Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2013 r. w Gdańsku

sprawy K. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do świadczenia pieniężnego

na skutek apelacji K. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 maja 2012 r., sygn. akt VIII U 1273/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje K. G. prawo do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych od stycznia 2010 roku;

2.  ustala, iż pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz K. G. kwotę 30 (trzydziestu) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III AUa 1501/12

Uzasadnienie:

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. odmówił K. G. prawa do świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych.

K. G. odwołał się od powyższej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 28 maja 2012 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

K. G. w 1945 roku doznał urazu oka prawego wskutek wybuchu miny.

Ubezpieczony od 7 listopada 1994 roku jest uprawniony do emerytury oraz
od 1 grudnia 1994 roku do renty inwalidzkiej drugiej grupy inwalidów przyznanej na stałe
z powodu schorzenia narządu wzroku powodującego całkowitą niezdolność do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia.

W dniu 25 marca 2010 roku ubezpieczony złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.

Ubezpieczony, zgodnie z postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku XV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w G. z dnia 6 lipca 2010 roku, sygn. akt
XV U 1425/10, skierowany został przez organ rentowy na badania przez Lekarza Orzecznika ZUS.

Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał u ubezpieczonego stan po urazie oka prawego
w czasie działań wojennych, oderwanie tęczówki od nasady i podwichnięcie soczewki oka prawego, jaskrę wtórną i zaćmę oka prawego, praktyczną ślepotę oka prawego, jaskrę barwnikową oka lewego, zaćmę oka lewego oraz angiopatię nadciśnieniową drugiego stopnia. W orzeczeniu z dnia 17 marca 2011 roku stwierdził, że ubezpieczony jest trwale całkowicie niezdolny do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, całkowita niezdolność do pracy oraz
do samodzielnej egzystencji nie pozostaje w związku z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojenny i pozostaje w związku ze stanem narządu wzroku. Orzeczenie zostało wydane po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej, w tym w oparciu o opinię konsultanta ZUS - okulisty z dnia
27 października 2010 roku.

Ubezpieczony wniósł sprzeciw od powyższego orzeczenia do Komisji Lekarskiej ZUS, która dokonała tożsamych rozpoznań. Orzeczeniem z dnia 13 kwietnia 2011 roku Komisja Lekarska ZUS podtrzymała orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS.

Z uwagi na powyższe, decyzją z dnia 22 kwietnia 2011 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych.

Powołany w sprawie biegły okulista rozpoznał u ubezpieczonego bliznę powieki górnej oka prawego, irydodializę ze zrostami przednimi i tylnymi oka prawego, podejrzenie recesji kąta przesącza, zaćmę prawie dojrzałą, wikłającą oka prawego, jaskrę wtórną oka prawego, astygmatyzm krótkowzroczny oka lewego, zaćmę początkową oka lewego, nadciśnienie oczne oka lewego, angiopatię nadciśnieniową siatkówki I/II stopnia obu oczu oraz nadciśnienie tętnicze w wywiadzie. Ubezpieczony, zdaniem biegłego, nie jest całkowicie niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji w wyniku wybuchu miny w 1945 roku. Stan narządu wzroku ubezpieczonego nie pozostaje w związku z działaniami wojennymi.

Organ rentowy podzielił opinię biegłego okulisty.

Ubezpieczony nie zgodził się z treścią opinii biegłego okulisty.

Sąd Okręgowy wskazał, że stan faktyczny niniejszej sprawy był w całości bezsporny. Sąd ustalił go w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach ubezpieczeniowych
i dokumentacji lekarskiej ZUS, bowiem żadna ze stron postępowania nie kwestionowała ich rzetelności i autentyczności. Brak było zatem - w ocenie Sądu - przesłanek, by odmówić im przymiotu wiarygodności.

Przechodząc do rozważań merytorycznych Sąd Okręgowy przytoczył, że przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 roku o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz. U. Nr 249,
poz. 1824) stanowi, iż ustawa określa świadczenie pieniężne i uprawnienia przysługujące cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, zwanym dalej „osobami uprawnionymi", a także zasady ustalania i realizacji tego świadczenia i uprawnień.

Osobami uprawnionymi w rozumieniu ustawy są obywatele polscy, posiadający stałe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej, którzy, nie wchodząc w skład formacji wojskowych, zmilitaryzowanych służb państwowych lub formacji zbrojnych ruchu oporu, doznali naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy, poprzez utratę wzroku w wyniku:

1) działań wojennych w okresie wojny 1939-1945;

2) eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych po wojnie 1939-1945,
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ust. 2).

Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 ww. ustawy, osobie uprawnionej przysługuje świadczenie pieniężne określone w ustawie, zwane dalej „świadczeniem". Świadczenie przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej, (ust. 2). Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, należy dołączyć oświadczenie wnioskodawcy o korzystaniu ze zwolnienia uzyskiwanych dochodów z tytułu emerytury lub renty od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 100 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U.
z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) wraz ze wskazaniem organu rentowego lub emerytalnego będącego płatnikiem emerytury lub renty (ust. 3).

W przypadku niekorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w ust. 3, do wniosku należy dołączyć:

1) orzeczenie o uznaniu wnioskodawcy za inwalidę I lub II grupy w związku z utratą wzroku lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w związku z utratą wzroku;

2) zaświadczenie o utracie przez wnioskodawcę wzroku z powodu urazu, wystawione przez lekarza okulistę;

3) dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, w tym dokumentację medyczną (ust. 4).

W przypadku braku dokumentu, o którym mowa w ust. 4 pkt 1, o niezdolności
do pracy, dacie jej powstania oraz związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 5).

Zgodnie z przepisem art. 13 ww. ustawy w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl przepisu art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.), niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej
z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy
po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność
do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2).

Sąd Okręgowy podkreślił, że w niniejszej sprawie sporna między stronami była okoliczność, czy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy w związku z utratą wzroku, czy rodzaj zmian w narządzie wzroku u niego występujących potwierdza,
że całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji jest wynikiem wybuchu miny
w 1945 roku, tzn. że utrata wzroku pozostaje w związku z działaniami wojennymi.

Na okoliczność występowania u ubezpieczonego niezdolności do pracy oraz jej związku z działaniami wojennymi Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu okulistyki, który stanowczo stwierdził, iż ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy
i samodzielnej egzystencji w wyniku działań wojennych.

Sąd przyjął opinię biegłego okulisty za podstawę rozstrzygnięcia w sprawie, wskazując, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, a zatem tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanych w nich stanowisk oraz stopień stanowczości wyrażonych w nich ocen.

Opinia sporządzona przez biegłego okulistę w niniejszej sprawie jest - w ocenie Sądu Okręgowego - wnikliwa i wyczerpująca, logiczna i spójna, a wnioski w niej zawarte prawidłowo uzasadnione. Została ona wydana przez lekarza specjalistę o specjalności adekwatnej do rodzaju schorzeń rozpoznanych u ubezpieczonego, o uznanym autorytecie
i dużym doświadczeniu zawodowym, także klinicystycznym oraz długoletniej praktyce
w charakterze biegłego sądowego. Opinia została wydana po uprzednio przeprowadzonym badaniu podmiotowym i przedmiotowym ubezpieczonego oraz wnikliwym zapoznaniu się
ze zgromadzoną dokumentacją medyczną.

Sąd I instancji w całości podzielił zatem opinię biegłego okulisty podkreślając,
iż opinię tę podzielił również pozwany organ rentowy. Ubezpieczony nie zgodził się z jej treścią, zgłaszając zastrzeżenia do opinii. Biegły okulista wyczerpująco odniósł się
do zastrzeżeń ubezpieczonego, do przedłożonych przez niego dokumentów, podtrzymując wydaną przez siebie opinię. Sąd stwierdził, iż zarzuty ubezpieczonego pozostają
bez znaczenia dla rozstrzygnięcia i stanowią w istocie polemikę z ustaleniami biegłego. Nadto, zastrzeżenia ubezpieczonego nie znajdują pełnego potwierdzenia w obiektywnych wynikach badań. Tym samym, zastrzeżenia ubezpieczonego, niepoparte nową dokumentacją medyczną, nie mogły wpłynąć na ocenę opinii biegłego okulisty dokonaną przez Sąd.

W konkluzji Sąd Okręgowy na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego uznał, iż całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji nie ma związku z wybuchem miny w 1945 roku, zatem ubezpieczony nie spełnia warunków
do przyznania prawa do świadczenia pieniężnego, co skutkuje uznaniem jego odwołania
za bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. oraz cytowanych wyżej przepisów, Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony zarzucając sprzeczność ustaleń faktycznych Sądu I instancji z rzeczywistym stanem faktycznym oraz wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku, ewentualnie – o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Skarżący zwrócił uwagę, że Sąd Okręgowy z jednej strony ustalił związek jego kalectwa z działaniami wojennymi, jednakże w konkluzji uznał, że całkowita niezdolność
do pracy nie ma związku z wybuchem miny w 1945 r. Ubezpieczony zarzucił nadto opinii biegłego, na której oparł swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy, brak krytycyzmu
i niespójność.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja K. G. zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem K. G. prawa do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych od stycznia 2010 r.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było spełnianie przez ubezpieczonego K. G. przesłanek przyznania świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych określonych w ustawie z dnia 16 listopada 2006 r.
o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz. U. Nr 249, poz. 1824 ze zm.).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji błędnie ustalił stan faktyczny sprawy istotny dla jej prawidłowego rozstrzygnięcia. Nadto, Sąd I instancji dokonał niewłaściwej wykładni przepisów prawa materialnego.

Stosownie do treści art. 1 ww. ustawy określa ona świadczenie pieniężne
i uprawnienia przysługujące cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, zwanym dalej "osobami uprawnionymi", a także zasady ustalania i realizacji tego świadczenia
i uprawnień (ust. 1). Osobami uprawnionymi w rozumieniu ustawy – jak stanowi ust. 2 art. 1 - są obywatele polscy, posiadający stałe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej, którzy, nie wchodząc w skład formacji wojskowych, zmilitaryzowanych służb państwowych lub formacji zbrojnych ruchu oporu, doznali naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy, poprzez utratę wzroku w wyniku:

1)działań wojennych w okresie wojny 1939-1945;

2)eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych po wojnie 1939-1945, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przepis art. 2 ustawy, regulujący tryb przyznawania przedmiotowego świadczenia pieniężnego stanowi, że świadczenie przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej.
Do wniosku należy dołączyć oświadczenie wnioskodawcy o korzystaniu ze zwolnienia uzyskiwanych dochodów z tytułu emerytury lub renty od podatku dochodowego,
na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 100 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.) wraz ze wskazaniem organu rentowego lub emerytalnego, będącego płatnikiem emerytury lub renty. W przypadku niekorzystania z takiego zwolnienia do wniosku należy zaś dołączyć:

1)orzeczenie o uznaniu wnioskodawcy za inwalidę I lub II grupy w związku z utratą wzroku lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w związku z utratą wzroku;

2)zaświadczenie o utracie przez wnioskodawcę wzroku z powodu urazu, wystawione przez lekarza okulistę;

3)dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, w tym dokumentację medyczną.

W przypadku braku dokumentu, o którym mowa w pkt 1, o niezdolności do pracy, dacie jej powstania oraz związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe, w pierwszej kolejności ustalenia wymagało,
czy K. G. doznał naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku wskutek działań wojennych w latach 1939 – 1945, bądź też wskutek eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych po wojnie 1939-1945 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości fakt, iż wnioskodawca w dniu
14 kwietnia 1945 r. został poraniony w eksplozji miny we wsi S., w wyniku czego doznał naruszenia sprawności organizmu polegającego na obrażeniach oka prawego. Okoliczność powyższa, wynikająca z zeznań ubezpieczonego oraz świadka T. C.,
nie była kwestionowana przez pozwany organ rentowy na żadnym etapie postępowania
w sprawie.

Konsekwencją powyższego zdarzenia, aczkolwiek niewątpliwie odsuniętą w czasie, była utrata przez K. G. wzroku w prawym oku. Zdaniem Sądu II instancji fakt, że utrata wzroku nastąpiła w jednym oku nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że było to naruszenie sprawności organizmu, o którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. Ślepota (utrata wzroku) z medycznego punktu widzenia oznacza bowiem zarówno całkowite, jak i znaczne zaburzenie widzenia, może mieć przy tym charakter zarówno obuoczny, jak i jednooczny.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego doprowadziła Sąd Apelacyjny do przekonania, iż ślepota oka prawego skutkowała całkowitą niezdolnością wnioskodawcy do pracy, choć niezdolność ta wystąpiła znacznie później, niż powodujące ją upośledzenie narządu wzroku.

Należy zauważyć, że orzeczeniem z dnia 10 kwietnia 1995 r. Obwodowa Komisja Lekarska ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia Nr 23 w P. zaliczyła K. G.
do trzeciej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia, uznając, że inwalidztwo jest spowodowane stanem narządu wzroku i istnieje od września 1994 r. Wnioskodawcy wskazano zatrudnienie jak dla jednoocznych, przy jednoczesnym przeciwwskazaniu
do zatrudnienia przy ciężkich pracach fizycznych. W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono,
iż stwierdzone schorzenie powoduje całkowitą niezdolność do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia (k. 34 tomu I akt ZUS).

W orzeczeniu Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia Nr 4 w G. z dnia 23 maja 1995 r. zaliczono natomiast ubezpieczonego do drugiej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia oraz trzeciej grupy inwalidów w związku ze stanem narządu wzroku. Jednocześnie ustalono, że inwalidztwo istnieje od 29 maja 1994 r.
i powoduje całkowitą niezdolność wnioskodawcy do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia (k. 39 tomu I akt ZUS).

Na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 maja 1995 r. K. G. od dnia 1 grudnia 1994 r. otrzymywał rentę inwalidzką drugiej grupy inwalidów
z ogólnego stanu zdrowia przyznaną na stałe (k. 41-42 toku I akt ZUS). Ubezpieczonemu nie przyznano prawa do renty inwalidzkiej w związku ze stanem narządu wzroku, albowiem obowiązujące ówcześnie przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (j.t. Dz. U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) wskazywało jako jedną z przesłanek ustalenia prawa
do przedmiotowego świadczenia posiadanie inwalidztwa I lub II grupy ( vide: decyzja (...) Oddział G. z dnia 29.04.1995 r., k. 36 tomu I akt ZUS).

Całkowitą niezdolność do pracy (od dnia 19 lutego 2001 r.) pozostającą w związku
ze stanem narządu wzroku lekarz orzecznik ZUS stwierdził w orzeczeniu z dnia 9 listopada 2010 r., wskazując w opinii z dnia 12 października 2010 r., iż orzeczona wcześniej całkowita niezdolność do pracy trwale pozostaje w związku z działaniami wojennymi (k. 117 pliku II akt ZUS, k. 44 - 48 dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej ZUS).

Za całkowicie niezdolnego do pracy w związku ze stanem narządu wzroku K. G. został również uznany przez lekarza orzecznika ZUS w orzeczeniu z dnia 19 lutego 2011 r. Lekarz orzecznik uznał wówczas, że niezdolność do pracy jest trwała (k. 125 tomu I akt ZUS). Tezę o całkowitej niezdolności do pracy spowodowanej ślepotą oka prawego, jaskrą i zwyrodnieniem siatkówki w przebiegu nadciśnienia potwierdził również lekarz konsultant okulista w opinii z dnia 8 lutego 2011 r. (k. 10 dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej ZUS).

Sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania opinie lekarza orzecznika ZUS
z dnia 17 marca 2011 r. (k. 108 tomu II akt ZUS) oraz komisji lekarskiej ZUS z dnia
13 kwietnia 2011 r. (k. 120 toku II akt ZUS), nie kwestionując całkowitej trwałej niezdolności K. G. do pracy pozostającej w związku z narządem wzroku - w oparciu o opinię lekarza konsultanta okulisty z dnia 27 października 2010 r. (k. 37 – 43 dokumentacji orzeczniczo – lekarskiej ZUS) wskazały, że niezdolność ta nie pozostaje w związku
z działaniami wojennymi w 1945 r. Warto zwrócić uwagę, iż formułując taki wniosek lekarz konsultant powołał się na fakt, iż wnioskodawca pracował przez 43 lata.

W kontekście powyższego kuriozalna wydaje się opinia biegłego sądowego – specjalisty chorób oczu z dnia 23 stycznia 2012 r. (wraz z opinią uzupełniającą z dnia 4 maja 2012 r.), którą Sąd I instancji uznał za wiarygodną i miarodajną dla poczynienia ustaleń
w przedmiocie niezdolności ubezpieczonego do pracy i do samodzielnej egzystencji, związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku oraz związku z działaniami wojennymi w roku 1945. Biegły stwierdził bowiem, iż stan narządu wzroku nie powoduje niezdolności ubezpieczonego do pracy i do samodzielnej egzystencji. Uznał nadto, że ślepota oka prawego pozostaje w związku z działaniami wojennymi.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego powyższa opinia nie jest dostatecznie wnikliwa i rzetelna, nie zawiera także przekonywającego uzasadnienia sformułowanych w niej wniosków – odmiennych, co warto podkreślić, nawet od stanowiska organu rentowego. Zastrzeżenia wnioskodawcy do opinii biegłego były zasadne i winny skutkować powołaniem przez Sąd I instancji innego biegłego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym omówionych powyżej orzeczeń komisji lekarskich ds. inwalidztwa oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wydanych na podstawie badań wnioskodawcy i jego dokumentacji medycznej, wynika jednoznacznie, iż K. G. jest osobą całkowicie niezdolną
do pracy z powodu utraty wzroku będącej skutkiem działań wojennych w okresie wojny 1939 – 1945.

Całkowita trwała niezdolność ubezpieczonego do pracy z powodu stanu narządu wzroku nie jest kwestionowana przez organ rentowy co najmniej od 2010 r., ze wskazaniem, że istnieje ona od lutego 2001 r. Organ rentowy kwestionował jedynie związek niezdolności do pracy z działaniami wojennymi w 1945 r.

Pomijając okoliczność, iż istnienie takiego związku stwierdził biegły sądowy okulista, w omówionej powyżej opinii sporządzonej w postępowaniu przed Sądem Okręgowym,
co uszło uwadze tego sądu, stwierdzającego w konkluzji – w sposób całkowicie odmienny
od ustaleń opinii przyjętej za podstawę rozstrzygnięcia – iż wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy, lecz niezdolność ta nie ma związku z wybuchem miony w 1945 r., Sąd Apelacyjny wskazuje, że stwierdzenie tej okoliczności nie wymagało wiadomości specjalnych. W przypadku przesądzenia, że K. G. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu stanu narządu wzroku – ślepoty oka prawego (co było okolicznością niekwestionowaną przez pozwany organ rentowy; opinia przewodniczącego komisji lekarskich z dnia 17 lutego 2012 r. o podzieleniu stanowiska biegłego – k. 28 – stoi
w sprzeczności z przyczynami odmowy wnioskodawcy świadczenia przez ZUS), ocena związku całkowitej niezdolności do pracy z działaniami wojennymi pozostaje bowiem kwestią prawną podlegająca rozstrzygnięciu przez Sąd. Powoływanie dowodu z opinii biegłego lekarza okulisty było zatem w okolicznościach niniejszej sprawy całkowicie zbędne. Sąd II instancji nie znajduje także uzasadnienia dla zlecania biegłemu w tezie dowodowej oceny niezdolności wnioskodawcy do samodzielnej egzystencji, skoro okoliczność ta nie stanowi przesłanki przyznania żądanego świadczenia i w związku z tym nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na związek, jaki występuje między uregulowaniami ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym
i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych,
a ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (j. t. Dz. U. z 2003 r. Nr 135, poz. 1268). Wyraża się on między innymi w określeniu wysokości świadczenia z ustawy z dnia
16 listopada 2006 r. w kwocie renty socjalnej (art. 5 ust. 1 ustawy). Przede wszystkim znajduje on jednak odzwierciedlenie w analogicznej konstrukcji obu świadczeń.

Wskazać należy, iż uprawnionymi do świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych są osoby, które doznały naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku
we wskazanym w ustawie okresie – okresie działań wojennych w latach 1939 – 1945, bądź
w wyniku eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po wojnie 1939 – 1945 (art. 1 ust. 2 ustawy).

Jeśli zaś chodzi o uprawnienie do renty socjalnej to przepis art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej stanowi, iż przysługuje ona osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało w określonych ustawowych okresach: przed ukończeniem 18. roku życia, w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Prawo do obu świadczeń przysługuje zatem osobom całkowicie niezdolnym do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało w ustawowo wskazanych okresach. Zdaniem Sądu Apelacyjnego konsekwencją powyższego jest możliwość odniesienia się w realiach niniejszej sprawy, w drodze analogii , do orzecznictwa ukształtowanego na tle art. 4 ustawy o rencie socjalnej. Analiza tego orzecznictwa wskazuje zaś, że całkowita niezdolność do pracy musi być spowodowana (pozostawać w związku przyczynowym)
z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało w okresach wymienionych w ustawie. Przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych nie są więc spełnione zarówno wtedy, gdy określone naruszenie sprawności organizmu powstało w okolicznościach wymienionych w ustawie,
ale nie spowodowało całkowitej niezdolności do pracy, jak i wtedy, gdy określone naruszenie sprawności organizmu spowodowało całkowitą niezdolność do pracy, ale powstało
bez związku z tymi okolicznościami (por. wyrok SN z dnia 26 lipca 2011 r., I UK 6/11, LEX nr 1026617). Na tle stanu faktycznego niniejszej sprawy istotne jest również, iż pojęcia "całkowita niezdolność do pracy" i "naruszenie sprawności organizmu" nie są tożsame,
co oznacza, że całkowita niezdolność do pracy i naruszenie sprawności organizmu mogą powstać w różnych momentach (por. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 r., I UK 240/10, M.P.Pr. 2011/6/321 -322). Możliwe jest więc, że całkowita niezdolność do pracy powstanie później, niż naruszenie sprawności organizmu. Może się zdarzyć, że zmiany chorobowe
u osoby, u której doszło do naruszenia sprawności organizmu nasilą się do tego stopnia,
że uniemożliwią ubezpieczonemu, który był zdolny do pracy zarobkowej nawet przez wiele lat po doznaniu urazu, wykonywanie jakiejkolwiek pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 13 czerwca 2007 r., II UK 259/06, niepubl.). Tak więc zasadnicze znaczenie ma to,
że naruszenie sprawności organizmu, z powodu którego doszło do całkowitej niezdolności
do pracy musi powstać w okolicznościach wymienionych w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia
16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych. Całkowita niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku musi zaś pozostawać w związku przyczynowym z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w tychże okolicznościach. Fakt, iż pomiędzy naruszeniem sprawności organizmu a powstaniem w jego efekcie całkowitej niezdolności do pracy minął znaczny okres czasu, kiedy to ubezpieczony wykonywał zatrudnienie, nie stoi na przeszkodzie uznaniu za spełnioną omawianej przesłanki przyznania świadczenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego taki właśnie przypadek zachodzi w niniejszej sprawie. Nie ulega wątpliwości, że naruszenie sprawności organizmu wnioskodawcy – uraz oka prawego – było następstwem wybuchu miny w dniu 14 kwietnia 1945 r. Bezsporne jest również, że stopniowe nasilanie się zmian chorobowych w oku doprowadziło ostatecznie
do ślepoty oka, która z kolei skutkowała całkowitą niezdolnością K. G.
do pracy. Wnioskodawca spełnił zatem wszystkie przesłanki określone w art. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. warunkujące możliwość przyznania mu świadczenia pieniężnego
dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych.

Sąd odwoławczy podkreśla, że ubezpieczony spełnił także wszystkie wymagania formalne, o których mowa w art. 2 ustawy, regulującym tryb przyznawania przedmiotowego świadczenia, w szczególności przedłożył orzeczenie o uznaniu go za całkowicie niezdolnego do pracy w związku z utratą wzroku oraz zaświadczenie o utracie wzroku z powodu urazu wystawione przez lekarza okulistę (k. 96 toku II akt ZUS). Na marginesie wspomnieć należy, że skoro K. G. przedłożył orzeczenie o uznaniu go za całkowicie niezdolnego
do pracy w związku z utratą wzroku (art. 2 ust. 4 pkt 1), to - stosownie do treści ust. 5 art. 2 ustawy - nie było potrzeby orzekania w powyższym zakresie przez lekarza orzecznika ZUS. Jeśli zaś chodzi o dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, jak już wyżej wskazano, za wystarczające należało uznać niekwestionowane oświadczenia wnioskodawcy, potwierdzono zeznaniami świadka T. C. (k. 97 tomu I akt ZUS). Zasady doświadczenia życiowego przeczą możliwości uzyskania przez wnioskodawcę dokumentacji medycznej sporządzonej niemal 70 lat temu
w wojskowym punkcie medycznym podczas prowadzonych działań wojennych. Traktowanie powyższego wymogu w sposób bezwzględny uniemożliwiałoby w istocie większości ofiar działań wojennych uzyskanie świadczenia z ustawy z dnia 16 listopada 2006 r., czyniąc jej regulacje fikcyjnymi. Nie bez znaczenia dla oceny tego warunku pozostaje również fakt,
że przedmiotowa ustawa obowiązuje od dnia 1 stycznia 2007 r., a zatem trudno byłoby wymagać, aby osoba uprawniona, nawet jeśli dysponowała kiedykolwiek źródłową dokumentacją medyczną, zachowała ją przez tak znaczny okres czasu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i przyznał K. G. prawo do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych od stycznia 2010 r.,
jak w pkt I wyroku.

Przyznanie świadczenia od stycznia 2010 r. wiąże się z okolicznością, iż K. G. wniosek o jego przyznanie złożył w dniu 4 stycznia 2010 r. (k. 77 tomu I akt ZUS),
a nie – jak błędnie wskazał Sad Okręgowy – w dniu 25 marca 2010 r. (art. 129 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS). Fakt, iż ubezpieczony ponownie złożył w dniu 25 marca 2010 r. wniosek – na formularzu, zgodnie ze zobowiązaniem organu rentowego,
nie znajdującym oparcia w przepisach prawa, nie wpływa w żaden sposób na ustalenie,
iż pierwotną datą jego złożenia był dzień 4 stycznia 2010 r.

Sąd Apelacyjny miał na względzie, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy świadczenie pieniężne dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych przysługuje wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym na zasadach określonych w art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
z tym że dodatek pielęgnacyjny z tytułu orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji przysługuje w wysokości zwiększonej o 50%. Należy jednak podkreślić, iż w razie zbiegu prawa do dodatku pielęgnacyjnego określonego ustawą z prawem do dodatku pielęgnacyjnego ustalonym na podstawie odrębnych przepisów przysługuje tylko jeden dodatek (art. 5 ust. 3). Skoro zaś wnioskodawcy decyzją z dnia 2 grudnia 2008 r. przyznano dodatek pielęgnacyjny do pobieranego świadczenia emerytalnego (k. 71 tomu II akt ZUS), brak było podstaw do przyznania mu takiego dodatku na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2006 r.

W pkt II sentencji Sąd Apelacyjny stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 159/04, OSNP nr 19/2005, poz. 308). Wydanie jednak błędnej decyzji w sytuacji, gdy organ rentowy nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie prawa wnioskodawcy do żądanego świadczenia, nie skutkuje obciążeniem organu odpowiedzialnością z tego tytułu. Skoro zatem w niniejszej sprawie do ustalenia prawa wnioskodawcy do świadczenia doszło
na podstawie materiału dowodowego, którym organ rentowy dysponował już w postępowaniu administracyjnym, a decyzja odmowna ZUS była wynikiem jego błędnej oceny oraz niewłaściwej interpretacji przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, Sąd odwoławczy uznał, iż zachodzi podstawa do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W pkt III wyrok Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz K. G. kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, działając na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz. U. z 2010 r. Nr 90,
poz. 594 ze zm.).