Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 listopada 2005 r.
I PK 86/05
1. Akt wewnątrzzakładowy nazwany „zasadami wynagradzania” nie jest
regulaminem wynagradzania (art. 772
k.p.), a tym samym nie jest przepisem
prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p., jeżeli określa wynagrodzenie tylko jed-
nego pracownika.
2. Nagroda roczna określona w art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 marca
2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi
(Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.) ma charakter uznaniowy.
3. Możliwe jest przyznanie pracownikowi w umowie o pracę odprawy na
wypadek rozwiązania stosunku pracy, do której pracownik nabywa prawo, nie-
zależnie od odprawy wypłaconej na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 marca
2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 listopada 2005 r.
sprawy z powództwa Wiesławy P. przeciwko Energetyce Cieplnej Sp. z o.o. w S. o
odprawę pieniężną i nagrodę roczną, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 10 grud-
nia 2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej zasądzenia nagrody rocz-
nej (pkt 1b) oraz zasądzenia kosztów postępowania (pkt 1c) i w tym zakresie przeka-
zuje sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego;
o d d a l i ł kasację w pozostałej części.
U z a s a d n i e n i e
2
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Skierniewicach wyrokiem z dnia 3 września 2004
r. [...] oddalił powództwo Wiesławy P. przeciwko Spółce Energetyka Cieplna Spółce z
o.o. o zapłatę kwoty 17.700 zł tytułem odprawy pieniężnej wynikającej z art. 12
ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmio-
tami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.) oraz o zapłatę kwoty 5.900 zł tytułem
nagrody rocznej za 2003 r. Sąd Rejonowy ustalił, że na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony z dnia 23 listopada 1992 r. powódka była zatrudniona w pozwanej
Spółce na stanowisku dyrektora ekonomiczno-finansowego-głównego księgowego.
Zgodnie z obowiązującymi w Spółce od 1 czerwca 2000 r. zasadami wynagradzania
dyrektora ekonomicznego, powódce poza wynagrodzeniem przysługiwało prawo do
nagrody rocznej, świadczeń dodatkowych obliczanych i wypłacanych na zasadach
określonych w ustawie z dnia 3 marca 2000 r., a także nagroda jubileuszowa i od-
prawa emerytalno-rentowa w wysokości określonej w zakładowym układzie zbioro-
wym pracy. Ponadto, § 4 zasad wynagradzania stanowił, że dyrektorowi finanso-
wemu-głównemu księgowemu w przypadku rozwiązania umowy o pracę z innych
przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków przysługuje odprawa w wysoko-
ści trzykrotności wynagrodzenia miesięcznego. Strona pozwana na podstawie wypo-
wiedzenia z dnia 23 stycznia 2004 r. rozwiązała z powódką umowę o pracę ze skut-
kiem na 30 kwietnia 2004 r., podając jako jego przyczynę zmiany organizacyjne i li-
kwidację stanowiska dyrektora ekonomiczno-finansowego-głównego księgowego.
Wobec tego, że wypowiedzenie zostało dokonane z przyczyn niedotyczących pra-
cowników pozwany wypłacił powódce zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) odprawę pieniężną
w wysokości 17.700 zł. Ponadto powódce została wypłacona odprawa emerytalno-
rentowa w wysokości 17.700 zł z uwagi na uzyskanie przez nią prawa do emerytury.
zarząd Spółki negatywnie ocenił pracę powódki, z uwagi na to, że na koniec roku
obrotowego wynik finansowy Spółki może wykazać znaczącą stratę i nieprzedstawie-
nie przez powódkę możliwości zapobieżenia tej sytuacji. Sąd Rejonowy ustalił, że
spowodowało to utratę zaufania do powódki przez zarząd pozwanej Spółki, co było
przyczyną nieprzyznania jej nagrody rocznej.
Sąd Rejonowy przyjął, że powódka jako główna księgowa spółki prawa han-
dlowego, w której udział jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50%, podle-
gała przepisom ustawy z dnia 3 marca 2000 r. oraz rozporządzenia Ministra Skarbu
3
Państwa z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawa-
nia nagrody rocznej osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi oraz wzoru
wniosku o przyznanie nagrody rocznej (Dz.U. Nr 22, poz. 259). W świetle tych
przepisów powinna być dokonana wykładnia § 3 i 4 zasad wynagradzania dyrektora
ekonomicznego-głównego księgowego obowiązujących u strony pozwanej. Sąd
Rejonowy wskazał, że § 1 pkt 1 powołanego rozporządzenia Ministra Skarbu Pań-
stwa z dnia 12 marca 2001 r. określa kto może otrzymać nagrodę, § 3 określa warun-
ki uprawniające do przyznania nagrody, a § 4 określa organ uprawniony do przyzna-
nia nagród rocznych. Powódka należy do kręgu osób, którym przysługuje nagroda
roczna, lecz organ uprawniony, tj. zgromadzenie wspólników lub rada nadzorcza, nie
wystąpiły z wnioskiem o przyznanie takiej nagrody. Sąd Rejonowy podniósł, że prawo
do nagrody rocznej wynikające z powołanego rozporządzenia nie ma charakteru
roszczeniowego, a zatem słowa „ma prawo", którymi posługuje się § 3 zasad wyna-
gradzania dyrektora ekonomicznego-głównego księgowego, należy interpretować
jako stwarzające jedynie możliwość przyznania nagrody rocznej. Z tych względów
Sąd Rejonowy oddalił żądanie powódki zasądzenia kwoty 5.900 zł tytułem nagrody
rocznej. W zakresie roszczenia o odprawę wynikającą z art. 12 ustawy z dnia 3
marca 2000 r. Sąd Rejonowy uznał, że nie jest ono innym rodzajem roszczenia niż
przewidziane w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowni-
ków, które zostało zaspokojone. Zdaniem Sądu Rejonowego, roszczenia te są oparte
na tej samej podstawie faktycznej. Traktowanie art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r.
o wynagradzaniu osób kierujących jako podstawy uzyskania odprawy, oprócz przewi-
dzianej w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązy-
wania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
mijałoby się z celem pierwszej z tych ustaw. Z uwagi na przyjęcie tożsamości rosz-
czeń o odprawę wynikających z wymienionych ustaw, Sąd Rejonowy uznał, że wy-
płacenie powódce odprawy na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników wyłącza możliwość dochodzenia przez nią odprawy na
podstawie art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących.
Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2004 r. [...] w uwzględnieniu apelacji powódki,
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi zmienił wyrok Sądu
pierwszej instancji w ten sposób, że zasądził na rzecz powódki kwotę 17.700 zł tytu-
4
łem odprawy pieniężnej oraz kwotę 5.900 zł tytułem nagrody rocznej. Sąd Okręgowy
uznał, że apelacja powódki w części dotyczącej nagrody rocznej zasługuje na
uwzględnienie. Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 12 marca 2001 r.
zostało wydane na podstawie art. 10 ust. 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. W § 3 ust.
2 stanowi ono, że nagroda roczna może być przyznana jedynie uprawnionemu, który
pełnił funkcję przez cały rok obrachunkowy i w tym okresie rażąco nie naruszył swo-
ich obowiązków pracowniczych, nie rozwiązano z nim umowy o pracę z jego winy lub
nie rozwiązano umowy o zarządzanie albo nie odwołano go ze stanowiska z przy-
czyn stanowiących podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Powódka nie spełnia żadnej z negatywnych przesłanek wymienionych w tym rozpo-
rządzeniu, mogących pozbawić ją prawa do nagrody. Rozwiązanie umowy o pracę z
powódką nastąpiło (zgodnie z wypowiedzeniem) na skutek zmian organizacyjnych, w
wyniku których nastąpiła likwidacja jej stanowiska pracy. Podnoszone w trakcie po-
stępowania dowodowego zarzuty w stosunku do powódki „mijają się" z oświadcze-
niem pracodawcy złożonym w piśmie rozwiązującym umowę o pracę. Powódce nie
można przypisać rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych w rozumieniu
powołanego rozporządzenia Ministra Skarbu. Podmiotem uprawnionym do przyzna-
nia powódce nagrody nie jest zgromadzenie wspólników lub rada nadzorcza. Po my-
śli art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 3 marca 2000 r., nagrodę roczną osobom wymienio-
nym w art. 2 pkt 2-4 przyznaje organ lub osoba właściwa dla tych osób w zakresie
czynności z zakresu prawa pracy. Organem uprawnionym w tym zakresie był prezes
bądź wiceprezes spółki. Postanowienie § 3 regulaminu wynagradzania przez stwier-
dzenie „ma prawo" do świadczeń dodatkowych, w tym nagrody rocznej, jest zgodne z
art. 13 ustawy z dnia 3 marca 2000 r., który wyklucza jedynie postanowienia umów o
pracę przyznające pracownikom świadczenia przewyższające kwoty maksymalne
przewidziane ustawą. W ocenie Sądu Okręgowego, skoro po stronie powódki nie
zachodzą przesłanki negatywne, powodujące pozbawienie nagrody rocznej zgodnie
z rozporządzeniem Ministra Skarbu, a zasady wynagradzania dyrektora ekonomicz-
nego-głównego księgowego pozwanej Spółki w § 3 stanowią, że pracownik ma
prawo do nagrody rocznej, to jest ona należna. Z tych względów Sąd Okręgowy za-
sądził na rzecz powódki tytułem nagrody rocznej kwotę 5.900 zł stanowiącą równo-
wartość jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Sąd Okręgowy uznał też zasadność apelacji powódki w części dotyczącej
prawa do odprawy. Dodatkowo Sąd drugiej instancji ustalił, że dowód wypłaty od-
5
prawy nie precyzuje podstawy prawnej, a strona pozwana zmienia w tym zakresie
stanowisko. Przed Sądem Rejonowym strona pozwana wywodziła, że odprawa zo-
stała wypłacona na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczą-
cych pracowników. W odpowiedzi na apelację i w piśmie procesowym z dnia 17 listo-
pada 2004 r. strona pozwana wywiodła natomiast, że odprawa została wypłacona w
oparciu o art. 12 i 13 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierują-
cych niektórymi podmiotami prawnymi. Na rozprawie apelacyjnej strona pozwana
określiła tytuł prawny wypłaconej odprawy w ten sposób, że podstawą jej wypłaty
była ustawa z dnia 13 marca 2003 r., a jej wysokość określono na podstawie ustawy
z dnia 3 marca 2000 r. W ocenie strony pozwanej, roszczenie powódki w tym przed-
miocie zostało zaspokojone. Zdaniem Sądu Okręgowego, stanowisko to nie zasłu-
guje na uwzględnienie. Trudno bowiem podzielić pogląd, że jako podstawę wypłace-
nia odprawy przyjmuje się jedną ustawę, a jej wysokość ustala się w oparciu o inną
ustawę. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu Rejonowego, że roszczenie
powódki o odprawę pieniężną z art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradza-
niu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi jest tożsame z roszczeniem o
odprawę przewidzianą w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników. Przepis art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. stanowi między innymi,
że w razie rozwiązania umowy o pracę z innych przyczyn niż naruszenie podstawo-
wych obowiązków ze stosunku zatrudnienia, osobom określonym w art. 2 może być
przyznana odprawa w wysokości nie wyższej niż trzykrotność wynagrodzenia mie-
sięcznego. Identyczne brzmienie zawiera § 4 zasad wynagradzania dyrektora ekono-
micznego-głównego księgowego pozwanej Spółki. Przepis art. 8 w związku z art. 10
ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników stosuje się w razie
konieczności rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracow-
ników z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłącz-
ny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na
mocy porozumienia stron, a zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni obej-
mują mniejszą liczbę pracowników niż określona w art. 1. Nadto, art. 8 tej ustawy
uzależnia wysokość odprawy od stażu pracy u danego pracodawcy. Ustawa nie za-
wiera żadnych ograniczeń przyznania odprawy w przypadku zbiegu odpraw z róż-
6
nych tytułów, jak miało to miejsce w poprzednio obowiązującej ustawie z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112,
poz. 980 ze zm.). W świetle powyższego zasady wynagradzania dyrektora
ekonomicznego-głównego księgowego wydane na podstawie ustawy z dnia 3 marca
2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami są podstawą do
wypłaty odprawy, niezależnie od odprawy wynikającej z art. 8 ustawy z dnia 13 marca
2003 r. Powódce wypłacono jedną odprawę a przepisy nie stoją na przeszkodzie wy-
płaceniu odprawy z innego tytułu. Dlatego Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powódki
odprawę w kwocie 17.700 zł stanowiącą równowartość 3-miesięcznego wynagrodze-
nia na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn niedotyczących pracowników.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana, która zarzuciła naruszenie:
1) art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektó-
rymi podmiotami prawnymi polegające na przyjęciu stanowiska, że osobom, o któ-
rych mowa w art. 2 tej ustawy przysługuje prawo do odprawy pieniężnej wynikającej
z art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników; 2) art. 10
ust. 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi
podmiotami prawnymi polegające na przyjęciu stanowiska, że rozporządzenie Mini-
stra Skarbu Państwa z dnia 12 marca 2001 r. ma zastosowanie do jednoosobowych
spółek prawa handlowego utworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, o
których mowa w art. 1 pkt 4 tej ustawy oraz niewłaściwe zastosowanie przepisów
tego rozporządzenia do ustalenia warunków przyznania nagrody rocznej głównemu
księgowemu jednoosobowej spółki prawa handlowego utworzonej przez jednostkę
samorządu terytorialnego; 3) art. 233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 382
k.p.c. przez niezgodność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodo-
wego oraz nierozważenie całości materiału dowodowego, polegające na: a) dokona-
niu błędnego ustalenia treści § 3 zasad wynagradzania dyrektora ekonomicznego-
głównego księgowego i uznaniu, że dyrektor ten ma prawo do nagrody rocznej, z
pominięciem dalszych warunków przyznania tego świadczenia określonych w § 3
zasad wynagradzania; b) pominięciu zarzutów podnoszonych wobec powódki w celu
wykazania braku podstaw do przyznania nagrody rocznej, z uwagi na to, iż mijają się
7
z oświadczeniem woli pracodawcy złożonym powódce w piśmie rozwiązującym
umowę o pracę. W uzasadnieniu podstaw kasacji strona pozwana wywiodła w szcze-
gólności, że zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma ustalenie relacji
między art. 12 ustawy „kominowej" i art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. Zdaniem
strony pozwanej, uzasadniony jest zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji art.
12 ustawy „kominowej”, przez uznanie, że osobom, o których mowa w art. 2 tej
ustawy, przysługuje prawo do odprawy pieniężnej wynikającej z art. 8 ustawy z dnia
13 marca 2003 r. Według strony pozwanej, gramatyczna analiza art. 12 ustawy „ko-
minowej" prowadzi do wniosku, że przyznanie odprawy określonej w tym przepisie
jest fakultatywne co do zasady i wysokości, w granicach maksymalnej kwoty ustawo-
wej. Przepis ten nie określa kolejnego rodzaju odprawy, lecz reguluje warunki przy-
znania odprawy osobom, których dotyczy ustawa. Ustawa określa zasady wynagra-
dzania osób zajmujących wskazane stanowiska i w tym zakresie powinna być
uznana za przepis szczególny, a zatem wyklucza stosowanie art. 8 ustawy z dnia 13
marca 2003 r. Dopuszczenie możliwości dwukrotnej wypłaty odprawy z tytułu zwol-
nienia z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków ze stosunku za-
trudnienia prowadziłoby do obejścia zakazów ustawy „kominowej" i niweczyłoby jej
cel. Podstawa faktyczna obu odpraw jest ta sama, tj. rozwiązanie stosunku zatrudnie-
nia z przyczyn dotyczących pracodawcy, przy czym art. 12 ustawy „kominowej" doty-
czy szerszego katalogu przyczyn rozwiązania stosunku zatrudnienia, gdyż odnosi się
do wszystkich przyczyn rozwiązania stosunku zatrudnienia, za wyjątkiem naruszenia
podstawowych obowiązków ze stosunku zatrudnienia. W ocenie strony pozwanej,
oczywiste jest również naruszenie przez Sąd Okręgowy art. 10 ust. 8 ustawy „komi-
nowej" przez dokonanie błędnej wykładni, że rozporządzenie Ministra Skarbu Pań-
stwa z dnia 12 marca 2001 r. ma zastosowanie do jednoosobowych spółek prawa
handlowego utworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Z § 1 tego roz-
porządzenia wynika, że określa ono szczegółowe zasady i tryb przyznawania nagro-
dy rocznej osobom, o których mowa w art. 2 pkt 1-4 ustawy „kominowej", kierujących
podmiotami, dla których minister właściwy do spraw Skarbu Państwa jest organem
założycielskim lub organem właściwym do reprezentowania Skarbu Państwa albo
nadzoruje lub utworzył dany podmiot. W stosunku do pozwanej Spółki Minister
Skarbu Państwa tych funkcji nie pełni. Zgodnie z art. 10 ust. 8 ustawy „kominowej",
właściwi ministrowie w drodze rozporządzenia, zarządy powiatów i województw w
drodze uchwały, oraz wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) w drodze zarządze-
8
nia, określą wzór wniosku o przyznanie nagrody oraz szczegółowe zasady i tryb
przyznawania nagrody rocznej. Jest zatem oczywiste, że organem właściwym dla
określenia wzoru wniosku oraz zasad i trybu przyznawania nagrody rocznej dla kie-
rowników samorządowych jednostek organizacyjnych wymienionych w art. 1 pkt 3, 4,
6 i 7 ustawy „kominowej" jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Natomiast nagrodę
roczną osobom wymienionym w art. 2 pkt 2-4 tej ustawy (w tym głównym księgowym)
zatrudnionym w podmiotach, o których mowa w art. 1 pkt 1-13 ( w tym w jednoosobo-
wych spółkach prawa handlowego utworzonych przez jednostki samorządu terytorial-
nego) przyznaje organ lub osoba właściwe dla tych osób w sprawach czynności z
zakresu prawa pracy. W przypadku powódki organem takim był zarząd Spółki. Brak
było zatem podstaw, aby spełnienie przez powódkę warunków przyznania nagrody
rocznej oceniać w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Skarbu. Jedynym or-
ganem uprawnionym do przyznania powódce nagrody rocznej był zarząd pozwanej
Spółki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia przepisów procesowych dotyczących usta-
leń faktycznych (art. 233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 382 k.p.c.), to w
pierwszej kolejności rozważenia wymaga, czy jest to zarzut prawidłowo skonstru-
owany, skoro dotyczy ustalenia treści § 3 i 4 zasad wynagradzania dyrektora finanso-
wego. Wymaga to oceny charakteru tych zasad wynagradzania, a w szczególności,
czy było to zakładowe źródło prawa pracy (regulamin wynagradzania). Na tak posta-
wione pytanie należy odpowiedzieć przecząco, gdyż te zasady wynagradzania nie
miały charakteru zbiorowego, bowiem określały wynagrodzenie (niektóre składniki)
tylko jednego pracownika, a mianowicie głównego księgowego, czyli powódki. Nie był
to więc regulamin wynagradzania w rozumieniu art. 772
k.p., a tym samym nie było to
źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. Omawiane zasady wynagradzania doty-
czyły tylko jednego pracownika (powódki), a więc była to prostu część umowy pracę,
a ściślej porozumienia stron stosunku pracy kształtującego jego treść, zapropono-
wana przez pracodawcę i przyjęta przez pracownika. Ustalenie treści umowy o pracę
stanowi element ustalenia stanu faktycznego sprawy, a więc zarzuty procesowe doty-
czące przepisów odnoszących się do ustaleń faktycznych są w tym zakresie wła-
ściwą podstawą kasacyjną. Strona pozwana trafnie podnosi, że zgodnie z § 3 tych
9
zasad wynagradzania, prawo do nagrody rocznej przysługiwało powódce „na zasa-
dach określonych w ustawie z dnia 3 marca 2000 r.". Inaczej mówiąc, prawo to po-
wódka mogła nabyć tylko wówczas, gdy spełniła przesłanki określone w tej ustawie.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kie-
rujących niektórymi podmiotami prawnymi, w zależności od osiągniętych wyników
finansowych lub stopnia realizacji innych zadań osobom, o których mowa w art. 2 pkt
1-4 i 10, może być przyznana nagroda roczna; nagrodę roczną osobom wymienio-
nym w art. 2 pkt 1, zatrudnionym w podmiotach, o których mowa w art. 1 pkt 1-7,
przyznaje właściwy organ na umotywowany wniosek rady nadzorczej lub innego sta-
tutowego organu nadzorczego. Z regulacji tych wynika, że nagroda roczna „na zasa-
dach określonych w ustawie z dnia 3 marca 2000 r." ma charakter świadczenia uzna-
niowego, gdyż nabycie do niej prawa zależy od jego przyznania przez odpowiedni
podmiot, oceniający wyniki finansowe lub stopień realizacji zadań. Zarzut kasacji na-
ruszenia art. 233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 382 k.p.c. co do błęd-
nego ustalenia treści zasad wynagradzania (w istocie umowy o pracę) w powiązaniu
ze wskazaną treścią art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. jest więc trafną
podstawą kasacji. Dotyczy to także zarzutu naruszenia art. 10 ust. 8 ustawy z dnia 3
marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi,
polegającego na przyjęciu stanowiska, że rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z
dnia 12 marca 2001 r. ma zastosowanie do powódki (pomijając nawet to, że § 3 tego
rozporządzenia również określa nagrodę roczną jako świadczenie uznaniowe). Zgod-
nie z art. 10 ust. 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r., właściwi ministrowie, w drodze roz-
porządzenia, zarządy powiatów i województw, w drodze uchwały, oraz wójtowie (bur-
mistrzowie, prezydenci miast), w drodze zarządzenia, określą wzór wniosku o przy-
znanie oraz szczegółowe zasady i tryb przyznawania nagrody rocznej. Strona po-
zwana trafnie podnosi, że rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 12 marca
2001 r. nie ma zastosowania do jednoosobowych spółek prawa handlowego utworzo-
nych przez jednostki samorządu terytorialnego. Z § 1 tego rozporządzenia wynika
bowiem, że określa ono szczegółowe zasady i tryb przyznawania narody rocznej
osobom kierujących podmiotami, dla których minister właściwy do spraw Skarbu
Państwa jest organem założycielskim lub organem właściwym do reprezentowania
Skarbu Państwa albo nadzoruje lub utworzył dany podmiot. W stosunku do pozwanej
Spółki Minister Skarbu Państwa tych funkcji nie pełni, a więc zgodnie z art. 10 ust. 8
ustawy z dnia 3 marca 2000 r., organem właściwym dla określenia wzoru wniosku
10
oraz zasad i trybu przyznawania nagrody rocznej dla kierowników samorządowych
jednostek organizacyjnych jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). W zakresie doty-
czącym zasądzenia na rzecz powódki nagrody rocznej kasacja powołuje się na
usprawiedliwione podstawy, co prowadzi na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c. do uchyle-
nia w tej części zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpo-
znania.
Kasacja jest natomiast niezasadna w zakresie dotyczącym odprawy w związku
z rozwiązaniem umowy o pracę. Niezasadny w szczególności jest zarzut naruszenia
przepisów procesowych dotyczących ustalenia treści § 4 zasad wynagradzania oraz
przyczyn rozwiązania z powódką umowy o pracę. Sąd drugiej instancji prawidłowo
ustalił, że według § 4 zasad wynagradzania, powódce w przypadku rozwiązania
umowy o pracę z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków ze sto-
sunku zatrudnienia, przysługiwała odprawa w wysokości trzykrotności wynagrodzenia
miesięcznego. Świadczenie to miało więc wyraźnie określone przesłanki, a w szcze-
gólności przesłankę negatywną (tzw. reduktor) w postaci rozwiązania umowy o pracę
wskutek naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Sąd drugiej instancji
trafnie ustalił i ocenił, że rozwiązanie umowy o pracę nie nastąpiło z powołaniem się
na taką przyczynę. Świadczy o tym przede wszystkim przyczyna wypowiedzenia
wskazana przez samą stronę pozwaną jako zmiany organizacyjne i likwidacja stano-
wiska. Wskazywana przez stronę pozwaną negatywna ocena pracy powódki, z uwagi
na to, że na koniec roku obrotowego wynik finansowy Spółki może wykazać znaczą-
cą stratę i nieprzedstawienie przez powódkę możliwości zapobieżenia tej sytuacji
(powoływana zresztą w kontekście możliwości przyznania nagrody rocznej), nie
może być oceniona jako spełnienie negatywnej przesłanki prawa do odprawy (naru-
szenia podstawowych obowiązków pracowniczych). Strona pozwana zarzuca naru-
szenie art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących nie-
którymi podmiotami prawnymi polegające na przyjęciu stanowiska, że osobom, o któ-
rych mowa w art. 2 tej ustawy, przysługuje prawo do odprawy pieniężnej wynikającej
z art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Tak skon-
struowany zarzut jest nietrafny, a Sąd Najwyższy jest związany podstawami kasacji
(art. 39311
k.p.c.). Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r., w razie odwołania
ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej będącej
podstawą zatrudnienia przez podmiot zatrudniający, z innych przyczyn niż narusze-
11
nie podstawowych obowiązków ze stosunku zatrudnienia, osobom określonym w art.
2 może być przyznana odprawa w wysokości nie wyższej niż trzykrotność wynagro-
dzenia miesięcznego. Jest to więc również świadczenie uznaniowe. Regulacja ta nie
wyklucza jednak możliwości nabycia prawa do odprawy w związku z rozwiązaniem
stosunku pracy na innej podstawie, takiej jak inna ustawa lub akt wykonawczy, układ
zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania, umowa o pracę (por. wyroki Sądu Najwyż-
szego z dnia 11 lutego 2005 r., I PK 167/04, OSNP 2005 nr 20, poz. 316; z dnia 8
czerwca 2004 r., III PK 21/04, OSNP 2005 nr 4, poz. 51; Gdańskie Studia Prawnicze-
Przegląd Orzecznictwa 2005 nr 3, poz. 16 z glosą M. Gersdorf; z dnia 16 lutego 2005
r., I PK 174/04, OSNP 2005 nr 20, poz. 319). Podstawą nabycia przez powódkę
prawa do odprawy nie był art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r., lecz postanowienie
§ 4 zasad wynagradzania, czyli umowa o pracę. Występujący w sprawie problem,
rozważany w granicach podstaw kasacyjnych, nie polega więc na wzajemnym sto-
sunku przepisów art. 12 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. i art. 8 ustawy z dnia 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, lecz na ocenie, czy w umowie o
pracę można skutecznie przyznać odprawę związaną z rozwiązaniem umowy o
pracę i jaki wpływ na prawo do takiej odprawy ma wypłata odprawy na podstawie art.
8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. Trafnie Sąd drugiej instancji wskazuje, że ustawa ta
nie zawiera regulacji wyłączających prawo do odprawy określonej w jej art. 8 w przy-
padku nabycia prawa do podobnej odprawy na innej podstawie. Zgodnie z art. 8
ustawy z dnia 13 marca 2003 r., pracownikowi - w związku z rozwiązaniem stosunku
pracy w ramach grupowego zwolnienia - przysługuje odprawa pieniężna, a przepis
ten stosuje się odpowiednio w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę
zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedoty-
czących pracowników, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający
wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, a
zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni obejmują mniejszą liczbę pracowni-
ków niż określona w art. 1 ustawy (art. 10 ust. 1). W przypadku powódki podkreślenia
wymaga, że § 4 zasad wynagradzania (umowy o pracę) ukształtował jej prawo do od-
prawy w przypadku spełnienia innych przesłanek. Powódka nabywała to prawo w
przypadku każdego rozwiązania umowy o pracę, byle nie nastąpiło ze względu na
naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, choćby nie nastąpiło z przy-
czyn dotyczących pracodawcy (niedotyczących pracownika). Zgodnie z utrwalonym
12
orzecznictwem, postanowienie zakładowego układu zbiorowego pracy mogło przy-
znawać pracownikom, z którymi rozwiązano stosunek pracy z przyczyn organizacyj-
nych, dodatkową odprawę pieniężną, oprócz odprawy przewidzianej w art. 8 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw, Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8
stycznia 2002 r., III ZP 31/01, OSNAPiUS 2002 nr 12, poz. 284). Również nabycie
prawa do podobnych świadczeń związanych z rozwiązaniem umowy o pracę nie wy-
łączało nabycia prawa do tej odprawy (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: uchwała
składu siedmiu sędziów z dnia 24 maja 1991 r., I PZP 1/91, OSNCP 1992 nr 1, poz.
2; Orzecznictwo Gospodarcze 1991 nr 4, poz. 85 z komentarzem M. Rafacz-Krzyża-
nowskiej; PiZS 1992 nr 2, s. 57 z komentarzem M. Gersdorf-Giaro; uchwała z dnia 24
lipca 1991 r., I PZP 29/91, Rejent 1991 nr 7-8, s. 111; uchwała z dnia 5 września
1991 r., I PZP 39/91, PiZS 1992 nr 1, s. 57; uchwała z dnia 24 stycznia 1992 r., I PZP
5/92, OSNCP 1992 nr 9, poz. 150 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z
dnia 25 marca 1992 r., III APr 11/92, OSA 1992 nr 11, poz. 55). Zasada ta ma zasto-
sowanie do odprawy określonej w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. oraz do po-
stanowień umowy o pracę, gdyż zgodnie z zasadą uprzywilejowania pracownika wy-
nikającą a contrario z art. 18 k.p., postanowienia umów o pracę mogą być bardziej
korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy (są ważne).
Z tych względów w części dotyczącej odprawy pieniężnej kasacja podlegała
oddaleniu na podstawie art. 39312
k.p.c., a kosztach orzeczono na mocy art. 108 § 2
k.p.c.
========================================