Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 sierpnia 2005 r.
I UK 363/04
Spełnia warunki do emerytury na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) ubezpieczony, uro-
dzony przed dniem 1 stycznia 1949 r., dla którego ostatnim ubezpieczeniem
przed ich spełnieniem, było ubezpieczenie z tytułu pobierania zasiłku dla bez-
robotnych bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy.
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Maria
Tyszel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 sierpnia 2005 r.
sprawy z odwołania Donaty K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w B. o emeryturę, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 października 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 7 stycznia 2004
r. odmówił ubezpieczonej Donacie K. prawa do emerytury, ponieważ jej ostatnim ty-
tułem ubezpieczenia było zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia. Sąd Okręgo-
wy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach wyrokiem z dnia 9 kwietnia
2004 r. [...] oddalił jej odwołanie, opierając rozstrzygnięcie na następujących ustale-
niach faktycznych. Bezsporne jest, że Donata K. ukończyła wiek 55 lat w dniu 7
grudnia 2003 r. i wykazała łączny okres zatrudnienia w wymiarze 31 lat i 7 miesięcy.
Do 30 czerwca 2001 r. pracowała w wymiarze połowy etatu w przedszkolu i została
zwolniona z powodu zmian organizacyjnych u pracodawcy powodujących zmniejsze-
nie stanu zatrudnienia. Od 10 lipca 2001 r. do 20 sierpnia 2002 r. pobierała zasiłek
dla bezrobotnych. W okresie od 8 maja 2002 r. do 20 czerwca 2002 r. została za-
2
trudniona w charakterze rachmistrza spisowego na podstawie umowy zlecenia. Zda-
niem Sądu, było to ostatnie ubezpieczenie skarżącej przed złożeniem wniosku o
emeryturę. Sąd Okręgowy, oddalając odwołanie, podzielił pogląd organu rentowego,
że prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje tylko pracownikom zatrudnionym w
oparciu o umowę o pracę, w związku z czym tego prawa nie nabywa osoba, która
bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nie była pracownikiem, lecz
wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, wyro-
kiem z 19 października 2004 r. [...] uwzględniając apelację Donaty K., zmienił za-
skarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do
emerytury od 7 grudnia 2003 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny, wskazując
na bezsporność ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, stwierdził, że
„zdecydowaną większość okresów ubezpieczenia wnioskodawczyni stanowią okresy
ubezpieczenia pracowniczego”. W ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawczyni
zawierając z urzędem statystycznym umowę zlecenia na wykonywanie czynności
rachmistrza spisowego nie miała wpływu na rodzaj tej umowy i nie miała świadomo-
ści, że jej zawarcie może spowodować utratę uprawnień do wcześniejszej emerytury,
przysługującej osobom, których ostatnim okresem ubezpieczenia było ubezpieczenie
pracownicze. Sąd Apelacyjny uznał, że zawarcie krótkoterminowej umowy zlecenia
na wykonywanie czynności na rzecz urzędu państwowego, przy posiadanym przez
ubezpieczonego długoletnim okresie ubezpieczenia pracowniczego, nie może go
pozbawiać uprawnień, wynikających z art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., zwanej dalej ustawą o FUS), w sytuacji, gdy ostatnim
okresem ubezpieczenia przed uzyskaniem prawa do zasiłku dla bezrobotnych było
ubezpieczenie pracownicze i w dniu uzyskania prawa do zasiłku, ubezpieczony osią-
gnął okres zatrudnienia wymagany w art. 29 ustawy o FUS.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego złożył organ rentowy, wnosząc o jego
zmianę w całości i oddalenie odwołania od decyzji. W kasacji, opartej wyłącznie na
podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego, zarzucono naruszenie przepi-
su art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o FUS, „poprzez przyjęcie, że zawarcie przez wniosko-
dawczynię umowy-zlecenia przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nie powoduje
utraty uprawnień do tej emerytury, chociaż (...) w dacie osiągnięcia wieku 55 lat, jak i
w dacie złożenia wniosku o emeryturę nie była ona pracownikiem w rozumieniu
3
przepisów kodeksu pracy”. Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie przedmio-
towej kasacji, wskazano na fakt, iż zaskarżone orzeczenie „oczywiście narusza
prawo w granicach zaskarżenia art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o FUS, przyznając wnio-
skodawczyni prawo do wcześniejszej emerytury”. Ponadto wskazano na „koniecz-
ność zachowania jednolitego orzecznictwa odnośnie przyznawania świadczeń eme-
rytalno-rentowych”.
Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Wobec zmiany z dniem 6 lutego 2005 r. przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego dotyczących kasacji, należy wskazać, że zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), do rozpozna-
nia kasacji w niniejszej sprawie mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie tej ustawy.
Stosownie do art. 39311
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji, a granice te wyznaczają przytoczone w niej podstawy skonkrety-
zowane zarzutami, ich uzasadnieniem oraz jej wnioskami. Wobec wniesienia kasacji
jedynie na podstawie wskazanej w art. 3931
pkt 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przy rozpo-
znawaniu jej usprawiedliwienia jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego wyroku. Z jego niekwestionowanych ustaleń wynika, że
wnioskodawczyni, która wiek 55 lat ukończyła 7 grudnia 2003 r. wykazała łącznie 31
lat i 7 miesięcy okresów zatrudnienia (składkowych), w tym od 2 stycznia 1997 r. do
30 marca 2001 r. była pracownikiem, następnie pobierała zasiłek dla bezrobotnych w
okresach od 10 lipca 2001 r. do 7 maja 2002 r. i od 28 czerwca do 29 sierpnia 2002
r., natomiast od 8 maja do 26 czerwca 2002 r. „wykonywała czynności rachmistrza
spisowego dla potrzeb Urzędu Statystycznego” na podstawie umowy nazwanej
umową zlecenia.
Na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o FUS, kobieta urodzona przed
dniem 1 stycznia 1949 r., będąca pracownikiem, która nie osiągnęła wieku emerytal-
nego 60 lat życia, może przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma
co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy. Trafny jest wywód kasacji, że
prawo do emerytury na tej podstawie przysługuje tylko tym ubezpieczonym, dla któ-
rych ostatnim tytułem ubezpieczenia przed złożeniem wniosku o emeryturę lub raczej
4
przed ukończeniem stosownego wieku, jest ubezpieczenie pracownicze. Zasadność
tego stanowiska nie usprawiedliwia jednak kasacyjnego zarzutu naruszenia zaskar-
żonym wyrokiem art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o FUS. Wbrew twierdzeniu organu ren-
towego, ostatnim tytułem ubezpieczenia wnioskodawczyni nie było ubezpieczenie z
tytułu umowy zlecenia zawartej z Urzędem Statystycznym, lecz jej ubezpieczenie
jako osoby bezrobotnej w rozumieniu ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r., Nr 58, poz. 514 ze zm.,
zwanej dalej ustawą o bezrobociu). Przed uzyskaniem prawa do zasiłku dla bezro-
botnych wnioskodawczyni była pracownikiem i stając się osobą bezrobotną tego
statusu nie utraciła. Zgodnie z art. 13 pkt 9 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-
temie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), w jego brzmieniu
obowiązującym od 1 stycznia 2004 r., bezrobotni obowiązkowo podlegają ubezpie-
czeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nabycia
prawa do zasiłku do dnia utraty prawa do niego. Skład orzekający podziela stanowi-
sko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 12 sierpnia 2004 r., III UK 77/04
(OSNP 2005nr 6, poz. 86), że przepis szczególny, jakim jest art. 29 podlega wykładni
ścisłej, a to oznacza, że niedopuszczalna jest jego wykładnia zarówno rozszerzająca,
jak i zwężająca. Oznacza to też, że jego stosowanie nie jest ograniczone do osób
„będących pracownikami” w chwili złożenia wniosku o emeryturę lub raczej w chwili
spełnienia przewidzianych w tym przepisie warunków nabycia prawa do emerytury
(wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego i ukończenia określonego
wieku i - ewentualnie - uznania za całkowicie niezdolnych do pracy). Sąd Najwyższy
w powołanym wyżej wyroku z 12 sierpnia 2004 r., a także w wyroku z 24 września
2004 r., II UK 471/03 (OSNP 2005 nr 6, poz. 88), wskazał, że osoba pobierająca
świadczenie przedemerytalne nie traci statusu „ubezpieczonego będącego pracow-
nikiem” w rozumieniu art. 29 ustawy o FUS oraz że prawo do emerytury na podsta-
wie tego przepisu nabywa osoba, „która w dniu rozwiązania stosunku pracy posia-
dała wymagany tym przepisem pracowniczy staż emerytalny oraz ustalone prawo do
renty i w czasie pobierania tej renty osiągnęła wiek emerytalny”. Skład orzekający
podziela ten kierunek wykładni i wyraża pogląd, że spełnia warunki nabycia prawa do
emerytury na podstawie art. 29 ust. 1 ubezpieczony, urodzony przed dniem 1 stycz-
nia 1949 r., dla którego ostatnim ubezpieczeniem przed spełnieniem warunków do
niej, było ubezpieczenie z tytułu pobierania zasiłku dla bezrobotnych na podstawie
art. 23 ust. 1 pkt 2 lit.a ustawy o bezrobociu.
5
Skoro zatem wnioskodawczyni na dzień rozwiązania stosunku pracy (30
marca 2001 r.) wykazała 31 lat i 7 miesięcy zatrudnienia, prawo do zasiłku dla bezro-
botnych utraciła 29 sierpnia 2002 r., po tym dniu nie podlegała innemu ubezpieczeniu
społecznemu, a wiek 55 lat życia ukończyła 7 grudnia 2003 r., to z tym dniem nabyła
prawo do emerytury na podstawie art. 29 ustawy o FUS, a zaskarżony wyrok, mimo
błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art.
39312
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================