Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 grudnia 1999 r.
I PKN 407/99
Stwierdzenie nieważności decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy z mia-
nowanym urzędnikiem państwowym ma charakter deklaratoryjny i skutek
wsteczny, a więc reaktywuje w ten sposób stosunek pracy, czyli należy uznać,
że pracownik przez cały czas pozostawał w zatrudnieniu i jeżeli był gotowy do
świadczenia pracy, a doznał w tym przeszkód ze strony pracodawcy, to należy
mu się za ten okres wynagrodzenie z art. 81 KP, a nie odszkodowanie z art. 160
§ 1 KPA.
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Edmunda Z. przeciwko P. Urzędowi Wojewódzkiemu w B. o odszkodowanie, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 28 kwietnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda koszty
postępowania kasacyjnego w kwocie 750 zł (siedemset pięćdziesiąt złotych).
U z a s a d n i e n i e
Powód Edmund Z. był mianowanym pracownikiem Urzędu Wojewódzkiego w
B. Stosunek pracy został z nim rozwiązany decyzją Wojewody B. z dnia 27 czerwca
1990 r. na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracow-
nikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). W dniu 9 lipca 1994 r.
powód uzyskał decyzję Ministra-Szefa Urzędu Rady Ministrów, stwierdzającą nie-
ważność decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy, a następnie w dniu 26 czerwca 1995
r. decyzję tego Ministra o przysługującym mu od Urzędu Wojewódzkiego odszkodo-
waniu z powodu naruszenia art. 156 § 1 KPA. Powód domagał się zasądzenia kwoty
7 408 zł.
2
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 31 grudnia 1998 r. [...] zasądził od pozwanego P. Urzędu Wojewódzkie-
go w B. na rzecz powoda kwotę 5 938,70 zł z ustawowymi odsetkami i powództwo w
pozostałej części oddalił. Sąd ustalił, że Minister-Szef Urzędu Rady Ministrów decy-
zją z 26 czerwca 1995 r. orzekł o uprawnieniu powoda do odszkodowania, przy czym
nie określił jego wysokości, wyrażając pogląd, że określi to sąd powszechny. Powód
wystąpił z powództwem już w 1994 r., które zostało oddalone wyrokiem z dnia 2 lute-
go 1995 r. jako przedwczesne. Wyrok ten został uchylony na skutek rewizji powoda.
Rozważając podstawę prawną odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Sąd
Wojewódzki odwołał się do art. 160 KPA, uznając że stanowi on samodzielną pods-
tawę do dochodzenia odszkodowania za szkodę spowodowaną wydaniem decyzji
administracyjnej z naruszeniem art. 156 § 1 KPA albo stwierdzenia nieważności ta-
kiej decyzji i nie podzielił stanowiska pozwanego domagającego się oddalenia po-
wództwa z tej przyczyny, że odszkodowanie należy oceniać w oparciu o przepisy
Kodeksu pracy. Sąd Wojewódzki stwierdził, że art. 160 KPA jest szczególnym prze-
pisem w stosunku do art. 13 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych, jak również w stosunku do przepisów art. 45 § 1 i 47 KP i uprawnia
powoda do dochodzenia "rzeczywistej szkody" zgodnie z przepisami Kodeksu cywil-
nego, z wyłączeniem art. 418 KC. Rzeczywista szkoda to wyrównanie straty. Tą
stratą w przypadku powoda jest różnica pomiędzy utraconym wynagrodzeniem jakie
otrzymywałby, gdyby pracował, a wypłaconą rentą z ubezpieczenia społecznego,
przyznaną mu decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od 1 października 1990 r.
Powód został pozbawiony wynagrodzenia z winy pozwanego i utraty tego wynagro-
dzenia nie należy traktować jako utraconej korzyści bowiem w dacie wydania decyzji
przez Ministra-Szefa Urzędu Rady Ministrów z 26 czerwca 1995 r., uprawniającej do
odszkodowania można było określić konkretną stratę powoda, a nie hipotetyczną
wysokość wynagrodzenia na przyszłość. Ponadto powód został ponownie zatrudnio-
ny w Urzędzie Wojewódzkim na takim samym jak poprzednio stanowisku starszego
inspektora wojewódzkiego w Wydziale Ochrony Środowiska, co również uzasadniało
ustalenie odszkodowania jako różnicy między wynagrodzeniem na tym stanowisku, a
rentą. Wysokość odszkodowania Sąd ustalił zasięgając opinii biegłego z zakresu
księgowości.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1999 r. [...] oddalił
apelację strony pozwanej od tego wyroku. Sąd drugiej instancji stwierdził, że strony,
3
w tym zwłaszcza strona pozwana, uznały, że podstawą odpowiedzialności jest art.
160 KPA. Przepis ten stanowi, że stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania
decyzji z naruszeniem art. 156 § 1 KPA albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji
służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę. Sąd pierwszej
instancji prawidłowo uznał, że rzeczywista szkoda to utracone przez powoda wyna-
grodzenie w okresie pomiędzy ustaniem stosunku pracy a ponownym zatrudnieniem,
pomniejszone o rentę inwalidzką. Rzeczywista szkoda to w myśl art. 361 § 1 KC
uszczerbek majątkowy, zmniejszenie majątku wskutek pewnego zdarzenia i taką
szkodę poniósł powód wskutek utraty pracy i możliwości osiągania wynagrodzenia.
Utracone korzyści to utrata takich korzyści, których powód mógłby oczekiwać, gdyby
pracował - np. wynikające z możliwości awansu lub zatrudnienia na bardziej ekspo-
nowanym stanowisku. Zasądzona przez Sąd pierwszej instancji kwota nie obejmuje
szkody w znaczeniu utraconych korzyści, a tylko szkodę w granicach rzeczywistej
straty. Ta rzeczywista strata została ustalona na kwotę 5 938,70 zł i co do wysokości
nie była przez pozwanego kwestionowana.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, "w szczególności
art. 160 Kodeksu postępowania administracyjnego przez przyjęcie, że rzeczywista
szkoda obejmuje utratę możliwości osiągnięcia wynagrodzenia". Zdaniem strony poz-
wanej, zasądzając odszkodowanie Sąd pierwszej instancji przyjął, że powód poniósł
rzeczywistą szkodę w postaci utraty możliwości osiągania wynagrodzenia w okresie
pomiędzy ustaniem stosunku pracy a ponownym zatrudnieniem. Takie stanowisko
nie ma zdaniem strony pozwanej oparcia w art. 160 § 1 KPA, bowiem poniesienie
rzeczywistej szkody w rozumieniu tego przepisu nie obejmuje spodziewanego wyna-
grodzenia za pracę. Zgodnie z art. 80 KP wynagrodzenie przysługuje za pracę wyko-
naną. Powód pracy nie wykonywał, a więc nie uzyskał prawa do wynagrodzenia, a
skoro nie miał prawa do wynagrodzenia, to tym samym nie poniósł straty materialnej,
czyli rzeczywistej szkody z tego tytułu. Powód poniósł szkodę w postaci utraty pracy,
ale ta szkoda została naprawiona przez pozwanego bowiem z powodem został na-
wiązany stosunek pracy niezwłocznie po stwierdzeniu nieważności decyzji o wypo-
wiedzeniu stosunku pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
W pierwszej kolejności należało rozważyć, czy rzeczywiście podstawę odpo-
wiedzialności strony pozwanej stanowił art. 160 KPA. Odpowiedź na to pytanie jest
przecząca. W orzecznictwie słusznie przyjmuje się, że w przypadku ostatecznego
uchylenia decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy z mianowanym urzędnikiem pańs-
twowym, pracownikowi przysługują roszczenia ze stosowanego odpowiednio Ko-
deksu pracy (art. 45 § 1 KP w związku z art. 5 KP - por. uchwałę z dnia 18 listopada
1994 r., II UZP 31/94, OSNAPiUS 1995 r. nr 5, poz. 67; Przegląd Sądowy 1996 r. nr
4, s. 94 z glosą A. Dubowik; wyrok NSA z dnia 12 maja 1995 r., II SA 699/95, OSP
1996 r. z. 10, poz. 199 z glosą T. Liszcz). Należy uznać, że inaczej jest w przypadku
stwierdzenia nieważności decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy. Decyzja taka ma
charakter deklaratoryjny i skutek wsteczny, a więc reaktywuje ona w ten sposób roz-
wiązany stosunek pracy. Tym samym należy uznać, że po stwierdzeniu nieważności
decyzji rozwiązującej stosunek pracy pracownik przez cały czas pozostawał w za-
trudnieniu. Jeżeli tak, to skoro był gotowy do świadczenia pracy, a doznał w tym
przeszkód ze strony pracodawcy, to należy mu się za ten okres wynagrodzenie z art.
81 KP, oczywiście gdy spełnione są przesłanki tego przepisu. Wynagrodzenie to nie
jest ograniczone czasowo (por. wyrok z dnia 17 maja 1995 r., I PRN 12/95,
OSNAPiUS 1995 r. nr 21, poz. 262). Ponieważ w takiej sytuacji pracownikowi przys-
ługuje wynagrodzenie za czas gotowości do pracy, to nie ponosi on żadnej szkody
(ma wymagalne roszczenie o to wynagrodzenie), a więc przepis art. 160 KPA w
ogóle nie ma zastosowania. W istocie więc roszczenie powoda powinno być rozpoz-
nawane w płaszczyźnie zastosowania art. 81 KP. Powoduje to, że orzekając w grani-
cach kasacji (art. 39311
KPC), należało uznać zarzut naruszenia art. 160 KPA za
usprawiedliwiony o tyle, że przepis ten w ogóle nie powinien być zastosowany. Jed-
nakże ograniczenie zakresu rozpoznania kasacji (wniesionej tylko przez stronę poz-
waną i wyłącznie z zarzutem naruszenia art. 160 KPA) powoduje, że należało uznać,
iż zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Świadczenie zasądzone bowiem na rzecz
powoda jako odszkodowanie odpowiada co najmniej wynagrodzeniu za czas goto-
wości do świadczenia pracy z art. 81 § 1 KP. Dlatego na podstawie art. 39312
KPC
kasację oddalono, orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego na mocy art. 98
§ 1 KPC.
========================================