Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 lipca 2001 r.
II UKN 477/00
Sąd nie może odmiennie interpretować przepisów układu zbiorowego
pracy dotyczących zasad wynagradzania pracowników, niż uczyniły to strony
układu na podstawie art. 2416
KP, chyba że wykładnia ta prowadzi do rozwiąza-
nia sprzecznego z aktem prawnym wyższego rzędu.
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie: SN Krystyna Bednarczyk,
SA Kazimierz Josiak (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2001 r. sprawy z powództwa
Anny R.-D. i Andrzeja R. przeciwko Biuru Projektowo-Badawczemu Budownictwa
Ogólnego „M.-B.” w B. o zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej i powodów od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 marca 2000 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powodowie Andrzej R. i Anna R.-D. domagali się w pozwie zasądzenia na ich
rzecz od pozwanego pracodawcy Biura Projektowo Badawczego - Budownictwa
Ogólnego „M.” w B. premii za drugi kwartał 1996 r. odpowiednio w kwotach 13.850 zł
i 20.256 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 sierpnia 1996 r. oraz kosztami proce-
su. W piśmie z dnia 22 marca 1997 r. powodowie rozszerzyli żądanie pozwu i dodat-
kowo domagali się zapłaty premii za czwarty kwartał 1996 r. w wysokości 5.058 zł i
7.405 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 1997 r. Roszczeń tych powodowie
dochodzili jednym pozwem z ośmioma innymi pracownikami pozwanego Biura.
Wszyscy powodowie twierdzili, że premia ma charakter regulaminowy i że przyczyną
sporu jest bezzasadne obniżenie funduszu premiowego pracowni TB 4 przez Dyrek-
tora Biura.
2
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, zarzucając, że
zgodnie z art. 6 ust. 1 zakładowego systemu wynagradzania premia należna pra-
cownikom projektowym przyznawana jest uznaniowo.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bydgoszczy podzielił pogląd, że w świetle przepi-
sów zakładowego systemu wynagradzania powodowie nie nabyli prawa do premii w
kwotach wyższych niż zostały im przyznane i oddalił powództwo.
Na skutek apelacji powodów Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Bydgoszczy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego
rozpoznania, z tym, że w odniesieniu do roszczeń Andrzeja R. i Anny R.-D. przekazał
sprawę Sądowi Wojewódzkiemu ze względu na wysokość dochodzonych roszczeń i
treść art. 17 pkt 4 KPC. Sąd drugiej instancji zalecił uzupełnienie postępowania do-
wodowego w zakresie ustalenia warunków tworzenia funduszu premiowego, jego
podziału między pracowników i wskazał na potrzebę powtórnej oceny przepisów pła-
cowych obowiązujących w pozwanym Biurze.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyro-
kiem z dnia 29 października 1998 r. uwzględnił częściowo żądania powodów An-
drzeja R. i Anny R.-D., zasądzając na ich rzecz premię za drugi kwartał 1996 r. w
kwotach 13.850 zł i 20.256 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 sierpnia 1996 r.
Tytułem zwrotu części kosztów procesu Sąd pierwszej instancji zasądził od strony
pozwanej powodowi 4.937,50 zł, a powódce 6.387,50 zł. Dalej idące powództwo Sąd
oddalił opierając swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach. Powodowie
pracowali u strony pozwanej w pracowni projektowej oznaczonej symbolem TB-4.
Andrzej R. był kierownikiem pracowni, zaś powódka Anna R.-D. zajmowała stanowi-
sko starszego projektanta. W roku 1996 w pracowni TB-4 jako „wiodącej” przygoto-
wywany był projekt budowlany nowego Szpitala Rejonowego w C. Został on opraco-
wany w terminie i oddany inwestorowi, który zgodnie z umową na podstawie faktur
przejściowych i końcowej zapłacił stronie pozwanej wynagrodzenie w łącznej wyso-
kości 1.019.877 zł. W pozwanym Biurze obowiązywał zakładowy system wynagra-
dzania wprowadzony porozumieniem z dnia 1 maja 1992r., zawartym na podstawie
przepisów ustawy z dnia 6 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych sys-
temów wynagradzania (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 69, poz. 407 ze zm.). Z
chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie ustawy - Kodeks
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 547) zakładowy system
wynagradzania przekształcił się w zakładowy układ zbiorowy pracy. Według przepi-
3
sów porozumienia i regulaminu organizacyjnego Biura, każda pracownia projektowa
działała na zasadach wewnętrznego rozrachunku ekonomicznego. Środki pieniężne
pochodzące ze sprzedaży projektów zaliczane były na konto tych pracowni, które
uczestniczyły w ich przygotowaniu. Wartość sprzedaży stanowiła przychód pracowni.
W pierwszej kolejności podlegał on pomniejszeniu o sumę kosztów ponoszonych
przez zespoły projektowe i o koszty ogólne utrzymania Biura liczone wskaźnikiem
powierzchniowym. Następnie z funduszu płac pracowni wydzieleniu podlegały sumy
przeznaczone na wynagrodzenia stałe, fundusz rezerwowy, fundusz dyrektora i od-
praw pieniężnych. Pozostała kwota stanowiła fundusz premiowy pracowni.
W zakładowym systemie wynagradzania (zakładowym układzie zbiorowym
pracy) podziału premii dotyczą przepisy art. 6, 12, 15 i 16. Użycie w art. 6 zwrotu
„premia uznaniowa” zdaniem Sądu nie przesądza o jej rzeczywistym charakterze.
Istotne są bowiem dalsze postanowienia u.z.p., wskazujące wyraźnie na powiązanie
prawa do premii z realizacją określonych zadań przez pracownie projektowe. Warun-
kiem utworzenia funduszu premiowego jest uzyskanie zapłaty za projekt w wysokości
przewyższającej obciążenia fiskalne pracowni i poniesione koszty. W art. 15 pkt 1-13
u.z.p. wymienione zostały przesłanki uruchomienia wypłaty premii i jej podziału mię-
dzy pracowników. Dokonuje go w zasadzie kierownik pracowni przy uwzględnieniu
terminowości i jakości wykonania prac, przestrzegania dyscypliny pracy (pkt 7). Dy-
rektor Biura jedynie formalnie sprawdza wnioski premiowe i zatwierdza premie do
wypłaty (pkt 9 art. 15). W świetle powyższych uregulowań u.z.p. Sąd Okręgowy
uznał, że premia ma charakter regulaminowy i co do zasady powodowie nabyli do
niej prawo, wobec wykonania w terminie i poprawnie pod względem jakościowym
projektu Szpitala Rejonowego w C., za który Biuro otrzymało pełne wynagrodzenie
od inwestora. Spór między stronami dotyczył jednak nie tylko oceny, czy premia
dzielona jest uznaniowo, ale i sposobu ustalenia wysokości funduszu premiowego.
Dyrektor Biura podjął bowiem decyzje o obniżeniu wyniku finansowego pracowni
projektowej TB-4 o dwie kwoty: 55.000 zł - z przeznaczeniem na podniesienie „po-
ziomu technicznego wyposażenia Biura” i 41.207 zł - jako rezerwę na ewentualne
poprawki projektu budowlanego na etapie projektów wykonawczych. W grudniu 1996
r. fundusz premiowy uległ zmniejszeniu o dalsze 29.156 zł. Analizując przepisy za-
kładowego układu zbiorowego pracy i regulaminu organizacyjnego pozwanego Biura,
Sąd pierwszej instancji uznał, że decyzje Dyrektora Biura o zmniejszeniu kwoty prze-
znaczonej do podziału w formie premii między pracowników pracowni projektowej
4
TB-4 były nieuzasadnione i pozbawione podstawy prawnej. W szczególności - zda-
niem Sądu - ewentualne wydatki na zakup sprzętu technicznego i innego wyposaże-
nia Biura powinny być finansowane z odpisów na tzw. koszty ogólne Biura, pocho-
dzących z wszystkich pracowni obciążonych nimi proporcjonalnie do zajmowanej
powierzchni. Nie było także potrzeby tworzenia rezerwy na sfinansowanie zmian i
poprawek projektu budowlanego, skoro inwestor odebrał go bez zastrzeżeń i zobo-
wiązał się do osobnej zapłaty za projekty wykonawcze. Fakt, że sami powodowie
przy zleceniu pracowni opracowania projektu budowlanego Szpitala w C. propono-
wali utworzenie takiej rezerwy w kwocie 100.000 zł nie miał wpływu na to, że decyzja
o obniżeniu funduszu premiowego nie była zgodna z zasadami określonymi w zakła-
dowym układzie zbiorowym pracy. Z tych motywów Sąd Okręgowy uwzględnił po-
wództwo o zapłatę premii za drugi kwartał 1996 r., a oddalił żądanie powodów w
części dotyczącej premii za czwarty kwartał 1996 r.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżony został apelacją przez stronę pozwaną.
Zarzucała ona uchybienia procesowe polegające na: przekroczeniu granic swobod-
nej oceny dowodów przez zupełne pominięcie zeznań przesłuchanego w charakterze
strony dyrektora Biura S.C., sprzeczności ustaleń faktycznych z treścią zebranego w
sprawie materiału w zakresie wysokości premii i naruszeniu art. 328 § 2 KPC przez
niewyjaśnienie w uzasadnieniu przesłanek dokonanej oceny dowodów. Ponadto pra-
codawca podniósł zarzut naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwą wykład-
nię przepisów układu zbiorowego pracy, polegającą na pominięciu wyjaśnień treści
zakładowego układu zbiorowego pracy podjętych przez strony, które układ zawarły
(art. 2416
KP) i tych postanowień układu, które wyraźnie określają premię jako uzna-
niową. Na tych zarzutach strona pozwana opierała wniosek o zmianę zaskarżonego
wyroku w części uwzględniającej powództwo przez jego oddalenie w całości,
względnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponowne-
go rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z pozostawieniem mu rozstrzygnięcia o
kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem
z dnia 15 marca 2000 r. uwzględnił częściowo apelację pracodawcy i zmienił zaskar-
żony wyrok w ten sposób, że ponownie zasądził od strony pozwanej na rzecz powo-
da Andrzeja R. kwotę 7.457,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października
1996 r., a na rzecz powódki Anny R.-D. kwotę 11.031 zł z ustawowymi odsetkami od
31 października 1996 r. Dalej idącą apelację strony pozwanej Sąd Apelacyjny oddalił.
5
Koszty procesu między stronami za obie instancje wzajemnie zniósł. Podzieliwszy w
zasadzie rozważania Sądu Okręgowego na temat zadaniowego charakteru premii,
której wypłata w świetle art. 15 pkt 5 zakładowego układu zbiorowego pracy uzależ-
niona była od opracowania projektu i zapłaty wynagrodzenia za projekt, Sąd Apela-
cyjny dodatkowo podkreślił, że art. 6 układu, w którym nazwano premię jako uzna-
niową, jest nieprecyzyjny, skoro równocześnie stanowi on, że prawo do premii zależy
od spełnienia warunków ujętych „w porozumieniu”. Dlatego, przy uwzględnieniu po-
glądów piśmiennictwa i orzeczeń Sądu Najwyższego cytowanych w uzasadnieniu,
decydujące znaczenie Sąd Apelacyjny nadał art. 15 pkt 5 układu, jako precyzujące-
mu przesłanki podziału premii indywidualnych między pracowników. Odnosząc się do
zarzutu apelacji o pominięciu wyjaśnienia postanowień zakładowego układu zbioro-
wego pracy przez strony zawierające układ, Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie mają
one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bo wyjaśnienie nawiązuje tylko
do niektórych przepisów zakładowego układu zbiorowego pracy, to jest art. 6, 15 pkt
7, 8 i 10 oraz art. 16 pkt 1, natomiast nie wymienia się z w nim art. 15 pkt 5 układu,
świadczącego o ustaleniu zadań premiowych dla pracowni i powiązaniu ich z zasa-
dami rozdziału premii.
Odmiennie niż to przyjął Sąd pierwszej instancji Sąd Apelacyjny potraktował
decyzje dyrektora pozwanego Biura w sprawie utworzenia rezerw celowych kosztem
funduszu płac pracowni projektowej TB-4. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ograniczona
samodzielność finansowa każdej z czterech pracowni pozwanego Biura, wynikająca
z zasad wewnętrznego rozrachunku i zaliczenia wynagrodzenia za projekty na rzecz
tych pracowni, w których zostały one przygotowane, nie wyklucza możliwości podej-
mowania decyzji finansowych w interesie całego Biura przez dyrektora jako zarzą-
dzającego zakładem pracy. Biuro działa bowiem na podstawie przepisów ustawy z
dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z
1991 r. Nr 18, poz. 80 ze zm.). Zgodnie zaś z art. 32 ustawy dyrektor przedsiębior-
stwa państwowego zarządza nim i podejmuje decyzje samodzielnie. W tym ustawo-
wym uprawnieniu poszukiwać można podstawy prawnej do zmniejszenia przychodu
pracowni projektowej TB-4 ze sprzedaży projektu budowlanego Szpitala w C. o
kwoty przeznaczone przez dyrektora na „podniesienie poziomu technicznego Biura”
oraz zabezpieczenie kosztów poprawek i zmian w projekcie budowlanym w czasie
opracowywania projektów wykonawczych przez inną pracownię oznaczoną symbo-
lem TB-2. Dalej Sąd Apelacyjny zakwestionował ustalenia Sądu pierwszej instancji o
6
obniżeniu wyniku finansowego pracowni TB-4 o sumę 29.156 zł w grudniu 1996 r.
Wskazał, że z opinii biegłego księgowego J.L. wynika wyraźnie, że mimo zaplano-
wania dodatkowej rezerwy w tej wysokości na poprawki i zmiany projektu budowla-
nego faktycznie jej nie utworzono i nie mogła ona zmniejszać przychodu pracowni
TB-4. W rezultacie powyższych ustaleń i wniosków Sąd Apelacyjny przyjął, że po -
uzasadnionym interesem całego przedsiębiorstwa - zmniejszeniu funduszu premio-
wego o kwoty 55.000 zł i 41.207 zł premia dochodzona przez powodów by im nie ,
gdyby nie to, że 3 września 1996 r. Dyrektor Biura podjął decyzję o przyznaniu pra-
cowni TB-4 premii za II kwartał 1996 r. w łącznej wysokości 33.600 zł, z czego po-
wodom zgodnie z wnioskami premiowymi przypadało odpowiednio 11.031 zł - po-
wódce Annie R.-D., a 7.457,90 zł - Andrzejowi R. Dlatego Sąd Apelacyjny zmienił
zaskarżony wyrok przez obniżenie kwot zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego kasacje wniesione zostały w imieniu powodów
i strony pozwanej.
Kasacja powodów opiera się wyłącznie na podstawie naruszenia przepisów
prawa materialnego, to jest art. 5 i 15 zakładowego układu zbiorowego pracy oraz
art. 32 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych w
związku z art. 7 i 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr
121, poz. 591 ze zm.) przez niewłaściwe zastosowanie powołanych przepisów i
błędną wykładnię przepisów zakładowego układu zbiorowego pracy polegającą na
przyjęciu, że powodowie mimo wykonania w całości powierzonych zadań mogą być
pozbawieni części premii przez sprzeczne z prawem zmniejszenie funduszu premio-
wego. Na tej podstawie powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku przez
oddalenie apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego względnie o uchy-
lenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do po-
nownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach procesu za wszystkie instancje.
Kasacja strony pozwanej opiera się na obu podstawach wymienionych w art.
3931
KPC. Skarżąca zarzuca w niej naruszenie prawa materialnego: art. 2416
KP
przez faktyczną odmowę uznania za wiążącą wykładni przepisów zakładowego
układu zbiorowego pracy dokonanej 10 sierpnia 1998 r. przez strony zawierające
układ; art. 15 ust. 1, 3, 7, 8, 9, 10 zakładowego układu zbiorowego pracy przez
uznanie premii za regulaminową i nieuwzględnienie sposobu rozliczenia premii w
skali rocznej, decydującego o bezzasadności roszczenia o wypłatę zaliczki na poczet
premii, a także ustalenie premii za II kwartał 1996 r. kierownikowi pracowni w innej
7
wysokości niż określił dyrektor biura.
Uchybienia procesowe podnoszone w kasacji pracodawcy dotyczyły narusze-
nia: art. 316 § 1 KPC przez pominięcie ustaleń wynikających z opinii biegłego z za-
kresu księgowości, że powodowie za rok 1996 otrzymali premię w pełnej wysokości
przy uwzględnieniu rozliczenia rocznego; art. 321 § 1 KPC polegającego na zasą-
dzeniu na rzecz powodów kwot wypłaconych im w toku procesu, o które ograniczyli
powództwo; art. 328 § 2 KPC przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wpływu na rozli-
czenie premii za II kwartał wyników finansowych pracowni TB-4 w następnych kwar-
tałach roku 1996; art. 233 § 1 KPC polegające na przekroczeniu granic swobodnej
oceny dowodów w ustalaniu wysokości premii powoda Andrzeja R. kierownika pra-
cowni TB-4.
Na tych podstawach strona pozwana opierała wniosek o zmianę zaskarżone-
go wyroku przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powo-
dów kosztów procesu za wszystkie instancje. Ewentualnie wniosła o uchylenie za-
skarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego celem przeka-
zania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obie kasacje są uzasadnione z powodu trafnie podnoszonych zarzutów naru-
szenia prawa materialnego, a kasacja strony pozwanej także z uwagi na częściowo
usprawiedliwione zarzuty procesowe mające wpływ na wynik sprawy.
W pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty kasacji strony pozwanej
jako zmierzające do oddalenia powództwa w całości. Trafnie strona pozwana wska-
zuje, przez zarzuty naruszenia art. 316 § 1 KPC i 328 § 2 KPC, na niewyjaśnienie w
uzasadnieniu istotnych okoliczności faktycznych sprawy. Uzasadnienie Sądu drugiej
instancji - mimo swej obszerności - w znacznej części poświęcone zostało przedsta-
wieniu drobiazgowo treści pism procesowych stron, zamiast ustaleniu stanu faktycz-
nego sprawy i koniecznej ocenie wiarygodności i mocy dowodów. W konsekwencji w
uzasadnieniu nie zostały opisane zasady rozliczania premii w skali roku, przesłanki
uruchamiania zaliczkowych wypłat premii kwartalnych, określanie szczegółowo jej
wysokości dla poszczególnych pracowników. Z poczynionych przez Sądy obu instan-
cji ustaleń wynika, że w drugim kwartale 1996 r. powód Andrzej R. jako kierownik
pracowni projektowej TB-4 złożył wniosek o wypłatę premii w łącznej wysokości
8
65.237 zł. Dyrektor Biura w związku z obniżeniem wyniku finansowego pracowni o
kwotę rezerwy na rozwój Biura i ewentualne koszty poprawek projektu budowlanego
na etapie opracowania projektów wykonawczych zmniejszył kwotę funduszu premio-
wego do 33.600 zł. Część premii powodowie i pozostali pracownicy otrzymali, dlate-
go ograniczyli powództwo [...]. Pozostała kwota funduszu premiowego nie została
wypłacona pracownikom i z uzasadnienia nie wiadomo co się z nią stało. Strona po-
zwana w kasacji twierdzi, że powiększyła ona fundusz wynagrodzeń pracowni w na-
stępnych kwartałach i w konsekwencji zgodnie z opinią biegłego uwzględniona zo-
stała w rocznym rozliczeniu funduszu premiowego pracowni. Sąd Najwyższy w po-
stępowaniu kasacyjnym jest - zgodnie z art. 39312
§ 2 KPC - związany ustaleniami
faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia. W tym stanie rzeczy
zarzuty kasacji co do naruszenia art. 316 § 1 KPC i 328 § 2 KPC są usprawiedliwio-
ne w kontekście niewyjaśnienia wpływu zasad przyznawania i rozliczania premii w
skali roku na wysokość zaliczki kwartalnej za II kwartał 1996 r. Jeżeli premia liczona
była narastająco nie można akceptować poglądu, że niewypłacenie zaliczki na po-
czet premii uzasadnia żądanie jej wypłaty także wtedy, gdy po ustaleniu premii rocz-
nej okaże się, że pracownicy otrzymali ją w wysokości zgodnej z regulaminem lub że
premia im nie przysługuje. Prawidłowo strona pozwana zarzuca również naruszenie
art. 321 § 1 KPC. Ograniczenie żądania pozwu w związku z częściowym zaspokoje-
niem roszczenia uzasadnia umorzenie w tej części postępowania na podstawie art.
355 KPC. Nie jest usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC. Sposób jego
sformułowania świadczy, że w istocie dotyczy on zagadnienia prawnego związanego
z wykładnią przepisów zakładowego układu zbiorowego pracy i wyjaśnienia do kogo
należy decyzja o ustaleniu wysokości premii kierownika pracowni projektowej.
Za usprawiedliwione Sąd Najwyższy uznał również zarzuty naruszenia prawa
materialnego. Z art. 2416
KP wynika, że treść postanowień układu wyjaśniają wspól-
nie jego strony. Przepis nie określa jakie są skutki dokonania wykładni autentycznej,
ani w jakim czasie może być ona podjęta. W piśmiennictwie i orzecznictwie przeważa
jednak pogląd, akceptowany przez Sąd Najwyższy w niniejszej sprawie, że wyjaśnie-
nia treści układu zbiorowego pracy są wiążące dla stron i organów rozstrzygających
spory ze stosunku pracy, jeżeli nie pozostają w sprzeczności z aktami prawnymi
wyższego rzędu (zob. wyrok SN w sprawie I PKN 142/00 z dnia 7 grudnia 2000r. nie
publikowanej; J. Sierocka: Charakter prawny postanowień obligacyjnych układu zbio-
rowego pracy - PIP 1998 r. z. 2, str. 38). Cechą charakterystyczną norm prawnych
9
zawartych w układzie zbiorowym pracy jest właśnie ich umowne, „układowe” pocho-
dzenie. Dlatego ustawodawca wyposażył strony zawierające układ dodatkowo w
możliwość usuwania niejasności, braku precyzji postanowień układowych w drodze
ich wyjaśnienia. Z natury rzeczy wątpliwości co do sposobu rozumienia przepisów
układu ujawniają się dopiero przy ich stosowaniu i wówczas dokonywana jest ich in-
terpretacja. Przeciwny pogląd o braku związania sądu wyjaśnieniami przepisów
układu pozbawiłby treść art. 2416
KP praktycznego znaczenia. Wykładnia systemowa
i funkcjonalna przepisu nasuwa zatem wniosek, że sąd nie może odmiennie zinter-
pretować przepisów układu zbiorowego pracy dotyczących zasad wynagradzania
pracowników niż to uczyniły strony układu, chyba że wykładnia ta prowadzi do roz-
wiązania sprzecznego z aktami prawnymi wyższego rzędu. Sąd Apelacyjny formalnie
zgodził się z wyjaśnieniem stron układu, uznał jednak, że nie ma ono znaczenia dla
rozstrzygnięcia sporu, bo nie dotyczy pkt 5 art. 15 układu, z którego Sąd wyciągnął
wniosek o regulaminowym charakterze premii. Poglądu Sądu Apelacyjnego nie da
się pogodzić z zasadami wykładni logicznej, systemowej i językowej. Oczywiste jest
przecież, że przepisy regulaminu określające warunki tworzenia funduszu premiowe-
go, jego podziału i nabywania prawa do premii przez pracowników nie mogą być in-
terpretowane osobno w oderwaniu od treści pozostałych przepisów. Pominięcie wy-
jaśnienia przepisów układu dokonanego przez strony uzasadnia zarzut naruszenia
art. 15 pkt 1,3, 7, 8, 9, 10 zakładowego układu zbiorowego pracy przez błędną ocenę
charakteru prawnego premii i zasad jej podziału między pracowników.
W związku z kasacją powodów zwrócić trzeba uwagę na sformułowanie wyro-
ku Sądu Apelacyjnego. Sąd ten uwzględniając częściowo apelację strony pozwanej
nie orzekł o oddaleniu powództwa w tym zakresie, w jakim apelację uznał za zasad-
ną i ponownie orzekł o tej części żądania, które uwzględnione zostało przez Sąd
pierwszej instancji. Nie odpowiada to treści art. 386 § 1 KPC. Ostatecznie jednak po-
zwala na przyjęcie dopuszczalności kasacji powodów, skoro Sąd drugiej instancji
faktycznie obniżył kwoty zasądzone na ich rzecz wyrokiem Sądu pierwszej instancji,
którego powodowie nie skarżyli.
Zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przed-
siębiorstwach państwowych jest uzasadniony. Wadliwie Sąd drugiej instancji, powo-
łując się na uchwałę składu siedmiu sędziów SN z dnia 11 grudnia 1985 r., III PZP
22/85 (OSNCP 1986 z. 9, poz. 130) twierdzi, że art. 32 z dnia 25 września 1981 r.
ustawy o przedsiębiorstwach państwowych daje dyrektorowi Biura Projektów, dzia-
10
łającego w formie przedsiębiorstwa państwowego, uprawnienie do zmiany zasad
tworzenia funduszu premiowego. Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygała wątpli-
wości związane z podziałem kompetencji między organami przedsiębiorstwa pań-
stwowego (radą pracowniczą i dyrektorem) w sprawie podziału środków na wynagro-
dzenia. Nie może ona stanowić podstawy do takiej wykładni art. 32 ust. 2 ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych jakiej dokonał Sąd Apelacyjny. Według treści tego
przepisu dyrektor przedsiębiorstwa państwowego podejmuje decyzje samodzielnie,
ale w zgodzie z przepisami prawa. Są nimi niewątpliwie przepisy zakładowego
układu zbiorowego pracy (art. 9 § 1 KP). W granicach, w jakich określają one sposób
tworzenia funduszu premiowego dyrektor Biura (przedsiębiorstwa), z racji przysłu-
gujących mu uprawnień zarządzania przedsiębiorstwem, nie może zmienić zasad
tworzenia funduszu premiowego nawet wtedy, gdy premia miałaby charakter uzna-
niowy.
Prawidłowo w kasacji podnosi się, że zasady tworzenia rezerw w podmiotach
będących osobami prawnymi (art. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunko-
wości - Dz.U. Nr 121, poz. 591 ze zm.) reguluje art. 37 ustawy, którego Sąd Apela-
cyjny również nie brał pod uwagę przy ocenie decyzji dyrektora pozwanego Biura.
Z tych motywów Sąd Najwyższy w uwzględnieniu kasacji obu stron z mocy art.
39313
KPC uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego (art. 108 KPC w związku z art. 39319
KPC).
========================================