Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2012 roku

Sąd Okręgowy w Legnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2012 roku w Legnicy

na rozprawie sprawy

z powództwa B. Ł.

przeciwko stronie pozwanej Skarbowi Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego w G.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Głogowie

z dnia 30 maja 2012 roku

sygn. akt I C 588/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i III w ten sposób, że powództwo oddala oraz zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

II.  zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  nakazuje powódce, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Głogowie) kwotę 500 zł tytułem opłaty sądowej od apelacji.

Sygn. akt II Ca 519/12

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Głogowie wyrokiem z dnia 30 maja 2012r. zasądził od strony pozwanej - Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. na rzecz powódki B. Ł. kwotę 10.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2012r. (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II) oraz orzekł o kosztach postępowania (pkt III).

Rozstrzygnięcie powyższe poprzedzone zostało ustaleniami i oceną prawną, szczegółowo przedstawionymi w uzasadnieniu wyroku. Z ustaleń tych wynika, że komornik sądowy na wniosek strony pozwanej wyegzekwował od powódki kwotę 379.076,33 zł bez podstawy prawnej, jako że wobec powódki nigdy nie doszło do powstania ważnego tytułu wykonawczego. Szkoda powódki przekracza wartość dochodzonego roszczenia, które znajduje oparcie w art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 29 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz.U. z 2005r., Nr 229, poz. 1954 ze zm.).

W apelacji strona pozwana w pierwszej kolejności podniosła zarzut przedawnienia roszczenie wskazując, że upłynął zarówno dziesięcioletni jak i trzyletni termin określony w art. 442 ¹ § 1 k.c. do skutecznego dochodzenia roszczenia.

Na wypadek nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia strona pozwana zgłosiła dalsze zarzuty:

1. naruszenia prawa materialnego, tj. art. 417 § 1 k.c. przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że żądanie uruchomienia postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika stanowi przejaw „wykonywania władzy publicznej” w rozumieniu powyższego przepisu; konsekwencją wadliwej interpretacji powołanego przepisu było stwierdzenie Sądu, że delikt w niniejszej sprawie polegał „nie tyle na wystawieniu wadliwego tytułu wykonawczego, co na żądaniu wszczęcia egzekucji na podstawie tego tytułu”,

2. w następstwie przyjęcie, że wykonywaniem władzy publicznej jest także możliwość rozszerzenia wniosku komorniczego o nowe sposoby egzekucji Sąd I instancji stwierdził, iż zdarzenie bezprawne (delikt) nastąpiło nie z dniem wystawienia wadliwego tytułu wykonawczego, a z dniem zawnioskowania przez stronę pozwaną o to, by komornik przeprowadził egzekucję z udziałów w spółce I.KA.S. oraz z wynagrodzenia za pracę,

3. wydanie rozstrzygnięcia w oparciu o nieadekwatny stan prawny, albowiem gdyby Sąd poprawnie ustalił okoliczność stanowiącą zdarzenie deliktowe i przyjął, że było nią wystawienie tytułu wykonawczego, wówczas musiałby uznać, że podstawą prawną rozstrzygnięcia winien być art. 418 k.c. obowiązujący do dnia 18 grudnia 2001 r., tj. w czasie wystąpienia zdarzenia szkodowego (wydania tytułu wykonawczego). Przepis ten warunkował odpowiedzialność Skarbu Państwa za wydanie orzeczeń bądź zarządzeń od dodatkowych przesłanek, które w sprawie nie zaistniały, co w prostej konsekwencji winno prowadzić do oddalenia powództwa,

4. naruszenie prawa materialnego, a to art. 417 § 1 k.c. przez uznanie, że szkodą powódki była dokonana przez nią dobrowolnie wpłata kwoty 379.076,33 zł; o ile można przyjąć, że komornicze zajęcie zarówno udziałów w spółce kapitałowej jak i wynagrodzenia za pracę w ramach wadliwie uruchomionego postępowania egzekucyjnego (w oparciu o wadliwy tytuł) może wywołać szkodę, o tyle nie można zgodzić się z twierdzeniem, że szkodą tą jest dobrowolna wpłata dokonana przez dłużnika po takim zajęciu. Fakt, że po zajęciach powódka dokonała wpłaty kwoty 379.076,33 zł nie oznaczał, iż to zajęcie spowodowało po stronie powódki szkodę w takiej kwocie. Wbrew uznaniu Sądu I instancji przyjąć należało, że powódka w ogóle nie udowodniła zaistnienia po jej stronie szkody spowodowanej zajęciem udziałów bądź wynagrodzenia. Z materiału dowodowego wynikało co najwyżej, że dokonane przez komornika zajęcia składników majątkowych skłoniły powódkę do tego, by zadłużenia w całości uregulować,

4. naruszenie prawa materialnego, a to art. 361 § 1 k.c. przez błędne przyjęcie, że normalnym następstwem czynności egzekucyjnej polegającej na zajęciu udziałów w spółce kapitałowej oraz wynagrodzenia za pracę jest dobrowolna spłata przez dłużnika całego egzekwowanego zadłużenia,

5. naruszenie art. 33 pkt 10 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przez jego niezastosowanie i w konsekwencji rozpoznanie zarzuconych przez powódkę wadliwości administracyjnego tytułu wykonawczego w niewłaściwym postępowaniu – tj. postępowaniu cywilnym,

6. naruszenie art. 804 k.p.c. przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu przez Sąd I instancji, że treść tego przepisu pozwala organowi egzekucyjnemu podjąć działania egzekucyjne niezależnie od tego, czy tytuł wykonawczy będący podstawą uruchomienia egzekucji spełnia przewidziane prawem warunki formalne,

7. naruszenie art. 5 k.c. przez niezastosowanie tego przepisu.

Strona pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenia na jej rzecz od powódki kosztów procesu, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia powódka podniosła, że o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia dowiedziała się dopiero 27 stycznia 2010r., kiedy to Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. potwierdził wadliwość tytułu wykonawczego nr (...) zawierającego takie same nieprawidłowości, jak tytuł wykonawczy nr (...). Ponadto, zdaniem powódki, szkoda wynikła z występku, dlatego roszczenie ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa, a ten termin jeszcze nie upłynął. Dodatkowo powódka zarzuciła, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia stanowi nadużycie prawa, w związku z tym w oparciu o art. 5 k.c. nie powinien być uwzględniony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia jest skuteczny.

Zgodnie z art. 442 ¹ k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (§ 1). Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (§ 2).

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w G. wystawił dwa administracyjne tytuły wykonawcze: nr (...) na kwotę 31.911,30 zł wraz z odsetkami oraz nr (...) na kwotę 87.537,60 zł wraz z odsetkami. Obydwa tytuły obejmowały wspólne zobowiązania podatkowe powódki i jej męża z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, z tym że pierwszy – za rok 2005, a drugi – za rok 2004. W treści obydwu tytułów wykonawczych jako zobowiązanego określono A. Ł., po czym w rubryce „dane zobowiązanego”, w podrubryce „dane identyfikacyjne/dane personalne” dopisano odręcznie imię (...). Egzekucja oparta na tytule wykonawczym nr (...) prowadzona była przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w G.. W postępowaniu tym powódka wniosła o jego umorzenie z powodu wadliwie wystawionego tytułu wykonawczego. Ostatecznie Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 27 stycznia 2010r. potwierdził wadliwość tytułu wykonawczego nr (...).

Z kolei egzekucja oparta na tytule wykonawczym nr (...) prowadzona była najpierw przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w G., a następnie na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Głogowie z dnia 28 lipca 2006r. – przez komornika sądowego. W ramach egzekucji sądowej strona pozwana pismem z dnia 27 grudnia 2007r. wniosła o zajęcie udziałów powódki w spółce I.KA.S oraz wynagrodzenia za pracę w tej spółce. W wyniku tego zajęcia powódka w dniu 4 lutego 2008r. przelała na konto komornika kwotę 379.076,33 zł. W tej sprawie, w odróżnieniu od postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułu wykonawczego nr (...), powódka nie wnosiła o umorzenie egzekucji i nie uzyskała orzeczenia, które potwierdziłoby wadliwość tytułu wykonawczego nr (...).

Podsumowując, wskazane wyżej postępowania egzekucyjne dotyczyły dwóch różnych tytułów wykonawczych, obejmujących inne zobowiązania podatkowe (za 2004r. i za 2005r.). W wyniku tak prowadzonych egzekucji powódka poniosła dwie szkody: jedną, wynikającą z realizacji tytułu wykonawczego nr (...) i drugą wynikająca z realizacji tytułu wykonawczego nr (...). W stosunku do każdej z tych szkód biegł odrębny termin przedawnienia.

Przedmiotem niniejszego postępowania jest szkoda w majątku powódki związana z realizacją tytułu wykonawczego nr (...). Szkoda ta wystąpiła 4 lutego 2008r., gdyż w tym dniu powódka, w wyniku podjętych przez komornika sądowego czynności egzekucyjnych, wpłaciła kwotę wynikającą z tego tytułu. Natomiast o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody powódka dowiedziała się najpóźniej 5 lutego 2008r., w tym bowiem dniu komornik na żądanie powódki wydał jej kserokopię tytułu wykonawczego nr (...), duplikat tego tytułu oraz aktualizację (k. 47 akt egzekucyjnych). Z kserokopii tytułu wykonawczego wynikały nieprawidłowości związane z dopisaniem w rubryce „dane zobowiązanego” imienia (...). O tym, że powódka była świadoma tych nieprawidłowości świadczy wprost treść skargi z dnia 11 lutego 2008r., jaką skierowała do Sądu Rejonowego w Głogowie (k. 71 akt egzekucyjnych).

Zatem najpóźniej w dniu 5 lutego 2008r. powódka miała świadomość co do szkody i osoby zobowiązanej do jej naprawienia, w związku z czym jej roszczenie odszkodowawcze przedawniło się z dniem 5 lutego 2011r. Nie sposób przyjąć, że o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia powódka dowiedziała się dopiero 27 stycznia 2010r., tj. w dacie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w sprawie o sygn. III SA/Wr 647/09, bowiem wyrok ten dotyczył innego tytułu wykonawczego (nr (...)), obejmującego zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 1995r, a w konsekwencji innej szkody w majątku powódki.

Pozew z żądaniem zasądzenia kwoty 10.000 zł (stanowiącej ułamek faktycznie poniesionej szkody związanej z egzekucją prowadzoną w oparciu o nieprawidłowo wystawiony tytuł wykonawczy nr (...)) powódka złożyła w dniu 11 kwietnia 2012r., a więc po upływie terminu przedawnienia. W związku z tym strona pozwana na podstawie art. 117 § 1 zd. 1 k.c. mogła skutecznie uchylić się od zaspokojenia roszczenia podnosząc zarzut jego przedawnienia. Z tego powodu żądanie pozwu było się niezasadne, bez względu na dalsze zarzuty podniesione przez stronę pozwaną w apelacji.

W odpowiedzi na zgłoszony w apelacji zarzut przedawnienia roszczenia powódka powołała się na art. 442 ¹ § 2 k.c. i podniosła, że szkoda wynikła z występku, dlatego roszczenie ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa. Z takim stwierdzeniem powódki nie można się zgodzić. Powódka nie podała, jaki występek miałby zostać przypisany stronie pozwanej, ograniczając się wyłącznie do powołania przepisu art. 442 ¹ § 2 k.c. i stwierdzenia, że zgodnie z poglądem literatury, sąd cywilny może dokonać własnych ustaleń dotyczących podmiotowych i przedmiotowych znamion przestępstwa. Tymczasem w postępowaniu pierwszoinstancyjnym powódka wskazywała na nieprawidłowości popełnione przez organ skarbowy przy wystawieniu tytułu wykonawczego nr (...), nie kwalifikując ich jako przestępstwa. W sprawie tego tytułu nie toczyło się żadne postępowanie karne.

Również zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na ustalenie popełnienia przestępstwa. Imię powódki nie mogło zostać dopisane w tytule wykonawczym w trakcie egzekucji sądowej, bowiem taki zapis istniał już w 2000 r., kiedy to strona pozwana złożyła wnioski o wpis hipoteki przymusowej na nieruchomościach małżonków Ł., dołączając oryginał tytułu wykonawczego z już dopisanym odręcznie imieniem (...). Wystawiając w 2000 r. tytuł wykonawczy organ skarbowy powinien wystawić odrębny tytuł dla powódki i odrębny dla jej męża. Niewątpliwie błędem było dopisanie imienia powódki w tytule wykonawczym dotyczącym jej męża, niemniej w rozpoznawanej sprawie brak było dowodów, aby taki błąd wyczerpywał znamiona przestępstwa.

Nie ma również uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Aby można było przyjąć, że podniesiony zarzut przedawnienia godzi w zasady współżycia społecznego, konieczne jest wykazanie, że bezczynność wierzyciela w dochodzeniu roszczenia była usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami, w szczególności gdy istniały zasadnicze, usprawiedliwione przeszkody w zakresie dochodzenia roszczenia przez poszkodowanego (por. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 maja 2010r., II CSK 536/09, Lex nr 585765, z dnia 17 lipca 2009r., IV CSK 97/09, Lex nr 737289, z dnia 11 maja 2007r., I CSK 48/07, Lex nr 445215). W rozpoznawanej sprawie nie wystąpiły niezależne od powódki przeszkody do zachowania terminu w dochodzeniu roszczenia odszkodowawczego. Również charakter roszczenia, które związane jest wyłącznie ze szkodą w majątku poszkodowanej, jak i sytuacja majątkowa i osobista powódki, nie uzasadniała stosowania art. 5 k.c.

Reasumując, ze względu na skutecznie podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnia roszczenia, powództwo winno zostać oddalone. Żądanie pozwu było bezzasadne bez względu na ocenę dalszych zarzutów apelacyjnych, podniesionych w apelacji jedynie na wypadek nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniła zaskarżony w ten sposób, że powództwo oddalił.

Orzeczenie o należnych stronie pozwanej kosztach postępowania znajduje oparcie w art. 98 k.p.c. i § 12 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

O należnej Skarbowi Państwa od powódki opłacie sądowej od apelacji orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W tym stanie rzeczy orzeczono, jak w sentencji.