Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 28 stycznia 2004 r., IV CZ 2/04
Radca prawny, który reprezentuje osobę fizyczną, będącą wspólnikiem
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w sprawie o stwierdzenie
nieważności uchwały wspólników (art. 252 § 1 k.s.h.), obowiązany jest złożyć
oświadczenie przewidziane w art. 89 § 3 k.p.c
Sędzia SN Bronisław Czech (przewodniczący)
Sędzia SN Barbara Myszka (sprawozdawca)
Sędzia SA Katarzyna Tyczka-Rote
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Romana M. przeciwko "T.L.", spółce z
o.o. w B. o stwierdzenie nieważności uchwał, po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 28 stycznia 2004 r. zażalenia powoda na
postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 października 2003 r.
odrzucił zażalenie i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 120 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 21 maja 2002 r. Sąd Okręgowy – Sąd Gospodarczy w
Bydgoszczy oddalił powództwo Romana M. skierowane przeciwko spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą „T.L.” z siedzibą w Bydgoszczy o
stwierdzenie nieważności uchwał powziętych w dniu 4 października 2001 r. przez
zgromadzenie wspólników pozwanej spółki. Apelacja powoda od tego wyroku
została przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalona wyrokiem z dnia 16 maja
2003 r. Sąd ten uznał, że powodowi jako wspólnikowi, który głosował przeciwko
spornym uchwałom, a po ich powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,
przysługiwało wprawdzie prawo do wytoczenia powództwa o stwierdzenie ich
nieważności, nie można jednak podzielać zapatrywania powoda, że uchwały te są
sprzeczne z ustawą (art. 252 § 1 w związku z art. 250 pkt 2 k.s.h.).
Powód reprezentowany przez radcę prawnego Henryka M. wniósł od wyroku
Sądu Apelacyjnego kasację, którą Sąd ten odrzucił postanowieniem z dnia 28
października 2003 r., stwierdzając, że nie czyni ona zadość wymaganiom
przewidzianym w art. 3933
§ 1 k.p.c., ponieważ nie zostały w niej przedstawione
okoliczności, o których mowa w art. 3933
§ 1 pkt 3 k.p.c.
W imieniu powoda zażalenie na to postanowienie wniósł jego pełnomocnik
radca prawny Henryk M. Pismem z dnia 14 listopada 2003 r. Sąd Apelacyjny
wezwał pełnomocnika powoda do uzupełnienia braków zażalenia m.in. przez
złożenie oświadczenia przewidzianego w art. 89 § 3 k.p.c., że nie pozostaje w
stosunku pracy – w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia zażalenia. W
zakreślonym terminie radca prawny Henryk M. oświadczył, że nie pozostaje „w
stosunku pracy z powodem Romanem M.”.
Sąd Apelacyjny przedstawił akta sprawy wraz z zażaleniem Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 89 § 3 k.p.c., pełnomocnictwo udzielone przez osobę fizyczną
składane przez radcę prawnego powinno zawierać oświadczenie pełnomocnika, że
nie pozostaje on w stosunku pracy. Przepis ten został dodany przez art. 4 pkt 1
ustawy z dnia 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze, ustawy o
radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 75, poz. 471) i był
konsekwencją równoczesnej zmiany treści art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.), zgodnie z którym radca prawny
może świadczyć pomoc prawną osobom fizycznym tylko w ramach wykonywania
zawodu w kancelarii radcy prawnego lub w spółkach cywilnej, jawnej, partnerskiej
lub komandytowej – z wyłącznym udziałem jako wspólników w spółkach cywilnej,
jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszy w spółce komandytowej radców
prawnych lub radców prawnych i adwokatów, a także prawników zagranicznych
wykonujących stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o
świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz.U. Nr 126, poz. 1069), jeżeli wyłącznym przedmiotem działalności
takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej – bez jednoczesnego pozostawania
w stosunku pracy (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.). Dla
ścisłości trzeba dodać, że art. 13 ustawy z dnia 22 maja 1997 r. przewidywał dwa
wyjątki od zasady wyrażonej w art. 8 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, lecz
pierwszy z nich utracił aktualność z dniem dnia 15 marca 1998 r., natomiast drugi –
z dniem 15 września 2002 r. (zob. ustawa z dnia 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy
– Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw).
Zgodnie z dokonaną przez Sąd Najwyższy wykładnią, wymaganie złożenia
przez radcę prawnego oświadczenia o niepozostawaniu w stosunku pracy nie
dotyczy wypadku, gdy radca prawny reprezentuje stronę będącą osobą fizyczną
jako współuczestnik sporu lub jej osoba bliska, o której mowa w art. 87 § 1 k.p.c.
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., III CZ 91/00,
OSNC 2001, nr 5, poz. 74). Omawiany obowiązek nie dotyczy też postępowania w
sprawach gospodarczych w sytuacji, w której radca prawny zastępuje
przedsiębiorcę – osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. Wniosek
taki wypływa z art. 4 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, w którym ustawodawca
wyraźnie rozróżnił przedsiębiorców (osoby fizyczne prowadzące działalność
gospodarczą) i osoby fizyczne, a także z treści art. 87 § 2 k.p.c. (zob. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2001 r., III CZP 37/01, OSNC 2002, nr 2, poz. 20).
Niniejsza sprawa – jako sprawa z powództwa wspólnika przeciwko spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością o stwierdzenie nieważności uchwał wspólników –
jest niewątpliwie sprawą gospodarczą, co jednak nie oznacza, że powodowi można
przypisać status przedsiębiorcy. O gospodarczym charakterze sprawy przesądza w
tym wypadku art. 4791
§ 2 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym sprawami gospodarczymi
są sprawy ze stosunku spółki, nie zaś status powoda jako przedsiębiorcy.
Zgodnie z art. 431
k.c., przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i
jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331
§ 1 k.c., prowadząca we własnym
imieniu działalność gospodarczą lub zawodową, natomiast według art. 2 ust. 2 i 3
ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr
101, poz. 1178 ze zm.), do której odsyła art. 4792
§ 1 k.p.c., przedsiębiorcą w
rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna , osoba prawna oraz nie mająca osobowości
prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu
podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą; za przedsiębiorców uznaje się też
wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności
gospodarczej. Nie dokonując bliższej analizy przytoczonych definicji i ich
wzajemnego stosunku, można z cała pewnością stwierdzić, że w ich świetle spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością, jako podmiot wyposażony w osobowość prawną
(art. 12 k.s.h.), ma status przedsiębiorcy, jeżeli zawodowo, we własnym imieniu
podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Statusu takiego nie ma natomiast –
z racji samego tylko uczestnictwa w takiej spółce – wspólnik będący osobą fizyczną.
Ukształtowany treścią umowy układ stosunków wewnątrz spółki nie pozwala
na wyodrębnienie w ramach jednego przedsiębiorcy, jakim jest spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością, innych samodzielnych przedsiębiorców, wspólnicy
bowiem – dążąc do osiągnięcia wspólnego celu – tworzą jeden organizm
gospodarczy. Odmienne ujęcie tego zagadnienia musiałoby prowadzić ponadto do
uznania regulacji zawartej w art. 4791
§ 2 pkt 1 k.p.c. za zbędną; przy takim
założeniu bowiem sprawy ze stosunku spółki byłyby objęte dyspozycją art. 4791
§ 1
k.p.c. Wypada dodać, że stanowisko takie zajął również Sąd Najwyższy pod
rządem kodeksu handlowego oraz ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności
gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
13 marca 1991 r., I CR 484/90, OSNCP 1992, nr 7-8, poz. 138). Skoro więc
wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będący osobą fizyczną nie jest
przedsiębiorcą, to radca prawny reprezentujący go w sprawie przeciwko spółce o
stwierdzenie nieważności uchwał, wszczętej na podstawie art. 252 § 1 k.s.h., jest
obowiązany złożyć oświadczenie, o którym mowa w art. 89 § 3 k.p.c.
Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem,
niezłożenie przez radcę prawnego reprezentującego osobę fizyczną oświadczenia
przewidzianego w art. 89 § 3 k.p.c. stanowi brak formalny pełnomocnictwa
procesowego, który podlega uzupełnieniu przy zastosowaniu art. 130 k.p.c. (zob.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1999 r., I CZ 28/99, OSNC
1999, nr 11, poz. 192 oraz z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 345/98, OSNC 2000,
nr 7-8, poz. 140). Prawidłowo zatem postąpił Sąd Apelacyjny, wzywając radcę
prawnego Henryka M. do złożenia w wyznaczonym terminie oświadczenia, o którym
mowa w art. 89 § 3 k.p.c. – pod rygorem odrzucenia zażalenia. Wykonując to
zarządzenie pełnomocnik powoda złożył oświadczenie, że nie pozostaje w stosunku
pracy z powodem. Oświadczenie tej treści nie odpowiada wymaganiom art. 89 § 3
k.p.c., nie wynika z niego bowiem, że składający je nie pozostaje w ogóle w
stosunku pracy. Należy zauważyć, że ustawodawca, określając w art. 39318
§ 3 w
związku z art. 3932
k.p.c. krąg osób uprawnionych do sporządzenia zażalenia do
Sądu Najwyższego, dążył do zapewnienia temu środkowi odwoławczemu
odpowiedniego poziomu profesjonalnego. Usprawiedliwione jest tym samym
stwierdzenie, że prawidłowa treść oświadczenia, o którym mowa w art. 89 § 3
k.p.c., nie powinna budzić u pełnomocnika powoda wątpliwości.
Upływ terminu wyznaczonego na podstawie art. 130 § 1 w związku z art. 370 i
397 § 2 k.p.c. do uzupełnienia braków zażalenia jest bezskuteczny nie tylko wtedy,
gdy czynność uzupełniająca nie zostanie w ogóle podjęta, lecz także wtedy, gdy
zostanie ona podjęta w taki sposób, że brak nie zostanie należycie uzupełniony
(zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2000 r., II UKN
291/99, OSNAPUS 2001, nr 18, poz. 568).
Z powyższych względów zażalenie złożone przez powoda na postanowienie
Sądu Apelacyjnego z dnia 28 października 2003 r. ulegało odrzuceniu przez ten
Sąd na podstawie art. 370 w związku z art. 391 § 1 oraz art. 397 § 2 k.p.c. Skoro
Sąd Apelacyjny nie zastosował wskazanych przepisów, Sąd Najwyższy odrzucił
zażalenie na podstawie art. 373 w związku z art. 397 § 2 oraz art. 39318
§ 3
k.p.c. (...)