Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 13 października 2005 r.
II PK 337/04
Czynności zmierzające do obsadzenia w drodze konkursu wyższych sta-
nowisk w służbie cywilnej mają charakter czynności z zakresu prawa pracy
jako związane ze stosunkiem pracy (art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 paź-
dziernika 2005 r. sprawy z powództwa Piotra S. przeciwko Szefowi Służby Cywilnej
w Warszawie o ustalenie, na skutek kasacji strony pozwanej od postanowienia Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 27 lipca
2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie
Sądu Rejonowego dla Warszawy - Pragi - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z
dnia 2 lutego 2004 r. [...], i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu dla Warszawy-Pragi, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach po-
stępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postano-
wieniem z 2 lutego 2004 r. [...] odrzucił pozew Piotra S. przeciwko Szefowi Służby
Cywilnej w Warszawie w sprawie o ustalenie, że konkurs na stanowisko dyrektora
Departamentu Dróg Publicznych w Ministerstwie Infrastruktury przeprowadzony zo-
stał z naruszeniem zasad określonych w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie
cywilnej, a w związku z tym o nakazanie pozwanemu, aby zastosował art. 47 tej
ustawy i zarządził przeprowadzenie ponownego konkursu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód wniósł odwołanie do Szefa Służby Cywilnej
od wyniku konkursu na stanowisko dyrektora w Ministerstwie Infrastruktury. Decyzją
2
z 15 września 2003 r. Szef Służby Cywilnej nie uwzględnił odwołania powoda. Decy-
zja zawierała pouczenie, że przysługuje od niej odwołanie do Sądu Pracy. Wobec
zawartego w decyzji pouczenia powód wniósł „z ostrożności procesowej” pozew do
Sądu Pracy, jednak oprócz tego wniósł także od decyzji Szefa Służby Cywilnej
skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wyrokiem z 29 stycznia 2004 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił decyzję Szefa Służby Cywilnej z 15 wrześ-
nia 2003 r. i „poprzedzające ją postępowanie konkursowe”.
Uzasadniając odrzucenie pozwu Sąd Rejonowy stwierdził, że przeprowadze-
nie konkursu na wyższe stanowisko w służbie cywilnej należy do ustawowych kom-
petencji Szefa Służby Cywilnej, który jest centralnym organem administracji rządowej
właściwym w sprawach służby cywilnej w zakresie określonym ustawą o służbie cy-
wilnej. Podjęta przez Szefa Służby Cywilnej decyzja administracyjna, od której od-
wołuje się powód, podlega zaskarżeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego, co
stwierdził NSA w wyroku z 13 grudnia 2000 r., II SA 1432/00. Sprawę odwołania po-
woda od decyzji Szefa Służby Cywilnej rozstrzygnął już Wojewódzki Sąd Administra-
cyjny. Postępowanie konkursowe (kwalifikacyjne) poprzedzające powierzenie stano-
wiska objętego konkursem pozostaje poza stosunkiem pracy. Pogląd taki wyraził Na-
czelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 lutego 2001 r., II SA 2908/00.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pozwany i zarzucił naruszenie
przepisów postępowania - tj. art.199 § 1 k.p.c. w związku z art. 1 i 2 k.p.c. oraz art.
476 k.p.c. i art. 7 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Skarżący podniósł, że art. 1 i 2 k.p.c. ustana-
wiają szerokie pojęcie spraw cywilnych podlegających kognicji sądów powszech-
nych, w którym mieści się niniejsza sprawa.
W odpowiedzi na zażalenie pozwanego, powód podniósł, że zgodnie z art. 7
ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej do właściwości sądów
pracy należą jedynie spory o roszczenia ze stosunku pracy członka korpusu służby
cywilnej. Nie należą zatem roszczenia z innych stosunków, mających jedynie zwią-
zek ze stosunkiem pracy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie postanowieniem z 27 lipca 2004 r. [...]
oddalił powyższe zażalenie. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej
instancji, że w rozpoznawanej sprawie droga sądowa jest niedopuszczalna. Zgodnie
bowiem z art. 7 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej, kognicji sądów pracy poddane są
wyłącznie sprawy o roszczenia ze stosunku pracy. Stanowisko, jakie zajął Sąd Naj-
3
wyższy w powołanym przez pozwanego postanowieniu z 29 sierpnia 2001 r., III RN
123/01, dotyczyło innego stanu faktycznego, a mianowicie wyłonienia w drodze kon-
kursu dyrektora szkoły; tymczasem zasady powoływania na stanowisko dyrektora
szkoły w trybie art. 36a ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
różnią się od zasad doboru kandydatów na członków korpusu służby cywilnej.
Zdaniem Sądu Okręgowego droga sądowa według art. 7 ust. 2 ustawy o służ-
bie cywilnej otwiera się dopiero z chwilą nawiązania stosunku pracy na danym sta-
nowisku. Sąd zwrócił uwagę, że należy wyraźnie oddzielić poszczególne etapy po-
stępowania mającego doprowadzić do mianowania wyższego urzędnika służby cy-
wilnej. Postępowanie to składa się z dwu części: wstępnej, czyli procedury kwalifika-
cyjnej (konkursowej), oraz mianowania. Postępowanie kwalifikacyjne ma jedynie na
celu wyłonienie najlepszego kandydata na dane stanowisko. Dopiero z tak wyłonio-
nym kandydatem zostaje nawiązany stosunek pracy na podstawie mianowania. Sąd
Okręgowy podzielił pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku
z 13 grudnia 2000 r., II SA 1432/00, zgodnie z którym rozstrzygnięcia podejmowane
w postępowaniu konkursowym mają charakter decyzji administracyjnych i jako takie
podlegają kognicji sądów administracyjnych. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o służbie
cywilnej Szef Służby Cywilnej jest centralnym organem administracji rządowej w za-
kresie określonym ustawą, a jego kompetencje określone w art. 43 ust. 1 ustawy, w
zakresie przeprowadzania konkursu na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, są
kompetencjami organu administracyjnego. Zatem wszelkie rozstrzygnięcia podjęte
na tym etapie postępowania podlegają sądownictwu administracyjnemu. Podobnie w
postanowieniu z 9 maja 2001 r., II SA 3381/00, Naczelny Sąd Administracyjny
stwierdził, że przepis art. 7 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej poddaje właściwości są-
dów pracy jedynie spory o roszczenia ze stosunku pracy członka korpusu służby cy-
wilnej. Pojęcie takiego roszczenia nie odnosi się do wszystkich uprawnień ze stosun-
ku pracy, co potwierdza treść art. 476 § 1 k.p.c., odróżniającego sprawy o roszczenia
ze stosunku pracy od roszczeń związanych ze stosunkiem pracy. Tym samym po-
stępowanie kwalifikacyjne dla pracowników służby cywilnej ubiegających się o mia-
nowanie jest, w przekonaniu Sądu, postępowaniem z zakresu administracji publicz-
nej. Zdaniem Sądu, materia uregulowana ustawą o służbie cywilnej nie da się w ca-
łości pomieścić w ramach stosunku pracy. Poza stosunkiem pracy pozostaje, między
innymi, postępowanie kwalifikacyjne poprzedzające uzyskanie mianowania w służbie
cywilnej, w którym chodzi jedynie o sprawdzenie kwalifikacji kandydata do mianowa-
4
nia na określone stanowisko, a nie o mianowanie na to stanowisko. Postępowanie to
poprzedza powstanie stosunku pracy na podstawie mianowania i kończy się roz-
strzygnięciem w postaci ustalenia wyników.
Powyższe postanowienie zaskarżył w całości kasacją pełnomocnik pozwane-
go. Kasację oparto na podstawach: 1) naruszenia prawa materialnego, a to art. 7 ust.
2 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483
ze zm.) przez błędną wykładnię i odmowę zastosowania, 2) naruszenia przepisów
postępowania, a to art. 382 k.p.c. oraz art. 1, art. 2 i art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c., a także
art. 199 § 1 k.p.c. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz
poprzedzającego je postanowienia Sądu Rejonowego z 2 lutego 2004 r. i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Zdaniem Szefa
Służby Cywilnej w sprawie tej występuje istotne zagadnienie prawne, dotyczące cha-
rakteru czynności podejmowanych przez zespół konkursowy w postępowaniu mają-
cym na celu obsadę wyższego stanowiska w służbie cywilnej, a w konsekwencji
ustalenia dla tej sprawy właściwej drogi sądowej. Na tym tle pojawia się potrzeba
wykładni przepisu art. 7 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej.
Skarżący podniósł, iż treść przepisu art. 7 ust. 1 statuująca zasadę subsydiar-
nego stosowania przepisów prawa pracy w sprawach nieuregulowanych w ustawie,
zestawiona z treścią art. 2, 3 i 4 wskazuje, że ustawa o służbie cywilnej należy do
tzw. pragmatyk prawa pracy. Zdaniem skarżącego prawdopodobnie ze względu na
mieszany charakter przepisów tej pragmatyki, łączącej w sobie elementy publiczno-
prawne (wynikające z usytuowania Szefa Służby Cywilnej jako centralnego organu
administracji rządowej) oraz z zakresu prawa prywatnego - prawa pracy (z uwagi na
pracowniczy charakter korpusu służby cywilnej), pojawiły się rozbieżności w orzecz-
nictwie sądów co do właściwości sądu (powszechnego lub administracyjnego) w
sprawach mających u podstaw przepisy ustawy o służbie cywilnej. Skarżący wska-
zał, że na tle art. 82 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie
cywilnej (Dz.U. Nr 89, poz. 402 ze zm.) miała miejsce sprawa, w której po odrzuceniu
skargi przez Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z 21 sierpnia 1998 r., II
SA 684/98, z uwagi na brak właściwości, zostało wniesione powództwo do sądu po-
wszechnego - sądu pracy, a orzekające w niej sądy powszechne obu instancji roz-
strzygnęły sprawę co do meritum, podobnie jak Sąd Najwyższy, który na skutek ka-
sacji wydał w tej sprawie wyrok z 4 kwietnia 2002 r., I PKN 978/00 (niepublikowany).
Ponieważ dopuszczalność drogi sądowej stanowi bezwzględną przesłankę proceso-
5
wą, którą sądy orzekające w sprawie biorą pod uwagę z urzędu, takie stanowisko
zarówno Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak i sądów powszechnych, a przede
wszystkim Sądu Najwyższego, wskazuje prawidłowy kierunek wykładni relewantnych
przepisów.
Skarżący podniósł ponadto, że także Naczelny Sąd Administracyjny już po
wejściu w życie obecnie obowiązującej ustawy o służbie cywilnej, powołując się
wprost na jej art. 7 ust. 2, -w sprawach powstałych na jej tle - odrzucał skargi, kwalifi-
kując je jako sprawy ze stosunku pracy (np. postanowienie z 16 lutego 2000 r., II SA
2416/99; postanowienie z 11 maja 2000 r., II SAB 19/00).
Jednak w postanowieniu z 13 grudnia 2000 r., II SA 1432/00, Naczelny Sąd
Administracyjny stwierdził, że rozstrzygnięcie o dopuszczeniu do udziału w konkursie
na wyższe stanowisko w służbie cywilnej stanowi decyzję administracyjną, spór na
tym tle nie jest zaś sporem ze stosunku pracy i podlega kognicji sądu administracyj-
nego. Podobnie w postanowieniu z 14 lutego 2001 r., II SA 2908/00, Naczelny Sąd
Administracyjny - powołując się na stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w
postanowieniu z 13 stycznia 2000 r., III RN 123/99 (OSNAPiUS 2000 nr 12, poz.
779) - stwierdził, że czynności podejmowane przez zespół konkursowy są decyzjami
administracyjnymi, na które służy skarga do sądu administracyjnego. Przytoczone
przykłady orzeczeń wskazują, że w ciągu pięciu lat obowiązywania ustawy o służbie
cywilnej ujawniły się istotne rozbieżności w orzecznictwie, zwłaszcza Naczelnego
Sądu Administracyjnego, które jest brane pod uwagę przy orzekaniu przez sądy
pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie. Istota sporu sprowadza się do tego, czy
dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o zobowiązanie Szefa Służby Cywilnej
do zarządzenia przeprowadzenia ponownego konkursu na wyższe stanowisko w
służbie cywilnej na podstawie art. 47 ustawy o służbie cywilnej. Tego bowiem w isto-
cie dotyczy żądanie powoda. Strony w zasadniczy sposób różniły się w poglądach co
do tej kwestii. Powód, powołując się na szereg orzeczeń Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego prezentował stanowisko, że rozstrzygnięcia podejmowane przez Szefa
Służby Cywilnej w postępowaniu konkursowym na wyższe stanowisko w służbie
cywilnej mają charakter decyzji administracyjnych, które podlegają zaskarżeniu do
6
sądu administracyjnego. Z kolei pozwany Szef Służby Cywilnej, powołując się na
odmienne orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także na orzeczenia
Sądu Najwyższego, wyrażał pogląd, że czynności podejmowane w postępowaniu
kwalifikacyjnym (konkursowym) zmierzające do obsadzenia wyższych stanowisk w
służbie cywilnej mają w przeważającym stopniu charakter czynności z zakresu prawa
pracy, ponieważ zmierzają do nawiązania stosunku pracy z kandydatem na wyższe
stanowisko w służbie cywilnej, który wygrał konkurs, a zatem spory na ich tle należą
do kategorii spraw o roszczenia związane ze stosunkiem pracy. Odnosząc się do
zauważalnej analogii w stosunku do konkursów organizowanych na podstawie art.
36a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz.
329 ze zm.), Szef Służby Cywilnej powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego
z 29 sierpnia 2001 r., III RN 123/01 (OSNAPiUS 2002 nr 12, poz. 282).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym przedmiotową kasację przychyla
się do tego drugiego stanowiska. Przemawia za nim kształtująca się linia orzecznic-
twa w kwestii obsadzania stanowisk w wyniku konkursów, zapoczątkowana orzecze-
niami dotyczącymi konkursów na stanowisko dyrektora publicznej szkoły podstawo-
wej. Zdając sobie sprawę ze wszystkich różnic między postępowaniem konkursowym
organizowanym przez organy gminy, mającym na celu wyłonienie kandydata, które-
mu zostanie powierzone stanowisko dyrektora szkoły podstawowej, a postępowa-
niem konkursowym (kwalifikacyjnym), mającym wyłonić kandydata do objęcia wyż-
szego stanowiska w służbie cywilnej, należy stwierdzić, że różnice te nie są na tyle
fundamentalne, aby uniemożliwiały wykorzystanie argumentacji prawnej przedsta-
wionej w sprawach dotyczących konkursu na stanowisko dyrektora szkoły w sprawie,
w której przedmiotem jest ocena prawidłowości przeprowadzenia postępowania kon-
kursowego (kwalifikacyjnego) w służbie cywilnej. W zdaniu odrębnym do postano-
wienia z 13 stycznia 2000 r. jeden z sędziów Sądu Najwyższego orzekających w
sprawie III RN 123/99 (OSNAPiUS 2000 nr 21, poz. 779), wyraził zapatrywanie, że
czynności podejmowane przez organy gminy, a z ich umocowania także przez po-
wołaną w tym celu komisję konkursową, które zmierzają do realizacji ustawowego
obowiązku powierzenia stanowiska dyrektora publicznej szkoły podstawowej kandy-
datowi wyłonionemu w drodze konkursu, nie mają charakteru prawnego działań z
zakresu publicznej administracji samorządowej, gdyż powierzenie stanowiska dy-
rektora publicznej szkoły jest czynnością z zakresu prawa pracy prowadzącą do na-
wiązania stosunku pracy. Czynność ta ma pewne aspekty czynności z zakresu pu-
7
blicznej administracji samorządowej, lecz elementem w niej dominującym jest nawią-
zanie stosunku pracy na stanowisku dyrektora szkoły w drodze zgodnego oświad-
czenia woli pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.). Powierzenie stanowiska dyrektora
szkoły jest czynnością rodzącą stosunek pracy, a więc czynnością z zakresu prawa
pracy (zobowiązaniową) i wobec tego nie może być traktowane jako akt lub czynność
z zakresu administracji publicznej. Konsekwentnie, nie ma też podstaw do tego, by
akty (czynności) poprzedzające powierzenie stanowiska dyrektora szkoły (których
celem jest doprowadzenie do nawiązania stosunku pracy) traktować jako akty z za-
kresu administracji publicznej. Mają one na celu doprowadzenie do nawiązania sto-
sunku pracy (stosunku zobowiązaniowego) i wobec tego jako czynności przygoto-
wawcze mają także naturę zobowiązaniową i w następstwie tego nie mogą być
uznane za czynności z zakresu administracji publicznej. W uzasadnieniu zdania
odrębnego wskazano również, że wadliwe przeprowadzenie konkursu może być w
pewnych przypadkach potraktowane jako przejaw dyskryminacji, która powinna
otwierać możliwość przeprowadzenia działań obronnych w postępowaniu sądowym,
ale przy założeniu, że chodzi o naruszenie uprawnień związanych z zatrudnieniem
obywatela (nawiązaniem stosunku pracy), a nie z administrowaniem.
Powyższy punkt widzenia został w całości zaaprobowany w postanowieniu
Sądu Najwyższego z 29 sierpnia 2001 r., III RN 123/00 (OSNAPiUS 2002 nr 12, poz.
282), w którym stwierdzono, że stosunek pracy dyrektora publicznej szkoły podsta-
wowej ma zobowiązaniowy charakter i taką naturę wykazują poprzedzające jego na-
wiązanie akty (czynności) postępowania konkursowego, nakierowane na wyłonienie
osoby, która spośród licznej grupy jednakowo traktowanych kandydatów spełniałaby
w najwyższym stopniu merytoryczne wymagania kwalifikacyjne, warunkujące zatrud-
nienie na danym stanowisku kierowniczym. Tezy tej nie jest w stanie podważyć oko-
liczność, że wspomniane akty (czynności) są podejmowane w ramach własnych za-
dań gminy przez jej organy. Realizacja przez gminę jej ustawowego obowiązku po-
wierzenia stanowiska dyrektora publicznej szkoły podstawowej kandydatowi wyłonio-
nemu w drodze konkursu nie wymaga tego, aby organ gminy lub powołana przezeń
komisja konkursowa występowały tu, zwłaszcza wobec uczestników postępowania
konkursowego, z pozycji publicznoprawnego władztwa administracyjnego. Zdaniem
Sądu Najwyższego silne uzasadnienie aksjologiczne przy wykładni przepisów usta-
wowych, niezawierających wyraźnej i jednoznacznej kwalifikacji charakteru postępo-
wania konkursowego, ma dyrektywa traktowania go jako przebiegającego w ramach
8
stosunków pomiędzy prawnie równorzędnymi podmiotami, a więc stosunków o zo-
bowiązaniowym charakterze, ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami,
zwłaszcza dla forum i trybu rozpoznawania sporów z tych stosunków. Chodzi tu o
otwarcie dla tych sporów drogi przed sądem powszechnym, orzekającym w trybie
przepisów postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy. Ta katego-
ria pojęciowa obejmuje nie tylko sprawy o roszczenia ze stosunku pracy, lecz rów-
nież sprawy o roszczenia z nim związane (art. 476 § 1 k.p.c.). W tej drugiej grupie
mieści się między innymi żądanie ustalenia legalności postępowania konkursowego
służącego wyłonieniu kandydata na określone stanowisko dyrektora szkoły.
Przytoczoną powyżej obszerną argumentację prawną dotyczącą charakteru
prawnego postępowania konkursowego można odnieść do postępowania konkurso-
wego przeprowadzanego w celu obsadzenia wyższych stanowisk w służbie cywilnej.
Wykracza ona znacznie poza ustawę o systemie oświaty, dotyczy bowiem ogólnie
charakteru czynności organu administracji publicznej w sprawach mających na celu
nawiązanie zobowiązaniowego stosunku pracy. Stanowisko Sądu Najwyższego zaj-
mowane w sprawach wynikających z art. 36a ustawy o systemie oświaty ma znacze-
nie dla rozpoznawania spraw dotyczących konkursów w służbie cywilnej. Można
przyjąć w związku z tym, że czynności podejmowane przez zespół konkursowy i
Szefa Służby Cywilnej w konkursach na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, są
czynnościami z zakresu prawa pracy (zobowiązaniowymi) i nie mogą być traktowane
jako czynności z zakresu administracji publicznej. W związku z tym błędny jest po-
gląd Sądu Okręgowego, że zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej kognicji
sądów pracy poddane są wyłącznie spory powstałe już po nawiązaniu stosunku
pracy w służbie cywilnej. Przy wykładni art. 7 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej nie
można poprzestać na odczytaniu dosłownego brzmienia treści tego przepisu, jak to
uczynił Sąd drugiej instancji i jak czyni to również Naczelny Sąd Administracyjny w
przytoczonych przez Sąd Okręgowy orzeczeniach, lecz należy skorzystać z wykładni
systemowej i celowościowej. Dla uzasadnienia swojego stanowiska, Sąd Okręgowy
zmuszony był dokonać podziału czynności podejmowanych przy obsadzaniu wyż-
szych stanowisk w służbie cywilnej na tzw. procedurę kwalifikacyjną oraz akt miano-
wania. Taki podział wynika z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela sta-
nowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażonego w postanowieniu z 9
maja 2001 r., II SA 3381/00, LEX nr 53779, zgodnie z którym według art. 7 ust. 2
9
ustawy o służbie cywilnej kognicji sądów pracy poddane są wyłącznie sprawy o rosz-
czenia ze stosunku pracy, przy czym postępowanie kwalifikacyjne dla pracowników
służby cywilnej ubiegających się o mianowanie jest postępowaniem z zakresu admi-
nistracji publicznej. Według Naczelnego Sądu Administracyjnego, postępowanie
kwalifikacyjne poprzedzające uzyskanie mianowania w służbie cywilnej pozostaje
poza stosunkiem pracy, ponieważ chodzi w nim jedynie o sprawdzenie kwalifikacji
kandydata do mianowania na określone stanowisko, a nie o mianowanie na to sta-
nowisko. Postępowanie kwalifikacyjne prowadzone przez Szefa Służby Cywilnej
dzieli się na dwa odrębne pod względem prawnym etapy. Ustalenie kwalifikacji do
mianowania na stanowisko w służbie cywilnej to jedna sprawa, a mianowanie na sta-
nowisko to druga sprawa. Postępowanie to poprzedza powstanie stosunku pracy na
podstawie mianowania i kończy się rozstrzygnięciem - ustaleniem wyników. W oce-
nie Sądu Najwyższego podział postępowania związanego z obsadzaniem wyższych
stanowisk w służbie cywilnej na dwa etapy - jeden podlegający kontroli na drodze
postępowania sądowoadministracyjnego i drugi podlegający kontroli drodze postę-
powania przed sądem powszechnym - jest podziałem sztucznym.
W świetle treści przepisów rozdziału 4 ustawy o służbie cywilnej zatytułowa-
nego „Obsadzanie wyższych stanowisk w służbie cywilnej” podział taki jest nieuza-
sadniony. Wprowadzając w nim zasadę konkursowego obsadzania wyższych stano-
wisk w służbie cywilnej, ustawodawca uregulował tę materię w sposób kompleksowy
i jednolity. Doniosłe znaczenie ma cel, którego realizacji służy przeprowadzenie kon-
kursu. Jest to sposób (droga) nawiązania stosunku pracy na stanowisku dyrektora
generalnego urzędu, dyrektora departamentu (komórki równorzędnej) i jego zastępcy
w urzędach administracji rządowej (art. 41 i 48 ustawy o służbie cywilnej). O te sta-
nowiska mogą się ubiegać urzędnicy służby cywilnej (art. 42 ust. 1 ustawy), a więc
osoby zatrudnione na podstawie mianowania w korpusie służby cywilnej, mające
status pracowniczy (art. 3 pkt 2 ustawy). Oznacza to, że czynności zmierzające do
obsadzenia wyższych stanowisk w służbie cywilnej mają charakter czynności z za-
kresu prawa pracy, związanych ze stosunkiem pracy (art. 476 § pkt 1 k.p.c.). Nie
zmieniają tej zasady wyjątki przewidziane w art. 42 ust. 2 i 3 oraz w przejściowym
art. 144 ustawy o służbie cywilnej.
Mając na względzie cel, dla którego jest przeprowadzany konkurs, czyli na-
wiązanie stosunku pracy na określonym stanowisku (wyższym stanowisku w służbie
cywilnej) oraz jego ograniczenie podmiotowe do kręgu pracowników służby cywilnej,
10
należy uznać, że czynności podejmowane w postępowaniu konkursowym mają cha-
rakter czynności z zakresu prawa pracy. Daje to podstawę do zakwalifikowania sporu
powstałego na ich tle jako sprawy związanej ze stosunkiem pracy. W tym kontekście
należy rozpatrywać treść art. 7 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej, zwłaszcza że w
ustawie brak jest wskazania innych sądów (sądów administracyjnych) właściwych dla
oceny czynności podejmowanych w toku konkursu na wyższe stanowisko w służbie
cywilnej. Nie można się zgodzić z Sądem Okręgowym, że dopiero bezpośrednie
wskazanie właściwości sądu pracy w odniesieniu do tych czynności pozwalałoby na
rozpoznanie tej sprawy przez sąd powszechny. Taka wykładnia art. 7 ust. 2 byłaby
sprzeczna z art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wynikającym z tego
przepisu domniemaniem właściwości (kognicji) sądów powszechnych. Z treści wska-
zanego przepisu konstytucyjnego wynika, że ustawowego zastrzeżenia wymaga
wskazanie właściwości innego sądu niż sąd powszechny. Jeżeli takiego zastrzeżenia
w ustawie nie uczyniono, właściwy (w znaczeniu drogi sądowej) jest sąd powszech-
ny.
Mając powyższe na uwadze należało uznać kasację za uzasadnioną i na pod-
stawie art. 39313
k.p.c. orzec jak w sentencji.
[Notka]
Według uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2006
r., III PZP 1/06, w sprawie, której przedmiotem jest żądanie ponownego przeprowadzenia
konkursu w celu obsady wyższych stanowisk w służbie cywilnej (art. 41-47 i art. 49 ustawy z
dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej, Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) droga
sądowa przed sądem powszechnym jest niedopuszczalna (art. 1 i art. 2 § 1 k.p.c.).
========================================