Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2014 r. w Szczecinie

sprawy E. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 sierpnia 2012 r. sygn. akt IV U 902/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje ubezpieczonemu E. M. prawo do emerytury pomostowej od dnia 18 maja 2012 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz ubezpieczonego E. M. 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym 150 zł kosztów postępowania kasacyjnego,

3.  oddala wniosek ubezpieczonego o ustalenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

SSO del. Aleksandra Mitros SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 527/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 czerwca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w K. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. Jako powód odmowy wskazano to, że ubezpieczony nie spełnił warunku określonego w art. 49
ust. 3 w zw. z art. 8 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656, dalej jako: ustawa o emeryturach pomostowych). Stwierdzono, że nie udowodnił wykonywania pracy, o której mowa w art. 3 ust. 1 ustawy przez okres wynoszący 10 lat. Organ rentowy wskazał, że udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych wynosi 3 lata, 3 miesiące i 22 dni. Organ rentowy nie rozpatrywał okresu pracy
w warunkach szczególnych z tytułu zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...), gdyż ubezpieczony nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Stwierdził, że zgodnie z art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych, płatnik składek jest zobowiązany do wystawiania zaświadczeń o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, za okresy przypadające przed 1 stycznia 2009 r.

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji. Podniósł, że stanowisko ZUS jest niezgodne ze stanem faktycznym. Wskazał, że z przedłożonych do ZUS dokumentów wynika, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach (rybaka morskiego) przez ponad 10 lat, co potwierdzają: zaświadczenie z 9 maja 2012 r.
z firmy (...) stwierdzające pracę w szczególnych warunkach jako rybak morski na podstawie poz. 4 działu IV wykazu B załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U.
z 1983 r. Nr 8, poz. 43, ze zm.; dalej jako: rozporządzenie z 7 lutego 1983 r.) i pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, a także dokumenty wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) potwierdzające pracę rybaka morskiego w okresie od 28 października 1980 r. do 31 maja 1989 r. Ubezpieczony stwierdził, że nie może obecnie przedłożyć świadectwa pracy w szczególnych warunkach z uwagi na fakt, że wymienione przedsiębiorstwo (...) już nie istnieje. W związku z powyższym, ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury pomostowej.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie ponowił argumentację zawartą
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wskazał nadto, że z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych wynika, że ubezpieczony w przedsiębiorstwie (...) zatrudniony był na stanowisku motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego.
W związku z powyższym, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

W kolejnym piśmie procesowym ubezpieczony podtrzymał dotychczasową argumentację w sprawie. Stwierdził nadto, że art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych zobowiązujący płatnika składek do wystawiania zaświadczeń
w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy za okresy sprzed 1 stycznia 2009 r. dotyczy –
w jego ocenie – tylko istniejących płatników składek. Wskazał nadto, że praca na stanowiskach motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego była pracą rybaka morskiego, co potwierdza umowa o pracę oraz kartoteki zarobkowe, w których stwierdzono, że ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie zgodnie z warunkami przewidzianymi w układzie zbiorowym pracy dla rybaków morskich z 1975 r. oraz że pracował w wydziale połowów. Stwierdził, że nazwa „ Przedsiębiorstwo (...)
i Usług (...)” wskazuje na to, że była to firma zajmująca się połowami rybackimi w kutrach rybackich, na których wszystkie wykonywane prace były pracami rybaków morskich (bez względu na nazwę stanowiska). Dodatkowo stwierdził, że zgodnie z zarządzeniem nr 24 ministra – Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu gospodarki morskiej, prace rybaków morskich, między innymi w przedsiębiorstwie (...), zostały zaliczone do prac
w szczególnych warunkach wymienionych w dziale IV wykazu B. Wskazał, że pkt 19 wykazu B, dział IV poz. 4 tego zarządzenia brzmi: „pozostałe etatowe stanowiska pracy na statku do wykonywania rybołówstwa morskiego, wymienione w Układzie Zbiorowym Pracy dla rybaków morskich”.

Wyrokiem z 24 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony urodził się (...) W dniu 18 maja 2012 r. złożył do organu rentowego wniosek o przyznanie emerytury pomostowej. Na dzień złożenia wniosku ubezpieczony ukończył 55 lat, rozwiązał stosunek pracy, udokumentował ponad 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. Przed organem rentowym ostatecznie został udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat, 3 miesięcy i 22 dni.

Sąd okręgowy stwierdził, że ze świadectwa pracy wystawionego 30 maja
1989 r. w K. wynika, że ubezpieczony w Przedsiębiorstwie (...) w K. pracował w okresie od 28 października 1980 r. do 31 maja 1989 r. na stanowisku motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego. Firma zajmowała się połowami rybackimi na kutrach rybackich. Ubezpieczony, przede wszystkim, pracował w charakterze motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego, jednakże zdarzało się, że wykonywał również czynności bezpośrednio przy rybach jako członek załogi. Wskazał nadto, że z umowy o pracę i kartotek wynagrodzeń wynika, że otrzymywane przez ubezpieczonego wynagrodzenie
w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)
w K. odpowiadało ustaleniom poczynionym dla stanowiska motorzysty okrętowego i mechanika okrętowego w Układzie Zbiorowym Pracy Dla Rybaków Morskich z dnia 17 stycznia 1975 r. według stanu prawnego na dzień 31 grudnia
1981 r. wydanego przez Urząd Gospodarski Morskiej Zarząd Główny Związku Zawodowego (...). Wyżej wymieniony zakład pracy już nie istnieje i nie ma już obecnie możliwości wydania świadectw pracy z zapisami
i w formie wymaganej ustawą o emeryturach pomostowych.

Sąd I instancji zważył, że odwołanie jest niezasadne. Wskazał, że zgodnie
z treścią art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: 1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; 2) ma okres pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; 3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; 4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn; 5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub pracę w szczególnym charakterze,
w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS; 6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;
7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Wymagany art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych 15-letni okres pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze może ulec skróceniu, jeśli do ubezpieczonego będzie miał zastosowanie art. 8 tejże ustawy.

Zgodnie z art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych, pracownik wykonujący prace w szczególnych warunkach wymienione w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli: 1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn; 2) ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 10 lat.

Sąd okręgowy wskazał, że ubezpieczony wiek 55 lat ukończył (...)
(...)r., nie pozostaje w stosunku pracy, udokumentował okres składkowy
i nieskładkowy w wymiarze ponad 25 lat. Jednak, zdaniem sądu I instancji, nie udowodnił on 10-letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach na stanowisku rybaka morskiego (pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych). Sąd okręgowy wskazał, że z przedłożonego świadectwa pracy wystawionego przez Przedsiębiorstwo (...)
w K. wynika wprost, że praca ubezpieczonego na kutrach rybackich polegała na obsłudze silników jednostek pływających, byciu mechanikiem, motorzystą okrętowym, aniżeli rybakiem morskim zajmującym się połowem ryb. Ubezpieczony mógł pracować w okresie zatrudnienia, jak sam podaje, również przy rybach - jak reszta załogi - lecz była to praca dodatkowa, wynikająca z faktu bycia częścią załogi kutra rybackiego, aniżeli z faktycznego zatrudnienia na tym stanowisku. Tym samym, praca w charakterze rybaka morskiego nie była pracą wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy. Z akt osobowych ubezpieczonego jednoznacznie wynika, że wypłacane wynagrodzenie w okresie spornym odpowiadało stanowiskom wymienionym w świadectwie pracy, a przewidzianym w Układzie Zbiorowym Pracy Dla Rybaków Morskich z dnia 17 stycznia 1975 r. według stanu prawnego na dzień 31 grudnia 1981 r. wydanego przez Urząd Gospodarski Morskiej Zarząd Główny Związku Zawodowego (...).

Ponadto sąd okręgowy podniósł, że w orzecznictwie, a konkretnie
w uzasadnieniu prawnym sporządzonym do wyroku Sądu Najwyższego z 26 maja 2011 r., II UK 356/10, wprost wskazano, że charakter pracy na kutrach rybackich na stanowiskach "motorzysta kutrowy" (okrętowy) lub "mechanik kutrowy" (okrętowy), nie może być utożsamiany ze stanowiskiem stricte rybaka na kutrze, gdyż samo sporadyczne uczestnictwo w połowach prowadzonych na Bałtyku (choćby zdarzało się to codziennie), nie stanowi samo w sobie pracy w charakterze rybaka morskiego
w pełnym wymiarze czasu pracy. Każdy z członków załogi pełni, przede wszystkim, funkcje przypisane mu na kutrze, a dopiero potem bierze udział w połowach. Już
w zarządzeniu resortowym - zarządzeniu nr 24 Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r., rozróżniano prace rybaków morskich zajmujących się połowem ryb od tych rybaków morskich wykonujących swą pracę
w dziale służby mechanicznej. I tak, do prac rybaków morskich objętych wykazem B załącznika, zaliczone zostały prace wynikające z rodzaju czynności wykonywanych na ustalonym w służbie pokładowej stanowisku rybaka (niewątpliwie prace wykonywane bezpośrednio przy połowie ryb). Tym samym prace rybaków morskich wykonywane na stanowiskach ustalonych w dziale służby mechanicznej i sprowadzające się do obsługi oraz dozoru maszyn, nie mogą być uznane za prace na stanowisku stricte rybaka pracującego przy połowie ryb i objętego wykazem B, ale podlegają zakwalifikowaniu do prac rybaków morskich objętych wykazem A załącznika do zarządzenia.

Sąd I instancji stwierdził, że ze stanu faktycznego sprawy wynika, że odwołujący się wykonywał również prace przypisane ustalonemu w służbie pokładowej stanowisku rybaka, jednakże nie czynił tego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a prace te miały charakter dodatkowych. Powyższe przesądziło, że ubezpieczony nie udowodnił ponad okres 3 lat, 3 miesięcy i 22 dni, żadnego innego okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony. Zarzucił: 1) naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię – art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych oraz pkt 22 załącznika nr 1 do tej ustawy w zw. z poz. 4 działu IV wykazu B stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.
oraz pominięcie wykazu B, działu IV poz. 4 pkt 19 stanowiącego załącznik do Zarządzeniem nr 24 Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach
w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej (zwanego dalej „zarządzeniem"), co doprowadziło do błędnego uznania, że praca na stanowisku motorzysty okrętowego
i mechanika okrętowego, wymienionym w UZP dla rybaków morskich wykonywana na rzecz przedsiębiorstwa wymienionego w zarządzeniu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie stanowi pracy rybaka morskiego wykonywanej w szczególnych warunkach, o której mowa w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych i nie pozwala na przyznanie emerytury pomostowej po przepracowaniu co najmniej 10 lat; 2) naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik postępowania, a mianowicie: - art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie i nieuwzględnienie części materiału dowodowego, tj: UZP dla rybaków morskich z dnia 17 stycznia 1975 r. według stanu prawnego na dzień 31 grudnia
1981 r. znajdującego się w aktach sprawy, co doprowadziło do błędnego uznania, że praca ubezpieczonego na stanowisku motorzysty okrętowego i mechanika okręgowego wykonywana w Przedsiębiorstwie (...) w K. na statkach łowczych w żegludze bałtyckiej, nie stanowi pracy rybaka morskiego ujętej w wykazie B dziale IV poz. 4 załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.
i pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych; - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobody dowodowej i dokonanie dowolnych, błędnych
i wewnętrznie sprzecznych ustaleń stanu faktycznego, polegających na przyjęciu, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia od 28 października 1980 r. do 31 maja 1989 r.
w Przedsiębiorstwie (...) w K. nie wykonywał stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy rybaka morskiego ujętej
w wykazie B dziale IV poz. 4 załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.
w warunkach uprawniających go do skorzystania z uprawnień emerytalnych (emerytura pomostowa), po przepracowaniu co najmniej 10 lat pracy; - art. 228 § 1 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na ustaleniach przyjętych a priori, które nie były elementem zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji przyjęcie, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w K. na statkach łowczych w żegludze bałtyckiej, nie stanowi pracy rybaka morskiego ujętej w wykazie B dziale IV poz. 4 załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. i pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy
o emeryturach pomostowych; - art. 5 k.p.c. poprzez nieudzielenie pouczenia ubezpieczonemu działającemu bez adwokata lub radcy prawnego co do niezbędnych czynności procesowych i zasady rozkładu ciężaru dowodowego, co doprowadziło do niezłożenia przez ubezpieczonego wniosków dowodowych oraz niezebrania pełnego materiału dowodowego niezbędnego do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że sąd I instancji wydając rozstrzygnięcie nie odniósł się, ani do zakładu pracy, w którym pracował ubezpieczony, ani do UZP dla rybaków morskich wydanego przez Urząd Gospodarki Morskiej Zarząd Główny Związku Zawodowego (...), do którego odsyła załącznik nr 1 do zarządzenia w wykazie B dziale IV poz. 4 pkt 19. Wskazał, że w UZP dla rybaków morskich z dnia 17 stycznia 1975 r. w załączniku nr 1, określono skład załogi na statkach łowczych i statkach zwiadowczych i wymieniono etatowe stanowiska na statku do wykonywania rybołówstwa morskiego. Stanowisko mechanika okręgowego znalazło się w pkt 8-12, zaś motorzysty okręgowego w pkt 30.

Ubezpieczony podkreślił, ze zakwalifikowanie stanowiska motorzysty okręgowego oraz mechanika okrętowego do pracy rybaka morskiego jest w pełni uzasadnione zakresem obowiązków pracowniczych wiążących się z tym stanowiskiem. Stwierdził, że w zasadzie każda osoba będąca mechanikiem czy motorzystą w pełni uczestniczyła w pracach na statkach łowczych ryb i przebywała na morzu z innymi członkami załogi, co wiązało się ze znaczną szkodliwością warunków pracy dla zdrowia zatrudnionych. Nadto ubezpieczony ponosił odpowiedzialność za działanie maszyn na statku morskim i dodatkowo, poza godzinami pracy, gdy inny rybacy kończyli wykonanie obowiązków, dokonywał czynności związanych z ich przeglądem
i konserwacją; zatem w ocenie apelującego pracę rybaka morskiego wykonywał stale
i w pełnym wymiarze czasowym. Skarżący wskazał, że sąd okręgowy w uzasadnieniu powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 26 maja 2011 r. o sygn. II UK 356/10, podając, że: „w wyroku wskazano wprost, że charakter pracy na kutrach rybackich na stanowiskach „motorzysta kutrowy" lub „mechanik kutrowy" nie może być utożsamiany ze stanowiskiem stricte rybaka na kutrze"; to odniesienie miało stanowić uzasadnienie dla błędnego zakwalifikowania pracy ubezpieczonego do pracy rybaków morskich objętych wykazem A załącznika do zarządzenia, a nie wykazem B. W ocenie apelującego, odwołanie się przez sąd okręgowy do fragmentu wyroku Sądu Najwyższego, stanowi o niezrozumieniu treści uzasadnienia wyroku
oraz niezapoznaniu się ze stanem faktycznym, który stał się podstawą wydania rozstrzygnięcia w tamtej sprawie. Ubezpieczony wskazał, że główna teza powołanego wyroku SN głosi, że wykaz A stanowiący załącznik do rozporządzenia z 7 lutego
1983 r. dotyczy prac niewymienionych w wykazie B. W wykazie B zostały ujęte prace na określonych stanowiskach w poszczególnych podmiotach danej branży, z uwagi na szczególną szkodliwość dla zdrowia i szczególną uciążliwość warunków panujących przy pracach tego rodzaju właśnie w tych podmiotach. „Zarządzenie resortowe uznaje za prace rybaków morskich zaliczone do wykazu A załącznika do rozporządzenia prace wykonywane na wszystkich stanowiskach zajmowanych przez pracowników wpisanych na listę załogi statku niezależnie od zatrudniającego ich podmiotu (wykaz A, dział VIII, poz. 9 pkt 1 zarządzenia), natomiast za pracę rybaków morskich wymienione w wykazie B załącznika do rozporządzenia - prace wymienione nie tylko w określonych podmiotach, ale co istotniejsze - wyłącznie na stanowiskach wymienionych w wykazie B, dziale IV poz. 4 pkt 1-19 zarządzenia" . Ubezpieczony stwierdził, że zatem w jego przypadku, w sprawie analizowanej przez Sąd Najwyższy, podstawą niezaliczenia wykonywanej pracy rybaka morskiego do pracy z wykazu B, był brak zatrudnienia w podmiocie wymienionym w zarządzeniu resortowym
w wykazie B, dziale IV, a także niepowołanie się przed sądem I i II instancji, że zajmowane przez niego stanowiska były wymienione w UZP dla rybaków morskich jako etatowe stanowiska pracy na statku do wykonywania rybołówstwa morskiego; wobec tego, Sąd Najwyższy nie rozpatrywał wniosku skarżącego o zakwalifikowanie jego pracy jako pracy rybaka morskiego z wykazu B na podstawie pkt 19 poz. 4 działu IV wykazu B zarządzenia resortowego, gdyż okoliczność ta została po raz pierwszy podniesiona dopiero w skardze kasacyjnej i nie wynika ze stanu faktycznego sprawy.

Skarżący wskazał, że w jego sprawie zaistniał całkowicie odmienny stan faktyczny. Ubezpieczony w spornym okresie zatrudniony był Przedsiębiorstwie (...) w K., które zostało wymienione w dziale IV Wykazu B
- załącznika do zarządzenia. Tym samym, zgodnie z rozumowaniem Sądu Najwyższego był zatrudniony w podmiocie, w którym panowały szczególnie uciążliwe warunki pracy, które narażały zatrudnionych na szczególną szkodliwość dla zdrowia. Ponadto ubezpieczony już w odwołaniu od decyzji ZUS wyraźnie wskazał, iż stanowiska służbowe przez niego zajmowane były wymienione w wykazie B dziale IV poz. 4 pkt 19 jako etatowe stanowiska pracy na statku do wykonywania rybołówstwa morskiego, ujęte w UZP dla rybaków morskich z dnia 17 stycznia 1975 r., wydanym przez Urząd Gospodarki Morskiej Zarząd Główny Związku Zawodowego (...)
i Portowców.

Ubezpieczony podkreślił nadto, że sąd I instancji posiadał w aktach niniejszej sprawy UZP dla rybaków morskich. Jednak nie przeprowadził z niego dowodu
- w postanowieniu wydanym na rozprawie z 24 sierpnia 2012 r. materiał dowodowy ograniczył wyłącznie do akt osobowych ubezpieczonego oraz akt ZUS. Pominięcie tak istotnego materiału dowodowego w sytuacji, gdy ubezpieczony w oparciu o jego treść formułuje zarzuty w odwołaniu od decyzji ZUS wskazuje, zdaniem apelującego, na to, że rozpatrując przedmiotową sprawę sąd okręgowy dopuścił się wyraźnego
i oczywistego naruszenia art. 227 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c., które skutkowało negatywnym dla ubezpieczonego rozstrzygnięciem. Podniósł, że brak przeprowadzenia dowodu z UZP dla rybaków morskich oraz błędna wykładnia rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. oraz zarządzenia resortowego wynikająca prawdopodobnie z niezrozumienia treści wyroku Sądu Najwyższego w sprawie
o sygn. II UK 356/10, doprowadziła do wewnętrznie sprzecznych, godzących
w zasady logiki ustaleń, co do charakteru pracy ubezpieczonego. Wskazał, że
w zasadzie praktycznie ta sama praca wykonywana w dwóch przedsiębiorstwach wymienionych w załączniku nr 1 do zarządzenia w dziale IV w poz. 4, została raz uznana za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach ujętą w wykazie B, drugi zaś za ujętą w wykazie A. Ubezpieczony podkreślił, że zbliżony zakres obowiązków służbowych posiadał na poprzednio zajmowanym stanowisku służbowym młodszego motorzysty okrętowego w Przedsiębiorstwie (...), a zarówno organ rentowy, jak i sąd okręgowy uznał, że
w okresach od 29 października 1975 r. do 23 kwietnia 1976 r. oraz od 18 sierpnia
1977 r. do 12 czerwca 1980 r., wykonywał on pracę w szczególnym charakterze ujętą w wykazie B do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. (na podstawie działu IV, poz. 4
pkt 19 załącznika nr 1 do zarządzenia resortowego). Skarżący stwierdził, że jedyna różnica polega na tym, że w związku z likwidacją zakładu pracy, nie jest obecnie
w stanie przedstawić świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Wskazał, że skoro zatem i organ rentowy, i sąd, uznali pracę na stanowisku motorzysty okrętowego
w Przedsiębiorstwie (...) za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, to samo powinno dotyczyć pracy motorzysty okręgowego w Przedsiębiorstwie (...)
w K..

W związku z powyższym, skarżący wniósł o: 1. zmianę wyroku sądu I instancji poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury pomostowej oraz zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed sądem II instancji. Ubezpieczony wniósł także
o uzupełnienie materiału dowodowego o dowody z zeznań świadków, przesłuchania ubezpieczonego oraz dowodu z dokumentu - UZP dla rybaków morskich i wyciągu pływania (wnioski dowodowe zostały następnie oddalone przez sąd apelacyjny).

Wyrokiem z 26 lutego 2013 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację.

Wyrokiem z 11 kwietnia 2014 r. (III UK 124/13) Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego,
a jednocześnie przedstawił interpretację przepisów ustawy pomostowej i ocenę prawną okoliczności sprawy.

Na wstępie, podkreślając odrębność regulacji ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd Najwyższy wskazał, że wprowadzenie obowiązku opłacania składek za pracowników, którym nie będzie przysługiwało prawo do emerytury pomostowej oznacza, że regulacja instytucji emerytur pomostowych nie opiera się na zasadzie wzajemności. Stwierdził, że skłoniło to niektórych przedstawicieli nauki do sformułowania poglądu, że skoro ubezpieczeni nie mogą powoływać się na zasadę wzajemności, to przy niejasnych przepisach ustawy, wątpliwości interpretacyjne powinny być wyjaśniane na korzyść ubezpieczonych. Stąd też postuluje się taką wykładnię przepisów, zgodnie z którą możliwe byłoby uwzględnienie przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej wszelkich okresów pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, niezależnie od wymiaru czasu pracy, proporcjonalnie do zgłoszonego wymiaru takiej pracy (por. D. Dzienisiuk, Wymiar czasu pracy
w ustawie o emeryturach pomostowych, PiZS 2012 nr 10, s. 23 - 27). Sąd Najwyższy stwierdził, że także w orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowana jest liberalna wykładnia pojęcia pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze Zwrócił uwagę na odmienną redakcję art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych w relacji do § 2 rozporządzenia
z 7 lutego 1983 r. W uchwale składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., I OPS 4/12 (ONSAiWSA 2013 nr 2, poz. 24) stwierdzono więc, że w postępowaniu o umieszczenie pracownika
w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy
o emeryturach pomostowych (a w konsekwencji tego - opłacania za niego składki na Fundusz Emerytur Pomostowych), za pracownika wykonującego prace o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 5 tej ustawy może być uznany pracownik, który wykonując prace o szczególnym charakterze, wykonuje także inne czynności wskazane przez pracodawcę w ramach świadczenia pracy. Użyty w art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych zwrot „pełny wymiar czasu pracy" odnosi się bowiem do wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę, a nie do czynności uznawanych za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zdaniem przedstawicieli doktryny, miarodajne dla zakwalifikowania pracownika do osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinno być to, że pracownik wykonuje rodzaj pracy wymienionej w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych będąc zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy (na pełnym etacie) i ten rodzaj wykonywanej pracy stanowi podstawowy obowiązek pracownika, bez względu na to, czy oprócz wymienionego rodzaju pracy wykonuje również inne czynności (J. Parchomiuk, Problemy emerytur pomostowych w orzecznictwie sądów administracyjnych, PiZS 2013 nr 2, s. 30). Sąd Najwyższy wskazał, że postulat ścisłej czy zawężającej wykładni przepisów ustawy
o emeryturach pomostowych nie jest powszechnie aprobowany przez doktrynę
i judykaturę.

Sąd Najwyższy stwierdził nadto, że z odrębnością emerytur pomostowych wiąże się też własny, uregulowany przepisami ustawy, katalog przesłanek nabycia prawa do tych świadczeń. Przesłanki te zasadniczo określa art. 4 ustawy. Dalej wskazał, że ustawa o emeryturach pomostowych przewiduje odrębne warunki przejścia na emeryturę pomostową dla pracowników wykonujących kilka rodzajów prac (art. 5-11 i art. 13). Dopuszcza także odstępstwa od przesłanki wymienionej w jej art. 4 pkt 6. W razie niewykonywania pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze po dniu wejścia w życie ustawy, nabycie prawa do emerytury pomostowej następuje bowiem na podstawie art. 49 ustawy.

Odnosząc się do kwestii wykazów prac szczególnych, Sąd Najwyższy wskazał, że w uzasadnieniach wyroków Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się, że
w ustawie o emeryturach pomostowych nastąpiła zasadnicza zmiana konstrukcyjna określenia wykazów prac szczególnych, wyrażająca się w dążeniu do ich ujednolicenia i oparcia na kryteriach zobiektywizowanych. Prawo do emerytur pomostowych określone zostało przede wszystkim w relacji do rodzajów prac, natomiast prawo do emerytur w obniżonym wieku emerytalnym wyznaczane było w relacji do wykazu stanowisk, ustalanych w poszczególnych zakładach przez uprawnione podmioty. Celem nowych rozwiązań było wyeliminowanie sytuacji, gdy formalnie zajmowane stanowisko nie odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy. Taka sytuacja mogła powodować, że pracownicy wykonujący ten sam zawód w różnych zakładach mogli wykonywać prace o różnej intensywności i w różnych warunkach środowiska. Natomiast w wykazach stanowisk stanowiących załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych zostały wskazane jedynie te rodzaje prac w szczególnych warunkach
i o szczególnym charakterze, które spełniają kryteria definicji odpowiednich prac, zawarte w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy (wyroki z dnia 16 marca 2010 r., K 17/09, OTK 2010 nr 3A, poz. 21; z dnia 25 listopada 2010 r., K 27/09, OTK 2010 nr 9A, poz. 109
i z dnia 3 marca 2011 r., K 23/09, OTK 2011 nr 2A, poz. 8).

Sąd Najwyższy zaakcentował, że w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze"
lub „w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 29 czerwca 2011 r., IV SA/Po 335/11, LEX nr 863891). O ile zatem decydujące znaczenie mają wykazy w tym sensie, że praca, która odpowiadałaby wymaganiom definicji ustawowej, a nie jest wymieniona w wykazach, nie może być traktowana jako praca w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, o tyle niezasadne jest odmawianie definicjom ustawowym waloru normatywnego. Służą one bowiem jako wskazówka interpretacyjna w procesie wykładni pojęć zawartych w załącznikach. Uznanie pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach wymaga więc w pierwszym rzędzie stwierdzenia, że dana praca ujęta jest w wykazie stanowiącym załącznik do ustawy
o emeryturach pomostowych, a następnie ustalenia, iż wykonywanie tej pracy jest determinowane czynnikami ryzyka, o jakich mowa w art. 3 ust. 2 ustawy (wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 8 maja 2012 r., IV SA/GL 587/11, LEX nr 1165463 oraz J. Parchomiuk, Problemy emerytur pomostowych w orzecznictwie sądów administracyjnych, PiZS 2013 nr 2, s. 28).

Przechodząc do meritum sprawy, Sąd Najwyższy stwierdził, że pracą
w szczególnych warunkach, której wykonywanie przez krótszy (bo nie 15 - lecz 10
- letni) okres predestynuje do przedmiotowego świadczenia w wieku nie 60 (jak ma to miejsce w odniesieniu do pozostałych grup pracowników), ale 55 lat w przypadku mężczyzn, jest zaś m. in. praca rybaków morskich, wymieniona w punkcie 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd Najwyższy uznał, że niezbędne jest dokonanie wykładni tego pojęcia, a w szczególności rozważenie, czy jego zakresem przedmiotowym objęte są również prace motorzysty i mechanika okrętowego, które to prace wykonywał wnioskodawca w spornych, nieuwzględnionych przez organ rentowy i sąd II instancji okresach. Podkreślił, że ustawa o emeryturach pomostowych nie zawiera żadnej definicji pojęcia prac rybaków morskich. Nie zostało do niej wydane także jakiekolwiek rozporządzenie wykonawcze czy zarządzenie resortowe, które wymieniałoby stanowiska, na których praca jest uważana za pracę rybaka morskiego. Również, mając na uwadze fakt, że skarżący nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach po dniu wejścia w życie ustawy
o emeryturach pomostowych, art. 49 tejże ustawy nie daje podstaw do oceny charakteru wykonywanej przez niego pracy w świetle bezpośrednio stosowanego
art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i wydanego na jej podstawie rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Jednak, mając na uwadze konieczność ustalenia zakresu pojęcia pracy rybaka morskiego, przepisy te i wydane w oparciu o nie przepisy resortowe należy przywołać pomocniczo. W związku z tym, Sąd Najwyższy wskazał, że rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w swoich załącznikach identycznie sformułowane określenie: „prace rybaków morskich" wymienia w dwóch odrębnych pozycjach - w wykazie A dziale VIII (w Transporcie i łączności) pod pozycją 9
oraz w wykazie B dziale IV (Prace rożne) pod pozycją 4. Przepisy rozporządzenia nie zawierają żadnej definicji tego terminu, która wyjaśniałaby kryteria różnicowania prac rybaków morskich wymienionych w wykazie A i B. Tymczasem, w zależności od zakwalifikowania danego rodzaju pracy do poszczególnych wykazów, w istotny sposób zróżnicowano warunki nabywania uprawnień emerytalnych, gdyż w myśl art. 8 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., w przypadku prac wymienionych w wykazie B do nabycia prawa do emerytury wystarczało ukończenie przez mężczyznę wieku 55 lat
oraz udokumentowanie okresu zatrudnienia przy wykonywaniu tych prac wynoszącego 10 lat (przy wykazaniu także wymaganego okresu zatrudnienia, o jakim mowa w § 3 rozporządzenia), podczas gdy w przypadku prac wymienionych
w wykazie A, warunkiem prawa do emerytury było osiągnięcie przez mężczyznę wieku 60 lat oraz udokumentowanie 15 lat pracy w warunkach szczególnych wymienionych tym wykazie. Różnicowanie uprawnień do nabycia wcześniejszej emerytury w zależności od przyporządkowania poszczególnych prac wykazowi A
lub B załącznika do rozporządzenia, spowodowane było różną oceną szkodliwości dla zdrowia oraz stopnia uciążliwości prac wymienionych w każdym z tych wykazów.
W przypadku prac rybaków morskich, dla ustalenia, jakiego rodzaju prace ustawodawca zaliczył do poszczególnych wykazów, konieczne jest posłużenie się resortowymi wykazami stanowisk, które jakkolwiek nie stanowią samodzielnej podstawy przyznania indywidualnych uprawnień, posiadają jednak charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392;
z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 25 lutego 2009 r., II UK 227/08, LEX nr 736740; z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247; z dnia 24 listopada 2010 r., I UK 128/10, LEX nr 707405), Sąd Najwyższy stwierdził, że odwołując się zatem do treści zarządzenia nr 24 Ministra
- Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej (Dz. Urz, Urzędu Gospodarki Morskiej Nr 3, poz. 26), w tym do jego załącznika zawierającego szczegółowe wykazy prac w szczególnych warunkach, zauważyć należy, że za prace rybaków morskich zaliczone do wykazu A załącznika do zarządzenia, uznane zostały prace wykonywane na wszystkich stanowiskach zajmowanych przez pracowników wpisanych na listę członków załogi statku, niezależnie od zatrudniającego ich podmiotu (wykaz A, dział VIII, poz. 9, pkt 1 zarządzenia), natomiast za prace rybaków morskich wymienione w wykazie B załącznika do rozporządzenia, uznane zostały prace wykonywane nie tylko
w określonych podmiotach, ale również wyłącznie na stanowiskach wymienionych
w wykazie B, dziale IV, poz. 4 pkt 1-19 zarządzenia. Najogólniej ujmując, do wykazu B zostały zaliczone prace rybaków morskich w służbie pokładowej, a do wykazu A prace rybaków morskich w służbie mechanicznej, zgodnie z podziałem wynikającym
z § 58 i § 62 ust. 1 i § 64 ust.3 rozporządzenia Ministra Żeglugi z dnia 30 października 1971 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków załóg polskich statków morskich (Dz.U. Nr 33, poz. 299 ze zm.), w § 54, 58 i 61 ust. 3 rozporządzenia Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 17 sierpnia 1983 r.
w sprawie kwalifikacji zawodowych członków polskich statków morskich (Dz.U.
Nr 52, poz. 232 ze zm.), w § 26, 27, 30 i 31 rozporządzenia z dnia 23 maja 1992 r. Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie kwalifikacji zawodowych
i składu załóg polskich statków morskich (Dz.U. Nr 49, poz. 227 ze zm.) oraz § 38
i § 49 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 24 sierpnia 2000 r. w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji zawodowych, pełnienia wacht
oraz składu załóg statków morskich o polskiej przynależności (Dz.U. Nr 105,
poz. 1117).

Analizując powyższą regulację w aspekcie prawa do emerytury z tytułu pracy
w warunkach szczególnych, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 maja 2011 r., II UK 356/10 (LEX nr 901608) wyraził pogląd, że w świetle omówionych przepisów nie można utożsamiać wszystkich prac rybaków morskich z pracą na stanowisku rybaka morskiego, ujętą w wykazie B załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.. Należy jednak podkreślić, że w kontekście wszystkich powołanych wyżej przepisów, zarówno prace w służbie pokładowej jak i w służbie mechanicznej uznawane były za prace rybaków morskich, a jedynie zróżnicowano przesłanki nabywania przez osoby wykonujące owe prace prawa do emerytur w niższym wieku. Sąd Najwyższy stwierdził, że powstaje zatem pytanie, czy fakt zróżnicowania w dawnych przepisach uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w warunkach szczególnych w zależności od wykonywania pracy rybaka morskiego ujętej w wykazie A lub B załącznika do rozporządzenia ma bezpośrednie i przesądzające znaczenie dla oceny nabycia prawa do emerytury pomostowej, a więc, czy wykonywanie pracy rybaka morskiego wymienionej w wykazie A załącznika do tego rozporządzenia, nie oznacza wykonywania pracy rybaka morskiego w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Za takim przyjęciem zdawałyby się przemawiać określone w art. 8 ustawy o emeryturach pomostowych przesłanki nabycia prawa do tego świadczenia, zbliżone do wymienionych w § 8 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Sąd Najwyższy uznał, że skoro jednak ustawa o emeryturach pomostowych wymienia prace rybaków morskich jako prace w warunkach szczególnych uprawniające do świadczeń przewidzianych tym aktem, tylko raz - w jednym punkcie 22 załącznika nr 1 do ustawy, zasadne wydaje się przyjęcie, że ustawodawca przyznał prawo do emerytury pomostowej, na warunkach określonych w art. 8 ustawy, pracownikom wykonującym wszystkie prace rybaków morskich, bez różnicowania z uwagi na to, czy według wcześniejszych przepisów, (tj. przepisów rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.
i wydanych na ich podstawie wykazów resortowych), wykonywali oni prace rybaków morskich na określonych stanowiskach i w określonych podmiotach. W ocenie Sądu Najwyższego, brak w przepisach ustawy o emeryturach pomostowych jakiegokolwiek ograniczenia możliwości zaliczenia do prac rybaków morskich, prac poszczególnych członków załogi kutra rybackiego, w zależności od przynależności do załogi pokładowej czy mechanicznej, a także w zależności od zatrudniającego podmiotu, upoważnia do postawienia tezy, że art. 8 tej ustawy obejmuje swą dyspozycją wszystkie osoby wykonujące prace rybaków morskich, wymieniane dawniej zarówno w wykazie A jak i B załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. W ocenie Sądu Najwyższego, zawężająca wykładnia tego pojęcia w przypadku ustawy o emeryturach pomostowych implikowałaby - w przeciwieństwie do ustawy emerytalnej
i rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. - nie tylko zróżnicowanie układu warunkującego nabywanie uprawnień emerytalnych przez obydwie grupy ubezpieczonych wykonujących prace rybaków morskich, ale w ogóle pozbawienie członków załogi zatrudnionych na statkach rybackich w służbie mechanicznej, prawa do tegoż świadczenia.

Zdaniem Sądu Najwyższego, za szerokim rozumieniem pojęcia pracy rybaków morskich, obejmującym nie tylko tych członków załogi, którzy zatrudnieni są na stanowisku rybaka czy starszego rybaka, ale również tych zajmujących stanowisko mechanika czy motorzysty, przemawiają regulacje zawarte w innych aktach prawnych. W art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U. Nr 61, poz. 258) wskazano, że marynarzem lub rybakiem jest osoba posiadająca morskie kwalifikacje zawodowe, stwierdzone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz.U. Nr 109, poz. 1156), a więc każdy członek załogi kutra rybackiego dopuszczony do pracy na morzu, w tym również mechanik czy motorzysta. Sąd Najwyższy podkreślił nadto, że podobnie kwestie te unormowane są w prawie międzynarodowym. W myśl art. 3 lit. b rozporządzenia Rady /WE/ nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r.
w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. UE L 223 z 15.08.2006 r., str. 1) rybak to osoba, której zajęciem - uznanym przez państwo członkowskie, jest zawodowe rybactwo na pokładzie czynnego statku rybackiego, co przy uwzględnieniu angielskiej i francuskiej wersji językowej można przetłumaczyć jako „osoba zatrudniona, zaangażowana w profesjonalne, zawodowe rybactwo" czy „każda osoba wykonująca rybactwo". Zgodnie zaś z art. 1 lit. e powołanej przez skarżącego Konwencji nr(...) (...) Organizacji Pracy dotyczącej pracy w sektorze rybołówstwa z 2007 r., rybakiem jest każda osoba zatrudniona lub zaangażowana
w jakimkolwiek charakterze lub wykonująca swój zawód na pokładzie statku rybackiego, łącznie z osobami pracującymi na statku, które są opłacane na zasadzie udziału w połowach, z wyłączeniem pilotów, żołnierzy marynarki wojennej, innych osób zatrudnionych w stałych służbach państwowych, osób pracujących na statku rybackim jedynie w ciągu dnia oraz obserwatorów rybołówstwa.

W ocenie Sądu Najwyższego, przywołane regulacje prawa krajowego
i międzynarodowego upoważniają do przyjęcia, że użyte w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych ogólne pojęcie „pracy rybaków morskich", której wykonywanie uprawnia do emerytury pomostowej z mocy art. 8 tej ustawy, obejmuje wszystkich członków załogi kutra rybackiego i wszystkie prace rybaków morskich, na wszystkich wyszczególnionych na liście załogi stanowiskach, w tym także na stanowisku motorzysty i mechanika. Sąd Najwyższy zaakcentował, że - jak wynika z bezspornych ustaleń sądów obydwu instancji - osoby zatrudnione w służbie mechanicznej statków rybackich, realizując obowiązki przypisane dla tych stanowisk, jednocześnie wykonywały prace przy połowie i przetwarzaniu ryb.

Zdaniem Sądu Najwyższego, brak zatem aksjologicznych przesłanek do wyeliminowania tej grupy zawodowej z kręgu osób predestynowanych do spornego świadczenia.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, sąd apelacyjny rozważył, że apelacja ubezpieczonego zasługiwała na uwzględnienie, przy czym zgodnie z art. 398 ²⁰ k.p.c. był związany wykładnią prawa dokonaną w sprawie przez Sąd Najwyższy. Powyższe oznacza, że sąd apelacyjny przyjął za Sądem Najwyższym, że określona w art. 8 pkt 2 w zw. z pkt 22 załącznika nr 1 ustawy o emeryturach pomostowych przesłanka, warunkująca nabycie prawa do tego świadczenia, stanowiąca o konieczności przepracowania 10 lat w warunkach szczególnych jako rybak morski, zostaje spełniona w przypadku pracy na innych stanowiskach na kutrze rybackim, np. motorzysty czy mechanika okrętowego. Nie ma zatem powodu do tego, aby różnicować pracę rybaka morskiego i motorzysty bądź mechanika okrętowego,
a wszystkie osoby pracujące na kutrach rybackich należy traktować jako rybaków morskich. Sąd apelacyjny podzielił tok rozumowania, argumentację i wykładnię przedstawione przez Sąd Najwyższy w wyroku z 11 kwietnia 2014 r. (III UK 124/13), a także w innych wyrokach w podobnych sprawach. Ubezpieczony spełnił zatem wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury pomostowej. Wobec przedstawionego stanowiska, sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej od 18 maja 2012 r., o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku.

W odniesieniu do wniosku ubezpieczonego o ustalenie odpowiedzialności organu rentowego, sąd apelacyjny uznał, że podlega on oddaleniu. Ustawa
o emeryturach pomostowych jest ustawą szczególną wobec ustawy emerytalnej
i zawiera swoiste regulacje. Świadczenia przyznawane na podstawie ustawy
o emeryturach pomostowych mają odmienny charakter niż te przyznawane na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. Emerytura pomostowa przyznawana jest od Skarbu Państwa i ma charakter tymczasowy, a jej przepisów nie należy interpretować rozszerzająco. W przepisach tej ustawy brak jest odpowiednika art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, regulujących kwestię ustalenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Nadto, zgodnie z art. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia określone w ustawie obejmują: 1) emeryturę, w tym emeryturę częściową; 2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową; 3) rentę rodzinną; 4) dodatek pielęgnacyjny; 5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

6) zasiłek pogrzebowy. Artykuł ten nie wymienia emerytury pomostowej. Podkreślić również należy, że niniejsza sprawa nie była oczywista pod względem prawnym – pojawiły się problemy dotyczące interpretacji wykonywania prac motorzysty okrętowego w sytuacji, gdy ubezpieczony faktycznie przez 8 godzin dziennie nie wykonywał typowych czynności rybaka morskiego, a pomagał przy połowach. Wobec tak przedstawionej argumentacji, sąd apelacyjny oddalił wniosek o ubezpieczonego o ustalenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o czym orzekł w pkt 3 sentencji wyroku.

Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 i art. 99 k.p.c. sąd apelacyjny zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K., jako przegrywającego sprawę, na rzecz ubezpieczonego, reprezentowanego przez radcę prawnego, koszty zastępstwa procesowego przed sądem II instancji i za postępowanie kasacyjne w wysokości wynikającej z §2 ust. 1-2 w zw. z §12 ust. 1 pkt 2, w zw. z §12 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.) – 120 zł za postępowanie przed sądem apelacyjnym i 120 zł za postępowanie przed Sądem Najwyższym. Nadto, sąd odwoławczy zasądził po 30 zł od wniesionych środków zaskarżenia – apelacji i skargi kasacyjnej (w sumie 60 zł) - od organu rentowego jako przegrywającego sprawę na rzecz ubezpieczonego, o czym orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 j.t.) w zw. z art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Powyższe rozstrzygnięcie sąd apelacyjny zawarł w pkt 2 sentencji wyroku.

SSO del. Aleksandra Mitros SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Anna Polak

.