Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 2 sierpnia 2006 r.
I BP 2/06
Uprawdopodobnienie szkody (art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.) polega na przed-
stawieniu wyodrębnionego wywodu wskazującego, że szkoda została wyrzą-
dzona oraz określającego czas jej powstania, postać i związek przyczynowy z
wydaniem orzeczenia niezgodnego z prawem.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Beata Gudowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 sierpnia
2006 r. sprawy z powództwa Andrzeja Ś., Michała M., Stanisława C. przeciwko Pol-
skim Kolejom Państwowym „C.” SA Zakładowi Taboru w Ł. o dodatek stażowy, na
skutek skargi strony pozwanej o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomoc-
nego orzeczenia wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Częstochowie z dnia 22 września 2005 r. [...]
o d r z u c i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyro-
kiem z 22 września 2005 r. [...] oddalił apelację strony pozwanej Polskich Kolei Pań-
stwowych „C.” SA Zakładu Taboru w Ł. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z 15 czerwca 2005 r. [...] w sprawie z
powództwa Andrzeja Ś., Michała M. i Stanisława C. o zasądzenie wyrównania dodat-
ku stażowego.
Pełnomocnik strony pozwanej wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając wyrok ten w całości.
Skarżący zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego: 1) naruszenie przepisów postępo-
wania przez rozpatrzenie apelacji w trybie uproszczonym, mimo że pozew dotyczył
roszczeń z umowy o pracę dochodzonych w oparciu o różne podstawy prawne i fak-
2
tyczne, wobec czego zgodnie z art. 5053
§ 3 i 5057
k.p.c. w sprawie powinien być z
urzędu pominięty tryb uproszczony, a apelacja rozpatrzona zgodnie z art. 367 § 3
k.p.c. oraz art. 375 k.p.c.; ponadto uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego nie speł-
nia wymogów określonych w art. 328 § 2 k.p.c. oraz w sposób oczywisty myli przed-
miot roszczeń, gdyż odnosi się do dodatków za pracę w warunkach szkodliwych, a
powodowie dochodzili dodatków za staż pracy, 2) naruszenie prawa materialnego, w
szczególności art. 24113
§ 2 k.p. i art. 772
§ 5 k.p. w związku z art. 42 k.p. oraz art. 9
k.p. W ocenie pełnomocnika skarżącej Sąd Okręgowy w ogóle nie ustosunkował się
do zarzutów apelacji i błędnie przyjął, że wysokość dodatków stażowych nie może
być zmieniona w trybie art. 42 k.p., posługując się formułą praw nabytych wynikają-
cych z umowy o pracę. W przedmiotowej sprawie pozwany wręczył powodom w try-
bie art. 42 k.p. w związku z art. 24113
§ 2 i art. 772
§ 5 k.p. w lipcu 2003 r. wypowie-
dzenia zmieniające, w których zaproponował warunki wynikające z nowych aktów,
albowiem następowała zmiana istotnych warunków płacy, która pogarszała sytuację
pracowników. Zdaniem skarżącej wypowiedzenia wręczone pracownikom były prawi-
dłowe i skuteczne, gdyż pracownicy nie odmówili przyjęcia nowych warunków wyna-
grodzenia, co skutkowałoby rozwiązaniem umowy o pracę, ani też nie odwołali się od
tej czynności pracodawcy do Sądu.
W ocenie pełnomocnika skarżącej oddalenie apelacji strony pozwanej i „utrzy-
manie w mocy” wyroku zasądzającego na rzecz powodów dodatki stażowe w wyż-
szej wysokości niż to wynika z PUZP z 1 stycznia 2003 r. i regulaminu wynagradza-
nia obowiązującego od 1 lipca 2003 r. spowoduje u pozwanego znaczne straty finan-
sowe wynikające z konieczności wypłaty rzekomo zaległych wyższych dodatków sta-
żowych oraz wzrost wynagrodzeń bieżących o około 10 % ponad ustalony plan
wzrostu wynagrodzeń. Pozwana obecnie, zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z 15 września 2004 r., III PZP 3/04, wypłaciła ponad 1.200.000 zł bez
odsetek tytułem wyrównania dodatków stażowych za okres od 1 marca 1999 r. do 31
października 2003 r., tj. za okres, w którym nie dokonywała wypowiedzeń zmieniają-
cych w związku z wejściem w życie 1 marca 1999 r. PUZP. Skarżąca podniosła, że
dokonując wypowiedzeń warunków płacowych według zasad ustalonych w PUZP z 1
stycznia 2003 r. i regulaminu obowiązującego od 1 lipca 2003 r. pozwana miała na
celu - między innymi - przeciwdziałanie wnoszeniu dalszych pozwów pracowniczych
oraz ponoszeniu dalszych strat z tytułu jakoby praw nabytych przez „zahamowanie”
od 1 stycznia 2003 r. wysokości dodatku stażowego, gdyż od tej daty pozwana usta-
3
liła inne zasady wypłacania dodatku i w innej wysokości, co jest dopuszczalne i
zgodne z prawem, jeżeli odbyło się w trybie art. 42 k.p. W ocenie pełnomocnika skar-
żącej uznanie, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, może przynieść ogromne
ujemne skutki finansowe dla wszystkich spółek zrzeszonych w Związku Pracodaw-
ców Kolejowych.
Strona skarżąca wskazała, że od zaskarżonego orzeczenia nie przysługuje
skarga kasacyjna w związku z treścią art. 3982
§ 1 k.p.c. (wartość przedmiotu za-
skarżenia jest niższa niż 10.000 zł), a ponadto sprawa była rozpoznawana w trybie
uproszczonym.
W związku z powyższym pełnomocnik strony pozwanej wniósł o stwierdzenie
niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 424
1
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie zo-
stała wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze przysługują-
cych stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Według art. 424
5
§ 1
k.p.c., skarga powinna zawierać: 1) oznaczenie orzeczenia, od którego jest wnie-
siona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości lub w części, 2) przytocze-
nie jej podstaw oraz ich uzasadnienie, 3) wskazanie przepisu prawa, z którym za-
skarżone orzeczenie jest niezgodne, 4) uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody,
spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy, 5) wykazanie, że
wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i
nie jest możliwe, a ponadto - gdy skargę wniesiono stosując art. 424
1
§ 2 - że wystę-
puje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi, 6) wniosek o stwierdzenie
niezgodności orzeczenia z prawem.
Konstrukcja skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia wykazuje zasadnicze podobieństwo do skargi kasacyjnej. W art. 424
5
§ 1
wymieniono wyczerpująco elementy określane w odniesieniu do skargi kasacyjnej
jako istotne lub konstrukcyjne oraz przewidziano sankcję w postaci jej odrzucenia w
razie niespełnienia wymagań w zakresie konstrukcji skargi (art. 424
8
§ 1 k.p.c.).
4
Wspólny dla obydwu skarg jest obowiązek zastępstwa przez adwokatów lub radców
prawnych (art. 87
1
§ 1 k.p.c.), gwarantujący ścisłe spełnienie surowych wymagań
formalnych. Ukształtowana praktyka orzecznicza dotycząca istotnych elementów
skargi kasacyjnej odnosi się także do skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, w tym do wymagania przedstawienia podstaw skargi i ich
uzasadnienia (art. 424
5
§ 1 pkt 2 k.p.c.), wskazania przepisu prawa, z którym zaskar-
żone orzeczenie jest niezgodne (art. 424
5
§ 1 pkt 3 k.p.c.) oraz uprawdopodobnienia
wyrządzenia szkody spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga doty-
czy (art. 424
5
§ 1 pkt 4 k.p.c.).
Skarga wniesiona w rozpoznawanej sprawie nie spełnia wymagań
konstrukcyjnych przewidzianych w art. 424
5
§ 1 k.p.c. dla tego szczególnego środka
prawnego o charakterze procesowym. Jeżeli nawet można przyjąć, że przytacza
podstawy skargi oraz ich uzasadnienie (art. 424
5
§ 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art.
424
4
k.p.c., zgodnie z którym skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa
materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orze-
czenia z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda), to już
nie wskazuje przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne (art.
424
5
§ 1 pkt 3 k.p.c.). To ostatnie wymaganie konstrukcyjne jest niezależne i odrębne
od wymagania dotyczącego przytoczenia podstaw skargi, powinno zatem być odręb-
nie przedstawione. Bez spełnienia tego wymagania nie jest bowiem możliwe stwier-
dzenie przez Sąd Najwyższy bezprawności zaskarżonego orzeczenia, skoro nie
wiadomo, z jakim przepisem prawa - zdaniem skarżącego - zaskarżone orzeczenie
jest niezgodne.
Jednym z konstrukcyjnych elementów skargi jest uprawdopodobnienie wyrzą-
dzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy.
Należy przy tym dostrzegać aspekt formalny i merytoryczny tego składnika skargi,
omówiony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z 11 sierpnia 2005 r.,
III CNP 4/05 (OSNC 2006 nr 1, poz. 16). Aspekt merytoryczny łączy się wyraźnie z
treścią art. 417
1
§ 2 k.c., będącego przyczyną unormowania procesowego. Przepisy
dotyczące skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
(art. 424
1
- 424
12
k.p.c.) umożliwiają poszkodowanemu uzyskanie naprawienia szkody
wyrządzonej wydaniem orzeczenia niezgodnego z prawem, natomiast nie otwierają
5
drogi do realizacji innych zamierzeń, np. uzyskania satysfakcji moralnej. Z tego
względu przystąpienie przez Sąd Najwyższy do badania zgodności z prawem pra-
womocnego orzeczenia wymaga uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody przez
wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. Uprawdopodobnienie szkody (art. 424
5
§ 1 pkt 4 k.p.c.) polega na przedstawieniu wyodrębnionego wywodu wskazującego,
że szkoda została wyrządzona oraz określającego czas jej powstania, postać i zwią-
zek przyczynowy z wydaniem orzeczenia niezgodnego z prawem (por. postanowie-
nie Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2006 r., IV CNP 38/05, OSNC 2006 nr 7-8, poz.
141). Użycie trybu dokonanego w art. 424
5
§ 1 pkt 4 i art. 4241
§ 1 k.p.c. nakazuje
przyjąć, że chodzi o szkodę, która już nastąpiła, a nie szkodę hipotetyczną, zagraża-
jącą w przyszłości. Przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia jest istnienie szkody w chwili wnoszenia skargi, a
nie możliwość wystąpienia szkody w przyszłości (por. postanowienie Sądu Najwyż-
szego z 11 stycznia 2006 r., II CNP 13/05, OSNC 2006 nr 6, poz. 110).
Uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody może być rozpatrywane w aspekcie
celu, którym jest przekonanie Sądu Najwyższego o istnieniu takiego stanu, oraz
środków usprawiedliwiających to przekonanie. Ustawa nie ogranicza skarżącego w
doborze środków, ale ze względu na to, że ich weryfikacja w tej fazie postępowania
nie jest oparta na postępowaniu dowodowym, skarżący może poprzestać na przyto-
czeniu twierdzeń odwołujących się do skonkretyzowanych okoliczności, które wydają
się prawdziwe, gdyż znajdują potwierdzenie w materiałach dołączonych do skargi lub
znajdujących się w sprawie zakończonej i przekonują o istnieniu faktów, prowadzą-
cych do wniosku o powstaniu wskutek wydania orzeczenia uszczerbku majątkowego.
Uprawdopodobnienie nie jest poddane ścisłym regułom dowodzenia, natomiast musi
zachować walor wiarygodności w świetle reguł logiki i doświadczenia życiowego. Ko-
nieczne jest zatem wskazanie czasu wyrządzenia szkody, jej postaci oraz związku
przyczynowego między wystąpieniem uszczerbku a wydaniem orzeczenia. Wykazu-
jąc jednak prawdopodobieństwo rzeczywistego wyrządzenia szkody, skarżący nie
może odwoływać się do argumentów, które przekonywałyby tylko o możliwości jej
powstania w przyszłości.
Strony w celu uprawdopodobnienia powstania szkody mogą się posługiwać
zarówno środkami właściwymi dla zwykłego postępowania dowodowego, np. doku-
mentami, zeznaniami świadków lub opiniami biegłych, jak i środkami nieuznawanymi
6
przez ustawę za dowody, np. pisemne oświadczenia osób trzecich. W uzasadnieniu
postanowienia z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05 (OSNC 2006 nr 1, poz. 16),
Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że uprawdopodobnienie szkody oznacza złożenie
przez skarżącego oświadczenia, iż szkoda wystąpiła - ze wskazaniem jej rodzaju i
rozmiaru. Spełnienie tego warunku można przyjąć tylko wtedy, gdy twierdzenie zo-
stanie uzasadnione na tyle, że będzie można uznać je za prawdziwe. W tym celu
skarżący może powoływać i przedstawiać wszelkie dowody. W każdym razie w chwili
wniesienia skargi szkoda musi już istnieć, a więc nie wystarcza zagrożenie jej wystą-
pienia.
Odnosząc powyższe rozważania do rozpoznawanej skargi i konfrontując je z
jej treścią, należy stwierdzić, że nie spełnia ona wymagania "uprawdopodobnienia
wyrządzenia szkody". Nie czyni zadość temu obowiązkowi przytoczone w skardze
twierdzenie, że oddalenie apelacji strony pozwanej i „utrzymanie w mocy wyroku za-
sądzającego na rzecz powodów dodatków stażowych w wyższej wysokości niż to
wynika z PUZP z 1 stycznia 2003 r. i regulaminu wynagradzania obowiązującego od
1 lipca 2003 r. spowoduje u pozwanego znaczne straty finansowe spowodowane
koniecznością wypłaty rzekomo zaległych wyższych dodatków stażowych oraz
wzrost wynagrodzeń bieżących o około 10 % ponad ustalony plan wzrostu wynagro-
dzeń”. Skoro wyrok ma dopiero w przyszłości spowodować szkodę polegająca na
wzroście wynagrodzeń ponad ustalony plan wzrostu wynagrodzeń, to znaczy, że
szkoda ta jeszcze nie powstała. Twierdzenie o wyrządzeniu zaskarżonym wyrokiem
szkody nie zostało uwiarygodnione w żaden sposób w chwili wniesienia skargi. Może
ono co najwyżej wskazywać na możliwość powstania szkody przyszłej. Takie zagro-
żenie powstania szkody przyszłej nie spełnia wykazania (w rozumieniu art. 4245
§ 1
pkt 4 k.p.c.) przesłanki uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody wydaniem zaskar-
żonego wyroku. Z kolei wypłacenie przez pozwaną ponad 1.200.000 zł bez odsetek
tytułem wyrównania dodatków stażowych za okres od 1 marca 1999 r. do 31 paź-
dziernika 2003 r., zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 15 wrze-
śnia 2004 r., III PZP 3/04, nie pozostaje w jakimkolwiek związku przyczynowym z
zaskarżonym orzeczeniem Sądu Okręgowego.
Dlatego twierdzenie skarżącego dotyczące szkody nie odpowiada wymaganiu
zawartemu w art. 424
5
§ 1 pkt 4 k.p.c., wobec czego skarga podległa odrzuceniu (art.
424
8
§ 1 k.p.c.).
7
========================================