Pełny tekst orzeczenia

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 11 lutego 2004 r.
III PZP 14/03
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Kazimierz Jaśkowski, Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka (sprawoz-
dawca), Herbert Szurgacz (sprawozdawca, uzasadnienie), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniew-
skiego po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w dniu 11 lutego 2004 r. sprawy z
powództwa Ewy K. przeciwko Gminie M.P., Szkole Podstawowej w M. i Szkole Pod-
stawowej w T. o przywrócenie do pracy, na skutek zagadnienia prawnego przekaza-
nego przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego postanowieniem z dnia 18
września 2003 r. [...]
„Czy przeniesienie nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do
innej szkoły bez jego zgody przez organ prowadzący szkołę w trybie art. 19 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst : Dz.U. z 2003 r.
Nr 118, poz. 1112) powoduje nawiązanie nowego stosunku pracy ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Przeniesienie mianowanego nauczyciela bez jego zgody do innej szkoły
przez organ prowadzący szkołę w trybie art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze
zm.) nie powoduje nawiązania nowego stosunku pracy.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione postanowieniem składowi Sądu Najwyższego zagadnienie
prawne „czy przeniesienie nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do
innej szkoły bez jego zgody przez organ prowadzący szkołę w trybie art. 19 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r.
2
Nr 118, poz. 1112) powoduje nawiązanie nowego stosunku pracy”, ujawniło się w
następującym stanie faktycznym sprawy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białej Podla-
skiej wyrokiem z dnia 16 października 2001 r. oddalił powództwo Ewy K. przeciwko
Gminie M.P. oraz Szkole Podstawowej w S. i Szkole Podstawowej w T. o przywróce-
nie do pracy w tej ostatniej szkole. W sprawie tej ustalono, że powódka była miano-
wanym nauczycielem zatrudnionym w Szkole Podstawowej w S. od dnia 1 września
1986 r., równocześnie powierzono jej funkcję dyrektora tej szkoły, którą pełniła do
dnia 31 marca 1999 r. Od dnia 23 stycznia 1999 r. do dnia 22 stycznia 2001 r. po-
wódka korzystała z urlopu dla poratowania zdrowia. W tym okresie w Szkole Pod-
stawowej w S. zmniejszyła się liczba oddziałów szkolnych, a jej program organiza-
cyjny nie przewidywał już dla powódki żadnych godzin lekcyjnych. Między innymi z
tej przyczyny po powrocie do pracy z urlopu dla poratowania zdrowia, powódka zo-
stała przeniesiona do Szkoły Podstawowej w T. decyzją Zarządu Gminy M.P., który
był organem prowadzącym Szkołę Podstawową w S. W Szkole Podstawowej w T.
powstał bowiem od dnia 1 lutego 2001 r. nieobsadzony etat obejmujący pojedyńcze
godziny nauczania sztuki, fizyki, geografii, techniki i historii.
W dniu 16 lutego 2001 r. Rada Gminy M.P. podjęła uchwałę o przekształceniu
Publicznej Szkoły Podstawowej w S. w Oddziały Zamiejscowe Publicznej Szkoły
Podstawowej w M. Z dniem 31 maja 2001 r. Zarząd Gminy M.P. przeniósł z powro-
tem powódkę na uprzednio zajmowane stanowisko nauczyciela do Szkoły Podsta-
wowej w S. Już w dniu 28 maja 2001 r. dyrektor tej Szkoły Podstawowej rozwiązał z
powódką stosunek pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia
na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczy-
ciela (aktualnie jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.).
W ramach takich ustaleń Sąd Pracy uznał, iż powódka w całym spornym okre-
sie pozostawała w stosunku pracy ze Szkołą Podstawową w S., która była jej praco-
dawcą w rozumieniu art. 3 k.p. Sąd ten przyjął, iż nauczyciel mianowany przeniesio-
ny w trybie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela pozostaje w jednym tylko stosunku pracy
ze szkołą, w której był zatrudniony w chwili skierowania go (przeniesienia) do innej
szkoły. Przewidziana w tym przepisie instytucja przeniesienia nauczyciela bez jego
zgody do pracy w innej szkole stanowi unormowanie szczególne, upoważniające
pracodawcę do przejściowej zmiany jednego z elementów nauczycielskiego stosun-
ku pracy, mianowicie wykonywania pracy, uzasadnionej koniecznością zaspokojenia
potrzeb programowych innej szkoły, której brakuje odpowiedniej obsady stanowisk
3
nauczycielskich. Przeniesienia tego dokonuje organ prowadzący szkołę zatrudniają-
cą nauczyciela, który jest najlepiej zorientowany w potrzebach szkół na terenie obję-
tym jego działalnością. Uzasadniając swoje stanowisko, Sąd Pracy powołał się na
orzecznictwo Sądu Najwyższego, który stwierdzał, iż zastosowanie art. 19 ust. 1
Karty Nauczyciela nie powoduje rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy, a
tylko częściową zmianę jego treści, stanowiąc rodzaj delegacji służbowej (por. uza-
sadnienia uchwał Sądu Najwyższego: z dnia 14 stycznia 1983 r., III PZP 64/82,
OSNCP 1983 nr 8, poz. 109; z dnia 24 marca 1983 r., III PZP 8/83, OSNCP 1983 nr
9, poz. 130; z dnia 24 marca 1993 r., I PZP 38/93, OSNCP 1994 nr 3, poz. 64 i z dnia
19 stycznia 1994 r., I PZP 41/93). Takie też stanowisko zajęli glosatorzy, odnosząc
się krytycznie do uchwały z dnia 18 stycznia 1996 r., I PZP 37/95 (OSNAPiUS 1996
nr 18, poz. 262), w której Sąd Najwyższy jedyny raz odmiennie przyjął, że zastoso-
wanie wobec nauczyciela art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela powoduje ustanie dotych-
czasowego i nawiązanie nowego stosunku pracy (por. glosę A.Dubowik opublikowa-
ną w Orzecznictwie Sądów Polskich 1997 nr 3, poz. 50). Prowadziło to Sąd Pracy do
oddalenia powództwa w stosunku do pozwanych Gminy M.P. oraz Szkoły Podsta-
wowej w T. z uwagi na brak po ich stronie biernej legitymacji procesowej, a ponadto
ze względu na niemożliwość przywrócenia powódki do pracy w tej Szkole Podsta-
wowej. Zdaniem Sądu, nauczyciel przeniesiony na podstawie art. 19 ust. 1 Karty
Nauczyciela do pracy w innej szkole może dochodzić uznania tego przeniesienia za
bezskuteczne, a tym samym przywrócenia do pracy w „macierzystej” szkole. Tym-
czasem powódka nie odwołała się od decyzji Zarządu Gminy M., na podstawie której
miała świadczyć pracę w Szkole Podstawowej w T., pomimo tego, że decyzja ta nie
była uzasadniona w rozumieniu powołanego przepisu, albowiem powódka, magister
pedagogiki w zakresie nauczania początkowego nie posiadała kwalifikacji do nau-
czania powierzonych jej przedmiotów, tj. sztuki, fizyki, geografii, techniki i historii.
Z uwagi na niewniesienie przez powódkę odwołania od decyzji o przeniesieniu
do innej szkoły nie było podstaw prawnych do weryfikacji i uznania bezskuteczności
tej decyzji podjętej przez organ prowadzący szkołę.
Równocześnie w Szkole Filialnej w S. miały pozostać tylko dwa oddziały klas
I-III, co powodowało konieczność rozwiązania stosunków pracy z większością jej
nauczycieli, w tym także z nauczycielami nauczania początkowego. W takiej sytuacji
nie był możliwy powrót powódki na uprzednio zajmowane stanowisko, tym bardziej
4
że brakowało dla niej godzin nauczania początkowego już w roku szkolnym
2000/2001, kiedy wróciła do pracy po zakończeniu urlopu dla poratowania zdrowia.
Sąd Pracy podkreślił, że podmiotem uprawnionym do rozwiązania stosunku
pracy z powódką był dyrektor Szkoły Podstawowej w S., gdyż Szkoła ta przez cały
czas pozostawała jej pracodawcą. Rozwiązanie takie było uzasadnione zmianami
organizacyjnymi powodującymi zmniejszenie liczby oddziałów w tej Szkole, które
uniemożliwiały zatrudnienie powódki w pełnym wymiarze zajęć w ramach wyuczonej
specjalności nauczycielskiej (art. 20 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela). W związku z re-
organizacją Szkoły Podstawowej w S. możliwe było dalsze zatrudnianie jedynie
dwóch nauczycieli nauczania początkowego. Dyrektor tej Szkoły, która podejmowała
decyzje kadrowe postanowiła, że najkorzystniejsze będzie pozostawienie nauczy-
cielki mieszkającej najbliżej szkoły spośród dotychczasowych nauczycieli nauczania
początkowego, którzy mieli porównywalne kwalifikacje i staż pracy. W takiej sytuacji
należało pozostawić pracodawcy możliwość swobodnego doboru pracowników.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2002 r. zmienił zaskarżony apela-
cją powódki wyrok Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że zasądził od Szkoły
Podstawowej w S. na jej rzecz odszkodowanie w kwocie 5.940,30 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 29 kwietnia 2001 r., oddalając apelację w pozostałym zakresie.
Sąd Okręgowy nie podzielił apelacyjnego zarzutu naruszenia art. 19 ust. 1 Karty
Nauczyciela, argumentując, iż powódka nie zakwestionowała przesłanek określonych
w tym przepisie, a ponadto w okresie od dnia 1 lutego 2001 r. do dnia 31 maja 2001
r. wykonywała pracę nauczyciela w Szkole Podstawowej w T. Sąd ten uznał, iż prze-
niesienie powódki do tej Szkoły w trybie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela nie spowo-
dowało nawiązania nowego stosunku pracy; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18
stycznia 1996 r., I PZP 37/95, została wydana na tle odmiennego stanu faktycznego i
wyrażała odosobniony pogląd, przeto nie może mieć zastosowania w rozpoznawanej
sprawie. Sąd Okręgowy podzielił natomiast apelacyjny zarzut naruszenia art. 20 ust.
1 - Karty Nauczyciela przez nieuzasadniony wybór powódki do rozwiązania stosunku
pracy. W tym zakresie Sąd ten wskazał, że w sprawie było bezsporne, iż w dniu 16
lutego 2001 r. Rada Gminy M.P. podjęła uchwałę o przekształceniu Szkoły Podsta-
wowej w S. z dniem 1 września 2001 r. w „Oddziały Zamiejscowe Szkoły Podstawo-
wej w S. podporządkowane organizacyjnie Szkole Podstawowej w M.”. W dacie
podjęcia tej uchwały, powódka - w ramach przeniesienia - uczyła w Szkole Podsta-
wowej w T., a do Szkoły Podstawowej w S. została decyzją Zarządu Gminy ponow-
5
nie przeniesiona od dnia 31 maja 2001 r. Ponadto już w dniu 28 maja 2001 r. po-
wódka otrzymała od dyrektora Szkoły Podstawowej w S. pismo informujące ją o
rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela w
związku ze zmianami organizacyjnymi powodującymi zmniejszenie liczby oddziałów i
godzin nauczania. W sprawie tej dyrektor Szkoły w M. otrzymała od dyrektora Szkoły
w S. informacje o nauczycielach, którzy pozostaną w tej placówce oraz wykaz nau-
czycieli zwalnianych z pracy. W wykazie tym nie była ujęta powódka, gdyż został on
sporządzony w okresie, w którym powódka pracowała w Szkole Podstawowej w T.
Powyższe okoliczności sprawiły, że wobec powódki nie zastosowano żadnych kryte-
riów wyboru zwolnienia jej z pracy, skoro nie była ona w ogóle brana pod uwagę przy
„typowaniu” nauczycieli, a nie można przyjąć, iż była z góry „skazana” na zwolnienie.
W takich okolicznościach sprawy, Sąd Okręgowy - nie podważając decyzji organu
uprawnionego do przeprowadzenia zmian organizacyjnych w Szkole Podstawowej w
S. - nie podzielił ustaleń Sądu Pracy w zakresie zastosowania uzasadnionych kryte-
riów wyboru powódki do zwolnienia z pracy i z tego względu zasądził na jej rzecz
odszkodowanie.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyła w całości powódka, opierając kasację na
zarzucie błędnej wykładni art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela wskutek przyjęcia, że in-
stytucja przeniesienia przez organ prowadzący szkołę nauczyciela bez jego zgody do
innej szkoły nie powoduje ustania dotychczasowego i nawiązania nowego stosunku
pracy, a także, iż organowi prowadzącemu szkołę przysługuje prawo dowolnego
kształtowania okresu tego przeniesienia w sytuacji, gdy w decyzji o przeniesieniu nie
był wskazany ten okres. Skarżąca podważała także „prawo do powrotnego w trybie
przeniesienia nauczyciela do tzw. 'macierzystej szkoły' mimo braku istnienia przesła-
nek wymienionych w tym przepisie”. Wskazała na daleko idące rozbieżności inter-
pretacyjne dotyczące wykładni art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela, który wymaga jedno-
litego stosowania. Istotne wątpliwości wywołuje też możliwość podejmowania w try-
bie tego przepisu przez organ prowadzący szkołę decyzji o powrotnym przeniesieniu
nauczyciela do szkoły, w której świadczył pracę przed przeniesieniem.
Na tle takiego stanu sprawy Sąd Najwyższy uznał, iż rozpoznanie kasacji po-
wódki wymaga usunięcia przez skład powiększony Sądu Najwyższego rozbieżności
interpretacyjnych w odniesieniu do skutków przeniesienia nauczyciela mianowanego
do innej szkoły na podstawie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela. Na gruncie gramatycz-
nego brzmienia tego przepisu rodzi się między innymi pytanie, czy wskutek zastoso-
6
wania tej instytucji dochodzi jedynie do przekształcenia treści dotychczasowego sto-
sunku pracy, czy też do jego ustania i nawiązania nowego stosunku pracy w szkole,
do której nauczyciel został przeniesiony. W tym zakresie ugruntowana w licznych
orzeczeniach judykatura Sądu Najwyższego przyjmowała, iż przeniesienie do pracy
w innej szkole nie powoduje rozwiązania stosunku pracy ze szkołą, w której nauczy-
ciel był zatrudniony przed przeniesieniem, a jedynie prowadzi do przekształcenia tre-
ści nauczycielskiego stosunku pracy w zakresie miejsca wykonywania pracy (por. w
szczególności uchwałę z dnia 24 marca 1983 r., III PZP 3/38, OSNCP 1983 nr 9,
poz. 130). Również w uchwale z dnia 14 stycznia 1983 r. Sąd Najwyższy uznał tę
instytucję za „swego rodzaju delegację” zbliżoną do czasowego powierzenia pracow-
nikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę (art. 42 § 4 k.p.).
Radykalna zmiana tego kierunku orzecznictwa nastąpiła w uchwale z dnia 18
stycznia 1996 r., I PZP 37/95 (OSNAPiUS 1996 nr 18, poz. 262), w której Sąd Naj-
wyższy stwierdził, że skierowanie mianowanego nauczyciela w trybie art. 19 ust. 1
Karty Nauczyciela powoduje ustanie dotychczasowego i nawiązanie nowego stosun-
ku pracy na czas nieokreślony w placówce, do której został skierowany, przy czym
po upływie okresu skierowania nauczycielowi przysługuje w terminie określonym w
art. 264 § 3 k.p. prawo powrotu na uprzednie stanowisko w szkole, w której był za-
trudniony przed skierowaniem. Uchwała ta spotkała się z krytycznymi glosami (P.
Kucharski: Radca Prawny 1998 nr 2, s. 58 i nast.). Glosator odróżnia przeniesienie
mianowanego nauczyciela do innej szkoły na jego prośbę lub z urzędu, lecz za jego
zgodą (art. 18 ust. 1 Karty Nauczyciela) od czasowego skierowania go bez jego
zgody do pracy w innej szkole (art. 19 ust. 1), twierdząc, iż po nowelizacji przepisów
Karty Nauczyciela instytucja skierowania do pracy została zastąpiona przez przenie-
sienie, przy jego ograniczeniu do nauczycieli mianowanych i z wyraźnym zaznacze-
niem, iż akt ten podejmuje organ prowadzący szkołę nawet bez wniosku i zgody dy-
rektorów obu tych zainteresowanych szkół. Glosator prezentuje stanowisko, że po-
mimo tej zmiany nie sposób przyjąć, iżby mianowany nauczyciel po przeniesieniu go
do innej szkoły stawał się jej pracownikiem na czas nieokreślony, skoro zostaje prze-
niesiony na czas oznaczony. Nie jest też jasne, co dzieje się ze stosunkiem pracy w
dotychczasowej szkole. Nawet gdyby uznać, że wygasa on z dniem przeniesienia, to
trzeba by twierdzić, iż z mocy prawa powstaje on na nowo w razie skorzystania z
prawa powrotu do poprzedniej szkoły po upływie okresu przeniesienia. Natomiast
nieskorzystanie z prawa powrotu, bez rozwiązania stosunku pracy ze szkołą „macie-
7
rzystą” i nawiązania go ze szkołą, do której nauczyciel został czasowo przeniesiony,
powinno być kwalifikowane jako przeniesienie nauczyciela do tej ostatniej szkoły na
jego prośbę.
A. Dubowik (OSP 1997 nr 3, poz. 50) twierdziła, że poza różnicą terminolo-
giczną, polegającą na zastąpieniu wyrazu „skierowanie” terminem „przeniesienie na-
uczyciela mianowanego bez jego zgody” przez wyraźnie wskazany kompetentny or-
gan, przepis art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela nie uległ jakiejś zasadniczej zmianie w
wyniku nowelizacji Karty Nauczyciela z dnia 14 czerwca 1996 r. w związku z czym
nie było racjonalnych powodów, aby Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 stycznia
1996 r. odstępował od utrwalonej wykładni w zakresie skutków zastosowania instytu-
cji przeniesienia. Przeniesienie nauczyciela bez jego zgody do pracy w innej szkole
nie może - wbrew zasadzie wolności pracy - prowadzić do nawiązania nowego sto-
sunku pracy z tą szkołą. Organ prowadzący szkołę nie jest uprawniony do nawiąza-
nia stosunku pracy ani do jego rozwiązywania, zważywszy nadto, że katalog przy-
czyn rozwiązywania nauczycielskich stosunków pracy z mianowania ma charakter
zamknięty. Nieskorzystanie z prawa powrotu do macierzystej szkoły nie powinno być
oceniane jako zachowanie bezprawne i nie może prowadzić do wygaśnięcia tego
stosunku pracy. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, jakoby przeniesienia w try-
bie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela wolno było dokonać na czas nieokreślony, choć
nauczyciel po upływie okresu przeniesienia może w każdym czasie wystąpić z żąda-
niem ponownego zatrudnienia w szkole, z której został przeniesiony. Oznacza to, że
na podstawie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela nie przysługuje roszczenie o nawiąza-
nie stosunku pracy, gdyż ten nie ulega rozwiązaniu, ale roszczenie o dopuszczenie
do pracy na uprzednio zajmowanym stanowisku i ewentualnie roszczenie o wyna-
grodzenie za czas niewykonywania pracy, do której świadczenia zainteresowany
zgłaszał gotowość (art. 81 § 1 k.p.).
Prokurator Krajowy wniósł o podjęcie uchwały, że przeniesienia nauczyciela
zatrudnionego na podstawie mianowania do innej szkoły bez jego zgody przez organ
prowadzący szkołę w trybie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela nie powoduje nawiązania
nowego stosunku pracy na jego podstawie.
l. Przed przystąpieniem do szczegółowej analizy przedstawionego składowi
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego wydaje się celowe zwró-
cenie uwagi na ogólniejszą kwestię dotyczącązmian treści stosunków pracy z nomi-
nacji związanych z przeniesieniem do innego miejsca pracy lub na inne stanowisko.
8
Instytucja zmiany treści stosunku służbowego przez przeniesienie w inne miejsce
pracy lub na inne stanowisko występuje w większości pragmatyk służbowych, można
nawet powiedzieć, że stanowi cechę charakterystyczną stosunków służbowych,
określaną w piśmiennictwie mianem dyspozycyjności pracowników (funkcjonariuszy).
Zarazem trzeba zaznaczyć, że nie jest to instytucja jednorodna. Przeciwnie, wyka-
zuje ona znaczne zróżnicowanie w zależności od rodzaju danego zatrudnienia
(służby) w zakresie charakteru aktu, za pomocą którego jest realizowana (czego
wyrazem są takie np. określenia, jak organ „kieruje”, „zleca”, „przenosi”), w przed-
miocie przesłanek pozytywnych, od których zależy dopuszczalność dokonania
zmiany miejsca pracy (co znajduje wyraz w sformułowaniach, jak np. „potrzeby
urzędu”, „interes służby” i inne) oraz przesłanek negatywnych (np. „szczególnie
ważne względy osobiste”, stan ciąży i inne) oraz pozycji samego pracownika wzglę-
dem podmiotu dokonującego przeniesienia (za zgodą pracownika, bez zgody pra-
cownika).
Różnice dotyczą również usytuowania organu dokonującego przeniesienia.
Może nim być pracodawca i wówczas przeniesienie z reguły dokonuje się w ramach
danej jednostki organizacyjnej, albo organ usytuowany poza pracodawcą, co dotyczy
z reguły przeniesień do innej jednostki organizacyjnej lub do innej miejscowości (por.
np. art. 50-54 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, Dz.U. z 1999 r. Nr
49, poz. 483 ze zm.; art. 50 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206; art. 76 i następne ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070). Na gruncie
art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela występuje ta druga sytuacja: w razie konieczności
zapewnienia szkole obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami
odpowiadającymi potrzebom programowym szkoły, organ prowadzący szkołę może
przenieść nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do tej szkoły, bez
zgody nauczyciela, na okres nie dłuższy niż 3 lata, z prawem powrotu na zajmowane
stanowisko.
Organem prowadzącym Szkołę Podstawową w S. był zarząd Gminy M.P.
Zgodnie z art. 34b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity
tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.) organ prowadzący szkołę lub pla-
cówkę, a w zakresie działalności dydaktyczno- wychowawczej i opiekuńczej również
organ sprawujący nadzór pedagogiczny, mogą ingerować w działalność szkoły lub
placówki wyłącznie w zakresie i na zasadach określonych w ustawie. W świetle po-
9
wołanego przepisu, przewidziane art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela przeniesienie nau-
czyciela, stanowi taką, dopuszczoną przez ustawę ingerencję w „działalność szkoły”,
zmierzającą do prawidłowego rozmieszczenia nauczycieli z punktu widzenia realiza-
cji zadań oświaty. Decyzja (czynność) organu prowadzącego szkołę stanowi dopusz-
czoną prawem ingerencję podmiotu nie będącego stroną nauczycielskich stosunków
pracy w istniejący stosunek pracy nauczyciela minowanego. Organ ten nie działa w
imieniu pracodawcy, którym jest szkoła zatrudniająca nauczyciela, lecz w imieniu
własnym. Świadczy o tym, poza samym usytuowaniem organu to, iż z przeniesie-
niem wiąże się szereg dalszych skutków przewidzianych art. 19 ust. 2 Karty Nauczy-
ciela, wykraczających zarówno poza kompetencje pracodawcy (tj. szkoły „macierzy-
stej”), jak i szkoły (jej dyrektora), do której nauczyciel został skierowany: skrócenie
czasu pracy nauczyciela do czterodniowego tygodnia pracy, przyznanie dodatku za
uciążliwość pracy w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego, zakwaterowanie
w miejscu czasowego pobytu. Na ten ostatni aspekt trafnie zwrócił uwagę Sąd Naj-
wyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 września 1993 r. (I PZP 38/93), w której
na pytanie Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie
czy Kurator Oświaty na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy Karty Nauczyciela może
skutecznie skierować nauczyciela mianowanego bez jego zgody do pracy w innej
szkole ? Sąd Najwyższy stwierdził, że kurator oświaty, jako organ prowadzący pod-
porządkowane mu szkoły, jest uprawniony skierować nauczyciela mianowanego bez
jego zgody do pracy w innej szkole na podstawie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela.
II. Poczynione uwagi mają znaczenie dla oceny w kwestii, czy w następstwie
przeniesienia nauczyciela w trybie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela dochodzi do roz-
wiązania stosunku pracy tego nauczyciela z dotychczasowym pracodawcą. Należy
przyjąć, że przeniesienie nie pociąga za sobą ustania stosunku pracy nauczyciela z
dotychczasowym pracodawcą. Wynika to przede wszystkim stąd, że Karta Nauczy-
ciela przewiduje zamknięty katalog okoliczności prowadzących do rozwiązania (wy-
gaśnięcia) stosunku pracy mianowanego nauczyciela. Ponadto, jak już zaznaczono,
ustawa o systemie oświaty w art. 34b ogranicza możliwą ingerencję organu prowa-
dzącego szkołę do spraw należących do zakresu „działalności szkoły”, w czym nie
mieści się ingerencja polegająca na rozwiązaniu „za” nauczyciela istniejącego sto-
sunku pracy. Dla tego typu ingerencji musiałaby istnieć wyraźna podstawa prawna w
przepisach ustawowych, tymczasem ani ustawa o systemie oświaty, ani Karta Nau-
czyciela nie przewidują takiej kompetencji organu prowadzącego szkołę.
10
W uchwale z dnia 18 stycznia 1996 r. (I PZP 37/95), w której Sąd Najwyższy
wyraził pogląd, że skierowanie do innej szkoły powoduje rozwiązanie dotychczas
łączącego nauczyciela stosunku pracy ze szkołą, argumentem na rzecz tego stano-
wiska było, zdaniem Sądu Najwyższego, przyznanie nauczycielowi w art. 19 ust. 1
prawa powrotu na uprzednie stanowisko. Jeżeli bowiem - argumentował Sąd Naj-
wyższy - nauczyciel miałby być „po skierowaniu” nadal pracownikiem „macierzystej”
szkoły to konsekwentnie po ustaniu okoliczności stanowiących podstawę skierowania
(po upływie okresu, na który został skierowany do innej szkoły) powinien mieć obo-
wiązek powrotu do swojego „macierzystego” zakładu pracy .Przyznanie prawa po-
wrotu wskazuje, iż wraz ze skierowaniem do innej szkoły dochodzi do rozwiązania
dotychczas łączącego go stosunku pracy ze szkołą.
W świetle zajętego powyżej stanowiska odnośnie do charakteru czynności
przeniesienia nauczyciela przez organ prowadzący szkołę przytoczona argumentacja
nie jest przekonująca. Skoro bowiem przeniesienie, o którym mowa w art. 19 Karty
Nauczyciela, jest aktem zewnętrznym, ustanawiającym określoną relację między or-
ganem prowadzącym szkołę a nauczycielem, to również przewidziane tym przepi-
sem prawo powrotu należy odnieść to tej relacji. Oznacza ono po stronie nauczyciela
prawo żądania powrotu do macierzystej szkoły, a po stronie organu prowadzącego
szkołę - skierowania z powrotem na dotychczasowe miejsce pracy.
W powołanej powyżej uchwale z dnia 18 stycznia 1996 r., jako dodatkowy ar-
gument na rzecz przyjętego tam stanowiska, Sąd Najwyższy powołał się na argu-
ment wynikający z porównania art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela z art. 74 Kodeksu
pracy. Art. 74 k.p. przewiduje, że pracownik pozostający w związku z wyborem na
urlopie bezpłatnym ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, który zatrudniał go w
chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z po-
przednio zajmowanym, jeżeli zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od rozwiązania sto-
sunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego warunku powoduje wygaśnięcie stosun-
ku pracy. Z przepisu tego wynika, że - jak wywiódł Sąd Najwyższy - ustawodawca
zakłada istnienie w tym przypadku dwóch stosunków pracy, z których jeden pozo-
staje w zawieszeniu, i daje temu wyraz w przepisie prawnym. Odnosząc się do tego
argumentu należy stwierdzić, że argumentacja z powołaniem się na art. 74 k.p. jest
wątpliwa, ponieważ przepis ten dotyczy sytuacji rodzajowo zupełnie różnej. Z art. 19
Karty Nauczyciela w żadnym razie nie wynika wola ustawodawcy utrzymania dwóch
prawnych stosunków pracy, ani nie została nim uregulowana sprawa ustania stosun-
11
ku pracy (który w przypadku wyboru na stanowisko pozostaje w zawieszeniu). Od-
wołanie się do art. 74 k.p. nie jest również celowe w związku z przyjętą interpretacją
aktu skierowania nauczyciela do innej szkoły.
III. Nie można również przyjąć, że przeniesienie nauczyciela mianowanego do
innej szkoły w trybie art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela powoduje nawiązanie z tą
szkołą stosunku pracy. Stanowisko takie jest trudne do przyjęcia ze względów za-
sadniczych, a mianowicie z powodu wyrażonej w art. 11 Kodeksu pracy zasady, że
nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę prawną, wymaga zgod-
nego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Wymieniony przepis, zawarty w
Kodeksie pracy w dziale pierwszym, w rozdziale II Podstawowe zasady prawa pracy,
znajduje zastosowanie do wszystkich rodzajów stosunków pracy, w tym również do
stosunków pracy nawiązywanych na podstawie mianowania, uregulowanych w
pragmatykach służbowych. Wynika to z jego wyraźnego i bezwarunkowego brzmie-
nia. Sytuacja, o której mowa w art. 19 ust. 1 Karty Nauczyciela cechuje się tym, iż
przeniesienie nauczyciela przez organ prowadzący szkołę do innej szkoły następuje
bez zgody nauczyciela. Przesądza to w sensie negatywnym możliwość uznania, że
między przeniesionym nauczycielem a nową szkołą dochodzi do nawiązania stosun-
ku pracy.
Nowa szkoła spełnia niektóre zadania charakterystyczne dla pracodawcy, do-
tyczące np. spraw organizacji pracy. Nie można jednak postawić znaku równości
między spełnianiem przez nową szkołę niektórych funkcji charakterystycznych dla
pracodawcy, a statusem nauczyciela jako pracownika nowej szkoły. Pełnienie wy-
mienionych zadań (funkcji) stanowi konsekwencję przeniesienia nauczyciela do no-
wej szkoły.
Treść zagadnienia prawnego mieści się w dyspozycji art. 19 ust. 1 Karty Nau-
czyciela. W praktyce mogą występować pewne „modyfikacje” polegające np. na tym,
że w istocie, mimo iż organ prowadzący szkołę formalnie zastosował tryb z art. 19
Karty, nauczyciel był zainteresowany podjęciem pracy w innej szkole i zatrudnienie
go w tej placówce odbyło się za zgodą obu podmiotów zatrudniających, a jedynie
przy pośrednictwie organu prowadzącego szkołę. Wydaje się, iż w takich przypad-
kach należy rozważyć, czy w rzeczywistości zachodziła sytuacja, o której mowa w
art. 19 ust. 1, czy też przypadek, o którym mowa w art. 18 Karty Nauczyciela. W każ-
dym razie, na gruncie art. 19 ust. 1 nie ma podstaw do minimalizowania znaczenia
12
okoliczności przeniesienia nauczyciela w warunkach braku jego zgody na przenie-
sienie.
Z przytoczonych motywów podjęto uchwałę o treści jak w sentencji.
========================================