Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 28 listopada 2002 r.
III UZP 9/02
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Herbert Szurgacz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczy-
szyn, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 listopada 2002 r. sprawy z wniosku
Weroniki G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T.M. o
wcześniejszą emeryturę z tytułu opieki nad dzieckiem wymagającym stałej opieki, na
skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w
Łodzi z dnia 11 lipca 2002 r. [...]
„Czy osoba, która spełniała wszystkie warunki do nabycia prawa do wcze-
śniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem wymagającym stałej opieki na pod-
stawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie
uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wy-
magającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149 ze zm.), jednak uprawnień tych nie
uzyskała na skutek błędnej decyzji organu rentowego, może skutecznie ubiegać się
o to prawo mimo, że dziecko zmarło w toku postępowania odwoławczego - przy
uwzględnieniu, że gdyby decyzja organu rentowego była prawidłowa, przyznane
prawo do emerytury, zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym nie podlega-
łoby weryfikacji z uwagi na śmierć dziecka ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Osoba, która spełniała wszystkie warunki do nabycia prawa do wcze-
śniejszej emerytury na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracow-
ników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28,
poz.149 ze zm.), jednak uprawnień tych nie uzyskała na skutek błędnej decyzji
organu rentowego, może skutecznie ubiegać się o to prawo, mimo że dziecko
zmarło w toku postępowania odwoławczego. Zakres przyznanego świadczenia
2
podlega ustaleniu z uwzględnieniem przepisu art. 101 pkt 1 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. Nr 162 poz. 1118 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 11 lipca 2002 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Łodzi przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na-
stępujące zagadnienie prawne: Czy osoba, która spełniała wszystkie warunki do na-
bycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem wymagającym
stałej opieki na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w
sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się
dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149 ze zm.), jednak upraw-
nień tych nie uzyskała na skutek błędnej decyzji organu rentowego, może skutecznie
ubiegać się o to prawo, mimo że dziecko zmarło w toku postępowania odwoławczego
- przy uwzględnieniu, że gdyby decyzja organu rentowego była prawidłowa, przyzna-
ne prawo do emerytury, zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym nie podle-
gałoby weryfikacji z uwagi na śmierć dziecka.
Zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego. Wero-
nika G. urodzona w 1959 r. w dniu 10 sierpnia 2000 r. wystąpiła z wnioskiem o przy-
znanie prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pra-
cowników opiekującymi się dziećmi wymagającymi stałej opieki. W dniu 21 kwietnia
1999 r. wnioskodawczyni zawarła umowę o przystąpieniu do Otwartego Funduszu
Emerytalnego N.-N. Polska. Powszechne Towarzystwo Emerytalne N.-N. Polska SA
uwzględniając prośbę wnioskodawczyni uznało powyższą umowę za nieważną i
poinformowało ją pismem z dnia 21 sierpnia 2000 r. o wycofaniu z ZUS zgłoszenia o
uzyskaniu członkostwa w OFE NNP, jak również o tym, że jest zobowiązana zwrócić
ZUS-owi otrzymane składki wraz z ustawowymi odsetkami.
Decyzją z dnia 29 sierpnia 2000 r. organ rentowy odmówił Weronice G. prawa
do wcześniejszej emerytury z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem z uzasadnie-
niem, że jest ona osobą, która przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.
Zdaniem organu rentowego unieważnienie umowy o przystąpieniu do jednego z
otwartych funduszy emerytalnych rodzi jedynie możliwość przystąpienia do innego
3
otwartego funduszu emerytalnego, ponieważ przystąpienie przez ubezpieczonych,
urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., do otwar-
tego funduszu emerytalnego jest nieodwołalnym oświadczeniem woli o wyborze
ubezpieczenia emerytalnego na zasadach określonych dla osób urodzonych po dniu
31 grudnia 1948 r. Jako podstawę prawną decyzji organ rentowy wskazał przepis art.
46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych w związku z art. 111 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).
W dniu 11 września 2000 r. wpłynęło do Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi odwołanie Weroniki G. od powyższej decyzji. Na
pierwszym terminie rozprawy w dniu 10 września 2001 r. poinformowała ona Sąd o
tym, że syn Arkadiusz zmarł w dniu 22 grudnia 2000 r. Sąd Okręgowy oddalił odwo-
łanie wnioskodawczyni z uzasadnieniem, że niezbędną przesłanką do nabycia prawa
do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowni-
ków opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki jest sprawowanie opieki
nad chorym dzieckiem, a skoro dziecko wnioskodawczyni zmarło, to przyznanie jej
uprawnień emerytalnych byłoby sprzeczne z intencją ustawodawcy, który przewidział
prawo do tego szczególnego świadczenia dla matek, które nie mogą pracować z po-
wodu opieki nad chorym dzieckiem. Sąd Okręgowy powołał się ponadto na art. 46
ustawy o emeryturach i rentach z FUS i stwierdził, że wnioskodawczyni nie mogła
nabyć prawa do emerytury z tytułu opieki nad chorym dzieckiem, ponieważ przystą-
piła do otwartego funduszu emerytalnego. Okoliczność, że z niego wystąpiła oznacza
jedynie, zdaniem Sądu Okręgowego, że może zawrzeć umowę z innym funduszem,
nie zaś powrócić do systemu emerytalnego, obowiązującego przed dniem 1 stycznia
1999 r.
W apelacji od wyroku Sądu Okręgowego wnioskodawczyni wskazała, że speł-
niała wszystkie warunki do przyznania jej prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu
opieki nad dzieckiem i gdyby nie błędna decyzja organu rentowego, wydana kiedy jej
dziecko żyło, miałaby przyznane prawo do tego świadczenia.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, rozpoznając
apelację, doszedł do przekonania, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie
uzasadnia przyjęcie, iż wnioskodawczyni do dnia 31 grudnia 1998 r. spełniała
wszystkie warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, przewidziane w rozpo-
4
rządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniej-
szej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki.
Posiadała okres składkowy wynoszący 13 lat 2 miesiące i 11 dni, nieskładkowy 4 lata
i 12 dni uzupełniający 4 lata 1 miesiąc i 4 dni i sprawowała opiekę nad dzieckiem,
które nie ukończyło 16 roku życia, wobec czego wystarczające było stwierdzenie
przez Poradnię Pediatryczną, że wymaga ono stałej opieki z powodu stanu chorobo-
wego ewidentnie mieszczącego się wśród chorób wymienionych w § 1 ust. 1 pkt 4
rozporządzenia. Wymagany staż pacy wnioskodawczyni osiągnęła będąc pracowni-
kiem.
Sąd powołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 stycznia 2000 r. (K
18/99), który uznał za niezgodny z Konstytucją art. 186 ust. 3 ustawy z dnia 17 grud-
nia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakre-
sie, w jakim uzależnia od urodzenia przed dniem 1 stycznia 1949 r. stosowanie - do
wniosków o emeryturę, zgłoszonych po dniu wejścia w życie ustawy - przepisów
omawianego rozporządzenia Rady Ministrów. Wynika stąd, że urodzeni po 31 grud-
nia 1948 r. mogą nabyć prawo do wcześniejszej emerytury w oparciu o przepisy roz-
porządzenia (wydanego na podstawie art. 27 ust. 3 ustawy o z.e.p.), o ile spełniły się
warunki do nabycia prawa do tego świadczenia do dnia 31 grudnia 1998 r.
W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko organu rentowego, negujące prawo
wnioskodawczyni do wcześniejszej emerytury z uwagi na to, że przystąpiła do
otwartego funduszu emerytalnego, mimo iż Fundusz uznał zawartą z nią umowę za
nieważną - nie było trafne. Kwestia ta, wobec unormowania zawartego w art. 111 ust.
5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
Nr 137, poz. 887 ze zm.), może jednak budzić wątpliwości. Zgodnie z treścią tego
przepisu przystąpienie przez ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948
r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., do otwartego funduszu emerytalnego jest nie-
odwołalnym oświadczeniem woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego na zasa-
dach określonych dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 r.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w świetle art. 84 i 88 KC, umowa z otwartym
funduszem emerytalnym może być skutecznie uznana za nieważną. Na gruncie roz-
patrywanej sprawy miałoby to ten skutek, że wnioskodawczyni winna być traktowana
jak osoba, która nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego. Dodatkowa
niejasność wynika stąd, że art. 46 ust. 1 powołanej wyżej ustawy o emeryturach i
rentach z F.U.S., stawiający warunek, aby ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia
5
1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. nie przystąpili do otwartego funduszu eme-
rytalnego dotyczy prawa do wcześniejszej emerytury na warunkach określonych w
art. 29, 32, 33 i 39 ustawy, tymczasem omawiana emerytura po wyroku Trybunału
Konstytucyjnego jest wprawdzie przewidziana dla osób urodzonych po dniu 31 grud-
nia 1948 r., ale wywodzi się z innej podstawy prawnej, nie wymienionej w art. 46 ust.
1 ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
I. Na wstępie należy podkreślić, że wnioski o prawo do wcześniejszej emerytu-
ry dla matki opiekującej się dzieckiem specjalnej troski w myśl powołanego wyżej
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r.(dalej powoływanego w skró-
cie jako: rozporządzenie z 1989 r.), złożone w czasie obowiązywania ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
podlegają rozpoznaniu na podstawie dotychczasowych przepisów (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 3 października 2000 r., II UKN 761/99, OSNAPiUS 2002 nr 9,
poz. 216). Przepis art. 186 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS utrzymał
możliwość skorzystania z dotychczasowych zasad przechodzenia na emerytury
przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., które spełniły warunki do
nabycia prawa do tego świadczenia, mimo że do dnia wejścia w życie ustawy nie
zgłosiły wniosku o emeryturę. Wcześniej Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4
stycznia 200 r. (K 18/99, OTK 2001 Nr 1, poz. 1) orzekł, że powołany przepis art. 186
ust. 3, w zakresie, w jakim uzależnia od urodzenia wnioskodawców przed 1 stycznia
1949 r., stosowanie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989
r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się
dziećmi wymagającymi stałej opieki do wniosków o emeryturę zgłoszonych po dniu
wejścia w życie ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
przez to, że narusza zasadę ochrony praw nabytych. Konsekwencją tego orzeczenia
było przyznawanie emerytur wcześniejszych osobom urodzonym po dniu 1 stycznia
1949 r., które udowodniły 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a ich ostat-
nie ubezpieczenie przed dniem 1 stycznia 1999 r. wynikało ze stosunku pracy.
Organy rentowe, poza wymienionymi warunkami, stawiały jeszcze jeden, mia-
nowicie nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Taki warunek został
postawiony wnioskodawczyni również w sprawie, w której Sądowi Najwyższemu zo-
6
stało przedstawione przytoczone wyżej zagadnienie prawne. Organ rentowy powołał
się na art. 111 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń
społecznych. Według tego przepisu przystąpienie przez ubezpieczonych urodzonych
po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. do otwartego funduszu
emerytalnego jest nieodwołalnym oświadczeniem woli o wyborze ubezpieczenia
emerytalnego na zasadach określonych dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia
1968 r.
Kwestia wpływu przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego na możli-
wość uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury w myśl przepisów rozporządzenia
z 1989 r. wymaga rozważenia w pierwszej kolejności. Gdyby bowiem istotnie - jak
twierdzi organ rentowy - przystąpienie do tego funduszu miało stanowić prawną
przeszkodę nabycia prawa do wcześniejszej emerytury ze względu na to, iż skutkuje
ono objęciem nowym systemem świadczeń, który nie przewiduje wcześniejszych
emerytur z tytułu opieki nad dziećmi wymagającymi stałej opieki oraz osobistej pielę-
gnacji, odpowiedź na przedstawione zagadnienie prawne musiałaby być negatywna.
Stanowisko organu rentowego w wymienionej kwestii nie jest jednak trafne. Z
brzmienia przepisu art. 111 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyni-
ka, że nie odnosi się on do sytuacji prawnych zaistniałych przed wejściem w życie
nowego systemu emerytur i rent, lecz dotyczy wyłącznie następstw przystąpienia do
otwartego funduszu emerytalnego u tzw. „młodszych" ubezpieczonych, tj. osób uro-
dzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. , a przed 1 stycznia 1969 r. Nie ma żadnego
uzasadnienia wywodzenie z treści tego przepisu wniosku, że przystąpienie do no-
wych zasad ubezpieczenia skutkuje utratą prawa nabytego, choć nie zrealizowanego
na dawnych zasadach. Nie znajduje również uzasadnienia w treści art. 111 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych twierdzenie organu rentowego, że nieważność
umowy o przystąpieniu do otwartego funduszu emerytalnego rodzi obowiązek przy-
stąpienia do innego otwartego funduszu, z tymi samymi konsekwencjami w zakresie
możliwości uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury w myśl przepisów rozpo-
rządzenia z 1989 r. W postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2002 r. (III UZP 2/02,
OSNAPiUS - wkł. 2002 r. nr 18, poz. 3) Sąd Najwyższy stwierdził, że przystąpienie
do otwartego funduszu emerytalnego nie wpływa na możliwość realizacji nabytego
przed dniem 1 stycznia 1999 r. prawa do emerytury na podstawie rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej eme-
7
rytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki. Sąd Naj-
wyższy w składzie orzekającym podziela to stanowisko.
II. Niewątpliwie wcześniejsza emerytura dla pracowników opiekujących się
dziećmi wymagającymi stałej opieki stanowi rodzaj świadczenia przewidzianego
ustawą z dnia 18 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Jego podstawę prawną stanowi art. 27 ust. 3 tej
ustawy, który dawał kompetencję Radzie Ministrów do określenia w drodze rozpo-
rządzenia zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników opieku-
jących się dziećmi wymagającymi stałej opieki. Należy przyjąć, że wobec braku od-
miennych uregulowań, mechanizm prawny powstania prawa do tego świadczenia był
analogiczny, jak w przypadku pozostałych świadczeń przewidzianych ustawą o
z.e.p.. Stosownie do art. 76 tej ustawy prawo do świadczeń określonych w ustawie
powstaje z dniem spełnienia się wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego
prawa, a jeżeli pracownik pobiera zasiłek chorobowy, prawo do emerytury, renty
szkoleniowej lub renty inwalidzkiej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego
zasiłku. Na gruncie powołanego przepisu został przyjęty w judykaturze pogląd, że
prawo do świadczeń powstaje ex lege z momentem spełnienia warunków, z którymi
przepisy prawa wiążą jego powstanie. Decyzje organów rentowych mają jedynie cha-
rakter deklaratoryjny, potwierdzający powstanie warunków koniecznych do nabycia
prawa do świadczenia. W uzasadnieniu uchwały całej Izby Administracyjnej, Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 grudnia 2000 r. (III ZP 29/00, OSNAPiUS 2001
nr 12, poz. 418) Sąd Najwyższy stwierdził, że „Prawo do świadczeń powstaje i ist-
nieje niezależnie od decyzji organu rentowego, a tylko jego realizacja w postaci wy-
płaty świadczenia wymaga potwierdzenia decyzją”. Stanowisko to jest zbieżne z po-
glądami wyrażanymi w piśmiennictwie prawa ubezpieczeń społecznych.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. przewiduje, że prawo
do wcześniejszej emerytury przysługuje matce (a także - w konsekwencji orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 lipca 1999 r. uznającego sprzeczność § 2 rozpo-
rządzenia z art. 33 Konstytucji i wykraczającego poza upoważnienie z art. 27 ust. 3
ustawy o z.e.p. - ojcu dziecka), która nie mogła lub nie może kontynuować zatrudnie-
nia z powodu stanu zdrowia dziecka, wymagającego - bez względu na wiek - jej sta-
łej opieki oraz pielęgnacji lub pomocy w czynnościach samoobsługowych, jeżeli speł-
nia łącznie następujące warunki: ma okres zatrudnienia określony w art. 26 ust. 1 pkt
2 ustawy o z.e.p., sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, które: a) zostało zali-
8
czone do I grupy inwalidów, bez względu na przyczynę chorobową inwalidztwa, albo
b) zostało zaliczone do II grupy inwalidów z powodu jednego za stanów chorobowych
wymienionych w ust. 3, a inwalidztwo dziecka istnieje od urodzenia albo powstało
przed ukończeniem 18 roku życia. Stosownie do dokonanych ustaleń, wnioskodaw-
czyni spełniała przytoczone warunki uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.
Oznacza to, że z mocy art. 76 ustawy o z.e.p. z momentem spełnienia tych warun-
ków powstało prawo wnioskodawczyni do wcześniejszej emerytury, niezależnie od
tego, że z wnioskiem o jej przyznanie wnioskodawczyni wystąpiła dopiero 10 wrześ-
nia 2000 r.
Powyższe uzasadnia udzielenie pozytywnej odpowiedzi na pierwszą część
pytania prawnego, dotyczącą możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury
z tytułu opieki nad dzieckiem wymagającym stałej opieki na podstawie przepisów
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. przez osobę, która spełniła
wszystkie warunki nabycia prawa do tej emerytury do dnia 31 grudnia 1998 r., ale z
wnioskiem o jej przyznanie wystąpiła już po wejściu w życie przepisów ustawy o
emeryturach i rentach z FUS.
III. W świetle przepisów rozporządzenia z dnia 15 maja 1989 r. przesłanki uzy-
skania prawa do wcześniejszej emerytury: niemożność kontynuowania zatrudnienia z
powodu stany zdrowia dziecka, posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia oraz
sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem - muszą zachodzić kumulatywnie. Brak
jednej z wymienionych przesłanek powoduje, że prawo do świadczenia nie powstaje.
Ponadto jednak przesłanki te muszą występować przez cały okres pobierania świad-
czenia. Świadczenia ubezpieczenia społecznego, w tym również świadczenie w po-
staci wcześniejszej emerytury, mają kompensować w pewnym stopniu utratę możli-
wości uzyskiwania przez ubezpieczonego dochodu własną pracą w razie zaistnienia
określonych w prawie ubezpieczenia społecznego ryzyk. Jeśli więc możliwości takie
w części lub w całości ponownie zaistnieją, prawo do świadczeń lub ich rozmiar
podlegają weryfikacji.
Sprawy zmian w prawie do świadczeń oraz ustania prawa do świadczeń re-
gulowały przepisy art. 78 do 87 ustawy o z. e. p. W szczególności przepis art. 87 tej
ustawy przewidywał, że prawo do świadczeń ustaje: 1) gdy odpadnie którykolwiek z
warunków wymaganych do uzyskania tego prawa, 2) ze śmiercią osoby uprawnionej.
Analogiczną regulację zawiera art. 101 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Przepis ten, na mocy art. 316 KPC, znajduje zastosowanie do świadczeń uzyska-
9
nych na podstawie ustawy o z.e.p. i przepisów wykonawczych. Wynika stąd, że w
wypadku np. śmierci dziecka, z tytułu opieki nad którym matce przysługiwało prawo
do wcześniejszej emerytury, względnie poprawy w stanie zdrowia dziecka, czyniącej
zbędnym sprawowanie nad nim stałej opieki oraz pielęgnacji, ex lege ustaje prawo
do wcześniejszej emerytury.
Sądowi Najwyższemu znana jest praktyka dalszej wypłaty wcześniejszych
emerytur pomimo ustania warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia.
Praktyka taka wynika, przynajmniej w części, z nietrafnego utożsamiania wcześniej-
szych emerytur z tytułu opieki nad dzieckiem wymagającym stałej opieki z emerytu-
rami przysługującymi na zasadach ogólnych, tj. z tytułu osiągnięcia wieku emerytal-
nego i posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. W przypadku
tych ostatnich, zakładając, że wymagane okresy składkowe i nieskładkowe zostały
ustalone prawidłowo, emerytura istotnie stanowi świadczenie nieutracalne, za wyjąt-
kiem wypadku śmierci świadczeniobiorcy. Nie jest tak jednak w odniesieniu do eme-
rytur wcześniejszych, w przypadku których przesłanki nabycia prawa do tego świad-
czenia, w szczególności przesłanka niemożności kontynuowania zatrudnienia w
związku z poprawą stanu zdrowia dziecka, a nawet zmianą warunków rodzinnych,
może ustać. Jak już wcześniej podkreślono, wcześniejsze emerytury z tytułu opieki
nad dziećmi wymagającymi stałej opieki oraz pielęgnacji lub pomocy w czynnościach
samoobsługowych, są świadczeniem szczególnym i stanowią odstępstwo od ogól-
nych zasad nabywania prawa do emerytury. Ich szczególny charakter uzasadnia ści-
słą interpretację przesłanek nabycia prawa do tego świadczenia oraz jego utraty.
========================================