wydana po rozpoznaniu wniosku o przyznanie emerytury złożonego 9 marca 2009 r. (winno być 2012 r.), który w związku z wykazywaniem okresów pracy w gospodarstwie rolnym obejmował żądanie ich doliczenia do wysługi emerytalnej. Żądania tego organ emerytalny nie uwzględnił, bowiem nie zostały doliczone do wysługi emerytalnej okresy pracy w gospodarstwie rolnym, co w odwołaniu zakwestionował wnioskodawca. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne. Przytoczył art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (aktualnie jednolity tekst: Dz. U. z 2013r., poz. 667 ze zm., dalej jako: ustawa zaopatrzeniowa) stanowiący, że funkcjonariuszom, którzy spełniają warunki określone w art. 12, zalicza się do wysługi emerytalnej, uwzględnianej przy obliczaniu emerytury na podstawie art. 15, posiadane przed przyjęciem do służby okresy składkowe i nieskładkowe, w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., dalej jako: ustawa emerytalna). Następnie Sąd Okręgowy podniósł, że w wyroku z dnia 14 października 2009 r., III AUa 451/09, Sąd Apelacyjny wyraził pogląd, że nie podlegają zaliczeniu do okresu służby w Policji okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Sąd Okręgowy pogląd ten zaaprobował i stwierdził, że jest on aktualny na gruncie niniejszej sprawy. Wskazał, że w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku Sądu Apelacyjnego podał, stosownie do art. 1 ustawy zaopatrzeniowej świadczenia w niej wymienione przysługują z budżetu państwa. Emerytura przyznana wnioskodawcy nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, ale z zaopatrzenia i jest wypłacana z budżetu a nie funduszu ubezpieczeń. Ustawa zaopatrzeniowa w sposób kompleksowy reguluje zasady przyznawania i wypłacania świadczeń, a tylko w sprawach w niej nieuregulowanych art. 11 odsyła do ustawy emerytalnej, Kodeksu postępowania administracyjnego i przepisów dotyczących egzekucji w administracji. Ustawa zaopatrzeniowa samodzielnie reguluje zasady przyznawania emerytur policyjnych wymieniając w art. 13 okresy, które są okresami równorzędnymi ze służbą i podlegają zaliczeniu przy ustalaniu uprawnień do emerytur policyjnych. Tylko te okresy podlegają zaliczeniu do okresu służby, wymaganego dla uzyskania prawa do emerytury. Nie podlega zaliczeniu do okresu służby okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, bowiem nie jest to okres równorzędny ze służbą, jak stanowi art. 13 ustawy zaopatrzeniowej.

Stosownie do art. 16 ust. 1 ustawy funkcjonariuszom, którzy spełniają warunki określone w art. 12, zalicza się do wysługi emerytalnej, uwzględnianej przy obliczaniu emerytury na podstawie art. 15, posiadane przed przyjęciem do służby okresy składkowe i nieskładkowe, w rozumieniu ustawy emerytalnej. Okresy składkowe i nieskładkowe wymienione są w art. 6 i 7 ustawy emerytalnej. Okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników nie jest wymieniony w żadnym z tych przepisów, bowiem nie jest to ani okres składkowy, ani nieskładkowy, ale tzw. okres uzupełniający. Dlatego też nie jest możliwe zaliczenie do wysługi emerytalnej skarżącego okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

W takim stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał zaskarżoną decyzję za prawidłową, wobec czego wniesione od niej odwołanie oddalił. Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył wnioskodawca. Apelujący zaskarżył wyrok w całości zarzucając: - naruszenie prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 16 ustawy zaopatrzeniowej w związku z art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że okresu ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacał składki w okresie poprzedzającym służbę w Służbie Więziennej nie wlicza się do wysługi emerytalnej, - naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 328 § 2 k.p.c. polegające na sporządzeniu uzasadnienia wyroku bez wskazania faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, co uniemożliwia polemikę, - nierozpoznanie istoty sprawy polegające na tym, że Sąd Okręgowy nie zbadał wszystkich zarzutów odwołania i nie odniósł się do tego, co jest przedmiotem sprawy. Wskazując na te zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu emerytalnego zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że art. 10 ustawy emerytalnej stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe, między innymi, okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki. Wysługa emerytalna wnioskodawcy obliczona przez organ emerytalny wynosi 57,77% (dopisek Sądu Apelacyjnego - po doliczeniu kolejną decyzją innego jeszcze okresu składkowego przebytego przed wstąpieniem do służby) i nie jest to emerytura pełna. Nawet po doliczeniu okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników wymiar emerytury nie przekroczy pełnego jej wymiaru, tj. 75%. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Brak jest podstaw do uwzględnienia apelacji, gdyż zaskarżony wyrok odpowiada obowiązującemu prawu. Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego Sąd Apelacyjny zauważa, że zarzuty te zostały poczynione w oderwaniu od zaistniałego w sprawie stanu rzeczy. Sąd Okręgowy rozpoznał istotę sprawy i odniósł się do tego, co jest jej przedmiotem, a mianowicie czy wysługa emerytalna ustalona przez organ emerytalny winna ulec zwiększeniu na skutek zaliczenia do niej okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, co miało miejsce przed przyjęciem do służby w Służbie Więziennej. Spór między stronami ma charakter prawny, a fakty mające istotne dla rozstrzygnięcia nie budzą wątpliwości stron, w szczególności organ emerytalny nie kwestionuje, że wnioskodawca w okresie od 1 stycznia 1984 r. do 31 maja 1991 r. prowadził gospodarstwo rolne i z tego tytułu podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz opłacił przewidziane w odrębnych przepisach składki. Według organu emerytalnego okoliczność ta, w świetle obowiązujących unormowań, pozostaje bez wpływu na wysokość emerytury Służby Więziennej z tej przyczyny, że przedmiotowy okres nie podlega zaliczeniu do wysługi emerytalnej, a Sąd Okręgowy przyznał rację organowi emerytalnemu. Dlatego twierdzenia apelującego, że zaskarżony wyrok został wydany „w oparciu o błędnie poczynione ustalenia oraz z naruszeniem przepisów postępowania”, są bezpodstawne. Sąd Apelacyjny nie podziela także zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego. Przede wszystkim zważyć należy, że przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej przyznawanej funkcjonariuszom po myśli przepisów ustawy zaopatrzeniowej, m.in. z tytułu służby w Służbie Więziennej, oprócz okresów służby warunkujących nabycie tego prawa (art. 12) uwzględnia się jedynie okresy równorzędne ze służbą, a te zostały enumeratywnie wymienione w art. 13 ustawy, inne okresy poza wymienionymi w tym przepisie nie podlegają zaliczeniu do okresu służby wymaganego dla uzyskania prawa do emerytury policyjnej.

Natomiast wysokość emerytury policyjnej zależy od dwóch czynników: podstawy wymiaru (art. 5 ustawy zaopatrzeniowej) i wysługi emerytalnej. Sposób ustalania wysługi emerytalnej, wyrażonej w procentach, normuje w pierwszym rzędzie art. 15 ustawy zaopatrzeniowej. Ponadto w myśl art. 16 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej funkcjonariuszom, którzy spełniają warunki określone w art. 12, zalicza się do wysługi emerytalnej, uwzględnianej przy obliczaniu emerytury na podstawie art. 15, posiadane przed przyjęciem do służby okresy składkowe i nieskładkowe, w rozumieniu ustawy emerytalnej. Okresy składkowe i nieskładkowe, tak jak trafnie podniósł Sąd Okręgowy, to okresy enumeratywnie wyliczone w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach, wśród których brak jest okresów pracy w gospodarstwie rolnym przed wprowadzeniem obowiązku ubezpieczenia, jak i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Katalog okresów składkowych i nieskładkowych jest zamknięty i nie jest dopuszczalne uznanie za takowy okresu w katalogu niesklasyfikowanego.

Spornym w sprawie problemem jest uwzględnienie w wysłudze emerytalnej przebytych przed podjęciem służby w Służbie Więziennej okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i opłacania przewidzianych w przepisach składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 1 stycznia 1984r. do 31 maja 1991 r. Do wysługi emerytalnej, której definicję legalną ustawodawca sformułował w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy zaopatrzeniowej jako okresów służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej, z wyjątkiem okresów zawieszenia w czynnościach służbowych, a także okresów im równorzędnych, łącznie z okresami, o których mowa w art. 14 i 16, zalicza się tylko okresy składkowe i nieskładkowe. Okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, nieujęte w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach, przewidziane są w art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej. Z mocy tego przepisu uwzględnia się je również i traktuje jak okresy składkowe, jednakże wyłącznie w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu wymaganego do przyznania emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Art. 10 ust. 1 dopuszcza jedynie wyjątkowo i w ograniczonym zakresie, niezbędnym do uzupełnienia okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do przyznania emerytury osobom podlegającym ubezpieczeniu emerytalnemu określonemu w przepisach systemu ubezpieczeń społecznych, możliwość traktowania okresów pracy w gospodarstwie rolnym jak okresów składkowych. Z dopuszczalności traktowania w wyjątkowych sytuacjach na potrzeby ustawy o emeryturach i rentach okresów pracy w gospodarstwie rolnym jak okresów składkowych nie można wywieść, że okresy te są okresami składkowymi i jako takie podlegają zaliczeniu do zaopatrzeniowej wysługi emerytalnej. Okresy pracy w gospodarstwie rolnym są tylko traktowane jak składkowe w ściśle określonych sytuacjach, co nie oznacza przypisania im kwalifikacji okresu składkowego, a tylko taka kwalifikacja pozwala na ich zaliczenie do wysługi emerytalnej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy zaopatrzeniowej. Według Sądu Apelacyjnego, warto też wskazać, że w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej pozwala uzupełnić okresy składkowe i nieskładkowe okresami pracy w gospodarstwie rolnym do rozmiaru najbliższego (kolejnego) stażu okresów składkowych i nieskładkowych w zakresie wymaganym i koniecznym do nabycia określonych uprawnień emerytalnych. Oznacza to, że jeżeli okresy składkowe lub nieskładkowe nie przekraczają 15/20 lat, to możliwe jest ich uzupełnienie okresami wskazanymi w art. 10 ust. 1 ustawy jedynie w celu nabycia prawa do tzw. niepełnej emerytury na podstawie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach. Dopiero w przypadku, gdy okresy składkowe i nieskładkowe przekraczają 15/20 lat, to możliwe jest ich uzupełnienie okresami, o jakich mowa w art. 10 ust. 1 ustawy, dla nabycia pełnych uprawnień emerytalnych (por. wyroki z dnia 3 grudnia 2004 r., II UK 59/04, OSNP 2005 nr 13, poz. 195; z dnia 5 września 2008 r., II UK 364/07, OSNP 2010 nr 1-2, poz. 23; z dnia 24 września 2009 r., II UK 19/09, LEX nr 559947). Natomiast żądanie wnioskodawcy sprowadza się do tego, aby okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, uwzględnić w istocie jedynie przy ustalaniu wysokości świadczenia, do którego on już nabył prawo. Chodzi mu tylko o wysokość emerytury. Posługuje się przy tym pojęciem emerytury pełnej, co oznacza tylko określoną jej wysokość, równą ustanowionej górnej granicy, czyli 75% podstawy wymiaru. W ocenie Sądu Apelacyjnego, na gruncie ustawy zaopatrzeniowej nie może być mowy o swoistym uzupełnieniu wysługi emerytalnej - na którą składają się okresy służby i okresy jej równorzędne oraz posiadane przed przyjęciem do służby okresy składkowe i nieskładkowe – o okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, do takiego jej wymiaru, że emerytura osiąga przewidzianą w art. 18 ust. 1 graniczną wysokość równą 75% podstawy wymiaru. Zważyć przy tym należy, że od 13 sierpnia 2010 r. obowiązuje nowa ustawa o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (jednolity tekst: Dz. U. z 2014 r., poz. 173), która w art. 96 ust. 2 pkt 3 przewiduje możliwość zwolnienie funkcjonariusza ze służby w przypadku osiągnięcia 30-letniego stażu służby w Służbie Więziennej, a nie jak uprzednio w przypadku nabycia prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia 30 lat wysługi emerytalnej. Problemu, wokół którego w niniejszej sprawie koncentrował się spór stron, nie stanowiła kwestia w ogóle zaliczenia do wysługi emerytalnej przebytych przed przyjęciem do służby okresów składkowych i nieskładkowych, ale dopuszczalność zaliczenia okresów opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników, uzależniona od ich kwalifikacji jako okresów składkowych bądź nieskładkowych w rozumieniu ustawy emerytalnej. Kwestia ta została wyżej przedstawiona i zdaniem Sądu Apelacyjnego, błędne jest stanowisko skarżącego, że o zaliczeniu przedmiotowych okresów do wysługi emerytalnej przesądzają przepisy art. 16 ustawy zaopatrzeniowej w związku z art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej. Reasumując, zaskarżony wyrok odpowiada obowiązującemu prawu. Przy jego wydaniu nie doszło do naruszenia art. 16 ustawy zaopatrzeniowej w związku z art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Sędziowie: Przewodniczący

(...)

(...)